Category
🎥
Short filmTranscript
00:00Muzyka
00:29Od dziewięciuset lat przegląda się w wodach Wisły klasztor w Tyńcu.
00:33Ten dom Boże miał być miejscem, w którym nikt nie doznaje przykrości, ale były to tylko pobożne życzenia świętego Benedykta.
00:41Klasztor nękały wojny, pożary i zarazy, a Habsburgowie skasowali zakon.
00:47Jednak odrodził się zgodnie z odwieczną regułą założyciela.
00:51Przy furcie klasztornej trzeba postawić roztropnego starca, który by potrafił zarówno przyjąć wiadomość, jak i udzielić odpowiedzi.
01:03I którego dojrzałość powstrzyma go od włóczenia się na zewnątrz, głosi reguła świętego Benedykta z Nursii na temat furtianów klasztornych.
01:13Przyjąć świadomość i udzielić odpowiedzi. Z tym to bym sobie jeszcze jakoś poradził, ale powstrzymać się od włóczenia się na zewnątrz? Nigdy!
01:25Historię Tyńca rozpoczyna Fundacja Benedyktynów, przypisywana Kazimierzowi Odnowicielowi.
01:31Na początku było ich ze dwudziestu, tylu mógł pomieścić klasztor.
01:36Mnichom przewodził przeor imieniem Paulinus.
01:38Dzisiejsza budowla stoi na murach romańskich, widać je w krużganku klasztornem.
01:44Jego wewnętrzne okna otwierają się na wirydasz, dziedziniec z ozdobnymi krzewami i trawą.
01:53W krużganku spotykają się lub rozchodzą drogi wszystkich zakonników.
01:58To miejsce procesji i rozmyślań.
02:00Z polichromii zdobiącej wszystkie skrzydła przetrwały tylko drobne fragmenty.
02:05Intryguje napis, którego do dziś nie udało się odczytać.
02:09Do krużganku przylega kapitularz.
02:13Tutaj odbywały się zebrania rady zakonnej.
02:15Tu opat rozdawał pracę na każdy dzień.
02:18Tu zanoszono modły do świętej Marty, patronki dobrej roboty.
02:22Widać, że piękne sklepienie gotyckie wykonano z jej błogosławieństwem.
02:27Benedyktyni godzili kontemplację z aktywnością życiową.
02:31W opactwie były liczne pracownie, bogata biblioteka, a nawet sala rekreacyjna.
02:36Wejdźmy do kościoła.
02:37Po latach wróciła na swoje miejsce czarno-złota, barokowa ambona.
02:43Ma kształt łodzi piotrowej.
02:45Ozdobiona jest siecią.
02:47Całość wieńczy budowla symbolizująca kościół.
02:51Przy ołtarzu głównym w Stallach zakonnicy zbierają się na codzienne modły i śpiewy gregoriańskie.
03:00Malowane sceny na zapleckach przedstawiają dzieje zakonu.
03:03Cudowny triumf świętego Benedykta nad Saracenami.
03:07Przekazanie statutów jednemu z opatów kluny.
03:10Najbardziej znanego klasztoru tej reguły w czasach średniowiecza.
03:13Łacinę i śpiew gregoriański pielęgnuje się w Tyńcu do dziś.
03:33W językach słowiańskich słowo Tyn, zdrobniale Tyniec, oznaczało miejsce warowne i tak było w tym przypadku.
03:41Przez wieki klasztor pełnił rolę strażnicy granicznej.
03:45Benedyktyńskie wzgórze tynieckie i pobliskie Bielany z klasztorem kamedulskim włączone zostały do zespołu jurajskich parków krajobrazowych.
03:55Do tego samego parku należą okolice Krzeszowic-Zdrój.
03:58Polakom najlepiej wychodzą powstania.
04:03Mówią o nas z ironią i politowaniem, niektórzy wielcy tego świata.
04:08Ale my wciąż pamiętamy i szanujemy naszych bohaterów.
04:15W podziemiach tej kaplicy pochowano generała Józefa Chłopickiego, naczelnego wodza powstania listopadowego.
04:23Kościół Krzeszowicki z oryginalną fasadą z piaskowca to jedna z piękniejszych budowli neogotyckich w Polsce.
04:33Projektował go nie byle kto, słynny architekt berliński Karol Schinkel.
04:38Na miejscu kapliczki był niegdyś zdrój siarczany.
04:41Kuracjusze zatrzymywali się w pałacyku Wauxhall zbudowanym przez księżnę Izabelę Czartoryską.
04:47Po rozbiorach nad rozwojem uzdrowiska pracowali potoccy rezydujący w tym pałacu.
04:53Spragnionym radzę odwiedzić Czerną, gdzie jest klasztor karmelitów bosych i cudowne źródełko zwane Eliaszówką.
05:04Ta metalowa czasza ma kształt serca, bo to jest źródło wszelkiej miłości.
05:13Zaczerpnijmy zatem.
05:14I przepełnieni wspaniałym uczuciem, ruszajmy dalej w drogę.
05:25Święty Eliasz jest patronem zakonu karmelitów bosych.
05:31Gromady wiernych i turystów ściągają do Czernej w listopadzie na uroczystości ku czci ojca Rafała Kalinowskiego,
05:38przeora klasztoru i uczestnika powstania styczniowego, którego papież Jan Paweł II wyniósł na ołtarze.
05:45Spoglądać tęskno w dal.
05:48Oto co pozostało jednej z panien tęczyńskich, uwięzionej w zamkowej baszcie za niezbyt obyczajne zachowanie swoje.
05:56Wzgórze tęczyn.
05:58Rozległe, wysokie i trudno dostępne.
06:01Gdy w XIV wieku stawał tu zamek, nikt nie wiedział, że buduje się go na wulkanie, który 250 milionów lat wcześniej zionął ogniem i lawą.
06:11Droga do wnętrza wiodła przez ogromny barbakan połączony z dziedzińcem, długą sienią z otworami strzelniczymi.
06:18Na owe czasy była to unikatowa fortyfikacja bramna, ale z wiekami przestała być niedostępna.
06:23W XVII wieku wojska szwedzkie zdobyły fortecę równie łatwo jak dziś turyści, odwiedzający licznie jej malownicze ruiny.
06:33O odbudowie zamku nie ma już mowy.
06:36Konserwatorzy próbują jedynie powstrzymać proces niszczenia murów.
06:43Nie od razu Kraków zbudowano.
06:47Oto ilustracja tego przysłowia.
06:49I pewnie trwałoby to dzieło dużo dłużej, gdyby nie bogactwa czerpane z żub krakowskich, o czym świadczy powiedzenie.
06:57Na wielickiej soli Wawel stoi.
07:00Saliny były własnością króla, czyli, jakbyśmy powiedzieli dzisiaj, należały do skarbu państwa.
07:06Wieliczki nikomu rekomendować nie trzeba.
07:09Bochnie tak.
07:10Międzynarodowa droga omija ten wiekowy gród, który prawa miejskie otrzymał cztery lata wcześniej niż Kraków.
07:16Z okien samochodu widać jego panoramę, kolorowe domki wtulone w zieleń tarasowego zbocza.
07:23A to już współczesna Bochnia.
07:28Największy rozkwit miasta nastąpił za Kazimierza Wielkiego, który obdarzył je licznymi przywilejami.
07:34Dlatego pomnik króla stoi na honorowym miejscu pośrodku bocheńskiego rynku.
07:40Skarbem Bochni była i jest kopalnia soli, najstarsza w Polsce.
07:44Gwarkowie rozpoczęli tu pracę blisko 750 lat temu.
07:49Miejsca niegdysiejszych szybów znaczą wagoniki górnicze pełniące rolę kwietników.
07:54Pierwszy został wykopany szyb o nazwie Sutoris, szewczy.
08:03Obiewa go piękna legenda o błogosławionej Kindze, która za sprawą cudownego pierścienia odkryła tu złoża soli kamiennej.
08:11Sieć podziemnych korytarzy i wyrobisk rozmieszczona jest na 16 poziomach.
08:16Najgłębszy sięga w dół blisko pół kilometra.
08:19Najcenniejszym zabytkiem kopalni w Bochni jest kaplica błogosławionej Kingi.
08:26Drewniane ołtarze stanęły tu 100 lat temu, ale najpiękniejsze są rzeźby wykonane w litej solnej skale.
08:32Postaci świętych Kingi, Wojciecha i Nepomucena oraz ozdobiona płaskorzeźbami ambona.
08:38Na trasie turystycznej poznamy też dawne metody pracy w kopalni.
08:44Trafimy na kaszty zabezpieczające komory i stare urządzenia do transportu soli.
08:49W komorze Rapsztyn pracował czterokonny kierat, który obsługiwał szybik o tej samej nazwie.
08:57Do XIX wieku sól urabiano ręcznie przy pomocy kilowka, młota i klinów.
09:03Dopiero wiek temu zmechanizowano produkcję.
09:06Komora Ważyn należy do części uzdrowiskowej kopalni.
09:12Jest tutaj kawiarnia, dyskoteka i pełnowymiarowe boisko do gry w piłkę.
09:17Pod ziemią panuje stała temperatura, około 15 stopni i duża wilgotność.
09:22W powietrzu jest więcej chlorku sodu, wapnia i magnezu.
09:26To znakomite warunki do leczenia astmy i alergii.
09:30Oprócz sanatoriów kopalnia organizuje dla młodzieży kolonie letnie i zielone szkoły.
09:35Wyjeżdżając na powierzchnię, nie zapomnij zabrać ze sobą bryłki soli.
09:39Na pamiątkę.
09:41Poczyła swobodnie swoje wody raba, aż ujęli ją w betonowy wał.
09:45Przegrodzili zaporą i rozlała się w zalew.
09:48Od dobczyc pomyślenice.
09:50Ale kąpiel w nim zabroniona, bo to woda pitna dla Krakowa.
09:54Nad skał urwiskiem, w promieniach słońca, w rabie kształty swe kąpała góra.
10:01Rycerz Dobek w dół kamienie strącał, szepcząc, to miejsce na zamek stworzyła natura.
10:07Wchodzi się doń po moście zbudowanym na trzech kasztach.
10:10W XVI wieku przejęli go lubomirscy, stąd herb rodu Śreniawa nad wejściem.
10:14Na środku niewielkiego dziedzińca, zamku górnego, wykuto w skalę magazyn żywnościowy.
10:20Przykryty daszkiem przypomina studnie.
10:23A za tymi drzwiami bombarda kozłowa.
10:26Nad nią portret króla Kazimierza Wielkiego, który marzenia legendarnego rycerza Dobka w czyn zamienił i wzniósł tu pierwsze mury.
10:34Renesansowy kominek i szkic Dobczyckiego zamku, na wypadek, gdyby ktoś do dawnej świetności przywrócić go pragnął.
10:42Przez dwa wieki budowla popadała w ruinę.
10:45Dziś nie byłoby po niej śladu, gdyby nie herkulesowy czyn mieszkańców Dobczyc i ludzi PTTK, którzy odkopali mury, uporządkowali teren i zgromadzili eksponaty.
10:56W kaplicy zachowały się szczątki kamiennych figur, wśród nich Chrystus na krzyżu z tajemniczym półuśmiechem na twarzy.
11:03A w lochu siedzą kłamca, zdrajca, lubieżnik i inne brzydale.
11:08Coś czuje, że zaraz zajmie się nimi kat.
11:11Pójdą w ruch kleszcze, rozżarzone pręty, topór katowski.
11:15Oto on we własnej osobie.
11:20Posłuchajmy, co mówiło dawne prawo.
11:22Za krzywoprzysięstwo i zdradę, żeby wpierw język był odcięty, a potem oczy wyłupione.
11:30Za gwałt i morderstwo kobiety, żeby winny był poćwiartowany, ale naprzód na plecach pas żywo ma być z niego wydarty.
11:37Za mord, żeby rękę mu odcięto, przybito obok niego na bramie, a następnie, żeby go ścięto i na cztery części poćwiartowano.
11:48Wreszcie za kradzież, ażeby prawa ręka złodziejowi ucięta była.
11:53Tak, tak, drogie dziadki, w średniowieczu nikt się z przestępcami nie cackał i nie słuchał psychiatrów.
12:00I co, takie prawo wam dzisiaj nie odpowiada.
12:03Za dużo byłoby leworęcznych.
12:05W XVIII wieku zbójnicy napadli na karczmę w Dobczycach.
12:11Jednego z nich zabili strażnicy i pochowali w jej wnętrzu.
12:15Stąd wzięła się nazwa – karczma na zbuju.
12:17Stoi dziś w skansenie pod zamkiem, obok kuźni spichlerza i piętrowego kurnika.
12:23W alkierzu odtworzono sypialnię mieszczanina Baradzisza, według opisu sprzed 150 lat.
12:29Wśród bogactwa sprzętu w postacie w strojach dobczyckich.
12:32Cały świat dawnej gospodyni sprowadzał się do kuchni.
12:38A to izba rzemiosła.
12:40Na wystawie zebrano przykłady rękodzieła istniejącego w Dobczycach od XV wieku.
12:45Jest warsztat garncarski, wikliniarski, kołodziejski, tkacki, stolarski i szewski.
12:52Muzeum po zwiedzeniu refleksję dziwną rodzi, że z pożegnaniem się wielu ociąga i zwleka.
13:00Po głowie turysty myśl jedna chodzi, że tyle piękna stworzył człek dla człeka.
13:05Zapisał poeta ludowy Stanisław Słonka.
13:09Jak na ludowo, to na ludowo.
13:11Szczyżycanie grają, tańczą i śpiewają od ponad 70 lat.
13:15W zespole wzrasta kolejne pokolenie artystów, którzy prezentują folklor lachów szczyżyckich.
13:21Lachy to coś przejściowego pomiędzy góralszczyzną a ludnością nizinną Małopolski.
13:26Tworzą bardzo silną grupę etnograficzną z własną gwarą, strojem i obyczajem.
13:31Oto słynne wesele szczyżyckie, nagradzane na licznych festiwalach folkloru.
13:47Pan Młody przybył właśnie do domu Panny Młodej, by zabrać ją do ślubu.
13:51Przy okazji zbiera datki do nowej chatki.
13:53To taki element dydaktyczny spektaklu.
13:56Wskazówka dla młodzieży, by wykorzystywała każdą okazję do zdobycia dudków.
14:02Błogosławieństwo rodziców i reszta w rękach księdza.
14:06A po kościele pora na chrześcijańskie powitanie weselników.
14:10Hej! I zabawę do białego rana.
14:14Podobno dobre wesele góralskie trwa tydzień.
14:18Patronem zespołu jest Związek Szczyżycan z prezesem ojcem Eugeniuszem Włodarczykiem,
14:24opatem tutejszego klasztoru Cystersów.
14:27Zakonnicy uczestniczą w życiu wsi już od 750 lat.
14:31Pierwsi z nich nie byli Polakami.
14:34Pochodzili z ziem dzisiejszej Francji i Włoch.
14:37Cystersi przyjęli regułę świętego Benedykta, tę samą co mnisi styńca.
14:41Ora et labora.
14:43Módl się i pracuj.
14:44Ojczulkowie nie bali się pracy fizycznej i mieli możnych protektorów.
14:49To procentowało.
14:50Za Kazimierza Wielkiego do klasztoru w Szczyżycu należały już 33 wsie i miasto Nowy Targ.
14:55Kościół, do którego prowadzą wspaniałe drzwi, wzniesiono w XVII wieku.
15:01Cystersi chwalą Pana modlitwą i śpiewem.
15:04Ojciec Kustosz otwiera jeden z graduałów.
15:07Ważąca z pięć kilogramów księga zawiera także zapisy chorałów gregoriańskich, jednogłosowych śpiewów liturgicznych.
15:15Zebrał je i uporządkował papież Grzegorz I, stąd nazwa.
15:19Cystersi są zakonem maryjnym.
15:23Świętego Bernarda z Clairvaux nazwano nawet Lirnikiem Maryi.
15:28Tej barokowej świątyni patronuje Matka Boska Szczyżycka.
15:31Oto jej obraz łaskami słynący, namalowany w XVI wieku przez włoskiego artystę.
15:38Koronowany przez papieża Jana Pawła II.
15:40Jeszcze do niedawna Szczyżyc słynął z piwa ważonego przez Cystersów według odwiecznej recepty.
15:52Niestety ziemskie przeciwności przerwały te tradycje i obraz ojczulków smakujących własne piwo to już archiwum.
16:00Przysłowie mówi, że żadne Dominus Wobiskum nie umrze nad pustą miską.
16:05Nad pustą miską może nie, ale nad pustym kuflem.
16:07Według Jana Długosza po bitwie pod Grunwaldem w Dzień Świętego Marcina Władysław Jagiełło zjechał do Niepołomic,
16:16gdzie zabawiwszy dni piętnaście wybrał się pieszo do Krakowa,
16:20otoczony licznym gronem rycerzy niosących przed nim rozwinięte chorągwie krzyżaków.
16:25Dokładnie pięćset lat po Wiktorii Grunwaldzkiej w Krakowie odsłonięto pomnik.
16:33Ufundował go jeden człowiek, Ignacy Paderewski i chwała mu za to.
16:36Tu w Niepołomicach nie mieli takiego bogatego fundatora, tylko desperację ogromną, aby fakt ten przypomnieć i uczcić.
16:48Przez kilka lat tysiące ludzi przynosiły w garstkach, garsteczkach, torebeczkach ziemię i usypano ten kopiec.
16:57Z czternastometrowej górki przy dobrej pogodzie widać skrawek puszczy niepołomickiej, ciągnącej się onegdaj od Krakowa po Sandomierz.
17:08Polowali w niej na grubego zwierza prawie wszyscy królowie polscy.
17:12Rogi żubra i tura, oprawione w złoto, wysadzane drogimi kamieniami, służyły jako puchary.
17:18Dziś puszcza już nieta, a żubry pod ścisłą ochroną.
17:26Żyje ich tu około trzydziestu.
17:28Tylko tyle może się pomieścić w tym, co zostało z niepołomnej, czyli nieprzebytej kniei.
17:36Żubry można oglądać w miejscu zwanym Poszyna, dawniej Posyna.
17:40Nazwa wiąże się z tragicznym wypadkiem sprzed wieków, podczas którego królowa Bona poroniła syna.
17:48Wybudowany za Kazimierza Wielkiego zamek myśliwski w Niepołomicach, Jagiellonowie zmienili w stałą siedzibę królewską.
17:55Tu odbywały się zjazdy koronne, tu zapadały ważne dla Polski decyzje.
18:00Goście wjeżdżali na dziedziniec przez bramę z przepysznym portalem, stworzonym przez słynnego mistrza z Włoch, Santi Guciego.
18:07Równie wielkim dziełem był niedawno zakończony remont całego obiektu.
18:13Teraz pora, by uczynić zeń Centrum Kultury Dworskiej.
18:16Znając pasję i pracowitość gospodarzy, z pewnością tak się stanie.
18:21Zamek w Niepołomicach ma wiele wspólnego z Wawelem, nie tylko z powodu królewskiego rodowodu i architektury.
18:27Tu także ukryty jest Czakram, a właściwie jego część przeniesiona z Krakowa.
18:31Coraz więcej ludzi przybywało pobyć w jego sąsiedztwie.
18:34Ale ostatnio gospodarze Wawelu wydali zakaz dłuższego zatrzymywania się przy owym tajemniczym kamieniu.
18:42Zarządzeniem zarządu Wawelskiego coś takiego jak Czakram nie istnieje.
18:47Hej!
18:48Skoro nie można na Zamku Królewskim w Krakowie, to spróbujmy na Zamku Królewskim w Niepołomicach.
18:55Muzyka
19:11Muzyka
19:27Muzyka
19:28Muzyka
19:29Muzyka
19:30Muzyka
19:31Muzyka