Doğanın sesine kulak veren Güven İslamoğlu ile Yeşil Doğa, medeniyetler şehri Diyarbakır'dan ekrana geldi. GAP projesiyle birlikte bölge yeşillendi ancak sorunlar bitmedi. Elektrik üretmeye başlandı ancak su kanalları bitirilemediği için özellikle de iklim kriziyle beraber bölgede büyük bir su sorunu yaşanıyor. İslamoğlu, bu hafta su sorununu ekrana getirdi.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Merhaba ben Güneş İstamoğlu, Yeşilova programı ile yine karşınızdayız, Diyarbakır'dayız.
00:28Bu hafta su sorunu ekrana getirmeye çalışacağız.
00:30GAF projesi ile beraber bu bölge yeşillendi fakat sorunlar bitmedi.
00:35Elektrik üretmeye başladık bazı barajlar bitti ama su kanalları bitirilemedi.
00:39%50'si bitirildi, %50'si bitirilemedi.
00:42Böyle olunca da su sorunu yaşanmaya başladı.
00:45Özellikle iklim krizi ile beraber büyük bir su sorunu yaşanıyor.
00:48Haliyle çiftçiler su pompalarına yüklendiler.
00:51Eskiden 5-6 metreden içilebilir sular çıkarken şu anda 300-400 bazı bölgelerde 700 metre inmeye başladılar.
00:59Tabi bu kadar aşağı indiğiniz zaman da elektrik sarfiyatı yüksek oluyor.
01:03Bunu da çiftçiler karşılayamıyor ve kaçak elektrik kullanmaya başladılar.
01:08Ve böylelikle bir kaos oluştu bu ortamda.
01:10Bu GAP, Dicle, Urfa, Mardin bölgesinde bir kaos oluştu.
01:14Bunun için buraya geldik, bunu inceleyeceğiz, bunu irdelemek için geldik.
01:18Gerçekten su büyük bir sorun olmaya başladı.
01:21Vahşi sulama bunun en büyük nedenlerinden biri.
01:24Yaklaşık 30 yıldır bu konuyu konuşuyoruz.
01:27Sonunda geldiğimiz nokta suyun bittiği nokta.
01:30Önümüzdeki 4-5 yıl içinde bu sorunu çözemezsek daha büyük problemlerle karşı karşıya kalacağız.
01:38Bu hafta hem çiftçilerle konuşacağız hem de elektrik temin eden firmayla görüşüp bu sorunu ekrana taşımaya çalışacağız.
01:45Yeşil Doğa başlıyor.
01:48Müzik
02:111996 yılında buraya gelip su sorununu yapmıştım.
02:14Atatürk Barajı'nın yanında su alamayan köyler vardı.
02:17Dediler ki borularla su gelecek, kanallarla size su gelecek demişlerdi.
02:21Aradan uzun bir zaman geçti.
02:23Hala bu sorun devam ediyor.
02:24Şu anda bir kanal görüyorsunuz.
02:262011 yılında yapımına başlanmış ama hizmete girmesi bir 10 yıl sürmüş bu kanalın.
02:32Ki GAP projesi yapıldığında biz her tarafı kanallarla döşeyecekler sanmıştık.
02:36Aslında planı oydu ama %50'sini başardılar, %50'sini yapamadılar.
02:41Kanal yeterli olmayınca ya da kanal hiç olmayınca insanlar haline yer altı su kaynaklarına yöneliyor.
02:46Bir de yanlış tarım seçenekleri var.
02:48Tarım deseninde değişiklikler var.
02:50Mısır falan ekmeye başlamışlar.
02:52Daha fazla su isteyen bitkiler ekmeye başlayınca iş biraz çığırından çıkmış.
02:56Tabi bu da maliyetlerini oldukça yukarı çekiyor.
02:59Elektrik geldikten sonra biz derin kuyu açıp yer altı sularını kullanmaya başladık.
03:28Sondaj marifetiyle.
03:30O zaman yer altı suları 100-120 metre civarından suyu alabiliyorduk motor pomplarla.
03:36Onunla 400 dekare yakın bir arazi sulayabiliyorduk.
03:391998 şartlarında.
03:41Ondan sonra gitgide tabi kuraklığın da verdiği etkiyle insanlar kuraklıktan dolayı mağdur oldular.
03:48Çare aradılar kendilerine.
03:50Herkes bu derin kuyulara yöneldi.
03:53Ondan dolayı o sular da biraz azaldı.
03:56O gün 400 dekar arazi suluyorken 100 metreden suyu çekerken şimdi yaklaşık 120 dekar sulayabiliyoruz.
04:035-6 kat enerji maliyeti artısıyla.
04:06Yani aşağı indikçe su azalıyor mu?
04:09Aşağı indikçe su motorun gücü azalıyor.
04:12Motorun suyu yukarıya çekmesi hem maliyette oluyor hem de düşük miktarda su çıkartabiliyor.
04:19Şu anda yanında kanal var. Bu kanalı kullanmıyor musunuz?
04:22Kanalı şu an kullanıyorum yaklaşık 3 senedir.
04:243 sezondur biraz geç geliyor su.
04:27Fakat bu sene Haziran'ın sonunda geldi.
04:32Normalde Haziran'ın başında gelseydi tamamen onu kullanacaktık.
04:36Ondan tam faydalanacaktık.
04:38Hazirana kadar yine bu dediğim kuyularımızla ürünümüzü yetiştirdik.
04:44Peki daha önce 2 ürün alabiliyor muydunuz burada?
04:46Hayır.
04:47Bu kanal vasıtası.
04:48Bu kanal vasıtası ile su maliyetlerimiz, enerji maliyetlerimiz çok düştü.
04:54Su maliyetleri
05:12Şu anda arkada mısır görüyorum. Mısır da çok su istiyor.
05:15Bunun bir alternatifi yok mu?
05:17Alternatifi var. Soya fasulyesi.
05:20Hem gübre maliyetlerimiz olmuyor hem yetiştirme maliyetleri düşük.
05:24Hem de su kullanımı mısır ve pamuğa göre %60-70 suyla, buna kullandığımız suyla soya yetiştirebileceğimize inanıyoruz.
05:32Ondan bir umutluyuz yani.
05:33Onun bize fayda getireceğini düşünüyoruz yani.
05:37Bazıları bunu kaçak kullanarak haksız kazanç gibi oluyor.
05:41Çok önemli bir haksız kazanç oluyor.
05:43Ben bunu bazı çiftçiler tanıyorum.
05:45Aboneleri bile yok.
05:46Mesela bizim bölge değil esasında.
05:48Diyarbakır değil ama mesela Urfa, Mardin, Kızıltepe yöresinde abonesi olmayan, benim kadar da geçmişi olan, sulu ziraat yapan bu trafolar sayesinde enerjiyi de bu şekilde sağlıyorlar.
05:59Hala aboneleri olmamış çiftçe insanların varlığını biliyorum.
06:04Peki onların buğdayı biraz daha ucuza gider o zaman.
06:07Onların buğdayı bize göre maliyetleri çok daha düşük.
06:19İçme sünü bile 60-70 metreden artık bulabiliyoruz.
06:22Kaynak sularımız yazın kuruyor.
06:24Yazın kaynak sularımız yok.
06:26Yani su gittikçe yok artık oluyor.
06:29Su artık eskisi gibi değil, yerin üstünde değil artık.
06:32Su artık daha derinlere inmeye başladı.
06:34Ne yapıyorsunuz? Kuyu mu kazıyorsunuz?
06:36Tabii ki de içme sünü.
06:37İçme sünü.
06:38İçme sünü.
06:39İçme sünü.
06:40İçme sünü.
06:41İçme sünü.
06:42İçme sünü.
06:43İçme sünü.
06:44İçme sünü.
06:45İçme sünü.
06:46İçme sünü.
06:47İçme sünü.
06:48İçme sünü.
06:49İçme sünü.
06:50İçme sünü.
06:51İçme sünü.
06:52İçme sünü.
06:53İçme sünü.
06:54İçme sünü.
06:55İçme sünü.
06:56İçme sünü.
06:57İçme sünü.
06:58İçme sünü.
06:59İçme sünü.
07:00İçme sünü.
07:01İçme sünü.
07:02İçme sünü.
07:03İçme sünü.
07:04İçme sünü.
07:05İçme sünü.
07:06İçme sünü.
07:07İçme sünü.
07:08İçme sünü.
07:09İçme sünü.
07:10İçme sünü.
07:11İçme sünü.
07:12İçme sünü.
07:13İçme sünü.
07:14İçme sünü.
07:15İçme sünü.
07:16İçme sünü.
07:17İçme sünü.
07:18İçme sünü.
07:19İçme sünü.
07:20İçme sünü.
07:21İçme sünü.
07:22İçme sünü.
07:23İçme sünü.
07:24İçme sünü.
07:25İçme sünü.
07:26İçme sünü.
07:27İçme sünü.
07:28İçme sünü.
07:29İçme sünü.
07:30İçme sünü.
07:31İçme sünü.
07:32İçme sünü.
07:33İçme sünü.
07:34İçme sünü.
07:35İçme sünü.
07:36İçme sünü.
07:37İçme sünü.
07:38İçme sünü.
07:39İçme sünü.
07:40İçme sünü.
07:41İçme sünü.
07:42İçme sünü.
07:43İçme sünü.
07:44İçme sünü.
07:45İçme sünü.
07:46İçme sünü.
07:47İçme sünü.
07:48İçme sünü.
07:49İçme sünü.
07:50İçme sünü.
07:51İçme sünü.
07:52İçme sünü.
07:53İçme sünü.
07:54İçme sünü.
07:55İçme sünü.
07:56Her şeyi bize karşılayacak, yer altı sınavına çekilmesine gerek kalmayacak.
08:20Şu anda kaçak trafoların depolandığı yere geldik.
08:23Bölgeden toplanmış trafolar gerçekten inanılmaz.
08:26Yüzlerce trafo var burada.
08:28Merak ettim fiyatlarıydı.
08:30Tanesi 200 bin liraymış.
08:32Sadece satın almak.
08:33Bir de kurulum var.
08:34Bu parayı veriyorlar ama elektrik parası vermiyorlar.
08:37Bu ilginç geldi bana.
08:46Şimdi bunu kullanan tarımsal sunama çiftçilerinin her birinin tükettiği enerji
08:51bir mahallede 100 kişinin yaşadığı bir mahalledeki enerjiden fazla.
08:56Dolayısıyla yıllık tüketimleri 1 ile 5 milyon arasında değişiyor.
09:01Tarlalarının ekini yaptıkları anlamının büyüklüğüne göre.
09:04Bu bir kişi için mi?
09:05Bu bir tane tarımsal sunama çiftçisi.
09:07Kaç kişi var böyle?
09:08Bölgemizde bu ölçüde 35 bin tane çiftçi var.
09:11Yaklaşık 70 bin su tarımsal sunamayı elektrik enerjisiyle yapan çiftçimiz var.
09:1735 bini minimum ölçülerde yıllık 1 milyon 2 milyon seviyesinde enerji tüketen çiftçilerimizden oluşuyor.
09:24Bu 35 bine kaçak diyebilir miyiz?
09:26Tarımsal sunamadaki kaçak oranımız %50'den fazla.
09:29Ama kaçak olmayanlarda da tahsilat problemimiz var.
09:32Yani bölgede kaçak kullanan çiftçilerimiz var.
09:35Kaçak kullanmayıp ödeme yapmayan çiftçilerimiz var.
09:37Ödeme yapmama oranına baktığımızda bizim kendi imkanlarıyla ödeme yapan çiftçi sayımızın %15'i geçmediğini söyleyebilirim.
09:45Peki bunun maliyetini kim yükleniyor? Biz mi yükleniyoruz?
09:48Aslında bizim şu ana kadar bölgede yaklaşık 30 milyara yakın bir ana para borcu birikmiş durumda.
09:54Bölgenin en büyük problemi bu maalesef.
09:57Bir elektrik problemi olarak lanse ediliyor.
09:59İşte manipüle ediliyor, provoke ediliyor ama bölgede çok ciddi bir su problemi var.
10:03Tarımsal sunama çiftçilerinin sunama yapmak için ihtiyacı olan suyu normal desteğini sağladığı kanallardan alamadıkları için
10:12tedarik ettikleri elektrikle yerin altından su çekerek bunu karşılıyor.
10:16Bu da çok büyük maliyetlere sebep oluyor.
10:18Ve tarımsal sunama çiftçisinin de yıllardır ödeme alışkanlığı olmadığı için bunların çoğu şirketten, ekosistemden karşılanan bedeller oluyor.
10:32Mezopotamya bölgesi yılda 2 hatta 3 ürünü sezonda arabileceğiniz çok zengin bir bölge.
10:39Maalesef bu bölgeye su sağlayamıyoruz.
10:42Yaklaşık 7 yıl önce Cumhurbaşkanlığı karar vermesiyle aslında bir proje başlatıldı.
10:475 yıllık bir proje.
10:48Bu projenin amacı bölgedeki tarımsal sunama çiftçisinin ihtiyacı olan suyu doğal yollarla, kanallarla bölgeye getirmek.
10:55Çiftçinin elektrikle yaptığı sunamadan yavaş yavaş vazgeçtirip gerçek anlamda maliyeti daha düşük olan, daha ekonomik bir tarımsal sunama oluşturmaktı.
11:04Fakat geldiğimiz bu 7 yılın sonunda bu sunama kanalları tamamlanamadı.
11:09Tamamlanmadığı için çiftçinin de ayrıca modern tanım tekniklerine yanaşmaması, bildiğimiz eski babadan kalma vahşi sunama yöntemleriyle kullanması nedeniyle inanılmaz boyutta bir israf var.
11:20Bunun da adı elektrik problemi olarak lanse ediliyor ama konunun elektrikle ilgisi olmadığını çok net olarak belirtebilirim.
11:27Yani kanallarda su akmaya başlarsa bu trafolara gerek kalmayacak o zaman.
11:31Kesinlikle. Zaten bazı yerlerde çok az da olsa bazı yerlerde biten kanallar var.
11:36Oradaki enerji ihtiyacı %10'lara falan düşüyor.
11:39Devletin ödediği desteklerle ilgili Ziraat Bankası üzerinden bir tahsilat imkanı az da olsa bize bir nefes aldırıyor diyorum.
11:48Taşınamaz bir boyuta geldi. En büyük problemi zaten şu anda çiftçilerin yaşadığı bu ticari problem.
11:53Maalesef çözüm de üretemiyoruz. Bir mücadele içindeyiz. Her yıl gittikçe sertleşen bir mücadelemiz var.
12:02Burada biliyoruz ki yıllarca elektrik parası ödememiş.
12:05Öyle ya da böyle sebeplerden bazı politikalardan bir kitle var önümüzde.
12:09Biz bu kitleyi 3'e böldük.
12:11Dedik ki şehir merkezinde yaşayanlar, kırsalda yaşayanlar ve tanımsal sunama çiftçilerimiz
12:16şehir merkezlerinde 11'lik süre içinde inanılmaz bir başarı elde ettik.
12:20Yani biz burayı devraldığımızda kayıp kaçak oranı %80'lerdeydi.
12:25Real %70 resmi rakamdan ama gayri resmi %80'lere vardığını biliyorduk biz.
12:30Şehir merkezlerinde 2.2 milyon abonemizin yarısı, 1.1 milyonu şehir merkezinde yaşıyor.
12:35Bunları rehabilite etmeyi başardık.
12:37Buradaki abonelerimiz kaliteli enerjinin ne demek olduğunu anladılar.
12:41Türkiye standartlarında kaliteli enerji almaya başladılar.
12:44Ve bu abonelerimizin kayıp kaçak oranı şu anda %16'larda.
12:48Kaçakla ilgili olan devletin subansiyonu var ama bu her sene düşüyor.
12:52Doğal olarak aslında sadece devletin subansiyon etmesi yeterli değil.
12:55Kaldı ki biz buna devletin subansiyon edecek kayıp kaçak gözüyle bakmıyoruz.
12:59Bu çözülmesi gereken bir kangren gibi görüyoruz.
13:02Ülkemizde 21 dağıtım bölgemiz var.
13:05Dağıtım bölgemizin bir tanesi, en önemlisi bizim bölgemizde.
13:09Kaçak bir alışkanlık haline gelmişti.
13:11Bizim bu alışkanlıktan yok etmemiz lazım.
13:23Yani bu sadece ülke ekonomisine katkı olarak değil, inanılmaz bir israf boyutu da var burada.
13:28Bizim devre aldığımızda 23 milyar kWh yıllık enerji tüketimimiz var.
13:32Bu tüketim İstanbul bölgesiyle aynı.
13:36Ama bir başka konuya ben dikkat çekmek istiyorum.
13:38Yer altı sularında ciddi azalma var bölgemizde.
13:41Yani siz Konya'da biliyorsunuz obluklar oluşmaya başladı.
13:44Konya'da 300-400'e ulaştı, burada 700'e ulaşmıştı.
13:46700'e ulaşan bölgelerimiz var ve 700'e ulaştıkça da bu defa maliyet artıyor.
13:50Yani her sene çiftçinin yer altındaki suyu çıkarma maliyeti katlanarak artıyor.
13:55Dolayısıyla bu şekilde çiftçilerin çiftçilik yapması, fizibil bir çiftçilik yapması,
13:59buradan da ticari kazanç elde etmesi gittikçe mümkün olmayan bir hale geliyor.
14:03Yani sürdürülebilirliği yok bu işin.
14:21Su sorununu çözemezsek elektrikte bir işe yaramayacak.
14:25Çünkü elektrikle suya ulaşmamız da giderek zorlaşıyor.
14:29Çünkü akiferlerde su kalmadı.
14:31Giderek maliyetleri yükselecek.
14:33Bir an önce bu kanalların sayısı artmalı, barajların sayısı artmalı.
14:37Suyun gücüyle çiftçiler çiftçilik yapmalı ki maliyetleri düşürsünler.
14:41Yoksa kaçak elektrik kullanacaklar.
14:43Çiftçiler çiftçilik yapmalı ki maliyetleri düşürsünler.
14:46Çiftçilik yapmalı ki maliyetleri düşürsünler.
14:48Yoksa kaçak elektrik kullanmak da bir işlerine yaramayacak.
14:52Yani parasını verseniz de maliyeti yüksek olacağı için bir işe yaramayacak.
14:56Sürdürülebilir tarım için artık bunları düşünmek gerekiyor.
14:59Gelecek için bunları düşünmek gerekiyor.
15:01Çok fazla bir şey de kalmadı.
15:03Birkaç yıla kadar bunun haberinde yapmaya başlarız.
15:06Haftaya bir başka yerde, bir başka hikayede buluşmak üzere.
15:09Hoşçakalın.