Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00İNTRO
00:00Sevgili izleyiciler Cumhuriyet TV ekranlarına hoş geldiniz.
00:15Bildiğiniz üzere 19 Mart'ta İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne ve Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'yla yakın çalışma çevresine yönelik operasyonlar olmuştu.
00:24Bu operasyonların ikinci dalgası bu hafta oldu.
00:27Tabi ki işin siyasi boyutunu uzun zamandır konuşuyoruz ancak bunun bir de ekonomik etkileri oldu Türkiye'ye ve sanırım biraz daha ağır etkiler.
00:37Şimdi bu etkiler neler? Bu 19 Mart operasyonlarının ekonomik bilançosu Türkiye için nedir? Bunları konuşacağız.
00:44Ekonomist Emre Şirin şu anda konuğumuz. Emre Bey hoş geldiniz.
00:49Hoş bulduk. Merhabalar. İyi yayınlar.
00:52Teşekkür ediyorum. Şimdi hızlıca başlayalım.
00:5419 Mart'ta yapıldı operasyonlar. O 19 Mart'ın ardından biz Merkez Bankası'nın rezervden dolar sattığını öğrendik yüksek meblalarda.
01:03Peki şu anda geldiğimiz son durum nedir?
01:0519 Mart'ta başlayan sürecin Türkiye'ye ekonomik etkisi ne oldu?
01:10Bizim şu anda gördüğümüz aslında devede kulak. Daha ekonomik etkilerinin yansımalarını biz önümüzdeki aylarda fazlasıyla hissetmeye devam edeceğiz.
01:19Bunu nasıl hissedeceğiz? Enflasyonist baskılarla hissedeceğiz. Alın gücünün dramatik düşüşüyle hissedeceğiz.
01:25Ve borçlanma maliyetlerimizin daha da yükselmesiyle. Mesela şu anda faizlerin yukarı gelmesinin sebebi nedir?
01:30Bu 19 Mart'ta yaşadığımız operasyonlar ve devamında oluşan tablodur.
01:34Merkez Bankası'nın rezerv satması da bundan dolayı.
01:37Dolayısıyla siz şimdi Mehmet Şipşek dünyanın birçok yerine gidiyor. Ön insan Amerika'daydı.
01:42Sunumlar yapıyor ve yatırımcı çekmeye çalışıyor içeriye.
01:45Ama hem onların güveni sarsıldı hem yurt içi yerleşiklerin güveni sarsıldı.
01:49Geçen haftaki para banka istatistiklerine baktığımızda yerli tarafında yine 2.4 milyar dolarlık bir devizcisi mevduatlarda artış var.
01:56Bunu sadece mevduat açısından düşünmemek lazım. Eğer orada artış varsa muhtemelen yastık altına giden altın veya devizcisi diğer varlıklar vardır, bulunuyordur.
02:05Bu neyi gösteriyor? Güven sarsılması. Güvenin olmadığı yerde zaten enflasyonist etkileri siz sınırlandıramazsınız.
02:11Bunu zaten bir takım kurumların enflasyon beklenti anketlerinden de görüyoruz.
02:15Her ne kadar Merkez Bankası'nda hane halkının enflasyon beklentisinde değişiklik görülmüyor olsa bile,
02:25çeşit üniversitelerin yaptığı anketlere baktığımızda hane halkının enflasyon beklentisinin yükseldiğini görüyoruz.
02:31Bu da ekonomi programına ve enflasyonla mücadeleye güvenin kalmadığını ve günden güne aslında daha da büyük bir bozulma olduğunu gösteriyor.
02:38İşte kaynak ihtiyacımız var. Kaynağı Türkiye'ye çekmek istiyorsunuz yurt dışından.
02:43Tavisker hale geliyorsunuz. Çünkü siyasi atmosfer bu noktaya getiriyor.
02:47Tavisker hale gelmek ne demektir? Dışarıdan gelecek sıcak sermaye en yüksek getiriyi vaat etmeniz lazım.
02:54Bunu da işte kere tradi için gelenlere faiz de veriyorsunuz.
02:58Tahvilleriniz satış yiyor, tahvilleriniz değer kaybediliyor. Oradan en iyi avantajlı geliyor.
03:02Aynı zamanda Borsa İstanbul'daki sükret üniversite perişan oluyor ve belki de onların girebilmesi için baskılanıyor.
03:08Ve Borsa İstanbul'u ucuz atıyorsunuz. Şirketleriniz değer kaybediyor.
03:12Tüm bunları hesaba kattığımızda maliyetleriniz artıyor.
03:15Aynı zamanda bu kuru baskılama politikası devam ediyor.
03:19Yüksek faiz, baskılanan kur maliyetleri arttırıyor.
03:22Real sektörün de dayanabilme gücü kalmadı.
03:25Sanayicilerden de tepkiler yükselmeye başladı biliyorsunuz.
03:28Orada da biz bırakın yatırım yapmayı üretim yapamaz hale geldik diye tepkiler yükselmeye başladı.
03:33Tabii orada eleştirilmesi gereken şey şu, yüksek enflasyon düşük faiz ortamında krediler alırken ve burada avantaj sağlarken ülkenin enflasyonu bir sarmala gireceği hesap edilmedi ya da umursanmadı.
03:47Veya çalışanların alın gücü düşerken iş dünyası bunu umursamadı.
03:51Bugün şikayet eder hale geldiler.
03:52Maalesef dün bundan şikayet etmiyorlar düşük faiz, yüksek enflasyondan.
03:57Şimdi yüksek faiz ve işte düşük baskılanan kurdan şikayet ediliyor.
04:01Şimdi zamanında verilmeyen tepkilerin bedelini aslında şu anda toplumun tüm kesimleri hep birlikte ödemeye devam ediyorlar.
04:09Bu bedeli ödemeye devam edeceğiz.
04:11Çünkü bizim problemimiz şu anda sistem.
04:14Yani bu sistemde siz istediğiniz gibi para politikası uygulayın, maliye politikası uygulayın.
04:18Sistem sizi enflasyonist bir girdabın içine sokuyor.
04:23Çünkü bir anda kararlar değişiyor.
04:25Siyasi atmosfer birçok şeyi belirliyor.
04:27Bağımsızlığı kurumların tartışılıyor, veriler tartışılıyor.
04:31Şimdi Türkiye'nin enflasyon verisine bakıyorsunuz.
04:33Kimse güvenmiyor bu enflasyon verisine.
04:36Ama bu güvenilmeyen enflasyon verisine göre siz faizleri belirliyorsunuz.
04:40Aslında faiz de doğru bir yerde.
04:41Onu söyleyebiliriz.
04:42Yüksek faiz diyoruz ama gerçekten enflasyon halkın hissettiği gibi açıklanırsa
04:48daha yüksek bir yerde gerçekleşmesi gerekiyor.
04:50Kur baskılanıyor, kur doğru yerde değil.
04:52Üretici, ihracatçı tarafında büyük sıkıntılar yaşanıyor.
04:55Aynı zamanda iş gücü piyasasına bakıyoruz.
04:59Geniş tanımlı işsizlik yüzde yirmi sekizlerde.
05:03Şimdi neredeyse her üç kişiden biri işsiz Türkiye'de.
05:06Bununla birlikte firmaların işte konkordatoları, iflasları konuşuluyor.
05:10Bu da işsizlik problemini körüklemeye devam edecek.
05:14Aynı zamanda dışarıdan bir ilüzyonla getirmeye çalıştın.
05:18Sıcak sermayeyi de kaçırdın.
05:20Yurt içi yerleşiklerde bir ilüzyonla oluşturmaya çalıştın.
05:23Güveni tamamen kaybettin.
05:25Dolarizasyonu arttı.
05:26Şimdi her taraftan çatırdayan, hiçbir tarafta düzgün işlemeyen bir program var.
05:31Bu programın özünü hep konuşuyoruz.
05:33Yani bu program yoksullaştıran, zamanında düşük faizde yüksek işte insanların istediği gibi kredi alabildiği
05:41ama sonunda enflasyon yaratacak olan sistemde zenginleşiyoruz ilüzyonu yaratıldı.
05:46Ama küçük gruplar zenginleşti.
05:48Halkın geneli fakirleştiğini fark etmedi.
05:51Ta ki bu enflasyon sarmalığına girene kadar, ta ki daralıyoruz, faizleri artıracağız diyene kadar.
05:57Ondan sonraki süreçte daha çok ortaya çıkmaya başladı.
06:00Ama zenginleşiyoruz diye çıkılan yolda küçük gruplar zenginleşirken halk fakirleşti.
06:05Sonra da biz bozduk denmedi ama kendilerinin bozmadığını düzeltme çabasına girdiler.
06:11Bunu söylediler biliyorsunuz.
06:13Peki düzeltirken ne yapmayı vaat ettiler?
06:15Düşük maaş, yüksek vergi değil mi?
06:19Bunlarla insanlar boğuşmak zorunda kaldı.
06:21Real kesim açısından da yüksek faiz ve düşük kuru baskılamasıyla yine ihracat pazarlarının kaybı,
06:28ciro düşüşü, maliyet artışı gibi sorunlarla karşılaşıldı.
06:31Geldiğimiz noktada da bunların da program dedi.
06:33İşte bu bir program değildi.
06:35Bu maalesef yoksullaştıran, fakirleştirilen bir sistem.
06:38Peki Emre Bey şimdi anlattığınız kadarıyla ben şunu anladım.
06:42Yani Mehmet Şimşek bir açıklama yapmıştı.
06:44Üç yıl içinde ülkeye 40-50 milyar dolar arası bir yatırım gelecek, para akışı gelecek.
06:50Bu pek inandırıcı değil.
06:51Peki bu noktada şimdi 19 Mart'ta başlayan süreçle ilgili şunu söyleyebiliyor muyuz?
06:56Şimşek politikaları da sekteye uğradı.
06:59Yani Hazine ve Maliye Bakanı, işte Merkez Bankası Başkanı da bu siyasi operasyonlardan büyük ölçüde etkilendi.
07:06Ve Türkiye yeniden bir ekonomi politikası değiştirebilir mi?
07:09Bu gidişata göre.
07:12Türkiye Mehmet Şimşek'in politikaları sekteye uğramadı, çöktü.
07:16Zaten çökeceğini konuşuyorduk.
07:18Bu siyasi operasyonlar öne çekti.
07:20Şimdi Mehmet Şimşek hazırlık kuş tutsa dışarıdan yatırım getiremez.
07:23Bu 41 milyar dolar mevzusu da zamana yayılan Dünya Bankası kredileri.
07:27Proje bazlı verilen kredilerdir.
07:29Ve belli başlı alanlara bu projeler kapsamında zaten verilecek hususlardır.
07:33Bunu ironik bir şekilde şöyle anlatmaya çalıştık bizler de.
07:37Elbette ki birebir aynı değil ama sonuç itibariyle bir siyasi haber akışıyla bir ayda 50 milyar dolar üzerinde para yakıyorsunuz.
07:44Ama gidiyorsunuz dışarıdan işte projeler bazlı, proje bazlı.
07:48İşte 3 yıla yayılan bir finansman sağlayacağım diyorsunuz.
07:51E şimdi burada elle tutulu bir şey yok ki.
07:55Yani zaten doğrudan yatırım getiremiyorsun bu ülkeye.
07:58İçerideki yatırımcını kaçırıyorsun.
08:00Bir de bu siyasi haber akışlarıyla orucuyorsun.
08:03Yani Dünya artık Ekrem İmamoğlu meselesini konuşuyor.
08:06Yani manşetlerini taşıyor.
08:07New York Times falan vesaire taşımaya başladı.
08:10Daha önce Financial Times taşılmıştı.
08:12Mehmet Şimşek gidip sunum yaptığında ne anlatabilir mesela?
08:15Yani bizde hukukun üstünlüğü, ülket hakları güvence altında, işte adalet sistemi son derece sağlıklı çalışıyor.
08:23Merkez Bankası bağımsız hareket edebiliyor.
08:25TÜİK'in verileri doğru, şeffaf vesaire bunu mu anlatacak?
08:29Ne anlatacak?
08:30Bazıları tabii Türkiye'yi tam yakından takip etmeyenler bunu bir noktada hani inanılır bulabilir ama
08:36yine de dönüp baktığında siyasi türbülanslara ve Türkiye'den yatırımcı çıkışına buna inanmayacaktır.
08:41Ya her şeyi geçtim, bir ilüzyonla, kuru baskılayarak ve gitmeyeceğine inandırarak yurt içi yerleşikleri siz dövizden TL'ye döndürmüştünüz.
08:50Zaten asıl Mehmet Şimşek'in ilk hedefi oydu ve orada kısman başarılı olmuştu.
08:55Ama bir siyasi gelişme bütün bu algıyı bozdu.
09:00Şunu gördü vatandaş.
09:01Yani yarım saatte Türk lirası %12 değer kaybedebiliyormuş.
09:05Bu kadar rezerv topladın, işte güven oluşturan bir program uyguluyorum dedin buna rağmen.
09:10Şimdi bu artık zihinlerden çıkmaz.
09:13Ve tekrar aldım çiziyorum.
09:15Türkiye'de mevcut sistemde ne bir ekonomik başarı elde edilebilir, ne bir yatırım ortamı sağlanabilir, ne de enflasyonla mücadele edilebilir.
09:23Türkiye'de yapılması gereken ilk şey, yapısal reform adı altında yeniden yasama yürütme yargı bağımsızlığının tesis edildiği,
09:33ertler aydılığının tesis edildiği parlamenter ya da güçlenmiş parlamenter sisteme geçmektir.
09:37Bu olmadan Türkiye bu sistemle asla ve asla önünü göremez.
09:43Yatırımcı çekemez, başarılı olamaz.
09:46Geçici bir arabaları yaratırsın.
09:48Niye yaratırsın?
09:49İşte dışarıdan gelecek sıcak sermayeye en yüksek faizi verirsin.
09:54Borsanı ucuzlatırsın.
09:56Kuru baskılayacağına söz verirsin.
09:58Bir miktar getirirsin.
09:59Ama bu ne yapar?
10:00Gelir senin kaynaklarını sömürür.
10:02Ve buradan en yüksek getiriyi elde eder.
10:05Çıkar gider.
10:06Çıktığında gittiğinde sen yine türbülanslarla baş başa kalırsın.
10:09Yani zarar yine yurttaşa, kar yine gelip giden yatırımcıya.
10:14Ki şu da var.
10:15Bu kadar kırılgan bir ekonomik yapıdayken siyasi mekanizmaya bakıyorsunuz.
10:21Çok rahat piyasaları türbülansa sokabilecek kararlar alabiliyor.
10:25Bu belirsizlik zaten.
10:27Siyasi belirsizlik ortamı Türkiye'nin en büyük problemi.
10:30Peki sizce iktidar şunu hiç düşünmedi mi?
10:32Bu ekonomik sonuçları muhtemelen yani kesin olarak onlar da biliyordu.
10:36Peki neden bu yolda ısrarcı oldular?
10:38Bu faturanın kendilerine de kesileceğini, iktidarlarının tehlikeye gireceğini, halkın itiraz edeceğini bilmiyorlar mıydı sizce?
10:47Bu şöyle bir şey.
10:48Belki halkın bu kadar yüksek bir tepkiyle karşılık vereceğini düşünmemiş olabilirler.
10:54Elbette ki bir tepki bekliyorlardı.
10:56Ama benim ısrarla bir senedir vurguladığım bir şey var.
10:58Bu ekonomik modelin sürdürülebilir olmadığını onlar da görüyorlar.
11:02Günden güne enflasyonun daha da artacağını ve alım gücün düşeceğini görüyorlar.
11:06Ekonomik olarak bir toparlanma olmayacağını, doğrudan yatırım getiremeyecekleri,
11:10bununla birlikte sadece sıcak sermaye bağlı bir döngüyle ilerleyebileceklerini onlar çok iyi biliyorlar.
11:15Bu manada biliyorsunuz ki iki bin yirmi sekizde seçimler yani el zamanında olsa bile oraya giderken mevcut sistemde, mevcut modelde, mevcut ekonomik yapıda veya sosyal yapıda orada bile seçim olsa kaybetme olasılığı çok yüksek iktidarı.
11:32Temel mesele burada peki nedir?
11:34O demin bahsettiğimiz sistem değişikliği var ya aslında iktidar bunu bence istiyor.
11:38Daha çok oy istiyor.
11:39Yani yarın öbür gün bir seçim atmosferi olduğunda bir seçim kaybetme durumu söz konusu olursa bu yetkileri devretmek kolay bir şey değil.
11:47Yani yirmi üç yılın, yirmi dört yılın getirdiği bir şey var ve sonuç itibariyle bu yetkileri şu anki muhalefete devrettiğinizde başka türlü sıkıntılarla karşılaşabilirsiniz.
11:58Siz de iktidarda olsanız bunu devretmek istemezsiniz.
12:00Dolayısıyla tüm tuşlar aynı anda basılıyor.
12:02İşte çözüm süreci ya da terörist Türkiye süreci bir yandan kayyumlar, bir yandan işte ekonomik sıkıntılar hepsi üst üste geliyor.
12:10Ve bence bir yeni anayasa asıl mesele olduğu için buraya odaklı bir politika uygulanıyor.
12:17Peki böyle bir durumda...
12:18Umursamıyor bence yani ekonomik koşullar.
12:22Böyle yeni bir anayasa durumunda da yatırımcı yeniden ülkeden kaçar mı sizce ya da tekrar bir güven tazeler mi iktidar dışarıdaki yatırımcıya karşı?
12:30Bir yeni anayasa için mesela Cumhuriyet Halk Partisi'nin ya da İYİ Parti'nin görüşme masasına oturmasını sağlayacak tek bir koşul vardır.
12:39Yeniden parlamenter sisteme dönülmesi veya güçlendirilmiş parlamenter sistem.
12:43Eğer bu tesis edilecekse ve erken seçim kararı akabinde alınabilecekse bunu kabul ederler ve bu da daha sonraki süreçte olumlu evlidir Türkiye siyaseti açısından.
12:54Bununla birlikte tabii ki tutuklu yargılamaların ortadan kalkması gerekir.
12:58Mesela Erkan İmamoğlu tutuklu yargılamıyor.
13:00Mesela Esenlik Belediye Başkanı Ahmet Özer tutuklu yargılamıyor.
13:04Beykoz Belediye Başkanı, Beşiktaş Belediye Başkanı, Beşiktaş Belediye Başkanı.
13:06Beşiktaş Belediye Başkanı.
13:07Yani şimdi bu durumlar ortadan kalkar tutuksuz yargılamaya dönerse ve siyasi atmosfer daha yumuşamaya başlarsa kısa vadeli piyasa etkileri olumlu olur.
13:17Ondan sonraki süreçte seçime zaten ülke gider.
13:19Bu şu anda gördüğümüz bu kaotik tablo seçime giderken iktidarın da işine gelecek şekilde daha olumluya evrilir.
13:29Tabii ki sonraki süreçte biz yine enflasyonla boğuşuruz seçimden sonra.
13:34Neden?
13:34Seçime giden bir ekonomi seçim ekonomisi uyguluyor.
13:37Bu da para musluklarının daha fazla açılması, daha fazla enflasyon üst etkiler demektir.
13:41Geçici bir dilizyonla evet bakın piyasada işler iyi gidiyor, siyaseten atmosfer daha olumluya evrildi.
13:46Seçime gideceğiz, bakın para var diyerek bir algı yaratılır.
13:52Aynı zamanda emekliye, asgari ücretliye maaş artışları yapılır, aylıklar arttırılır.
13:56Ama sonuç itibariyle bunun bedeli seçim sonrasında yine vatandaş tarafından ödenir.
14:02Çünkü bu bir çıkmaz sokak, bu bir kısır döngü.
14:05Şu anki model Türkiye'yi ekonomik olarak herhangi bir yere götürmez.
14:08İktidara da zaten son süreçlere baktığımızda hem siyaseten oy kaybı açısından hem de ekonomik maliyet açısından kaybettiriyor.
14:17Bunu daha fazla sürdürme şanslarımdan olduğunu düşünmüyorum.
14:20Yani önümüzdeki bir iki ay o yüzden siyaseten çok mesela hareketli olacaktır.
14:25Bir kaçınılmaz değişim sürecine girecek Türkiye.
14:28Girmek zorunda.
14:29Yani iktidar da bu tepkileri mesela baktığımız zaman kalesi gibi görülen daha önceki seçimlerde yani Fuleyak'ın oy aldığı yerlerde bile halk tepkileri var.
14:40Çiftçilerin tepkileri var.
14:41Mitinglerde falan görüyoruz bunları.
14:43Şimdi bunu biz görüyorsak iktidar da görüyor.
14:46Onlar da anketler yaptırıyorlar.
14:47Dolayısıyla yani süreç böyle ilerlerken daha fazla zaman kaybetmek istemedikleri için
14:55ve aslında mecburen demokratik bir sisteme, daha demokratik bir sisteme dönmek istedikleri için burayı yapacaklar.
15:03Bakın mecburiyet hali.
15:04Hani şunu söyleyebilirler.
15:05Ya bu yapıda zaten iktidarda olan bir parti ya da ittifak neden sistemi değiştirsin ki?
15:12Ama işte şartlar kötüye gidiyorsa ve daha iyiye evrilmeyecekse, halk desteği kaybediliyorsa ve bu yetkilerle kaybetme riski ortadaysa o zaman değiştirmek istersiniz.
15:23Bence temel meselemiz bu.
15:24Biz bunlarla daha fazla uğraşmaya devam edeceğiz.
15:29Önümüzdeki bir iki ay çok hareketli olabilir siyaseten.
15:33Peki Emre Bey çok teşekkür ediyorum.
15:35Tabii ki bu operasyonların ekonomik bir boyutu da var ve bu boyutu hep birlikte ödüyoruz yurttaş olarak.
15:40Biz de elimizden geldiğince bunları en basit haliyle izleyicilerimize aktarmaya çalışıyoruz.
15:45Çok sağ olun bugün bizlere vakit ayırdınız.
15:47Ağzınıza sağlık.
15:49Rica ederim. Görüşmek üzere.
15:51İyi günler.
15:51Evet sevgili Cumhuriyet TV izleyicileri, ekonomist Emre Şirin konuğumuzda 19 Mart'ta başlayan operasyon sürecinin Türkiye'ye ekonomik etkilerini konuştuk.
16:02Emre Bey de ifade etti.
16:03Yani önümüzdeki aylarda daha da kötü olacak bazı şeyler dedi.
16:07Alım gücü daha da çok düşecek.
16:08Enflasyon daha da artacak çünkü enflasyonist bir sistem içerisinde şu anda Türkiye'de de tabii ki bunun çözülmesinin en büyük, en temel sebebi de ekonomik politikalardan önce yasama yürütme ve yargının bağımsızlaşması.
16:24Türkiye'de devlet kurumlarına, kamu kurumlarına olan güvenin yeniden tesis edilmesi.
16:29Bunu ben değil ekonomist konuğumuz söyledi.
16:32Biz şimdilik burada noktalayalım bu programı.
16:35Başka bir programla yeniden görüşmek üzere efendim.