Category
🎥
Short filmTranscript
00:00KONIEC
00:30Wojciech. To imię oznacza kogoś, kto znajduje pociechę w wojowaniu. Święty Wojciech miał zostać rycerzem. Urodził się w 956 roku jako syn Sławnika, pana na Lipicach. Gdy ciężko zachorował, rodzice przysięgli przed ołtarzem, że oddadzą go w służbę Bogu, jeśli wyzdrowieje.
00:49Kleryk Wojciech nie był skory do modlitw. Żył szybko, hucznie i upojnie. Odmieniła go śmierć biskupa Dytmara, który w agonii przerażony wyznawał swe grzechy. Od łoża zmarłego odszedł inny człowiek, pełen bojaźni Bożej mnich pokutny, rozmyślający ciągle o zbawieniu duszy własnej i bliźnich.
01:10Za tę sprawę oddał życie święty Wojciech, biskup, misjonarz, uczennik, patron Polski i patron Gniezna.
01:22Początki Gniezna giną w pomroce dziejów, jak to się mówi. Aby rozświetlić trochę owe pomroki, zacznijmy od początków.
01:31Od Muzeum Początków Państwa Polskiego. Przy wejściu witają nas herby, te piastowskie i te późniejsze.
01:38Podanie o Orlim Gnieździe zapisane zostało w XIII wieku w Kronice Wielkopolskiej.
01:44W nieco zmienionej postaci powtórzył ją Jan Długosz. Opowiada o wędrówce słowiańskich plemion, szukających dla siebie nowych siedzib.
01:52Na ich czele stali rodzeni bracia Lech, Czech i Rus.
01:56Lech osiadł na wzgórzu otoczonym jeziorem, koło samotnego dębu, na którym było orle gniazdo.
02:02Dlatego swój gród nazwał Gniezdnem, a orła przyjął za godło.
02:08Według archeologów pierwszą osadę wzniesiono tu w IX wieku.
02:13Grodzisko z potężnymi wałami drewniano-ziemnymi wybudowano w X.
02:18Gniezno stało się rezydencją władcy księstwa Polan Mieszka I, który podbijając i przyłączając nowe tereny stworzył zręby państwowości polskiej.
02:28Na wystawie obejrzeć można wykopane przez archeologów miecze, topory, przedmioty codziennego użytku, dzieła sztuki i dokumenty z czasów piastów.
02:38Część z nich to oryginały, inne, misternie wykonane kopie, na przykład korona i berło Kazimierza Wielkiego.
02:49Kiedy powstała dynastia i kto ją zapoczątkował?
02:55Według podań Kmieć Piast i jego żona Rzepicha, którzy wydali na świat Siemowita.
03:01Po nim Gal Anonim wymienia kolejno Lestka, Siemomysła, wreszcie Mieszka.
03:06Z rodu piastów pochodziło sześciu koronowanych władców Polski.
03:10Historyczne wydarzenia z ich życia przedstawiają obrazy wystawione w galerii.
03:16Nazwę Gniezno po raz pierwszy zapisano w dokumencie Dagome Judex, wystawionym w 990 roku przez papieża Jana XV.
03:25W skórze Lecha z katedrą i sąsiadujące z nim w skórze panińskie.
03:29Taki widok roztacza się z dziedzińca przed muzeum.
03:32Teraz widzisz, Brachu, jak wielkimi politykami byli Mieszko i jego syn Bolesław Chrobry.
03:40Oto pomnik na miarę ich czynów.
03:43Dziedziniec gmachu muzealno-szkolnego w Gnieźnie to miejsce znakomite dla gamonii z historii.
03:49Pierwsza wzmianka o państwie Mieszka? 963.
03:54Chrzest Polski? Nie, to za łatwe.
03:56Zjazd Gnieźnieński? Rok tysięczny.
03:59Takie ściągi stoją tu na wyciągnięcie ręki.
04:03Prymusi z historii wiedzą, że nazwa dynastii Piastowie pojawiła się dopiero w XVII wieku na Śląsku.
04:10Tam też w 1675 roku zmarł ostatni z Piastów, ks. Legnicko-Brzeski Jerzy Wilhelm.
04:18Dzwonki na szkolnym zegarze przypominają, że komu w drogę temu czas.
04:24Udajemy się na spacer wokół Panieńskiego wzgórza.
04:27Zakon Bożogrobców, czyli stróżów grobu Chrystusa, albo Miechowitów, jakich często nazywano od siedziby klasztoru w Miechowie,
04:36zajmował się niesieniem pomocy biednym i chorym.
04:38To oni, obok istniejącego już szpitala, wybudowali w XIII wieku kościół św. Jana Chrzciciela, przebudowywany później kilkakrotnie.
04:47W starszej części świątynki, w presbiterium, zachowała się cenna polichromja.
04:52Na sklepieniu siedemnaście głów królów i proroków Starego Testamentu oraz jedna głowa kobieca.
05:01Na ścianach sceny z życia Chrystusa, Matki Boskiej, św. Jana Chrzciciela i innych świętych.
05:13Obrazy malowano na cienkiej pobiale wapiennej, spod której przebija kształt cegieł.
05:18Niestety, polichromia, mimo prac konserwatorskich, staje się coraz lepsza.
05:27Barokowy klasztor i kościół franciszkanów.
05:30Do Gniezna sprowadzili ich Bolesław Pobożny i jego żona, błogosławiona Jolenta, rodzona siostra św. Kingi.
05:37Po śmierci mężów obie siostry wstąpiły do zakonu klarysek w Starym Sączu.
05:41Gdy Kinga zmarła, Jolenta wróciła i tu dokonała żywota.
05:46Do jej grobu także pielgrzymowały koronowane głowy i wierni.
05:50Dopiero w XIII wieku, gdy osiadły klaryski, wzniesienie, na którym znajduje się rynek, zaczęto nazywać Panieńskim Wzgórzem.
05:59Wówczas wyraźnie dominowało ono nad otoczeniem.
06:02W ostatnich dwóch wiekach obniżono teren o 6 metrów.
06:05Średniowieczny plac był mniejszy od dzisiejszego.
06:08Mieścił ratusz, jadki, wagę miejską, sukiennicę oraz łaźnię.
06:13Gniezno otaczają liczne jeziora.
06:17Trzy z nich znajdują się w samym mieście.
06:20Jelonek, Świętokrzyskie i Winiary, wokół którego pobudowano tereny rekreacyjne, hale i boiska klubu Sparta.
06:29Laskarki z Gniezna.
06:31Tak nazywa się zawodniczki grające w hokej na trawie.
06:33Odbywają właśnie rozgrzewkę przed kolejnym turniejem.
06:36Temperamenty dziewcząt trener musi od czasu do czasu schładzać.
06:45Gry z użyciem kija i piłki człowiek wymyślił już w starożytności.
06:50Świadczą o tym rysunki na antycznych wazach.
06:52Dla Majów i Azteków piłka była symbolem słońca.
06:56W czasie gry nie wolno było jej dotykać ani ręką, ani nogo.
06:59Do popychania używano kija.
07:02Pomysł sprzed wieków.
07:03Zmieniały się tylko boiska i technika gry.
07:06Gdyby zawodników z kijem i piłką wsadzić na konie, mogliby zagrać w pol.
07:11Takiej rozrywki w Gnieźnie nie oferują, ale jazda wierzchem lub bryczkami proszę bardzo.
07:18W stadzie ogierów króluje koń rasy wielkopolskiej.
07:21Wytrzymały w pracy, dobry do biegów, z talentem do skoków.
07:25Przez ponad pół wieku głównym celem stada było rozmnażanie i uszlachetnianie koni hodowanych na tym terenie.
07:31Teraz doszedł jeszcze jeden.
07:34Wzbogacenie oferty turystycznej.
07:37W wozowni stoją przygotowane do drogi bryczki, landa, karety i rzadko już spotykana dwukółka.
07:44Kto raz spróbował, ten wie, że spotkanie z kolejką gnieźnieńską to także doskonały wypoczynek w plenerze i duża frajda.
08:00Pim-pom.
08:02Paszynista wąskotorowy.
08:04Proszony jest do parowozów.
08:05Pasażerowie się niecierpliwią.
08:08Za chwilę ruszamy na majówkę do Anastazewa.
08:10Dzień dobry.
08:12Bileciki do kontroli proszę.
08:14Pamusiu, pan z dziurkaczem.
08:15Proszę pani, to nie jest żaden dziurkacz, tylko kleszcze konduktorskie.
08:20Oprócz robienia małej dziurki wytłaczają też numer konduktora, który odpowiada od temu tutaj na pasku.
08:28Do kompletu była jeszcze lampa konduktorska, która służyła do sygnalizowania gotowości pociągu do odjazdu.
08:37Taki to był kiedyś konduktor.
08:39Parowozy PX48 do 1958 roku produkowała fabryka w Chrzanowie,
08:46gdzie się trzeba pasjonatów, by utrzymać logomotywę w należytym stanie technicznym.
08:51Na szczęście w gnieźnie tacy są.
08:54Od kilku lat wzrasta zainteresowanie ciuchciami i trakcją parową.
08:58Wąskotorówki, szczeknięte z samowarkami, odwiedzane są przez rzeszę miłośników kolei i turystów zagranicznych.
09:06Wiele linii prowadzi przez miejsca o nieskażonej przyrodzie i niezwykłych walorach krajobrazowych.
09:11Do takich należy gnieźnieńska.
09:15Te wiatraki stoją w Moraczewie, ale najwięcej zabytków architektury ludowej Wielkopolski
09:21zgromadzono w parku etnograficznym na brzegu jeziora Lednickiego.
09:25Przez stylizowaną bramę wjeżdżamy do Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.
09:31Nad Ostrowem, na wysokim wale ziemnym, zatknięto włócznie z biało-czerwoną flagą.
09:35Gród na wyspie należał do króla północy.
09:38Tak nazwał mieszka arabski podróżnik Ibrahim ibn Jakub, który jako pierwszy opisał państwo Polan, jego mieszkańców i obyczaj.
09:47Najbardziej znaczącym wydarzeniem w życiu pierwszego władcy było rozstanie się z siedmioma pogańskimi żonami,
09:57światowidem i przyjęcie chrztu w 966 roku.
10:02Czy doszło do niego tutaj?
10:04To jedna z wielkich, wciąż niewyjaśnionych zagadek.
10:08W grę wchodzą jeszcze Poznań i Gniezno, ale najpoważniejszym kandydatem pozostaje Lednica,
10:13bo ma kaplicę pałacową z basenami chrzcielnymi, czym na głowę bije konkurencję.
10:20Systematyczne prace wykopaliskowe trwają tu od pół wieku.
10:24O ile ze wzgórza kolebki państwa polskiego ciężko wydłubać jakiś ciekawy eksponat,
10:29z mułu jeziora Lednickiego w latach poprzednich wyłowiono masę uzbrojenia,
10:33w tym unikatowe miecze piastowskie i calutki chełm z tak zwanym nosalem.
10:39Mówi się, że gdzieś na dnie jeziora spoczywa jeszcze złocony tron samego Karola Wielkiego.
10:46Miał go dostać Bolesław Chrobry w prezencie od cesarza Ottona III,
10:50który w 1000 roku, po czerwonym suknie rozwijanym przez gospodarzy, jak chce na anonim,
10:56kroczył pieszo z Lednicy na wzgórze Lecha w Gnieźnie.
11:01Tam, gdzie złożone były relikwie świętego Wojciecha.
11:04Polski władca witał Ottona z ogromnym przepychem.
11:09Bolesław Chrobry był politykiem niezwykłej klasy.
11:13Owa wystawność, z jaką witał cesarza niemieckiego Ottona III,
11:18owe bogactwa, jakimi go obdarował, były zabiegiem precyzyjnie przemyślanym.
11:23Bolesław Chrobry wiedział bowiem, że obdarowany musi zrewanżować się
11:28czymś jeszcze cenniejszym, czymś jeszcze bogatszym i nie przeliczył się.
11:33Otrzymał samodzielność kościelną i obietnicę korony.
11:39XIV-wieczna gotycka katedra w niebowzięcia Najświętszej Marii Panny
11:42stoi na miejscu wcześniejszych kościołów, romańskich.
11:46Z naw bocznych wchodzi się do kaplic.
11:49Niezwykłą kolekcję tworzą ażurowe kraty, zamykające wejścia do nich.
11:52Gotyckie, jak ta z Kaplicy Bożego Ciała, renesansowe, jak ta z Nowego Kapitularza.
11:59To jedno z cenniejszych dzieł kowalstwa gdańskiego w Polsce.
12:03W środku orłów.
12:05Górną część zdobi herb różyckich do liwa, nad którym zawieszono kapelusz biskupi.
12:11Przez ponad pięć wieków arcybiskupom gnieźnieńskim przysługiwała godność prymasów Polski.
12:17Ten poczet otworzył Mikołaj Trąba.
12:18Zakończył w 1992 roku Józef Glemb.
12:22Wśród nich był też prymas Zbigniew Oleśnicki.
12:26Przedstawiającą go płytę nagrobną wykonał Wit Stworz.
12:29Artysta sygnował dzieło swoim pymerkiem.
12:34Ubrane w piękny portal drzwi, odlane z brązu w 1175 roku.
12:40Składają się z dwóch skrzydeł, różniących się wielkością.
12:43Prawe jest ciut mniejsze.
12:44Na drzwiach sceny z życia św. Wojciecha.
12:48Misjonarz przybywa do kraju Prusów.
12:51Wygłasza kazanie.
12:53Ponosi męczeńską śmierć.
12:55Jego zwłoki wykupuje Bolesław Chrobry i składa szczątki do grobu w kościele gnieźnieńskim.
13:02W prezbiterium srebrzy się mała trumienka.
13:05Na niej figura św. Wojciecha w pozycji półleżącej.
13:07Wnętrze kryje kość udową, łokciową i piszcze męczennika, jak uloszospisy.
13:15Trumnę unosi sześć srebrnych orłów oraz cztery postaci symbolizujące stan chlopski, kapłański, rycerski i mieszczanski.
13:22To barokowe bogactwo kłóci się trochę z gotyckimi surowymi murami.
13:29Kilkanaście lat temu do katedry włamali się złodzieje.
13:32Orłom odrąbali skrzydła.
13:34Wojciechowi głowę, ręce i nogi.
13:36Świętokradców złapani.
13:38W więzieniu musieli siedzieć w osobnych celach, by uniknąć jej ludzi.
13:42Naprawiony relikwiarz wrócił na swoje miejsce.
13:44W katedrze gnieźnieńskiej nakładano korony na głowy pierwszych władców Polski.
13:52Zejdźmy teraz do podziemi.
13:53Tu w Gnieźnie miejsc historycznych, zacnych jest bez liku, ale to jest szczególne.
14:01Otaczają nas mury prastarej piastowskiej świątyni.
14:05Tu w tym kościele koronowano pięciu królów.
14:07Wprawdzie historycy spierają się co do tego, ale najprawdopodobniej aktu koronacji dokonywano w tym miejscu.
14:18Między grobowcem a ołtarzem.
14:21Gipsowa płyta nagrobna z łacińską inskrypcją z 1006 roku.
14:27To najstarszy oryginalny zabytek pisany w Polsce.
14:29Być może w murach tej świątyni w 997 roku Mieszko pochował swą pierwszą chrześcijańską małżonkę, Dąbrówkę.
14:42Obok katedry stoi półtoratonowy dzwon Bogumił, uszkodzony podczas pożaru.
14:48Ma wyrwaną głowicę, a wydawał ton S.
14:51Katedry otaczają także zabytki.
14:55Pałac biskupi, arcybiskupi, budynek probostwa katedralnego i kanonie.
15:01Od wieków należą do duchowieństwa.
15:06Wszystkie kanonie są odrestaurowane.
15:09Wejście do jednej z nich zdobi portal z dwoma kariatydami.
15:13Ze wzgórza Lecha widać gmachy wyższego seminarium duchownego.
15:25Na deser zostało nam jeszcze zwiedzenie muzeum przy katedrze.
15:30Oto puszkowe relikwiarze świętych Urszuli, Barbary i Gereona.
15:35Ale wycieczki zatrzymują się tłumnie przy następnym.
15:39Relikwiarz na rękę świętego Wojciecha.
15:41Należy do tak zwanych mówiących, które samą swoją formą informują o zawartości.
15:46Przez szybkę widać szarą kość męczennika.
15:49To dar prymasa tysiąclecia, Stefana Wyszyńskiego.
15:53Do niego należały też pierścienie z brylantami i Matką Boską i z ametystem.
15:58Trzynastowieczny pierścień stopazem wykopano w podziemiach katedry.
16:02Ponad metrowej wysokości pozłacana monstrancja.
16:05Należy do największych w Polsce.
16:07Podarował ją arcybiskup Florian Stablewski na dziewięćsetlecie urodzin świętego patrona Gniezna.
16:14Portrety trumienne malowano wyłącznie w Polsce, XVII i XVIII wiecznej.
16:19Ich ojczyzną jest właśnie Wielkopolska.
16:22Kształt dostosowany był do przekroju trumny, bowiem portret umieszczano w jej głowie.
16:27W ten sposób nieboszczyk uczestniczył niejako w swoich uroczystościach pogrzebowych.
16:32Niekiedy hucznych i wesołych.
16:37Kielich z agatu oprawny w złoto.
16:42Tradycja wiąże go z osobą świętego Wojciecha.
16:45Używany jest do sprawowania Eucharystii podczas umożystości patronalnych.
16:49Sztukę romańską reprezentuje też kielich mszalny zwany Królewskim.
16:54I kielich Dąbrówki ze srebrną patelą.
16:56Na jednej ze ścian wypatrzyłem rysunek Jacka Malczewskiego.
17:01Oto artysta jako Chrystus umęczony.
17:03Wejdźmy jeszcze raz na rynek.
17:07Gospodarze miasta nie kryją, że chcą stworzyć modę na gnieństwa.
17:11Prezydent Bogdan Trepiński zwrócił się do polskich miast i gmin z propozycją, by zaznaczyły swoją obecność w pierwszej stolicy Polski.
17:18Przez wykupienie niewielkich spiżowych płyt, które wmurowane w rynek tworzyłyby krąg darczyńców.
17:25Część miast już odpowiedziała, ale rynek jest bardzo duży.
17:31Pieniądze posłużą do dalszej restauracji miasta, które w 2000 roku, tysiąc lat po zjeździe gnieźnieńskim, gościć będzie prezydentów mocarstw Europy.
17:44Symboliczna brama ryba prowadzi ludzi w trzecie tysiąclecie.
17:48Stanęła w Imiołkach nad Jeziorem Lednickim za sprawą dominikanina z Poznania, ojca Jana Góry.
17:56Gdy wznosił tę symboliczną budowlę, niektórzy chrząkali dwuznacznie, a inni pukali się w czoło.
18:02Na uroczystości pod rybką przyjeżdżają tysiące młodzieży.
18:06Przez cały rok odwiedzają ją wycieczki.
18:09Właścicielem terenów nad Jeziorem Lednickim Jan Góra został w sposób cudowny.
18:14Otóż pomysł budowy bramy ryby pobłogosławił Jan Paweł II.
18:17Kilka dni później do duszpasterstwa przyszła tajemnicza pani, która szukała wyjścia z budynku.
18:23Z kościoła nigdy się nie wychodzi, zawsze przychodzi, zarządował dominikanin i tak zaczęła się rozmowa.
18:30Widzi pani, mam już błogosławieństwo, a nie mam jeszcze pieniędzy.
18:35A ja mam pieniądze, a nie mam błogosławieństwa, odrzekła nieznana.
18:39Czy mogę się z panią natychmiast zaprzyjaźnić?
18:42Na to właśnie czekałam, odpowiedziałam.
18:45W Gnieźnie katedra stoi, znana z rzeźbionych podwój.
18:55Gdy drzwi gnieźnieńskie uchylisz, w historię wejdziesz po chwili.
19:01A w wieczór wielka uciecha iść do świętego Wojciecha,
19:06który tysiąc lat po męczeńskiej śmierci znowu wyszedł do ludzi.
19:10Jego pomnik ustawiono w środku miasta.
19:14Poprosiłbym Cię, mój święty, zacny patronie, o autograf.
19:17Ale takie cuda się nie zdarzają.
19:20Chyba.
19:21KONIEC!