Matagal nang naputol ang tradisyon ng pagbibinukot sa Panay. Isa sa huling nabubuhay na dating binukot ay si Lola Teresita, 82 na taong gulang, mula Capiz at Iloilo.
Labingwalong taon siyang itinago ng kanyang mga magulang at kinilalang pinakamaganda sa kanilang tribo. Nang siya’y mag-18 taong gulang, natapos ang kanyang pagiging binukot—at wala nang sumunod sa kanyang yapak.
Panoorin ang ‘Binukot,’ dokumentaryo ni Kara David sa #IWitness.
Labingwalong taon siyang itinago ng kanyang mga magulang at kinilalang pinakamaganda sa kanilang tribo. Nang siya’y mag-18 taong gulang, natapos ang kanyang pagiging binukot—at wala nang sumunod sa kanyang yapak.
Panoorin ang ‘Binukot,’ dokumentaryo ni Kara David sa #IWitness.
Category
😹
FunTranscript
00:00Noong unang panahon, noong hindi pa naiimbento ang diyaryo at libro,
00:11lahat ng kasaysayan at epiko ipinabasa lamang sa pamamagitan ng awit, tula at kwento.
00:30Pero paano kung ang mga sinuunang kanlungan ng kasaysayan ay tuluyan ng tumanda at pumanaw?
00:50Sino ang magtutulay sa kahapon at ngayon?
01:00Mahigit dalawangpung taon na ang nakalilipas ng akyatinko ang bulubundukin ng tapas sa pagitan ng kapis at iloilo.
01:24Pangunod ka pang tumalon man!
01:25Ang aking pakay, ang mga binukot na minsang naging kanlungan ng mga epiko ng panay.
01:35Binukot ang tawag sa mga babaeng ibinubukod o itinatago ng kanilang mga magulang sa loob ng kanilang tahanan.
01:47Maganda, maputi ang balat, inaalagaan na parang prinsesa,
01:57hindi pwedeng lumabas at makita ng iba,
02:02ni hindi pwedeng tumapak sa lupa ang mga paa.
02:05Pero higit sa kanilang ganda, may mahalagang papel na ginagampana ng mga babaeng binukot.
02:22Sa pamamagitan ng awit at sayaw, kapisado nila ang sugidanon o ang mga epiko at kasaysayan ng kanilang tribo.
02:31Sila ang daluyan ng kultura at kailangan nilang ituro ito sa susunod na henerasyon ng mga binukot.
02:52Pero nang mangyari ang World War II, marami raw binukot ang naging biktima ng mga Hapon.
02:58Pagpasok naman ang dekada 50, dumami ang mga eskwelahan sa probinsya.
03:05Imbis na gawing binukot, pinag-aral na ang mga batang babae.
03:16Matagal nang itinigil yung tradisyon o yung practice ng pagbibinukot.
03:21Kasi wala na rin mga pamilya na gustong ibukot yung kanilang mga anak.
03:25So kung meron mang binukot na nabubuhay pa ngayon, sila na lang yung mga dati pang binukot.
03:31Tapos tumanda na sila.
03:33At may isa raw dito sa barangay Datagan na apparently 80 plus years old na.
03:41Siya raw yung isa sa mga pinakamatandang buhay pa na binukot.
03:45GANDANG ARAW!
03:54Lola!
03:56Lola!
03:58Kumusta po?
04:00Sa edad na 88, si Lola Teresita ang isa sa mga nabubuhay pang dating binukot ng kapis at iluilo.
04:10Marami sa kanyang mga kasamang binukot noon na matay na.
04:13Kwento ni Lola Teresita, labing walong taon siyang binukot o itinagot ng kanyang mga magulang.
04:21Hindi pagpakita, sa kwarto ko lang. Sa duyan. O, sa kwarto ko lang. Tapos hindi pagpag-uwaan sa kuwa ni ikaw.
04:34Diyan, parehas ka dyan. Ate dyan. Sa baway, hindi. O, o.
04:38Diya yan lang sa balay. O, ako. O, kini. Kung magpag-uwa ako, o, o.
04:44Siya raw ang pinakamaganda noon sa kanilang tribo.
04:51Bukan ko matake, ma'am, kaninyo at padayaw. Eh, gaedad palang ganit takot puluk.
04:57Lurutan na naloyang kanaka. Hanggat akong daat lawas, dousi palang edad ko, daw draga dikitakin.
05:05Tiya na nabian siya. Gusto nanda. Mga asawa, sanda, malisin siya kay tatay ko kag nanay.
05:12Tiya na nanay kagisi tatay. Hindi takamaka akong asawa. Ay bukutu na padang anang batay.
05:18Natapos ang kanyang pagiging binukot pagsapit ng kanyang ikalabing walong kaarawan.
05:34Ipinakasal siya sa isang lalaking hindi niya kilala.
05:39Kapalit ng baboy, alak at bigas.
05:48Ikuwento niyo po sa akin ang kasal ninyo.
05:52Tiya, man, alam mo nga, hindi ilain sa nasang una doka ron.
05:57Apagkat kita, kadambana ko, hindi nagitakadada pag-anuhan.
06:02Hambar na kay nanay, abir mag-ano, tiya, hindi kanaka makigatubang dahil,
06:08basi magsilod to sulod kinaka, may pinuti akong daan.
06:11Ang nanay na kagtatay na ang mga binhambal na mamalayik.
06:17Ang dayan kay kanday nanay's tatay.
06:20Tiya na malayik.
06:21Di, di, nag-historya din na.
06:23Ganun nga mo din na ikasal naman.
06:25Ang pangayuan ka, baboy nga doon, bilong, isak-sakong bagas.
06:29Pangasik nga doon.
06:30Nagkaroon sila ng tatlong anak at tulad ng dati, sa bahay lang siya na malagi.
06:39Ang problema, maagang namatay ang kanyang asawa at kailangan niyang buhayin ng mag-isa ang kanyang pamilya.
06:48Paano kayo nabuhay? E wala na ang imubana. Sino na nagaubra?
06:55Darun ako ka, pakaisa ko ka, magtok ko sa kampo.
06:59Kampo bala ng tubo bala ng nahilamunan.
07:03Hindi, hindi ako pagbato nun.
07:06Hindi ako kumaan mahilamun.
07:08Hindi ako kumaan matanom.
07:12Uli, ulit ang binukot ninyo.
07:15Hambal na, ako, dumaan, ako magbaligyan sa super.
07:20Ang mabuhay mo'y bata mo, kag masagudan mo,
07:24duro'y tanong mo, inaanay mo.
07:27Ubo, ubusa ka, darato, super.
07:30Ay, amula ko talagang makakuwarta ka.
07:32Ah, nagbulanti ako, super.
07:36Tagduha ka yung sagin ko.
07:38Mga puso, tagisaksako, mga alugbati, mga tangan.
07:42Pati ang mga pilak at ginto na dati niyang palamuti sa katawan,
07:49isinanla para magkaroon ng puhunan.
07:52Yung coin ay nakasulat, Repubblica Mexicana.
07:58Parang luma na talaga itong ano.
08:01Mexican peso, 1901.
08:04Ito ay?
08:07Sa Kayanda.
08:101886?
08:12Bakit ganun?
08:13Saan ang nagbigay sa inyo nito?
08:151886?
08:17Saan yung ito nakuha?
08:19Sino nagbigay nito?
08:21Ah, poor pa nanay, nanay na kang tatay na.
08:24Ah, galing pa sa nanay ng nanay mo?
08:26Oh, so dati raw, itong kanyang kwintas,
08:31mas marami pa raw itong mga coins.
08:34At saka meron pa rin daw siyang isang belt
08:36na punong-puno ng mga old coins.
08:39Pero, pero nung kinailangan daw ng pera ng kanilang pamilya,
08:46pinenta raw nila.
08:49Saan ninyo pinabaligya ang, ang, ang, ano?
08:52Agong.
08:54Agong namang baligya.
08:56Yung baligya a nanay,
08:58G-smire.
09:01Ang perang kanyang kinita,
09:04ginabit niya para itaguyod ang mga anak.
09:07Bakit mo pinag-eskwela ang mga bata mo?
09:11Ang pa-eskwela ko sanda
09:13para may mabawi ka lakin
09:16ng araw.
09:18May ako pa-eskwela ha
09:19kaginikanan ko.
09:21Ang tinakabisan wain.
09:22Ako pa-eskwela ha,
09:23bawiyin ko sa bata ko.
09:24So, thea muna ang nag-aramsan that.
09:28Mula noon, wala na raw sumunod sa kanyang yapak bilang binukot.
09:44Paminsan-minsan, binabalikan ni Lola ang nakaraan at kung gaano siya kaganda noon.
09:49Ang nanamian git katao kitsora kukutu sang unang, hindi ako mataas.
09:57Opa, bukutu bulan lang yang bayo ko, do pinggan lang daya likod ko para yas matapan.
10:05Ano daw pinggan?
10:07Dini, tama kaputi. Tudu, bukan takot buntuk.
10:10Huwapat ko sang unang, tama lagi kaputi.
10:14Pati ang mga panghihinayang ng kahapon.
10:16Pati ang mga panghihinayang ng kahapon.
10:24Pati ang mga panghihinayang ng kahapon.
10:28Nanay, abik bin pa iskwila mo takon ay.
10:33Ang anko to.
10:34Ay mo lang takon daag pagbukuta.
10:36Pa iskwilaan mo lang takon.
10:39Dapat, ti, ano rin pa buton ko hai,
10:43ay mo tako pagpaiskwilaan.
10:45Kung may mag-abot nga mga maaram,
10:48daw mumoy lang takang kapanuro.
10:52Hindi ako maan masabat.
10:54Kung Tagalog ang banana.
10:56Kung in-inglis.
10:57Oo.
10:58Hindi, paano kunay?
11:04Tulad ni Lola Teresita,
11:05maraming pamilya na rin
11:07ang tumigil sa tradisyon ng pagbibinukot.
11:10Pero kung wala ng mga bagong binukot,
11:22paano na ang mga sinaunang awit, epiko at sayaw
11:26na pikbit ng mga sinaunang prinsesa?
11:31Sino ang magiging daluyan ng kasaysayan at kultura?
11:42Maraming salamat sa pagtutok ninyo sa Eyewitness, mga kapuso.
11:45Anong masasabi ninyo sa dokumentaryong ito?
11:48I-comment nyo na yan,
11:49tapos mag-subscribe na rin kayo
11:51sa GMA Public Affairs YouTube channel.