Tarihi sevdiren ve merak uyandıran program Tarihte Yürüyen Adam geçmişten günümüze kadar ayakta kalmayı başaran tarihi yapıları ve hikâyelerini izleyicilerle buluşturuyor.
Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.
“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.
Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.
“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.
Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Kategori
📺
TV ve DiziDöküm
00:00Vakıf Katılım tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
00:30Vakıf Katılım tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
01:01Efendim merhabalar.
01:03Tarihte yürüyen adam vakıf eserlerimiz olarak bu hafta yaygın bilinen ismiyle Dolmabahçe Camii yani Bezmi Halen Valide Sultan Camii'ndeyiz.
01:12Bezmi Halen Valide Sultan 1900 yılına damgasını vurmuş dünyanın en güçlü kadınlarından bir tanesi olarak kabul edilir.
01:20Sultan Abdülmecid'in annesi Sultan II. Mahmud'un ikinci eşidir.
01:25Yaptırmış olduğu pek çok hayır eserleriyle tarihte yerini alan Bezmi Halen Valide Sultan yönetimdeki dirayeti ve Osmanlı sosyal hayatına yaptığı katkılarla beraber unutulmaz tarihe adını geçirmiş kadınlardan bir tanesidir.
01:41Efendim İstanbul kadınlar şehridir.
01:44Yaklaşık vakıf eserlerinin %60'ına yakın kadınlar tarafına yaptırılmıştır.
01:49Bu gelenek Roma'dan Osmanlı'nın son dönemlerine kadar intikal etmiş bir özelliktir.
01:54Bu yüzden de İstanbul kadınlar şehridir.
01:57İşte bu kadınlar şehrinin en güzel eserlerinin bir tanesi Boğaziçi'nin kıyısında Bezmi Halen Valide Sultan'ın başlatmış olduğu, Sultan Abdülmecid'in annesi adına tamamlamış olduğu Dolmabahçe Camii.
02:11Yani Bezmi Halen Valide Sultan Camii'ni bu hafta sizlerle beraber gezeceğiz.
02:15Buyurun efendim.
02:24İntro
02:42Efendim Tophane'den Beşiktaş'a doğru gelmeye başlarsanız bilhassa da yürüyerek gezmenizi tavsiye ederim.
02:49Fındıklı ve Kabataş'tan sonra bugünkü Dolmabahçe Camii yani Bezmi Halen Valide Sultan Camii'ne varmış olursunuz.
02:56Aynı şekilde Beşiktaş'tan Dolmabahçe Sarayı'yla beraber buraya da ulaşımı gayet kolaydır.
03:02Bugün Kabataş'ın hemen dibinde yer alan Dolmabahçe Camii esasında bugünün aktarma merkezi olan Taksim'e doğru çıkan Fennukiler Sistemi artı Beşiktaş'a olan ulaşım,
03:14Üsküdar ve Kadıköy'le devamlı sirkülasyon halinde olan deniz ulaşımıyla beraber bir aktarma merkezi ve hareketliliktir.
03:21O yüzden Dolmabahçe Camii bu bölgenin en hareketli mabetlerinden bir tanesidir.
03:26Cemaati noktasında da ve çevresi noktasında tam da karşısında yer alan Bişleş Stadı'yla beraber zaten bu hareketliğin tam ortasında yer almaktadır.
03:35Efendim bugünkü Bezmi Halen Valide Sultan Camii'nin çevresi ve hareketliği, demografik zenginliği bunu ifade ederken tarih içerisine baktığımızda ise hiç de böyle değildi.
03:47Bugün Kabataş olarak ifade edilen taşın hikayesi de çok da ilginçtir.
03:52Evet bir taştan dolayı geliyor burası.
03:55Bugün Sultanahmet Meydanı'nın olduğu yerde Güngörmez Kilisesi bulunmaktaydı.
03:59Yeniçerilerin barut deposu olarak kullandığı bu Güngörmez Kilisesi 15. yüzyılda bir yıldırım düşmesi sonucunda havaya uçuyor.
04:08İşte oradan o basınçla ortaya çıkan patlamayla orada blok bir taş bugünkü Kabataş'ın olduğu yere düşüyor ve hatta o taşın ibaresi burada durmaktadır.
04:19Daha sonra o taş yontulup bir iskeleni temsil eden anıt haline dönüştürülüyor.
04:27İşte orada bu işi yapan da bu kayıkçıların kahyasını yapan Kösekahya'da ifade edilen Mustafa Necip Bey.
04:36Mustafa Necip Bey'in burada bir de yalısı oluyor.
04:38Bu bir şu an Dolmabahçe Camii'nin olduğu alanla beraber Kabataş bir koy halinde.
04:44Bugünkü sahil yolu da 1926-1927 yıllarında açıldığı için bu bölgede aslında tam bir ulaşım karayolu ile yapılmamaktadır.
04:55Deniz yolu ile yapılıyordu.
04:57O yüzden de bu koyun olduğu alanda bu yapının yapılması hem Osmanlı mimarlık geleneğinin ve inşa geleneğinin de 19. yüzyıldaki güzel bir temsilcisidir.
05:14Dolmabahçe Camii halk arasında yaygın ismiyle Bezmi Alem Valide Sultan Camii inşasına başladığında esasında burada mevcut olan koyun bir kısım dolduruluyor.
05:35Malumunuz olduğu üzere Dolmabahçe Sarayı'nın olduğu yerde bir dolgalanır.
05:41Malumunuz olduğu üzere İstanbul fethi esnasında karadan yürütülen gemilerin buradaki Dolmabahçe koyundan yukarıya doğru çıkarıldığı kabul edilir.
05:50İşte bu koyu zamanla dolduruluyor ve bugünkü Dolmabahçe Sarayı'nın olduğu yerde bir dolgu ile bir alan oluşturuyor.
05:59Daha sonra buralarda kasılar inşa ediliyor ve Dolmabahçe Sarayı inşası ile beraber artık bu koy kendini tamamlamış oluyor.
06:05Esasında bu koyun girdiği alan bugünkü sıtadın olduğu alana kadar devam eden bir nokta ve ondan sonra da hafif bir rampa yapıp dik bir yamaçla tamamlanıyor.
06:16Alevyonlarla dolan bugünkü harbiye noktasından gelen bir dere yatağının getirdiği alevyonlara bir kısmı doluyor.
06:24Daha sonra da Osmanlı döneminde bilinçli olarak buralarda bir dolgu oluşturuluyor.
06:29Neden burada oluşuyor?
06:30Çünkü boğazın şenlendirilmesi yani isken açılması için bu bölgede ilk faaliyetler başlanıyor.
06:36Tabi ki de deniz ulaşımında sağlanması için de Kabataş'ta daha sonra Kösekahya tarafından bir iske oluşuyor ve burada ilk ulaşımlar başlamış oluyor.
06:47Dolubahçe Camii ve akabin aynı dönemler içerisindeki inşa edilen Dolubahçe Camii yani Bezmi Alem Valide Sultan Camii de bu koyun önemli noktasında inşa ediliyor.
07:00Efendim bugün baktığınızda cami formatının dışına çıkılmamış olan ama mimari olarak düzenleme olarak bir ekleklik yani baron, rokokonun, mimari süslemiyle tezinatın, formun bir zenginliği bir ada kullanıldığını görüyoruz.
07:19Buna biz ekleklik diyoruz.
07:20Bunun temel sebebi şudur.
07:23Osmanlı dönemi dinamik bir toplumdu.
07:25Esasında bizim kafalarımıza kurguladığımız şekilde bir Osmanlı toplumu yoktu.
07:30Osmanlı'nın dönemi içerisinde hiçbir padişah babasının giyindiği gibi giyinmemiştir.
07:35Babasının yaşadığı gibi yaşamamıştır.
07:37Bu toplumdaki dinamizmin devamiyetidir.
07:39Bu mimaride de bu yansıdı.
07:41Bugün biz mimarisenin eserlerini bire bir kopya ederek bugün 21. yüzyılda hala mimarisenin eserlerinin aynı form, aynı kat, aynı gabarite kullanılması mimarlık düşüncemizi, mimarlık tarihimizi önüne ket vurmaktan başka bir şey değildir.
07:57İşte bugün efendim Balyan ailesi bunu yapmış.
08:0019. yüzyılda Barak Rorokoko uygulanmış demek çok daha sığ bir bakış açısından öteye bizi götürmez.
08:07Osmanlı toplumun ve Osmanlı yönetimi, Osmanlı mimarisi durmadan bir arayış, bir fonksiyonel mimaride yeni bir fonksiyonel katma, insana daha iyi hizmet etmenin yollarını aramıştır.
08:19İşte 19. yüzyıldaki bugün içerisinde bulunduğumuz Dolubahçe Camii yani Bezmi Alem Valide Sultan Camii bunun güzel bir örneklerinden bir tanesidir.
08:49Bezmi Alem Valide Sultan evet 19. yüzyılın güçlük kadını hem siyasi noktalarda hem hayırseverliği noktasında vakıf kurabanın kurucusu İstanbul'daki pek çok çeşme ve sebilin bahanesidir kendisi.
09:09Valide Sultan'ın yaptırmış olduğu hayır hasanat o kadar fazladır ki bugün listeli halinde bunu dökümlüğe çıkarabiliyoruz.
09:17Valide Sultan'ın 1853 yılında başlattığı bu caminin bitirilişini maalesef görmüyor.
09:23Dolubahçe Sarayı'nda vefatıyla beraber oğlu Sultan Abdülmecit 1855 yılında bu yapıyı tamamlıyor ve ibadeti açıyor annesi adına.
09:33Valide Sultan, Bezmi Alem Valide Sultan Gürcü kökenlidir ve zekası, dirayeti ile ve yenilikleri açıklığı ile beraber bir noktada bu camide kendini temsil etmiş gibidir.
09:49Bezmi Alem Valide Sultan Camii dediğim gibi ekleklik üslubu yansıtıyor ama cami ibadet formundan dışına çıkılmamıştır.
09:57Osmanlı'nın arayışı mimarideki zenginliği ve toplumdaki devamlı katabileceği dinamizm bu yapıda da görülür.
10:07Nur Osmaniye Camii ile başlayan ve devam eden bu gelenekte biz 19. yüzyılda yabancı mimarlar diye atfediliriz ama bu böyle bir şey değildir.
10:17Önce de belirttiğim gibi Mihrimah Sultan Camii'nde mesela Mihrimah Sultan Camii'nin küfeki taşlarının nakli, onların ocaktan kesimi o temel sistemini oluşturması yine Hristiyan Yani Usta'nın hizmetiydi.
10:33Yani Osmanlı mimarlık teşkilatı içerisinde yani hassa mimarlık teşkilatı içerisinde hepsi Müslüman mimarlar değildi.
10:42Ve Osmanlı tebaası içerisinde Osmanlı toplum içerisinde Rum ustaların, Ermeni ustaların olduğunu zaten bununla ilgili Türk Tarih Kurumu belletinde ciddi makaleler yayınlanmıştır.
10:54İşte Osmanlı'nın karakteristik yapısı Osmanlı Devleti'nin bir nizam algısı ve herkese başarısından da onun önüne açıldığı bir yapıyı burada görebiliyoruz.
11:07Aynı şekilde Baylen Ailesi de işte bu ekol içerisinde kendini eserler ortaya koyuyor.
11:12Ve bu dönem 19. yüzyılda bu ekleklik uslubunda İstanbul'da Baylen Ailesi inşa ettiği pek çok camilerden bir tanesi de işte buradaki Bezmalen Valide Sultan Camii'de.
11:23Baroğ'un, Rokoko'nun yani batıdaki süsleme ve mimari öğelerin burada bir arada kullanıldığını görüyoruz.
11:33Esasında batıdan öykülenme var ama batıdaki form yoktur.
11:38Bunu İslami motiflerle ve geleneksel formlar içerisinde bir arada kullanmaya başarısızdır.
11:44İşte bu imparatorluk mimarisinin güzel parçasıdır.
11:48Bugün Bezmalen Valide Sultan Camii'ne geldiğinizde bunu bir batı mimarisi olarak bakmayacaksınız.
11:54Bakmamanız da gerekiyor çünkü bu bir Osmanlı mimarlığının 19. yüzyıldaki güzel bir eseri.
12:08Müzik
12:26Bezmalen Valide Sultan Camii ayaklar üzerinde oturan kubbesi ve yine Edirnekabı Mihrimah Sultan Camii'nde Sinan'ın uyguladığı gibi
12:36pencere açıklıklarıyla beraber boğazın bütün o ışığını içerisinde yer alan bir yapıdır.
12:43Ampir pencerelerin formu bu yapıda değişik bir hava vermiştir.
12:48Esasında cami formuna uzaklaşma değil, Osmanlı mimarisinin kendi dinamizmi içerisinde yenileme, yeni arayışlarının bir sonucudur.
12:55Burada yine Mihrab, Minber, Kadınlar Mahfili formunda, Hünkar Mahfili formatında bir camide olması gereken her şey var.
13:04Asıl nokta buradaki dinamizminin ortaya konulmasıdır.
13:08Bezmalen Valide Sultan Camii kara bir plan üzerinde oturan tek kubbeli bir yapı olarak yükselmektedir.
13:15Hünkar Mahfili yapının yanında planlı bir şekilde iki katlı olarak düzenlenmiş
13:22ve yine de Ampir Ustub'un güzel örneklerinden, süslemelerinden benzerlenerek ortaya konulmuştur.
13:29Hünkar Mahfili esasında yapının bütünü içerisinde çok da dikkati çekmez.
13:33Bugün biz Bezmalen Valide Sultan Camii'yi tek başına bir cami olarak görüyoruz.
13:38Hatta çoğumuzun Hünkar Mahfili dikkatini bile çekmez.
13:42Bir dönem Beyoğlu Müftülüğü binası olarak kullanılan bu noktada yapının içerisine sanki bitişine konulmuş ama gizlenmiş gibi bir mimari karakteristliği sahiplendirilmiştir.
13:58Bezmalen Valide Sultan Camii yaptırıldığında tabii ki Sebeli bahçe duvarlarıyla beraber
14:05Donbahçe Camii'nin yani Saat Kulesi'ne doğru olan yerde kapısıyla beraber, avlu giriş kapısıyla beraber bir düzenlenmesi vardı.
14:13Fakat 1948 yılındaki bu çevre düzenlemesi içerisinde bunlar kaldırılmış,
14:18Sebeli de caminin mihrap tarafına, deniz kıyısına konulmuştu.
14:241938-39'lu yılların fotoğraflarına baktığımızda Donbahçe Sarayı'yla,
14:33bugünkü Bezmalen Valide Sultan Camii arasında bir koyun mevcut olduğunu ve oradan da denize girilen gençleri görüyoruz fotoğraf karelerinde.
14:44Yani Donbahçe Sarayı'yla Bezmalen Valide Sultan Camii arasında esasında bir de koy bulunmaktaydı.
14:53İleriki tarihlerde bu koy dolduruluyor ve bugün orası düz bir arazi formatına sokuluyor.
15:15Hani şairin ifade ettiği gibi ince kalem kalem minarelerin gölgesinde, güneşin ilk ışıkları parlayacak.
15:21İşte Bezmalen Valide Sultan Camii'nin minareleri de aynı böyledir.
15:26O zariflik içerisinde yapını iki tarafa yerleştirmiş bu minarelerin denizden baktığında,
15:33müthiş bir cephe düzenlemesiyle karşılaşıyoruz.
15:35Caminin kütlesi içerisinde dört dörtgen şekilde yerleştirilmiş son cemaat kısmı ve hünkâr mahfiliyle beraber o minarelerin zarifliği çok etkileyicidir.
15:45Bugün Taksim'de aşağı doğru İndeniz'deki o minarelerin farklı bir boyutu var.
15:51Görsel olarak inanılmaz etkileyicidir.
15:53Ama deniz tarafından yani denizden vapurdan geçerken camiye baktığınızda o form gayet de etkileyici bir noktadır.
16:01Bugün içerisinde arkasında yükselen yüksek katlı binaların haricinde düşmanları var.
16:09Osmanlı mimarisinin genel karakteristik yapıyı topografiyle uyumu yani inşa edildiği coğrafyadaki bütünlüğüdür.
16:17Bunu Bezm-i Alem Halde Sultan Camii'nde görebilirsiniz.
16:21Bu minarelerin genel karakteristik yapıyı topografiyle uyumu yani inşa edildiği coğrafyadaki bütünlüğüdür.
16:29Bu minarelerin genel karakteristik yapıyı topografiyle uyumu yani inşa edildiği coğrafyadaki bütünlüğüdür.
16:35Bunu Bezm-i Alem Halde Sultan Camii'nde görebiliyoruz.
16:39Osmanlı mimarisi süslemede tarzında değişiklikler yaşamış olsa da şu an yanımda bulunduğum kürsüdeki gibi
16:49barok veya rokoko süslemelerle yapılar şekil değiştirse ama fonksiyonlar aynıdır.
16:57Yine de vaiz kürsüsüdür bu noktada.
16:59Bu insanların yeni arayışlar içerisindeki mimari formlardaki geçitlerdir.
17:05Bunu mimarsinan öncesi mimarı da görüyoruz. Yeni bir arayışlar vardır.
17:13Bugün mimarsinan yapılarına baktığımızda minberde mesela Edirnekapı, Mihrimah Sultan Camii'nin minberinin alt serisinde kaş kemerleri görürsünüz.
17:23Bu kaş kemerleri bugün Bursa'da ve bilhassa Balıkesir'de sivil mimarda yoğun olarak kullanıldığını görüyorsunuz.
17:30Yani Osmanlı coğrafyasındaki geleneksel mimariyle o dönemin zevki içerisinde uygulamaları gidildiği görüyor.
17:39Aynı şekilde 19. yüzyıl mimarisini de geleneksel formatta o dönemin zevkine uygulamaları var.
17:46İşte Bezm-i Alem Valide Sultan Camii'de bunu çok güzel bir şekilde yansıtmaktadır.
17:53Sultan Abdülmecit 16 yaşında tahta çıktığında Bezm-i Alem Valide Sultan'ın 32 yaşında olduğu ifade edilir kaynaklarda.
18:02Bezm-i Alem Valide Sultan Sultan Abdülmecit'in siyasi noktada ve kültürel noktalarda yönlendiricisi olmuştur.
18:09Sultan Abdülmecit dönemi Osmanlı dönemi dönemi, Osmanlıba yerine getirilmesi için yasak buldukları bir konusu.
18:17Çünkü Osmanlıdan başta Türkler lanet olası bir rağmenin tamamı İzmir'den yardımcı olması gerekiyor.
18:25Mecid'in siyasi noktada ve kültürel noktalarda yönlendiricisi olmuştur.
18:29Sultan Abdülmecid dönemi Osmanlı'daki kırılmaların, Osmanlı'daki pek çok değişiklerin arayışlarının
18:37da dönemidir ve onun başlangıcıdır.
18:39Sultan II.
18:40Mahmud'un ikinci eşi olarak yer alan Bezmi Alem Valide Sultan'ın Gürcü asıllı olduğunu
18:44biliyoruz ama kaç yaşında saraya geldiğini, ne şartlarda geldiği hakkında pek çok Valide
18:49Sultanlar gibi bilgi sahibi değiliz.
18:52Ama Bezmi Alem Valide Sultan'ın yaptırmış olduğu vakıflar ve o vakıflara akarlar
18:59bugün içerisinde hem doktoratezlerinde hem yüksekizans tezlerinde hem de pek çok
19:03bilimsel araştırmalarda ortaya kurulmuştur ki Valide Sultan yine Turhan Valide Sultan
19:09gibi, Bezmi Alem Valide Sultan yine Turhan Valide Sultan gibi, yine Mihrimah Sultan
19:14gibi Valide Sultanlar veya padişah kızları içerisinde durmadan sosyal hayata bir katkı
19:22sosyal hayatı içerisinde bir dinamizmi oluşturma ve buradaki toplumun temel ihtiyaçlarını
19:28karşılama yoluna gittiklerini görüyoruz.
19:30Bu konuda da hem siyasi otoritesi hem görgüsü hem de yönlendirmeleriyle Bezmi Alem Valide
19:39Sultan dönem içerisinde dünyanın en güçlü kadınları diye ifade edilen batılı kaynaklardaki
19:47haklı yerini bulmaktadır.
20:22Dolmabahçe bölgesine gelirseniz Dolmabahçe Sarayı'nı gezmeden önce muhakkak Bezmi Alem
20:27Valide Sultan Camii'nin görmenizi isterim.
20:30Bezmi Alem Valide Sultan Camii Osmanlı eklektik uslubunun yani baroktu, rokokoydu,
20:36ampirdi bunların bir arada uygulandığı bir yapı olarak ilk örneklerdendir diye
20:41ifade edilir ama şunu da net söylemek gerekiyor.
20:44Osmanlı mimarisi durmadan bir arayışın içerisindeydi.
20:49Bunun en güzel örnekleri bugün günümüze ulaşmamış ama encümen arşivinde yer alan
20:54fotoğraflarla beraber Yedikule'deki Küçük Efendi ya da Fevze Tekkesi olarak bilinen
20:59yapının ustalarının tamamen Hristiyanlardan olması ve Ermeni ustalarından olması dolayı
21:06yapının içerisinde kürsü bile bir ambo şekilde inşa edilmişti.
21:11Yani belki İstanbul'un ilk ampir uslubunda inşa edilmiş tasavvuf yapısıydı.
21:17İşte bunun gibi örneklerle beraber Osmanlı mimarisindeki arayışlar, gelişimler ve
21:23toplumun zevklerini devamlı geliştirmeyini talep edilir ki bugün biliyorsunuz Osmanlı
21:28toplumu içerisinde veya Türk sanatı, Türk mimarisi içerisinde Selatin camileri
21:33yani bu yapıları içerisinde devlet erkanının da yaptırmış olduğu camilerde devletin
21:39sahip olduğu bütün estetik, mimari ve tezin anlayışları burada sergileniyor.
21:44Bu yüzden Osmanlı normalde toplumun estetik görgüsünün artırılmaya dayaydı.
21:49Bu yüzden de toplumun dinamizminin geliştiren mimaridir.
21:55Bugün batıdaki mimariye baktığımızda esasında dış cephe olarak tamamen düzgün
22:01bir yapıdır ama fonksiyon olarak insana çok hitap etmeyen dışarıdaki etkileyici
22:06mimarisinin iç mekanlarda fonksiyon olmadığını görürüz.
22:10Bugün örneklerini yine eski Cihangir noktasındaki apartmanlarda görebiliriz.
22:14İhtişamlı, kıvrılan, S şekli çizer merdivenler içerisinde dairelere girdiğinizde tuvalet
22:21pencereleri olmayan tuvaletler, işte küçücük mutfaklar içerisinde dairelerle karşılaşılır.
22:29Esasında baktığımızda İslam toplumundaki en büyük ev hayatı içerisinde tuvalet,
22:35banyo ve oturma odasına geçen hayatta sınırlandırma görülür.
22:40Yani bir insanın bir formata sokulması, rahatlığı değildir.
22:43Ama Osmanlı mimarisi ve Türk şehirciliği içerisindeki genel yapı toplumun kendini
22:50rahat hissedebileceği mekanların inşasıdır.
22:52Mabetler de bu şekilde inşa edilmiştir ve bu da toplum zevkinin gelişmesiyle alakalı
22:57bir noktadır.
22:58Bu yüzden de devlet durmadan toplum zevkini geliştiği arayışlardadır.
23:02Yani bugünkü Bezm-i Alem Valide Sultan Camii'ne gidip de batıdan ne kadar etkilendi demek
23:07esasında ne Osmanlı mimarisinin gelişimini bilmemekten gelen bir süreç, iki bir önyargadan
23:14öteye gidememektir.
23:16İşte bugün biz nasıl Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii'ni anlattığımızda, Mimar Sinan
23:23Edirnekapı'daki o gümrük alanındaki sirkülasyondan dolayı 16. yüzyıl yapılarında kadınlar
23:30mahfilini geniş tutup ki 16. yüzyılda kadınlar mahfili yokken, uygulaması yokken
23:35ama biz şu an o şekilde ifade ediyoruz.
23:3719. yüzyıl mabetlerinde şu an içerisinde bulunduğumuz Bezm-i Alem Valide Sultan'da
23:41olduğu gibi artık kadınlar camiye bilfir girmeye başlamışlardı.
23:45Ve bu yüzden de kadınlar mahfili geniş tutulmaya başladı.
23:49Merdivenler geniş tutulur.
23:50Yani girişler çıkışlar rahat bir şekilde ayarlanır.
23:53Çünkü 16. yüzyılda kadınların camiye giriş oranı çok az noktadadır.
23:58Daha çok mahalle mescidinde bu ihtiyaçlarını giderirler.
24:02Ama bu tür Selatin Camii veya anısal mabetlerde kadınlar mahfili genellikle dar tutulmuştur.
24:09Çünkü talep o konuda yoktur.
24:12Burada olduğu gibi artık format değişmeye başlamıştır.
24:15Yani bunun değişiminin biz Eminönü'deki Turhan Valide Sultan Camii'yle beraber
24:20gelişimine başladığını ve 19. yüzyılda doğruğa çıktığını görüyoruz.
24:24Aynı şekilde Emirgan Camii'nde 1. Abdülhamit Camii'nde olduğu gibi artık kadınlar mahfili
24:31büyüyor, gelişiyor ve onların ibadet mekanları olarak alanları geliştirmiş oluyor.
24:38Bu Osmanlı toplumun değişim ve gelişimindeki mimardaki yansımalarıdır.
24:43Yani toplumdaki taleplere göre değişir.
24:45İşte bunun en güzel örneği yine 16. yüzyılda Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii'nde
24:50kadınlar mahfilinin geliş tutulması gibidir.
24:52Çünkü orası önemli bir yerde ve kadınların rahatça namaz kılabileceği bir orası vardı.
24:58O yüzden de mimar sinan ve ekibi bunu inşa ederken oraya kadınlar mahfili geliş tutmuştu.
25:03Ve giriş çıkışlarda dışarıdan aldılan bağımsız yapılmıştı.
25:06Bunun gibi Osmanlı mimarisi tek boyutta bakmadığınız müddetçe her şeyi algılayabiliriz.
25:14Yani Osmanlı mimarisi devletin politikalarının yansıtılmasıydı.
25:20Ve o toplumdaki dinamizmin korunmasıydı.
25:23Temeldeki ihtiyaç.
25:24Bu sebepten dolayı da bilhassa mahallelerin formatlarının iç mimarisinde bile ciddi boyutta değişiklikler ve değişimler görürüz.
25:34İşte o gelişimlerden bir tanesi de Bezmi Alem Valide Sultan Camii'nin içine girdiğimizde görüyoruz.
25:40Ve o yüzden de bu camiyi ziyaret ettiğinizde Osmanlı mimarisini çok geniş boyuttan düşünerek karar vermek gerekiyor.
25:49Müzik
26:14Bezmi Alem Valide Sultan Camii'nin hünkâr mahfini görmek isterseniz
26:19bugünkü Beyoğlu Müftülüğü'ne ziyaretmeniz gerekiyor.
26:22Beyoğlu Müftülüğü binası olarak kullanılan hünkâr mahfili.
26:26Hem müftülüğü ziyaret edip hem de hünkâr mahfini gezebilirsiniz.
26:29Önündeki bahçe ise Boğaz'daki en güzel noktalardan bir tanesi.
26:32Bunca karmaşa ve gürültüye rağmen bu mihrap önündeki bahçe sanki İstanbul'daki cennet bahçelerinden bir misal gibi durur.
26:43Bezmi Alem Valide Sultan Camii'nden çıktığınızda karşınızda Sipahi Mehmet Emin Ağa Sebil'i ve çeşmesi yer almaktadır.
26:54Mehmet Emin Ağa 1741 yılları içerisinde küçük bir külliye olarak inşa edilmiştir.
27:00Tekkesi, Sıbyan Mektebi, Sebil'i, Haziresi ve çeşmesiyle beraberki bu minik külliye bölgedeki pek çok minik külliyelerden bir tanesiydi.
27:11Mehmet Emin Ağa Tekkesi ve Sıbyan Mektebi maalesef 1956-57 yıllarındaki yol genişletme çalışmalarında yıktırılıyor.
27:211962'de bu Sebil ve Çeşme, Haziresi ile beraber geriye doğru çekiliyor.
27:29Bugünkü yeri esasında yolun yarısına kadar gelmektedir.
27:33Daha önce cami içerisinde bahsettiğim yapının yani Bezmi Alem Valide Sultan Camii'nin oluşturan diğer parçaları ki o esnada maalesef bir hatalı ifade ettim.
27:45Sebil'i bu 1948 yılında yıktırılıyor.
27:50Muhakkitanesi ise hemen şu arkamda olan denizin kenarına getiriyor.
27:54Yani Sebil'i değil orası Muhakkitanesi.
27:58Bahçe duvarlarıyla beraber anısal girişi bunları hepsi bu düzenlemelerden daha sonra yol çalışmalarından tamamen ortadan kaldırılıyor.
28:07Esasında yapıldığı dönem içerisinde mimari estetik noktasında ve düzenleme noktasında harikulade bir yapı.
28:17Eski fotoğraflarda bunu zaten net olarak görebiliyoruz.
28:20Bir de bugüne ulaşmayan hemen Gümüşsu yani Taksim'e doğru çıkarken ki yer alan Donobahçe tiyatro binası yer almaktaydı.
28:28300 kişilik bu tiyatro binası 1863 yılında yanıyor ve harap oluyor.
28:33Ondan sonra da zaten bakımsızlıktan ortadan kaldırıyor.
28:37İzleri de o tiyatro binası izleri de 1937 yılında tamamen ortadan kaldırıyor.
28:43Bugünkü İnenüstad'ın olduğu yer eski Mithatpaşa Stadı'nın olduğu yerde Donobahçe Sarayı'nın has ahırları bulunmaktaydı.
28:52O has ahırları da 1939 yılında kaldırıyor.
28:56Onun gerisinde de Donobahçe Gazhanesi bulunmaktaydı.
29:00Yine benim Kara Kara İstanbul adlı kitabımda yayınlamış olduğum o gazhane fotoğrafında önünde bugünkü İnenüstad'ın ilk temellerine atıldığı
29:12ve İkinci Dünya Savaşı'nın yerine yarım kalan halinde top oynayan futbolcuların arkasında gazhane binaları durmaktaydı.
29:21Bütün bu bölgede imar düzenlenimi arasında ciddi bir yıkım ve Donobahçe Bezmihalem Camii'nin bütün karakteristik yapısı
29:32ve çevresini tamamlayan o kültürel mimari eserlerde maalesef bozulmuş ve ortadan kaldırılmış oluyor.
29:40Donobahçe Camii ve çevresi Osmanlı'nın şehircilik noktasındaki önemli adımlarından bir tanesiydi.
29:48Bugün maalesef Donobahçe Bezmihalem Camii tek başına inşa edilmiş bir yetim gibi boğazın kenarında durmaktadır.
30:10Bu yanında bulunduğum kitabe de Bezmihalem Valide Sultan Camii'nin etrafını kuşatan yani dış ağullarını kuşatan
30:28yapılar arasında bağlantıyı kuran taç kapılardan bir tanesinin üzerine yer alan kitabeydi.
30:341937-1939-1946-1948-1956 artık son darbenin vurulmasıydı.
30:431956-57'deki bütün o düzenlemeler içerisinde maalesef Bezmihalem Valide Sultan Camii'nin etrafı maalesef pek çok yapılar yıktırılmış.
30:54Sebil yıktırılmış, çevre duvarlar yıktırılmış.
30:56Bazı yapılar vardı onlar da ortadan kaldırılıyor ve muhakkak tanesi deniz kıyısına taşınıyor.
31:03İşte kitabede buraya mihrap duvarının olduğu yere buraya monte ediliyor.
31:09Bezmihalem Valide Sultan Camii bir dönemin hem sosyal hayatının hem de Osmanlı estetiğinin o dönem içerisinde güzel bir yansıması olarak bu günlere kadar ulaşmıştır.
31:22Bezmihalem Valide Sultan üzerinden vakıf geleneği, vakıf kültürünü söylemeye, ifade etmeye hiç gerek yok.
31:29Bezmihalem Valide Sultan dediğinizde bir vakıf medeniyeti, kültürünü görüyorsunuz.
31:34Bugüne kadar yaşayan o vakıf geleneği ve kültürü içerisinde bugün hem içtisadi kanalda hem kültürel kanalda bu iki tane vakıf müessesiyle bugünkü yapılar ayakta durmaktadır.
32:29Kanalımıza abone olmayı, videoyu beğenmeyi ve videoyu beğenmeyi unutmayın.
32:59Vakıf Katılım tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sundu.