İTÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü'nden Profesör Doktor Cenk Yaltırak, Silivri açıklarında meydana gelen, en büyüğü 6,2 olan depremin büyük Marmara depremini ne ertelediğini ne de öne aldığını söyledi.
T24'ten Candan Yıldız'ın sorularını yanıtlayan yer bilimci Cenk Yaltırak mevcut deprem risk haritalarına göre risk analizi yapılmasının da doğru olmadığını söyledi ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'un "İstanbul'da 1,5 milyon riskli bina var ve bunların yüzde 30'unun acilen dönüştürülmesi gerekiyor" sözleri için de "Verilen rakamlar AFAD'ın yaptığı haritadaki DD1-DD2 sınıflamasına dayanıyor. Bu sınıflamanın geçerli olmadığını düşünüyorum" dedi.
T24'ten Candan Yıldız'ın sorularını yanıtlayan yer bilimci Cenk Yaltırak mevcut deprem risk haritalarına göre risk analizi yapılmasının da doğru olmadığını söyledi ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'un "İstanbul'da 1,5 milyon riskli bina var ve bunların yüzde 30'unun acilen dönüştürülmesi gerekiyor" sözleri için de "Verilen rakamlar AFAD'ın yaptığı haritadaki DD1-DD2 sınıflamasına dayanıyor. Bu sınıflamanın geçerli olmadığını düşünüyorum" dedi.
Kategori
🤖
TeknolojiDöküm
00:00Prof. Dr. Cenk Yaltırak çok teşekkürler bu röportaj tarafımızı kabul ettiğiniz için.
00:06Bir yer bilimci olarak tabii ki en sıcak gündemi size sormak istiyorum.
00:12Bu Kuzey Anadolu fay hattının orta Marmara segmentinde olan depremle ilgili.
00:18Burada sık sık depremler oluyor.
00:20Bu büyük bir Marmara depreminin öncüsü diyebilir miyiz?
00:26Ya da bu kırılmalar iyi midir yoksa tetikler mi?
00:30Ne diyeceksiniz hocam bu konuda?
00:32Şimdi bir kere bilmemiz gereken şeylerin başında 1500 yıllık Marmara'da bir deprem tarihi var.
00:37İyi kötü.
00:38Bu deprem tarihine göre 1912 ve 1999'u da dahil edersek 38 tane yıkıcı deprem olmuş.
00:46Yani 38 yıkıcı deprem ne demek?
00:48Denizin içindeki bir fay sisteminde depremler oluyor.
00:51Ve bu depremler kıyılardaki kentlerin en az ikisini yıkıyor.
00:57Ve bu yıkılan kentlerde bugün biliyoruz ki fay sisteminden yaklaşık uzaklığı kuzeyde 20 kilometre, güneyde ise 50-60 kilometre.
01:09Yani bu demek ki bu sistem o kadar büyük depremler üretiyor ki 1500 yıl içinde 38 kere ikiden fazla yerleşimi ortadan kaldırmış.
01:21Nüfusunun %5'ini yaralamış ve öldürmüş.
01:26Kentin büyük bir kısmı çökmüş.
01:28Hatta tarihten neredeyse silinecek hale gelmiş.
01:31Bir sürü antik kent var.
01:32Mesela biz Marmara bölgesindeki antik kentlerin bir çoğunu göremeyiz.
01:36Yani mesela Ege'de görürsünüz ama mesela Mudanya'da, Gemlik'te, Bandırma'da, Kizikos'ta, Erdek'te ya da İzmit'te ya da Marmara Erelisi'nde ya da Tekirdağ'daki antik kentleri göremezsiniz.
01:49Bu kumburgas çukuru ve orta Marmara kesimindeki faya baktığınız zaman bu yaklaşık 250 yılda bir 7.4 civarında bir deprem üreten bir fay.
02:01Nereden biliyoruz?
02:03Bu İstanbul'da Tekirdağ arasındaki kentlerde hasar yapıyor hep.
02:09Yani bulunduğu alan İstanbul'la Tekirdağ arası.
02:12Yani ağırlıklı Marmara Erelisi, Büyükçekmece, Silivri, Küçükçekmece'de odaklanan bir fay.
02:18İstanbul, tarihi İstanbul Yanımadası'nda.
02:21Onun için burada da en son 1766'nın birinci depremi olduğundan dolayı,
02:26diyoruz ki aradan bu kadar zaman geçti.
02:28Bundan dolayı da burada geçen zaman bu kadar bir stres yükledi buraya, atım birikti.
02:35Bu da olduğu zaman, kırıldığı zaman bu büyüklükte en büyük depremi üretebilir.
02:40Bu bir varsayım.
02:41Tabii bu daha büyük olabilir mi?
02:44Hayır olmaz.
02:44Daha küçük olabilir mi?
02:46Çok fazla küçük de olmaz.
02:47Çünkü bir yerleri yıkma şartı var.
02:49Mesela şimdi bu 6.2 olduğunda ne oldu?
02:53Hiçbir yer yıkılmadı.
02:54Ama bizim için önemli olan neydi?
02:57Tarihi binalar var 1766'dan önce yapılmış.
03:03Mesela o binalar yıkılmadı.
03:06Yani demek ki bu benzer bir deprem değil.
03:10Yani ufak bir deprem bu orta büyüklükte.
03:13Demek ki bu tür bir depremden söz etmiyoruz.
03:15Ana fayda olan depremleri.
03:17Yani onun için Kuzey Anadolu fayının bu Marmara'daki orta kesiminde olan kumburgaz segmenti dediğimiz
03:26bu segmentte olan depremler şu anda olan depremin şeyiyle alakası yok.
03:34İlgisi var ama şöyle var.
03:37İlgisi nedir hocam tam olarak?
03:38İlgisi nedir?
03:39Şimdi ana faya açılığı bir sürü fay var.
03:43Bu faylarda Silivri depremi oldu.
03:44Şimdi ona yakın bazı faylar var.
03:47O fayları yine ana faya etkiliyorlar.
03:49Ana fayda bu oluşan etkileşimden dolayı 6.1 büyüklüğünde bir deprem üretti.
03:56Ama genel büyüklüğü etkiliyor mu?
03:58Hayır etkilemiyor.
03:59Yani o açıdan baktığımız zaman şunu rahatlıkla söyleyebiliyoruz ki
04:04diyoruz ki ya kardeşim bu faydaki stres boşalmış değil.
04:09Bu fayda hala devam ediyor.
04:12Ama bu şöyle benzetin.
04:13Bir kapıya yükleniyorsunuz.
04:15Kuzey Anadolu fayının Marmara segmentleri kapılardan oluşuyor.
04:18O kapılara yaslandıkça kapıların menteşeleri gıcırdıyor.
04:22Çatlıyor patlıyor.
04:23Ama bir kilit var.
04:24O kilit de çatırdamaya başladı.
04:27Yani bu...
04:29Menteşeler attı.
04:31Menteşeler atmadı.
04:32Menteşelerde depremler oluyor.
04:34Hala demek ki olmaya da devam edecek.
04:37Ama bu bize şunu gösteriyor.
04:40Olacak olan büyük depremin ne erteledi ne öne aldı.
04:44Bunu söylemek mümkün değil.
04:45Çünkü büyüklük diye bir şey var.
04:49Yani siz bir kova suyun içinde koskoca bir 20 litrelik kovanın içinde bir çay kaşığı su aldığınız zaman o kovanın toplam bütçesinde bir şeyi değiştirmiyorsunuz.
05:00Bir eksilme var mı?
05:02Var.
05:03Ama bu eksilme onun doğasını değiştirmiyor.
05:07Yani bu büyüklükte bir deprem ana fayın doğasında büyük bir değişikliğe yol açmıyor.
05:13Peki siz az önce şey demiştiniz.
05:16Bu segmentte depremler devam eder demiştiniz.
05:19Bu bildiğimiz böyle 6.2 ya da 4 bu büyüklükteki bir depremler mi söz ediyorsunuz hocam?
05:26Yani şimdi bu segmentin etrafında olan faylara baktığınız zaman 10-12 kilometre uzunluğunda faylar var.
05:35Bu ana segmentte yakın olan.
05:37Şimdiye kadar bunun işte Silivri'de olanları kırıldı.
05:41Orada bazısında 4.2 oldu.
05:43Bazısında 5.8 oldu.
05:45Bazısında 4 büyüklüğünde oldu.
05:47Şimdi hemen onların güneyinde 6.1 oldu.
05:50Onun güneyinde daha başka faylar da var.
05:52Bunlar da 3-4 büyüklüğünde depremler üretebilir.
05:55Bu marmarın doğası zaten marmara tek bir faydan değil kompozit karışık bir fay yapısından oluşuyor.
06:02Onun için de çok sayıda mikro deprem aktivitesi var.
06:05Peki hocam siz dediniz ki ne bu büyük o şok depremi ne öne aldı ne de öteledi dediniz.
06:15Ben şunu merak ediyorum.
06:17Kırılan parçanın büyük olması mesela bize ne söylüyor?
06:21Mesela bilim kurulu 15 kilometrelik bir kırılmadan söz etti.
06:26Ama büyük fay herhalde 70 kilometre değil mi hocam?
06:30Yanlış biliyorsun 80 kilometre.
06:31Büyük parça kırılınca ne anlama geliyor?
06:34Küçük parça kırılınca ne anlama geliyor?
06:36Küçük parça değil.
06:36Şimdi büyük parçanın üzerinde düşünün siz bir baraj duvarı var.
06:43İşte 8 metreye 10 metre 1 metre büyüklüğünde bir baraj duvarı var.
06:49Siz kalkıyorsunuz onun üzerine bir tane delik açıyorsunuz.
06:55Bu delik bu barajın arkasındaki suyu ne kadar etkiledi diye soruyorsunuz.
07:00Yani burada büyüklük diye bir şey var.
07:02Alana baktığınız zaman 10 kilometrelik bir fayda 30 santimden söz ediyorsunuz.
07:08Yani şu kadar bir şeyden söz ediyorsunuz.
07:09Ve bu yerin 10 kilometre derininde oluyor.
07:13Yani buna baktığınız zaman bunun ana sisteme çok büyük bir katkısı yok.
07:20Yani bunun negatif veya pozitif katkı yaptığını anlayabilmek için önce bu artçı depremlerin bitmesi lazım.
07:27Hangi alana yayıldığını görmek lazım.
07:29Onların toplam enerjisine bakmak lazım.
07:32Ve bu toplam enerjinin çevreyi nasıl değiştirdiğini görmek lazım.
07:35Yani depremin ertesi günü bunu söyleyecek hiçbir veri yok aslında teknik olarak.
07:41Yani sadece kendi kendinize bir yorum yapıyorsunuz.
07:45Yani bu şeye benziyor.
07:48Taksicinin döviz fiyatları hakkında iyi bir televizyon izleyicisi olarak yorum yapmasına benziyor.
07:54Ama her zaman başarılı olamaz.
07:57Yani onun için bu çetrefilli bir konu.
08:00Bizim Marmara'da gördüğümüz fay segmentlerinin yakınındaki kentlerin zamansal yıkılmaları arasında
08:07diyelim 250 ortalama yıl olmasına rağmen artı eksi %10 fark oluyor.
08:13Yani iki deprem arasında aynı kentin iki depremden yıkılması arasında
08:17bazen 275 yıl bazen 225 yıl olabiliyor.
08:21Yani o zaman siz yani 225 yılla 275 yılın ortalaması 250 yıl diyorsunuz.
08:28Ama o 25 yıl artı eksi de zamanı var.
08:31Yani 25 yıl erken olabilir.
08:3325 yıl ileride olabilir.
08:36Yani onun için aralık.
08:38Eğer bu 500 yıllıksa bu sefer artı 50 eksi yıldan söz ediyorsunuz.
08:42Yani bu o zaman periyot daha değişik oluyor.
08:45Her fayın kendine has bir periyodu var.
08:48Kendine has bir boyu var.
08:50Ve diğer küçük faylarla olan etkileşimleri burada çok önemli.
08:54Yani tek başına giderse bir şey söylediğiniz zaman
08:58diğer fayları depremleri açıklayamazsınız.
09:01Oysa Marmara'da 1500 yılda 38 yıkıcı deprem var.
09:05Ama ayrıca 252 tane de hiçbir yeri yıkmayan orta büyüklükte deprem var.
09:12Yani aralarındaki orana baktığınız zaman bu ne demek?
09:161500 yıla 250'yi böldüğünüz zaman sizin karşınıza daha sık depremler çıkıyor.
09:22Korkutan depremler bunlar.
09:23Kimseyi öldürmüyor.
09:25Belki ufak tefek hasara da yol açıyor olabilir ama kayda girmemiş değil.
09:29Onun için büyüklük iki depremin arasında geçen zamanda biriken suyla ne alakalı?
09:36Kovayı dolduruyor.
09:38Kova dolduğu anda otomatik boşalıyor.
09:39Ama kova boşalacak derken birisi bir damla boşaltırsa birazcık gecikiyor.
09:47Ama bu sefer başka bir kova onun üzerine boşalıyor.
09:50Bu sefer ikisi birden boşalıyor.
09:52Yani farklı farklı kovalar birbirini etkiliyorlar.
09:55Buna biz stresin aktarımı diyoruz.
09:58Yani fayların üzerinde bu böyle düzgün doğrusal bir şey değil.
10:02Karmaşık bir yapısın.
10:03Peki hocam siz yine bir röportajınıza demişsiniz ki yine bu kova analojisinden yola çıkarak.
10:11Kovayı taşıran son damla değil içindeki sudur demiştiniz.
10:15Bu durumda deprem ne zaman olacak?
10:18Hangi tarihte olacak?
10:19Ya da hangi tarih aralığında olacak?
10:22Sorusu saçma bir soru değil mi hocam?
10:23Evet çünkü önemli olan suyun nereyi basacağı.
10:27Yani suyun ne zaman boşalacağı değil.
10:29O kova boşaldığı zaman nereyi ıslatır sorunu var elimizde.
10:35Yani o kova tam dolu bugün boşalsa veya 10 yıl sonra ya da 50 yıl boşansa bu su nerede, nereyi ıslatacak?
10:45Yani biz onu bilmemiz lazım.
10:47Esas yani tehlike ve risk kavramlarını böyle anlamak lazım.
10:50Yani fay bir tehlike, üzerinde birikmiş enerji var, boşalacak.
10:56Ama siz eğer orada hiçbir kent yoksa, hiç insan yoksa risk sıfır.
11:01Ama siz oraya dünyanın en büyük, en pahalı kentlerini, sanayisini kurduysanız o zaman risk gerçekten siz bunları yaptıkça büyüyor.
11:10Peki siz matam olarak bu konuda herhangi bir veri var mı elinizde?
11:18Yani o kovanın nereye ıslatacağı konusunda?
11:21Ya da çalışmalarınız bu yönde mi?
11:23Şimdi matamın temel amacı buradaki yaptığımız çalışmalarla, buradaki maddi gücümüz, bilgisayar kapasitelerimizde,
11:32750 metreye 750 metre alanda herhangi bir tasarlanmış depremin üreteceği ivmeyi hesaplayabiliyoruz biz şu anda.
11:39Ama 750 metreye 750 metre dediğiniz bir alanda 50 tane 60 tane bina alıyor.
11:45Bu tabii...
11:46Ama yine baya baya küçültmüşsünüz hocam, çok önemli bir şey.
11:49Şimdi ama o 750 metreyi, 750 metreyi biz bina bazına indirmek amacındayız.
11:55Yani biz...
11:56100 metrekare falan mı hocam?
11:57Evet, yüze yüzlük pikseller halinde.
12:00Yani bir binanın oturduğu tabanı dikkate alacak kadar hassaslaştırmak istiyoruz ve böylece oradan üretilen sayılarla binaların kontrolü sağlanabilir.
12:10Ya da binalar yapılırken hangi kriterlerle yapılacağına karar verilebilir.
12:16Peki hocam, Marmara'da 7'nin üzerinde bir deprem üretme potansiyeli tek fayda değil anladım.
12:27Çünkü siz yine bir röportajınızda Marmara'da aslında bildiğimiz anlamda 4 ayrı faydan söz etmiştiniz.
12:36Sizce bu sizin bu yeni haritalandırmanız ki siz eski haritalarla yapılan o deprem yönetmeliklerin büyük hata içerdiğini de söylemiştiniz diye hatırlıyorum, yanlış hatırlamıyorsam.
12:48Sizin bu haritalandırmanızı devlet, İBB kullanıyor mu?
12:53Hala mesela o anlamıyla gerçekten tedavülde mi hocam sizin haritalanınız?
12:57Şimdi şöyle bir şey, Türkiye'de kurumlar var.
13:00Kurumlardan bir tanesi Maden Tepkik Arama Enstitüsü.
13:03Onların bir aktif fay haritası var.
13:05O aktif fay haritası da resmen yayınlanmış vaziyette.
13:09Her ne kadar kenarında kırmızı bir yazıyla bunu kent planlamasında vesaire işlerde kullanmayın diye önermesine rağmen
13:17bütün Türkiye'de şu anda o aktif fay haritasının üzerinden tehlike haritaları yapılıyor.
13:23Ve orada fayların uzunluklarına bakılıyor ki biz bunun doğru olmadığını düşünüyoruz.
13:28Yani Anadolu'daki fayların periyotları 50-60 bin yıldan belki 100 yıla kadar değişebilir.
13:35Çok farklı fay sistemleri var.
13:38Yani siz bunların hepsini aynı havuza koyamazsınız.
13:41O aynı havuza koyduğunuz zaman Maraş'taki olaylarla karşılaşırsınız.
13:45Yani beklediğinizin çok üzerinde bir deprem oluşabilir.
13:49Mesela biz hep bekleriz ki bir segment kırılacak.
13:52Ama ne oldu?
13:52Üç segment aynı anda kırıldı.
13:54Birinci depremde, ikinci depremde iki segment aynı anda kırıldı.
13:58Maraş depremlerinde ve beklenmedik sonuçları oldu insanlar için.
14:03Yüksek ivmeler, çok yeni binalarda yıkımlar, hasarlar, büyük bir maddi kayıp, insan kaybı, iş gücü kaybı.
14:10Yani Türk ekonomisine 100 milyar dolara yakın bir zarar verdi.
14:13Yani siz Türk ekonomisinin %15'ine bakan bir bölgede 100 milyar dolar zarar veriyorsunuz.
14:21Şimdi Türk ekonomisinin %60'ına bakan bir bölgede benzer bir olay bekliyorsanız ona göre bir hasar tablosu ortaya koymanız lazım.
14:30Onun için fay haritaları ne kadar hassas olursa tabii ki kamu kurumlarının ve ilgililerin onu kullanması gerekiyor.
14:41Ama maalesef Türkiye'de her şey hızlı işlemiyor.
14:45İnsanlar bu olaylarda zaten bir şey var yapılmış, yenisini mi yapacağız diyor.
14:51Halbuki bilim öyle bir şey değil.
14:52Bilim sürekli yenilenme ister.
14:54Yani eğer Marmara'da fay haritası yapma ihtiyacı olmasaydı tek fay haritası yapılmazdı.
15:03Ama 1932'de Zeyberk Marmara fay haritası yapmıştı.
15:071942'de Nuriye Pınar yapmıştı.
15:09Ondan sonra bir sürü insan Marmara'da farklı farklı fay haritaları yaptılar.
15:14O zaman hiç kimse çalışmamalıydı.
15:15Zeyberk'in haritasını alıp kullanmalıydık.
15:18Ama teknik ve bilgi değiştikçe haritalarla ilgili veriler de değişir.
15:22Bu haritaların da değişmesi gerekir.
15:24Ama bizim gördüğümüz bürokratik yavaşlık.
15:28Ondan sonra bu zaten öyle olsan olur böyle olsan olur büyük deprem olacak deyip.
15:36Yani herkese aynı idrar talilinden aynı ilacı vererek çözüm bulmaya benziyor.
15:41Ama bu çok ciddi bir ihmal ve suç diyeceğim hatta.
15:46Yok suç ve ihmal olarak görmüyorum ben.
15:49Türkiye'de her konuda böyle bir hal var.
15:52Evin içinde aile arasında bile var yani.
15:56İş çıkarma.
15:58Yani iş çıkarma.
15:59Ya şimdi burası böyle.
16:00Yani onu bozma yeniden yapmayalım.
16:03Yani şimdi kapının boyasıyla uğraşma.
16:05Bütün evi boyatma.
16:07Yani şimdi kapının boyası Marmara faylarıysa.
16:10Onu değiştirdiğiniz anda bu sefer insanlar diyebilir ki ya diğerlerinde de niye bu çalışmayı yapmıyorsunuz.
16:16Ama yine dediğiniz gibi sürekli yenilenen fay haritalarının varlığı.
16:21Gerçekten depreme karşı önlem almakta çok belirleyici çok hayat değil mi hocam?
16:29Hayat değil ama işte insanların da bunu anlaması lazım.
16:32Mesela şu anda siz televizyonlarda görüyorsunuz toplum acaba kimin fay haritasına ikna olmuş vaziyette.
16:40Yani birisi çıkıyor diyor ki artık Marmara'da deprem bitmiştir.
16:44Toplumun büyük bir kısmı ben X hocaya inanıyorum.
16:47Ona güveniyorum diyor.
16:49Yani bunu tedavi edemeyiz biz.
16:50Düzeltemeyiz.
16:51Yani halk inanmaya devam eder ona.
16:54Yani bu bir inanç meselesi.
16:55Bilim meselesi değil ki.
16:57Yani bilimsel bir mesele olsa örneğin mesela işte kolum ağrıyor.
17:04Kime gideceğim?
17:05Göz doktoru A şıkkı, nörolog B şıkkı, cildiyici C şıkkı, ondan sonra...
17:13Ortopedist.
17:13Hayır, ürolog D şıkkı, ortopedist E şıkkı.
17:17Şimdi siz ne diyeceksiniz?
17:19Tabii ki ortopediste giderim.
17:20Ama bu arada fikir yürütenler kim?
17:23Kolunuzun ağrısı için cildiyeci, göz doktoru, nörolog, ürolog fikir yürütüyor kolunuz için.
17:33Niye?
17:34Çünkü hepsi tıp fakültesini bitirdiler.
17:36Yani insanlar sağlığına gösterdiği hassasiyeti deprem konusundaki uzmanlığa göstermiyor.
17:43Onun için kimin kimi sevdiğine bakıyor.
17:46Tıpta da böyle olaylar var.
17:48Bazı fenomen doktorlar var.
17:50Bilim dışı şeyleri söyleyebiliyorlar.
17:52Ama onlara o zaman kabahati kimde bulacağız?
17:55Kabahati medyada bulacağız.
17:57Çünkü medya işini doğru arz etmiyor, yapmıyor yani.
18:01Yani doğru insanları doğru şekilde soru sormuyor.
18:05Onlar da işte iki farklı fikir var diyor.
18:10Yani bir tane adam balkona çıkmış, aşağı atlarsam uçacağım diyor.
18:15Öteki diyor ki yer çekimine göre, bilmem ne yasasına göre, kuantuma göre şöyle düşünürsen sen aşağıya uçarak inersin diyor.
18:21Öteki diyor ki yapma etme diyor.
18:23Newton yasalına göre aşağıda pestil olursun diyor.
18:26Şimdi vatandaşlar bu iki, birisi uzman olan, birisi uzman olmayan iki kişinin uçurumun kenarında sözünü dinliyorlar.
18:35Yani bu tabii bu çağda olmaması gereken bir şey ama bunu düzeltmek mümkün değil.
18:40Yani ben 20 yıltır düzelebileceğine dair hiçbir umudum yok.
18:44Düzelmedi.
18:44Ama bir tek şeyi biliyorum.
18:46İyi ve doğru şeyi yaparsanız insanları en sonunda diğer işlerden iyi ve doğruyu ayırt etme yeteneğine sahip.
18:55Yani hatta şey olarak söyleyeyim.
18:58Şimdi yapay zeka çağındayız.
19:01Herkes, gençler çok meraklı yapay zekaya.
19:03Gayet basit yapay zekaya diyeceksiniz ki A, B, C, D, E şahıslar Marmara aktif fayları ve bu sistem üzerine bilimsel araştırmalar yapabilecek bir uzmanlığa sahip midir?
19:18Bu konularda araştırmaları ve çalışmaları var mıdır diye sorduğunuzda size herkes hakkında, bu test edilmiş bir şey öğrenciler tarafından bir cevap verecek.
19:31Evet.
19:32Yani siz doğal zekaya sahip insanlar yapay zeka kadar objektif olamıyorsanız o zaman demek ki burada bazı sonuçlarla karşılaşmanız mümkün.
19:45Hatta şöyle diyelim, yapay zeka dediğiniz zeka doğal zeka olup matematik bir evrende karar veriyor.
19:53Sizin zekanız ise yapay, çünkü duygulara dayanıyor.
19:57Onun için duygulara dayanan kararlarınız da sizin hayatınızı tehlikeye atıyor diyebiliriz.
20:03Peki hocam, bu faydan uzak olma meselesi.
20:08Yani işte atıyorum benim evim Kuzey Anadolu fay hattına 100 kilometre uzakta.
20:13Bu beni koruyan bir şey mi yoksa mesela tam tersine o yer altında öyle şeyler oluyor ki uzaklığının hiçbir önemi yok.
20:22Şimdi bakın en güzel örneği Çardak fayında olan 7.6'lık deprem.
20:27100 kilometrelik bir fayda oldu yaklaşık.
20:29Fayın hemen üzerinde yakınındaki köylerdeki yıkılan evlere baktığımız zaman
20:34fayın bazı yerlerinde neredeyse iki evin arasından geçip gitmiş hiçbir şey olmamış o evlere.
20:40Bazıları bunların çok eski evler, bazıları yeni evler.
20:43Ama bu arada faydan 15-20 kilometre uzakta yüksek binalar hasar gördüler Elbistan'da ve bir kısmı da yıkıldı.
20:51O zaman faydan yakın veya uzak olmaktan ziyade bulunduğunuz zeminin deprem esnasında nasıl davrandığı önemli.
21:00Yani siz çok uzakta olabilirsiniz ama zemininiz ve binanız deprem dalgasına karşı olumlu tepki vermeyebilir.
21:10Periyot çakışması olabilir.
21:12O zaman binanız hasar görebilir.
21:14Bunu bilmeniz için işte bütün bunların modellenmesi gerekiyor.
21:19Matematik bir şey bu.
21:21Bu azalım ilişkileri var, formüller var, ölçümler var.
21:25Bunların çok sık ve güçlü yapılması gerekiyor ki bu sorun çözülsün.
21:29Peki hocam gelelim binalara.
21:32Deprem yönetmeliğinin dayandığı tehlike haritası değişti mi hocam?
21:36Çünkü siz Cansu Çamlıbel'e verdiğiniz röportajda tehlike haritaları yanlış, senaryolarda yanlış demiştiniz.
21:44Biz kumburgazı dün yaşadık, Silivri'yi daha doğrusu.
21:48Ve bu konuda ne diyeceksiniz?
21:50Yani bu topluma depremi yeniden, daha doğrusu doğanın kendisini yeniden hatırlattı bu durumun bağlamında.
21:57Şimdi DD1, DD2, DD3, DD4 diye bir sınıflama var.
22:03Bu sınıflamada hiçbir değişiklik olmadı.
22:07Maraş depremlerinden sonra da olmadı.
22:09Bu depremden sonra da olmayacak.
22:10Çünkü bu yönetmelikleri yapanlar hala bunların doğru olduğu inancındalar.
22:17Murat Kurum dedi ki Şehircilik Bakanı, bugün bakanlar İstanbul'da toplantılı halindeydi.
22:23Kurum İstanbul'da 1,5 milyon riskli bina olduğunu söyledi.
22:28Ve bunların %30'unun acilen dönüştürülmesi gerektiğinin altını çizdi.
22:32Ne dersiniz?
22:34Bu bilgi doğrudan doğruya AFAD'ın yaptığı haritadaki DD1, DD2 sınıflamasına dayanıyor.
22:43Bu sınıflamanın geçerli olmadığını düşünüyorum ben.
22:47Yani bakan elindeki bürokratların verdiği bilgiye göre bilgi sahibi.
22:54Peki hocam, siz vatandaşa ne öneriyorsunuz?
23:00Aslında önerinizi yaptınız dediniz ki gerçekten bilime kulak verin.
23:05Ve bazı şeylerde ikilcilik, ikilem yoktur.
23:08Net bilgi üzerinden hayatın ona göre örgütlenmesi gerekir dediğiniz.
23:13Ama yine de vatandaş çok tedirgin ve bu deprem bizim hayatımızı son önümüzdeki 5 yıl, 1 yıl, 10 yıl içine nasıl etkileyebilir?
23:23Ve ben ne yapabilirim vatandaş olarak?
23:25Ne dersiniz hocam?
23:26Şimdi benim bir zincirli kuyu otobüs durağı metaforum var.
23:30Şimdi zincirli kuyu otobüs durağında bir meczup var.
23:34O durakta bekleyen herkesi durmadan şunu söylüyor.
23:37Buradan geçen otobüs, otobüs durağındakileri çarpıyor.
23:41Dikkat edin çarpıyor.
23:44İnsanlar diyor ki uzaktan geçiyor.
23:46Yok bu kesin çarpar.
23:48Bak gelişi geliş değil falan.
23:49Siz böyle devamlı söylerseniz o duraktaki herkesi tedirgin edersiniz.
23:54Ve gerçekten otobüsün çarpacağı anda da dönüp oraya bakmazlar.
23:58Yani onun için insanların bir, akıl sağlığının yerinde olması için sakin olmaları gerekiyor.
24:05Ani ve hızlı kararlar vermemeleri gerekiyor.
24:08Mesela bu deprem olduğunda ben evdeydim.
24:11Eşim de evdeydi.
24:12Bütün apartman halkı sokağa çıktığında biz sokağa çıkmadık.
24:15Hatta bana hocam gelmiyor musunuz dediler.
24:18Niçin geleceğim dedim.
24:19E dediler ki deprem olacak.
24:21Hayır dedim deprem oldu.
24:23Yok hocam daha büyük olacak.
24:25Dedim bu bilgi nereden geldi?
24:27Hocam Whatsapp'ta dolaşıyor.
24:29E dedim bakın ben dedim Cumhurbaşkanlığında bir komitede üyeyim.
24:34Yani bu tür bilgilerin en önemli gelebileceği insanlardan biriyim.
24:38Benim elimde böyle bir bilgi yok.
24:39Benim jeoloji bilgim, deprem bilgim de şu anda ana şokun olduğu, bundan sonra olanların da artçı olacağını söylüyor.
24:49Bu öncü bir şok değil.
24:50Öncü şoku oldu.
24:52Ondan sonra da ana şoktan sonra da azalarak sayı azalacak.
24:55Onun için korkacak bir şey yok.
24:57Bence evlerinize girin dedim.
24:58Ondan sonra eşimi evde bıraktım.
25:00İşime geldim.
25:02İşimi yaptım.
25:02Döndüm.
25:03Hala bazı sakinler sokaktaydı.
25:05Diyorlardı ki hocam emin misiniz?
25:09Ben dedim eve giriyorum.
25:11Yani bu soğuk havada dışarıda bulunmam gerekmiyor.
25:14Evime girdim.
25:14Oturdum yani.
25:16Çünkü zaten şöyle bakın.
25:17Eğer çok büyük bir deprem olacaksa sizin sokakta olmanız...
25:22Yani düşünün benim bulunduğum yer maslığa yakın bir yer.
25:25Benim bulunduğum yerdeki evler yıkılacaksa zaten siz sokaktaki insanların yaşama şansı bile yok.
25:33Yani böyle büyük bir deprem, böyle bir depremin oluşturabileceği fay veya bunu yaratacak birikim veya etki yok.
25:44Yani bunu her yerde varmış gibi anlatmak doğru değil.
25:47Yani siz Yedikule'ye, Fatih'e, Zeytinburnu'na, işte Haliç'in kıyılarına, ondan sonra İstanbul'un vadilerinde, Kağıthane'de, Kasımpaşa'da olan yerlere, işte Zeytinburnu'na, Bakırköy'ün bazı yerlerine, işte Ataköy'ün bazı yerlerine, ondan sonra çekmeceye, büyük çekmece, küçük çekmecede bazı yerlere öncelik vermeyip,
26:12Çünkü orada rant getirmiyor. Daha böyle sağlam yerlerde binaları dönüştürür ve değiştirirseniz sadece milli serveti israf etmiş olursunuz.
26:22Çünkü o binaların çökme ihtimali yok. Belki hafif hasarla atlatacaklar. Belki güçlendirmeyle kurtarılacaklar.
26:30Ama ne yapıyorsunuz? İşte geliyorsunuz Beykozu, Sarıyeri, Beşiktaşı, Şişli'yi, baştan aşağı yeni binalarla donatıyorsunuz.
26:38Hem fiyatları arttırıyorsunuz hem kiraları arttırıyorsunuz. Şehir yaşanmaz hale geliyor. Aradaki uçurum artıyor.
26:45Yani Gültepe'de başka bir dünya var. Karşıda Levent'te başka bir dünya var. Yani öncelikli olan şey nedir bunu anlamak lazım.
26:54Zaten matamın temel amacı bu önceliklendirmeyi yapmak ve bunu herkese sunmak. Herkes de kendi kararını versin.
27:01Yani nasıl siz sağlığınızla ilgili gittiğiniz zaman doktorun tahlillerinden bir kamuoyu oklaması yaptırıp bu doktor doğru mu söylüyor demiyorsanız binanızla ilgili verilerde değerlendirildiğinde, değerlendirilmesini istediğinizde kendinize check-up yaptırdığınız gibi binanıza yaptırdığınızda çıkan sonucunda sonuçlarına göre hareket etmeniz gerekir.
27:26Yani bu çok karışık bir iş değil. Çok basit bir iş. Ama bu zihniyete yol açacak çalışmaları yapmak lazım.
27:35Evet. Ve bu hala eksik.
27:37Evet. Maalesef.
27:38Peki. Çok teşekkürler.
27:40Rica ederim.
27:40İzlediğiniz için teşekkürler.