Tarihi sevdiren ve merak uyandıran program Tarihte Yürüyen Adam geçmişten günümüze kadar ayakta kalmayı başaran tarihi yapıları ve hikâyelerini izleyicilerle buluşturuyor.
Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.
“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.
Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.
“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.
Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Kategori
📺
TV ve DiziDöküm
00:00Vakıf Katılım, tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
01:00Merhabalar, tarihte yürüyen adam vakıf eserlerimiz olarak bu hafta Laleli'deyiz.
01:09Arkamda bulunan yapı Laleli Camii.
01:11Laleli Camii ve külliyesini sizlerle beraber gezeceğiz.
01:16Laleli Camii'ni sade bir cami olarak değil, Osmanlı döneminin 18. yüzyılda
01:22mimariden şehirciliğe, sosyal hayattan siyasi döneme kadar bir kırılmanın yaşandığı
01:30o dönemin mimari örneği olarak hem sizlerle beraber yapıyı ve külliye gezerken
01:37o dönemin bütün yaşamışlarına aklımız erdiği kadar da sizlere aktarmaya çalışacağız efendim.
01:43Buyurun beraber gezebileye başlayalım.
01:45Laleli Camii.
02:09Çarşısı, sebil'i, dükkanları, hanı, mumhanesi ve türbesiyle beraber bir külliye.
02:1818. yüzyılın Osmanlı mimarisinin batılaşma etkilerinin başladığı bir yapıdan bahsediyoruz.
02:25Ama Osmanlı mimarları durmadan gelişen ve değişen bir gelişim gösterdikleri için
02:34batılaşma dediğimiz etkilerin yanında geleneksel öğelerde, mimar etkilerde, yapılarda değerlendirmişlerdir.
02:44İşte bunların en güzel örneklerinden bir tanesi arkamda duran Laleli Camii'dir.
02:49Laleli Camii'nde geleneksel Osmanlı mimarisinin öğeliyle beraber artık yeni arayışların
02:56yani batılaşma dediğimiz bugün çok net bir şekilde belki çok da kısır ifade edebiliyoruz.
03:02Mimarinin gelişimidir bu esasında.
03:05Batılaşma, öykülenme değildir.
03:06Yeni arayışlar, yeni zevklerin arayışıdır bu noktada.
03:09İşte bunun güzel bir örneği arkamdaki Laleli Camii'dir.
03:14Şimdi Laleli Camii'nin hünkar mahfilinden içine doğru giriş yapacağız.
03:19Size belki bir hünkar mahfilini hatırlatacak.
03:22Emin Ünlü yeni caminin hünkar mahfilinin ne kadar benzer olduğunu göreceğiz.
03:26Efendim hünkar mahfilinden itibaren Laleli Camii içine doğru gidiyoruz.
03:31Hem Laleli Camii'ni anlatalım hem de dönemin mimarisinden ve sosyal hayatından bahsetmeye başlayalım.
03:37Buyurun beraber gidelim efendim.
03:38İzlediğiniz için teşekkür ederim.
04:08Efendim şu an Laleli Camii'nin içerisinde halim bölgesi dediğimiz iç mekandayız.
04:25Ve bu iç mekanında hünkar mahfil denilen noktasındayız.
04:28Hünkar mahfili diğer Selatin camileri içerisindeki en sade hünkar mahfillerinden bir tanesi burası.
04:35Ve bu caminin yapıldığı dönem işte daha önce de biraz evvel bahsettiğimiz gibi batıllaşma etkisi dediklerimiz.
04:43Yani barok mimarinin o S ve C kıvrımlarıyla oluşmuş unsurlarını yapıda net rahat bir şekilde görüyoruz.
04:50Ama geleneksel Osmanlı mimarisinin ögelerinin en iyi uygulandığı yerlerden bir tanesi.
04:56Almaşık duvar örgüsü yani taş ve tuğlayla beden duvarlar inşa edildiği bu yapı fevkani yani bodrum katlı bir yapı.
05:04Yapının bulunduğu yer yani Laleli semti biliyorsunuz Beyazıt'tan Aksaray'a doğru giderken bir rampa üzeridir.
05:11Ve bu rampadaki o miller hesaplanarak fevkani olarak yani bodrum katlı olarak yapı inşa edilmiş bir avlu ortasında yer alan caminin hemen gerisinde de çarşısı bugün çarşı olarak kullanılan han işte Spahiler Hanı da ifade edilebilen o han veya şatırcı hanları olarak ifade edilen o hanın yapısı o kadar güzel yerleştirilmiştir ki bugün çarşı olarak kullanılıyor.
05:40Medrese caminin o cümle kapısının hemen karşısında kullanılmıştı ama 1911 yangını ve ondan öncesi 1894 depremindeki yaşanan yıkımlar ve 1911'deki o yangınla beraber medrese tahrip oluyor.
05:57Bugün yerinde Harikzade Osmanlı döneminin ilk afet evlerinden bir tanesidir.
06:02İlk meskenlerinden bir tanesi Harikzade deprem Harikzade yangın mağdurları için inşa edilmiş bir binalar topluluğu tam onun olduğu yerde medresesi bulunmaktaydı.
06:16Efendim fevkani yani bodrum katlı olması ve eğimli araziden dolayı dükkanlara yer verilmişti.
06:22Daha sonraki tarihlerde yani Adnan Menderes'in yeniden İstanbul'u imar planlarıyla biçimlendirdiği o dönemlerde yol kodu buradan aşağı doğru indirince yeni kodlar oluşmasıyla beraber yeni yükseltiler çıkıyor.
06:39Şimdi oralarda tonozlu dükkanı oluşturmuştu.
06:41Bugün Lalel Camii'nden aksine doğru inerken ki o dükkanların bir kısmı 1958'de oluşturulmuş dükkanlardı.
06:50Yani eğimli araziden dolayı dükkanları vardı ama bu kadar da fazla değildi.
06:55Çok ilginçtir Lalel Camii 1958'e kadar durmadan yeni ilaveler yapılmış.
07:02Minaresi ilave edilmiş, bazı yapılar ilave edilmiş, daha sonra dükkanlar ilave edilmiş.
07:07Ve bir noktada yaşayan bir mimarı, yaşayan bir mabet olarak bugüne kadar gelmiştir.
07:37Lalel Camii'ni gezmeye geldiğinizde, caminin hemen yanında şu an çarşı olarak kullanılan hanı gezdiğinizde
07:52muhakkak bölgenin tarihinde deyiminiz, araştırınızı ya da Google'dan takip etmenizi tavsiye ederim.
07:59Çünkü Osmanlı'nın tam kırılma dönemindedir ve Sultan 3. Mustafa dönemi hem İstanbul için hem Osmanlı dönemi için bir şeylerin yapılmaya çalışıldığı bir dönemdir.
08:11En basitinden 1766 depremi yaşanıyor ki bugünkü Fatih Camii çöküyor, Eyüp Camii büyük tahribat görüyor.
08:19Fatih Camii tekrardan inşa edilmesini gerçekleştiren, bugünkü Fatih Camii'ni gerçekleştiren Sultan 3. Mustafa dönemidir.
08:27Eyüp Camii elden geçiriyor ve bu içerisinde Kız Kulesi bu depremde yıkılıyor, tekrardan Kız Kulesi inşa ediliyor.
08:36Saraçhane, Kapalı Çarşı büyük tahribata uğruyor, bunlar tekrardan inşa ediliyor.
08:41Belli yerler, Kapalı Çarşı'nın belli yerleri tekrardan inşa ediliyor.
08:44Ve o dönem içerisinde afet yani deprem afetinden dolayı İstanbul'un, yıkılan İstanbul'un yeniden inşası vardır.
08:51Ve bununla uğraşmanın noktasında yeniden biçimlendirilen bir İslam.
08:57Bugünkü Laleli Camii'nin bölgenin şenlendirilmesiyle beraber esasında burada mabetler yapılırken
09:03ticari ve sosyal bir değişimin ve gelişimin de gerçekleştirildiğini unutmamak lazım.
09:10Hadi buraya bir cami yapalım şeklinde Osmanlı döneminde olmamıştır.
09:13Bu bir noktada toplumun hem iktisali noktada hem de sosyal noktada bir gelişiminin ilk nüvesi olmuştur.
09:23Bu tür yapılan Selahattin Camileri.
09:25Ve burada İstanbul'un depremleri ve artık yangınlar içerisinde bölge,
09:33bostanlık olan bölgede artık yavaş yavaş bir şehirleşmenin Laleli Camii'yle beraber hızlandığını görmekteyiz.
09:40Bu bölge Bizans döneminde de çok etkendi.
09:44Bunu ileriki dakikalarda sizlere aktarmaya çalışacağım.
09:473. Mustafa'yla beraber İstanbul'un o deprem afetinden dolayı şehir yeniden inşa edilirken,
09:53eski mabetler tekrardan onarılırken, ayağa kaldırılırken,
09:57işte yine Sultan 3. Mustafa Dönü'nün bugünkü Laleli Camii olduğu gibi
10:01Üsküdar'daki Ayazma Camii, Kadıköy'deki İskele Camii bunlar da inşa ediliyor.
10:07Askeri ve sosyal olarak pek çok şeyler yapılmaya çalışıyor.
10:12Ama tabii ki dönemin şartları ve toplumun o günkü hazırlığı çok bir önemli faktör.
10:19Bunu unutmamak lazım.
10:20MÜZİK
10:321760-1764 tarihlerinde inşası tamamlanan Laleli semti bölgenin şenlendirilmesi bakımından önemli bir kilit onktası oynar.
10:57Bu bölge Osmanlı döneminde çok fazla İstanbul'un afetlerinden etkilenen bir bölgeydi.
11:08Ve bu Laleli Camii ile beraber bölgenin tekrardan eski değerine,
11:12tabir çaizse şenlendirilmesine, yeniden imar düzenlemesine sokulmasıydı.
11:19Bu bölgenin Roma İstanbul döneminde Filadelfion diye ifade edilen bir bölgeydi ki
11:28bugün Laleli semtinin önemli yapılarından bir tanesi ve eğitim kurumlarından bir tanesi
11:33İstanbul Üniversitesi'nin Edebiyat Fakültesi olduğu yer binadır.
11:36Roma döneminde de ilk özgün eğitimin başlandığı noktaydı.
11:40Devlet memurluğu ve devleti uzman yetiştirme amacıyla ilk defa planlı programlı bir eğitim kurumunun oluşturulduğu yerde
11:50İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nin kurulduğu alan ki çok ilginçtir.
11:55Belki de İstanbul tarihiyle beraber dünya tarihinde sürekliliği bozulmamış bir eğitim kurumu silsilesi içerisinde devam eden bir gelenekten bahsedebiliriz.
12:07Bugün yurt dışına gidildiğinizde pek çok kurumların tarihinden size bahsedilir ama bu kadar köklülükten ifade etmeleri zorlanılır.
12:18Ama biz maalesef pek çok şeyi kaçırıyoruz.
12:21Evet Roma döneminde yani Bizans diye ifade edilen bir dönem içerisinde burada bir devlet memuru yetiştirmek üzere bir eğitim kurumu oluşturuluyor.
12:32Daha sonra aynı tarihlerde yüzyıllar sonrasında tekrardan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nin olduğu alan geliyor.
12:41Ve onun öncesi tabii ki Sultan III. Mustafa'nın orada yani bugün Hariksade binalarının, apartmanlarının olduğu binanın yerinde bir medrese eğitimiyle bu tekrardan canlanıyor.
12:57Lale'li semti Roma'nın İstanbul'unda önemli noktalardan bir tanesiydi ki bu sebepten Roma dönemindeki önemli bürokratların,
13:09prenslerin bir de Roma ile ilişkili sağlayan, uluslararası elçilerin ya da elçilik vazifesi gören ki o dönemlerde elçilik anlayışı,
13:21algısı biraz daha farklıydı. Onların ikamet ettiği yerlerden bir tanesiydi burası ki onlar için önemli noktaydı burası.
13:29Osmanlı döneminde İstanbul Fethi'nden sonra da bu hareketlik devam ediyor ama bu sistemi bozan 1509 deprem oluyor.
13:38Bugün hemen İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nin hemen arkasında Beyazıt Hamamı vardır.
13:44Hamamın temellerinde o bazı figürler, taşlar görülür.
13:49Oradaki zafer takının, oradaki zafer takının parçalıdır onlar.
13:54Hatta da yolun öbür tarafında da, yürüyüş yolunun hemen kaldırım yanında da o taşların parçalarını görmek mümkün.
14:02İşte bu noktada Laleli her zaman İstanbul'un merkez noktalarından bir tanesiydi.
14:09Laleli'den sonra da İstanbul'un ortası olarak ifade edilen, eski İstanbulluların çok rahmet ettiği Aksaray semti başlıyordu ki
14:17Roma'dan itibaren bu bölge önemli bir liman ve ticaret merkezindeydi.
14:25Osmanlı döneminde de bu özelliğini devam ettirdi.
14:28Daha sonra Langa bölgesi, yani Yenikapı bölgesinin zamanlı alevyonlarla dolması ve limanın fonksiyonu yitirilmesine beraber
14:38hususi olarak da doldurulmasından sonra bölgenin ticari vasfı kaybedildi.
14:43Ama bu bölgenin iskan olarak ve İstanbul'un kültüre hayatında önemli bir rol oynadığını söyleyebiliriz.
14:52Lale Camii'nin batıllaşmaya doğru giden bir mimarinin övesi olarak cümleler kullanılır ama
15:22şunu unutmamak lazım, Osmanlı mimarisi hiçbir zaman kendini tekrar etmemiştir ve durmadan bir gelişim ve değişimin içerisindedir.
15:30İşte bunlardan en güzel örneklerden bir tanesi de Laleli Camii'dir.
15:34Bu cümlemizin üzerinde çok durmamız gerekiyor.
15:37Laleli Camii, batıllaşma etkileri içerisinde kendini gösteren bir cami olmakla beraber
15:42genelsel Osmanlı mimarisinin bütün öğelerinde bünyesinde barındıran bir yapıdır.
15:47Yani o yüzden de bir şeyi terk edelim ve yeni bir şey açılalım Osmanlı mimarisinde çok yoktur.
15:54Ki burada yapının içi mekanına girdiğinizde 8 istinadlı bir cami ile karşılaşırsınız.
16:00Yani 8 istinadlı 8 ayak üzerine oturan bir kubbe sistemini ile karşılaşırsınız.
16:05Hemen revzenli pencereler yani renkli camlardan bir şekilde revzenli alçı pencereler ve fil gözü pencereler yapının içerisine doğru girdiğinizde
16:17sizin hem hünkar mahfilinde hem de vahis kürsünde sedef işçiliği, geleneksel sedef işçiliğinin o gelenekselliğini burada görebilirsiniz.
16:27Yapıdaki bulunduğu konu topografyadan dolayı fevkal yani bodrum katlı olmasından dolayı bunu estetik noktada
16:35yani baroğun sunduğu o S ve C kıvrımlı hallerden, mermerin çok güzel işlenmesinden dolayı güzel ovallikler kazandırılmıştır ki
16:45yapıdaki o eğimli arazideki küt öğe yumuşatılmıştır.
16:51Hem hünkar mahfilinin o Emine'nin yeni camisine benzer o rampalı hali ve hünkar mahfilindeki o içerisine girdiğinizde
17:01yavaş yavaş o barok etkileri görüyorsunuz ama bu bir Türk baroğu olarak veya bir Osmanlı baroğu olarak ifade edebileceğiniz bir barok tur
17:09yani batılı anlamda bir barok detaylardan bahsedemeyiz.
17:13Efendim caminin içerisine girdiğimizde her zamanki gibi klasik olarak hünkar mahfilini, minberini ve mihrabanını görüyoruz.
17:22Tabii ki her Selatin Camii şunu net ifade etmek lazım ki dönemin zevkini Osmanlı toplumunun sahip olduğu estetik değerleri de yansıtan yerlerdir.
17:35Bir noktada bunun gibi Selatin Camii'leri dönemin yoluslar arasında PR noktalarıdır.
17:42Devletin sahip olduğu estetiği ve değerlerinin ifşa edildiği bir noktadır.
17:48O yüzden de dönemin bütün mimari değerleri, estetik değerleri bu yapılarda yansıtır.
17:543. Mustafa döneminin toplumsal algısını, devletin bakış açısını bu yapı üzerine okuyabiliyoruz.
18:05Sultan 3. Mustafa'nın yaptırmış olduğu Lale Camii'nin genelsel öğelerinden bahsettik.
18:28Yani arkamda görülen bu vaaz kürsüsündeki işlemeler genelsel Türk sanatının önemli unsurlarından bir tanesi.
18:37Bu işlemelerin orta kısımlarındaki sedefler ya fil dişinden olurdu ya da Kızıldeniz'den getirilen o incilerin ve Kızıldeniz'den getirilen incilerin çıktığı o istirilt diye kabukları getirilir.
18:56Onlar işlenirdi. Bugün sedefkarlıklarla meşgul olanların mesleğe tasarında bir sabırdır.
19:03Bu işleri yapmak da büyük bir sabır olayıdır. O yüzden sabır ifadesinin karşılığı sedefkarlardır.
19:10Kolay bir şey değildir sedef işçili, sedefkarlık.
19:14Bugün ince tellerle beraber işleniyor. O teller imal edilebiliyor, getirtilebiliyor yurt dışına ya da buralarda imal edilebiliyor.
19:22Bir de bunun 16. 17. 15. 18 yüzyıllardaki şekline döndüğümüzde o ince teller nasıl imal edilebiliyordu?
19:31O ince tell testereler nasıl imal edilebiliyordu?
19:34Ve o tell testerelerin uygulanmadığı ince özel dökümcüde, demircide yapılmış hafif eğik uçlarla beraber ki
19:43eğer dolaşırsanız koleksiyonerleri, o şeyleri sedefkarlı, o kalemlerinden görebilirsiniz, sedefkarlı kalemleri.
19:50Onlar ince ince, minim minim oyulup buradaki o fil dışından kesilen parçalar,
19:57o istirikle kabuklarından oluşturulan o parçalar her biri buralara yerleştiriliyordu.
20:03O yüzden de Laleli Camii'ne gelindiğinde işte Osmanlı baroğunun güzel bir örneği olarak ifade edilirken
20:11bu detaylara da dikkatinizi çekmek isterim.
20:14Aynı şekilde mermer işçiliğine ait minberi de incelememizi tavsiye ederim.
20:20Hemen Hünkar Mahfilindeki ve pencere üzerlerindeki minberdeki o mermer işçiliğinin bir benzeri nereden görüyoruz?
20:28Ayasofya'da görüyoruz.
20:29Yani Osmanlı mimarisi, Osmanlı medeniyeti bütün kültürlerin harmanlandığı bir noktaydı.
20:36O yüzden de Osmanlı medeniyeti, İslam medeniyetinin dönemi içerisindeki en büyük temsilcisi olarak ifade edebiliriz.
20:44Çünkü İslam dünyadaki insanlığın yaşadığı bütün güzel değerlerin bir şemsiyesiydi.
20:52İşte Osmanlı bunu en güzel ifade edilen bir yerde.
20:55Bu yüzden de Laleli Camii'ni ve Osmanlı döneminin 18-19 yapılarını gezerken bu şekilde bunlara bakmak lazım.
21:04Onların mimarlarının kimliklerine takılmamak lazım.
21:09Çünkü Osmanlı medeniyeti bir insanlık tarihinin birleştiği bir noktaydı.
21:15Bu mabetler de onların temsilci noktalarıydı.
21:25İstanbul camileri başta olmak üzere Osmanlı coğrafyası bugün Anadolu'daki pek çok mabedi gezerken sadece mabet olarak bakmamak lazım.
21:53O caminin tarihi esasında o dönemin sosyal hayatında tarihi, o caminin yapılışındaki hikayeler o dönemin insanlarının yaşadığı bütün o sosyal psikolojik unsurların da yansımasıdır.
22:08O yüzden camilerin mimari yönden değerlendirirken çok yüzeysel olarak değerlendirmemek lazım.
22:13Bugün Batı mimarisinin algısı anlayışı içerisinde Osmanlı mimarisinin dönemlere bölerken esasında pek çok hatalar yapılmaktadır.
22:21En basitler bugün Laleli Camii'nin ifade ederken Sultan Üçücü Mustafa tarafında bu cami ifade edildiğini söylüyoruz.
22:29Ama Sultan Üçücü Mustafa'nın bu camiyi sadece kendisi için değil.
22:33Bu camiyi kardeşi Mehmet ve annesi Mirişah Sultan'ın hayrı için inşa ettiriyor.
22:38Bu yüzden de Laleli Camii'ne tarihine bakarken bu arada Şehzade Mehmet'in ve annesi Mirişah Sultan'ın da hayat hikayelerini şöyle bir okumak lazım.
22:49Eğer Şehzade Mehmet yaşasaydı Sultan Üçücü Mustafa tahta geçemeyecekti.
22:55Onun ani ölümü Sultan Üçücü Mustafa'nın tahta geçmesine vesile oldu.
23:00Mihrişah Sultan annesinden aldığı estetik kaygı onun İstanbul'un 1766 depreminden sonraki yeniden şekillenmesinde büyük bir gayret oldu.
23:13Hatta bu cami inşası bitiyor ve depremin olması akabinde pek çok rütüşlemelere de gidiliyor.
23:22Daha sonraki tarihler yani caminin inşasından sonra da ikinci minare inşa ediliyor.
23:26Tabi bunun ikinci faktörü mahya geleneğidir.
23:30Bugün nasıl Üsküdar'daki Mihrimah Sultan Camii'nin de iki minare olmasının sebebi de Eyüp Sultan Camii'nin minarenin yükseltilmesi sebebi de mahya idi.
23:40Sultan Üçücü Mustafa dönemini çok iyi okumak lazım.
23:44Bu camiyi ve külliyesini gezerken Osmanlı döneminin kırılma dönemi de olan.
23:50Yani Osmanlı'nın artık bir durakladığı ve geriye doğru gidişinin başlangıcıydı.
23:56Bu dönem.
23:57Hem sosyal hayatta sosyolojik olarak hem de Osmanlı siyasi hayatındaki bir kırılma dönemidir.
24:05Sultan Üçücü Mustafa döneminin sosyolojik olarak ve siyasi olarak çok iyi analiz edilmesi gerekiyor.
24:12Lale Camii'ni gezerken o dönemle ilgili makaleleri veya o dönemle ilgili tarih notları da bakmanızı tavsiye ederim.
24:19Esasında bugüne kaza uzanan sorunların da ilk fark edildiği yerdir.
24:24Sultan Üçücü Mustafa bunu fark ediyor.
24:28Fakat tabii ki dönemin gücü, kendisinin yaşadığı atmosfer bunların çoğunun değişimine engel oluyor.
24:36Sultan Üçücü Mustafa şunda başarılı oluyor.
24:39İstanbul'un da yaşanan büyük depremin akabinden bu şehrin yeniden imarı ve inşası yaptırdığı yapılarla beraber İstanbul'un süliyetine büyük bir katkı sağlayarak dinamizmini korumasıdır.
24:55Ve Sultan Üçücü Mustafa'nın yaptırdığı bu yapılarla ilgili pek çok hikayeler anlatır.
25:00İçerisinde bulunduğumuz Laleli Camii'nin hemen dibinde yaran Laleli Baba'nın türbesiyle ve şahsıyla alakalı.
25:07Bu hikayelerin çoğu bir noktada o dönemin siyasi hayatına ve manevi olarak yüceltmelerimize doğru gider ama gerçeği şudur.
25:18Sultan Üçücü Mustafa her zaman halkın içindeydi.
25:22Bütün ömrü boyunca sabah namazlarını Ayasofya'da kılan bir padişahtı.
25:28Tabi bunun hem siyasi hem de sosyal noktası vardı.
25:32Bir rafasında kendisinin tahttan indirilme korkusuna karşı halk desteğini almaktı.
25:38İki de halkın namzını tutmaktı.
25:40Bu yüzden de sosyal değişimlerde ve şehrin imarında büyük bir başarı elde etmişti.
25:46İçsadi olarak halkı gözlemledi ve içerisinde bulunduğu için pek çok içsadi tedbirlere girmişti.
25:54Ama tabi ki bugün maalesef bugün de yaşıyoruz.
25:58Devletin imkanlarıyla konumunu koruyanlar bunlardan bozulmasını istemez.
26:03Bunların yitirilmesini istemez.
26:05O yüzden de devletin tedbirlerine karşı hep bir isyankar ve hep de bir entrika içerisine girilir.
26:11Bugün iki memur arasında bile bir paylaşılamayan bir entrikalar yaşanırken devlet içerisinde bunların yaşanması gayet doğaldır.
26:20Ve bu üçünü Mustafa döneminde bunu net görüyoruz.
26:23Maliyeyi toparlamaya çalışıyor.
26:25Çünkü her gün halkın arasında ekonomik iktisadi yapıyı tartmaya çalışıyor.
26:31Ve bu konuda da Laleli semtinin iktisadi olarak kalkınabilmesi ve buranın iktisadi olarak Saraçhane-Best arasındaki bir alanın gelişimi için bu caminin inşa ettirdiğini görüyoruz.
26:47Sultan 3. Mustafa dönemini ve şahsını çok detaylı bir şekilde incelemek ve oraya bir projeksiyon tutmak gerekiyor.
27:01Vakıf eserlerimizin tamamı insana dönülktür.
27:25Biliyorsunuz mabetlerimizin antik dönem tapınaklardan ve diğer kilise gibi yapılardan ayrılan fonksiyonu insana yönelik olmasıdır.
27:34Bu bizim vakıf geleneğimizin, vakıf kültürümüzün mabetlerde yaşayan şekle bürümüş halidir.
27:41Bugün Laleli Camii'ne geldiğinizde hemen kuzey kapısından dışarıya çıktığınızda kuzey-batı köşede uzun uzun bacaları olan bir yapı görüyorsunuz.
27:51Bu bir imarettir.
27:52Yani vakıf geleneğimizin içerisinde imaret önemli faktörü almaktır.
27:56İmaret nedir?
27:58İmaret ihtiyaç sahibi insanların doyurulmasıdır.
28:02Biliyorsunuz karnı doyan herkes o toprağın insanıdır.
28:07Eskiler ne derlerdi?
28:08Hiçbir şey olmazsa bir ekmek parası ver.
28:12Yani o yüzden bugün dünyanın ne tarafına giderseniz gidin.
28:16Çok ilginç bir noktadır.
28:17Hayır kurumlarının büyük bir çoğunluğunun İslam coğrafyası ve İslam coğrafyası dışında Türklerin olduğunu görürsünüz.
28:25Dünyada en fazla insana dokunan STK'ların Türkler tarafına teşekkür ettiğini görürsünüz.
28:31Bu bizim vakıf kültürü, vakıf geleneğimizin günümüzdeki en güzel meyveleridir.
28:37Yansıması değildir, meyveleridir ve bunu insanlık tarihinde altın harflerle yazılacak bir noktadır.
28:45Farkıda değiliz ya da farkındayız.
28:48Bu bizim gurur duyulacak ümmet duygusunun yaşatıldığı önemli alanlardan bir tanesidir.
28:55Lale Cami bünyesinden Sultan 3. Mustafa dönemine doğru baktığımızda Osmanlı'nın bir noktada savaşlardan ayrı dinlendiği bir dönemdir.
29:06Bu döneminin sonu ise çok da hayırlı bitmiyor.
29:10Biliyorsunuz Rus savaşıyla beraber tekrardan kaos ve ticari hayatın canlanmasında büyük bir darbe yer alıyor.
29:18Ruslarla yapılan savaş atmosferi içerisinde biliyorsunuz çeşmede donanmamızın yakılmasıyla beraber Sultan 3. Mustafa döneminde artık yeni bir algının ve anlayışın oluşması gerektiğinin temelleri atılıyor.
29:39Bugün Bahri Hümayun yani İstanbul Teknik Üniversitesi'nin de temeli oluşturacak Bahri Hümayun mühendishane teşekkül ettiriyor.
29:49Yani denizcilik bilimiyle ilgili ilk mektep teşekkül ettirilmeye çalışılıyor.
29:55Bununla ilgili hazırlıklar yapılıyor.
29:57Baranda tot getiriliyor ve top teknolojisi ve ordunun hızlı bir şekilde o top arabalarıyla beraber intikalinin altyapısı hazırlanıyor.
30:08Hatta oğlu Sultan 3. Selim mi topçuluk ve top konusunda o kadar yoğun bir şekilde eğitime tabi tutuyor ki Şehzade 3. Selim küçük bir topçuluk üzerine risale yazabilecek hale geliyor.
30:25Fakat bugün de olduğu gibi herkes devletin imkanlarından ve kendi lüksünden taviz vermemek için bürokrasinin belli yerlerini kilitlerler.
30:35İşte Sultan 3. Mustafa döneminde de bu yaşanıyor.
30:39Devlet içinde bürokratların oluşturduğu ve çıkar gruplarının kendi düzeni bozulmayacak şekilde Sultan 3. Mustafa döneminde yapılan pek çok yenilikleri engellemek için uğraşırlar.
30:54Osmanlı döneminin batılaşma hareketinin nüvesi başlangıç noktası olarak ifade edilen Sultan 3. Mustafa dönemi esasında Osmanlı ordusu dahi modernizeye çalışıldığı bir dönemdir.
31:09Yeniçerilerin bitik olduğu görülüyor.
31:12Yeniçeri ocağında revizyon yapılması isteniyor ama padişah o dönemin bürokrasisini ve Yeniçeri ocağının oradaki siyasi gücünü farkında.
31:23Buna yeltenemiyor.
31:24Sadece top teknolojisinin ve topçu birliklerinin geliştirilerek daha modernize edilerek askeri gücü arttırmaya gidiyor.
31:34Bu Rus savaşında ne kadar yetersiz olduğu da görülüyor.
31:37Sultan 3. Mustafa dönemi tabi ki hani İstanbul'un yeniden imarı ki 1766 depreminin çok büyük bir etken olmuştur.
31:47Bununla beraber toplumun sosyolojik olarak yenilenmesi dönüşümünü yaptırmış olduğu külliyelerle sağlamaya çalışıyor.
31:56Bugün Kadıköy bölgesindeki tek selatin yani padişah tarafından yaptırılmış cami olan İskele Camii bile Sultan 3. Mustafa'nın sosyal hayatta yeni bir revizyona yapılan sosyal hayatta Osmanlı sosyal hayatta o dönemdeki yeni bir revizyonun işaretleriydi.
32:17Ömrü yetmedi ve o dönemdeki kaynaklara baktığımızda Sultan 3. Mustafa'nın en çok şikayet ettiği modernize olabilecek analitik düşünceye sahip bürokratların azlığı, devlet yöneticilerin azlığıydı.
32:33İşte bu yüzden de Osmanlı mimarisini sadece tek boyuttan ve mimari ölçülerden baktığımızda hem semtin tarihini hem de dönemin sosyolojik gelişimini kaybederiz.
32:47Mimari, Osmanlı mimarisi bütünüyle okunması gereken ve o şekilde bakılması gereken bir mimarlık tarihi mirastır.
32:55Efendim, mimari o toplumun karakterini temsil eder.
33:23Bu yüzden de mimari kimlikle beraber şehirlerin kimliği oluşur.
33:30Şehirlerin kimliği toplumların kimliğidir.
33:33Her Osmanlı padişah buna çok büyük bir önem vermiştir.
33:36Hemen benim arkamda yer alan bugün otel binası olarak kullanılan Harikzade apartmanları ya da Harikzade evleri Cibali yangınında evlerini yitirenler için oluşturulmuş İstanbul'un ilk Fatih içerisindeki apartmanlarından bir tanesidir.
33:51İlk afet konutlarıdır ve mimar Kemalettin tarafından 1918-1922 yıllar arasında tamamlanan bu yapı mütareke yıllarına denk gelir.
34:05Yani Osmanlı dönemi içerisinde kendisinin artık işgallerle uğraştığı dönemde yine de halkının iskanı, halkının derdine derman olabilmek içindir.
34:18Bugün yaşanan büyük depreminin ardından Türkiye Cumhuriyeti'nin gerçekleştirdiği başarı yeniden şehircileşmenin ve yeniden yeni konutların inşasının ilk örneklerinden bir tanesi de arkamda yer alan Harikzade binasıdır.
34:37Bugün otel olarak kullanılan yapı 1918 yangınının o dönemdeki hatırlatan önemli bir abidüs olarak yer almaktadır.
34:45Bugün Instagram yaygınlaşınca insanlar tabii ki mekanları belirtiyor.
35:15Birer fon olarak kullanıyorlar ve o mekanlarda fotoğrafları çekilmek istiyor.
35:19Bilhassa hanımların çok tercih ettiği bu mekanlar içerisinde esasında kaçırılan bir nokta var.
35:25Bugün Laleli semtindeki Laleli camiini konumlandığı araziden dolayı kademeli kademeli aşağı doğru, Ordu Caddesi'ne doğru bir uzanışı vardır.
35:36Şu an benim bulunduğum hacet penceresi ki dua penceresidir.
35:40Eyüp Sultan'da da vardır biliyorsunuz.
35:42Pek çok yerde hacet pencere de vardır.
35:44Burada çeşmesiyle beraber hacet pencereleri çok güzel bir oluşturmuş bir ambeyanstır.
35:49Siz burada suyunuzu hem duraklamak burada suyunuzu içerken ki bunlar yeni musluklar olmasıyla beraber ilk yapıldığı dönemden itibaren bir de burada Sultan 3. Mustafa ve 3. Selim'e buradan dualarınızı, fatihanızı hediye ediyorsunuz.
36:06Bu yol Fatih bölgesinde kalmış nadir döşeme yollarından, orijinal yollarından bir tanesidir.
36:12Ve her kademe içerisinde, taraçalı gibidir, buralarda hem imareti kapısı hem caminin bütün kapıları her biri ayrı bir fon şeklindedir.
36:24Ve sizin fotoğraflayacağınız o kadar güzel kareler vardır ki bugün Laleli Camii'nin her bir noktası fotojenik olarak sanki 18 yüzyılda hesaplanarak yapılmış gibidir.
36:37Laleli Camii'ne geldiğinizde kaçırmamanız gereken noktalardan bir tanesi de bugünkü içerisinde Sultan 3. Mustafa'nın ve 3. Selim'in bulunduğu türbedir.
36:48Sultan 3. Mustafa biliyorsunuz iyi bir hattattır.
36:51Talik konusunda, talik hat konusunda o dönemin ileri gelenlerden bir tanesidir.
36:58Oğlu 3. Selim de besteleriyle beraber Türk musikisinde büyük bir döneme imzası atmış önemli şahsiyetlerden bir tanesiydi.
37:07İki önemli şahsiyetin yer aldığı türbenin Ordu Caddesi'ne bakan cephesindeki kuş evlerinin estetiğini, o kuş evlerinin o zarafeti muhakkak fotoğraflamanız gerekiyor.
37:20Efendim kuş evi kültürünü bu coğrafyada görebiliyorsunuz.
37:25Hatta buraya geldiniz hemen Ordu Caddesi'ne uzanan bu aşağıdaki dükkanın olduğu noktaya girdiğinizde İstanbul'da iki yerde olan biri Anadolu hisarındaki kızıl serçelerin olduğu noktada.
37:39Artık Anadolu hisarında maalesef kızıl serçeler pek gözükmüyor.
37:43Bir burada görebilirsiniz bir de halkın kızıl kumru dedikleri kumru turunu burada tüneklerde gözlemleyebilirsiniz.
37:53Efendim tarihte yürüyen adam vakıf eserlerimiz olarak haftaya başka bir vakıf eserimizde buluşmak üzere.
37:59Hoşçakalın.
38:00Hoşçakalın.