• evvelsi gün
Döküm
00:00Efendim merhabalar, her salı olduğu gibi yine dop dolu bir programla karşınızdayız.
00:08Bugün, Niyazlı bugün de sizleri tarihin derinliklerine doğru bir yolculuğa çıkaracağız.
00:15Atın yeryüzündeki tarihi, Türkmen medeniyetinin ayrılmaz bir parçası olan ahal teke atları
00:23ve dünyanın en değerli el sanatlarından biri olarak kabul edilen Türkmen halılarının tarihsel önemi üzerine
00:32keyifli bir sohbet gerçekleştireceğiz.
00:35Konuğumuz, tarihçi ve yazar Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak.
00:40Hem bilgisi hem de anlatımıyla bizlere çok farklı ufuklar açacak olan kıymetli hocamızla
00:49birazdan sohbete başlıyoruz.
00:51Sakın bir yere ayrılmayın, Niyazlı bugün başlıyor.
00:56Süleyman Bey, bugünkü programımıza hoş geldiniz.
01:00Hoş bulduk.
01:01Sefalar getirdiniz.
01:03Bugünkü programımızda Türk dünyasının en büyük sembollerinin biri olan en vefalı dostumuz atlar hakkında konuşacağız.
01:20Sonuçta atlarımızın sayesinde o kadar devlet kurmuşuz.
01:24Onların sayesinde o kadar zaferleri kazanmışız.
01:31Malazgirt'i alsak da İstanbul'u alsak da yani tüm bu savaşlar, tüm bu kazançlar onların sayesinde.
01:40Atlarımız olmasaydı biz biçare olurduk.
01:43Bunu da diyebilirim ben.
01:45Bu yüzden bugün biz işte Türk dünyasının her bir Türk'ün en vefalı dostu olan atlarımız hakkında konuşacağız.
01:55Hatta Türkmen'in öyle bir atasözü var.
02:00Sabahtan atağını değil de atına bak diyor.
02:08Önce kalk atınla selamlaş diyor.
02:11Ondan sonra gidip babanla selamlaş diyor.
02:14Türkmen'in işte böyle bir atasözü var.
02:18Türkmenler atları olan saygıları, hürmeti sonsuz.
02:29Çünkü ta Oğuzhan Atamızdan biri gelen bize büyük bir miras.
02:37Türkmen atları.
02:39Şimdi hocam öncelikle atın atların yeryüzündeki tarihçesini söyler misiniz?
02:47Evet siz at üzerine çok güzel bir giriş yaptınız.
02:51Ben de Türk milletinin hikayesinin atla başladığını söyleyebilirim.
02:56Milattan önce 3500-4000'li yıllarda atın evcilleştirilen ilk hayvan olduğu düşünülüyor.
03:05Ve atın evcilleştirilmesinde İskit Türkleri, o coğrafyada yaşayan daha sonra Hun Türkleri, Göktürk Türkleri bu geleneği ve mirası devam ettiriyorlar.
03:17Atın yoldaş olması, insanlarla bir kader birliği yapması çok eski tarihten, insanlığın, medeniyetin başladığı tarihlere kadar geri götürmek mümkün.
03:32Tabi ki bugünkü dünyadaki at ırklarının da Asya'dan Türklerin ehlileştirdiği atlar vasıtasıyla yayıldığı da değişik yorumlarda gösteriliyor.
03:43Bunların uzmanları var, farklı görüşler de ifade edenler var.
03:47Ama şu bir gerçek ki, Türklerin tarih sahnesinde bulunması, ziraat yapması, ormancılık faaliyetinde bulunması, avcılık yapması, savaş sanatlarında ilerlemesi ve yaşama tutunması, bir yuva kurması at sayesinde oluyor.
04:06At öyle bir şey ki sadece üzerine çıkardığı, yükselttiği insanı bir mesafeden bir mesafeye götürmüyor.
04:14Atın her şeyinden insanoğlu faydalanıyor.
04:18Atla birlikte avcılık yapıyor insanoğlu ve yaşamına kaliteli bir gıda temin etme imkanı buluyor.
04:28Atla birlikte ziraat yapılıyor.
04:30Bütün mesela tarım toplumlarının gelişmesinde atın çifte sürülmesi apayrı bir devri başlatıyor.
04:37Bir tarımda, ziraatta bir bereket getiriyor at.
04:41Sadece bir hız getirmiyor.
04:44At yaklaşık 400 kilo ağırlığında kendi yükü kadar yük de taşıyabiliyor, kendi ağırlığı kadar.
04:51Dolayısıyla ticareti de at sayesinde yapıyor insanoğlu.
04:57Yaşamsal bir değeri var atın bu anlamda.
05:00Dünya tarihini hızlandıran bir hayvan.
05:02Dünya tarihini tabi.
05:03Bir at sırtında sadece bir komutanı taşımıyor.
05:07Bu arada bir atın muradından söz edilir.
05:10Atın üç muradı varmış.
05:12Bir tanesi kahraman komutanın sırtına yükseltmek ve onunla birlikte bir zafer gösterisi yapmak.
05:21Bir de beyaz gelinliğini giyen bir gelini sırtına almak ve onun o mutluluğunu paylaşmak.
05:30Üçüncüsü de bütün bunları yaptıktan sonra da yelelerini taramak ve kuyruğunu taramak.
05:37Ve onunla böyle bir zafer yürüyüşü yapmak.
05:40At böylesine hayatımızın içinde bir hayvan.
05:45Sadece at değil hayatımızda bize neşe katan birisi.
05:51Bir at sahibi hasta olunca onun başında bekliyor.
05:55Atları biliyoruz.
05:56Atlar ayakta uyuyor.
05:59Neden ayakta uyuyor?
06:00Çünkü sahibine karşı her zaman yetişmesi için ve uyanık olması için.
06:08Atlar bir de sırtında sadece kahraman komutanları güzel gelinleri taşımıyor.
06:13Sırtında ilim, kültür, medeniyet taşıyor.
06:17Türklerin işte Asya bozkırlarından Avrupa içlerine Afrika uçlarına kadar yayılmasında
06:26Atın sağladığı hız, konfor ve yoldaşlık çok önemli.
06:32Bu bakımdan atla ilgili saatlerce konuşabiliriz.
06:36Saatlerce konuşabiliriz.
06:37Şimdi hocam bu vefalılık işte insanı olan vefalılık, sahibine olan vefalılık,
06:46bu ruhsal bağlılık yani bunun kaynakları nereden çıkıyor sizce?
06:52Nereden kaynaklanıyor bu?
06:54Çünkü her bir atın ruhu var diye ben buna inanıyorum.
06:58Elbette eski Türk komutanları bugün işte mezarlarda kazılar yapıldığında
07:06büyük komutanların atlarıyla birlikte gömüldüğünde şahit oluyoruz.
07:11Çünkü öyle bir yoldaş ki at öbür dünyaya da yoldaşıyla birlikte gidiyor.
07:18Necip Fazıl mesela diyor ki ben bütün hayatımı işte yüce Rabbimizin rızasını kazanmak
07:25ve cennete gitmek için harcadım ve öyle arzu ederim ki cennetin kapısından bir at üstünde gideyim.
07:34Yani öbür dünyada da atıyla birlikte olmayı ifade ediyor.
07:40Aslında bu sadece Necip Fazıl'ın Ata Senfoni isimli önemli bir eseri var biliyorsunuz.
07:45Büyük şair, büyük mütefekkir sadece at için bir kitap yazıyor.
07:51Ve bu kitap diyor at konusunda tarihte bir çok kitap yazılmıştır ama edebi alanda
07:57bu baş ucu eser olsun muradıyla yazdım ben bunu diyor.
08:01Hakikaten Necip Fazıl'ın düşüncesi gibi tarihteki Türk komutanları da atlarıyla birlikte anılıyor
08:08ve atlarıyla birlikte işte büyük zaferler kazanıyor.
08:12Ve at hem savunmada hem de saldırıda önemli bir avantaj sağlıyor kendi binicisine.
08:22Tabi buradan Necip Fazıl'dan başladık Necip Fazıl mesela ata binilmez diyor.
08:28Ata yükselinir, at sizi yükseltir ve ben 9 yaşında bindim ve hala inmedim diyor.
08:37Hala yükseğim demek istiyor.
08:39Bu da çok önemli bir şey.
08:42Hakikaten Türk karakterine de çok büyük katkıda bulunuyor at.
08:46Burada Türklerin faziletleri hakkında eser yazan büyük bilgin cağızın ifadeleri
08:57ve başka batılı bilim adamları da bunu bu şekilde yorumluyorlar.
09:04Türkler atın üstüne yükselmekle birlikte bir komutanlık ruhuna sahip oluyorlar.
09:13Yüksekte olan, yüksekte bulunan, piyade olanlara daha alçakta yeryüzünde bulunanlara karşı bir konum elde ediyor.
09:25Adeta at insanın ve o özellikle Türklerin dünya milletler ailesi içinde,
09:32yeryarşide otomatikman bazı basamakları yükselmesine katkı sağlıyor.
09:37Ve bu atın üzerinde bulunan kişi bu ister komutan olsun ister nefer olsun bu süvari bir liderlik ruhuna otomatikman sahip oluyor.
09:48Ve bu ruhla diğer halkları at üzerinde olmayanları da otomatikman bir yönetme imkanı elde etmiş oluyor.
09:58İşte bu sayede bütün Türk komutanları atlarıyla övünürler ve mesela Orhun abidelerinde Kültigin atlarından bahseder.
10:13Atlarıyla birlikte kazandığı zaferleri ve onlarla birlikte yurdunu korumasını ve ordusunu korumasını ifade eder.
10:25Bunları detaylandırabiliriz Orhun abidelerine kadar geçmiş bu yazıtlar.
10:32Ama şu hiç şüphesiz Türk'ün yani Türklerin dünya tarihindeki bu çok hızlı yükselişi şu atların sayesinde.
10:42Yükselişi ve varlığını sürdürmesi yani şurada teknoloji kamleler yapılana kadar sanayi devrimi olana kadar hatta
10:50Birinci Dünya Savaşı'nda da çok önemli rol oynamıştır atlar.
10:54Bir at ortalama 4 nala koşluğunda en az 30 km hızla gider ama bunun rekoru 70 km'ye kadar varır.
11:04Dolayısıyla bir atın 40-50 km ortalama hız yapması tabii ki bugünkü ulaşım vasıtaları içinde düşündüğümüzde hakikaten bir konfor ve hız sağlıyor.
11:18Bu konfor ve hız onu iyi kullananlara onun o imkandan iyi faydalananlara büyük avantajlar vermiş oluyor.
11:29Bu avantajları Türkler iyi kullanıyor.
11:31Bugüne kadar da yakın zamana kadar da atlar Türkler için hem bir sivil savunma aracı hem bir savaşta atak yapma,
11:44topraklarını genişletme, yayılma aracı hem bir ekonomik ürün çünkü bir Türk atın her şeyinden faydalanıyor.
11:53Yani mesela sütünden faydalanıyor vefat ettiğinde kemiklerinden bile aletler yapıyor.
12:00Evet nazardan koruyormuş.
12:03Evet dolayısıyla at Türk'ün hayatında her şey oluyor ve hayata tutulmasında başarı kazanmasında çok yardımsever bir yoldaşı gibi değerlendiriyor.
12:16Evet şimdi hocam atların türlü türlü ırkları var.
12:21Arap atları, Türk atları, İngiliz atları, Ahalteke atları.
12:25Bunların arasında bir farklılık var mı ya bunların kökeni bir mi?
12:32Tabii ki bu değişik nazariyeler var.
12:36Bu nazariyelere baktığımızda belli başlı at ırkları var.
12:43Bunlardan işte Türk atları, Ahalteke atları, Arap atları, İngiliz atları ve işte bir de Amerika kıtasında Mustanglar var.
12:54Şimdi bu geleneksel olarak asıl atı dünya medeniyetine kazandıran Türkler ama bunu en iyi şekilde geliştiren bunun nesep ilmini ve çünkü soydan genlerden geliyor.
13:08Araplar, Arap at ırkı da çok değerlidir ve buradan İngiliz ırkı çıkıyor.
13:18Bu da daha çok Haçlı seferleri sırasında bu İngiliz atı bir Türk ya da Arap aygırının İngiliz kısrağıyla birleşmesinden oluşuyor.
13:32Bu tarihte ve bugün de hala bu açıdan çok önemli at ırkları bunlar.
13:42Türk atları deyince tabii ki aklımıza Ahalteke atları geliyor.
13:47Ahalteke tabii ki başlı başına bir madde yani Ahalteke atları Türk kültüründe oldukça önemli bir yere sahiptir.
13:57Bir defa görünüş bakımından, zarafet bakımından, o altın sarısı renk bakımından muhteşem bir görüntüsü vardır.
14:07Boyunun yüksekliği, bacakların ince olması adeta bir kalem gibi dört bacak üzerinde muhteşem bir gövde ve o fizyonomik yapı insanlara kendisine bakanları aşık ediyor tabii ki.
14:26Özellikle Türkistan coğrafyası Türkmen atları bu alanda işte Ahalteke atları bütün bunların atası olarak kabul ediliyor ve bugün de en kıymetli at hem hızı bakımından hem görünüşü bakımından hem sahibiyle olan ilişkisi ve sadakati bakımından Ahalteke atlarının benzersiz bir yeri var.
14:53Ahalteke atları ayrı bir dünya ve atalarımız o kadar ustaca bunları yetiştirmişler ki dünyada benzeri tayin yok bunun.
15:08Hatta şu İkinci Cihan Savaşı'nda biliyorsunuz Rusya'nın marşalı var Jukov, Jukov'un altındaki at Ahalteke atı.
15:22Savaş boyunca o atla gezmiş hatta Moskova'da tam bu Kızılmeydan var ya girişin önünde Jukov'un heykeli var altında yazılıyor Ahalteke atıyla işte ibedileştirilmiş bir heykel diye altında yazı var.
15:43Evet.
15:44Evet şu Rus marşalları da hep Ahalteke atlarını.
15:48Tabi bütün büyük komutanlar atlarıyla belirgindir işte bu Oğuz Kağan'dan itibaren Sultan Alparslan, Selahattin Eyyubi, Sultan Baybars, Fatih Sultan Mehmet sonra Genç Osman, Genç Osman'ın atının adı Sislikır'dır mesela.
16:16O atı vefat edince onun mezarını yapıyor ve mezar taşı dikiyor ona ne kadar büyük bir sevgi ifadesi ve vefalılık duygusu tabi Napolyon'un da bütün büyük komutanlar atlarıyla belirgin bunun tabi ki en meşhurları Kaligula'dır Roma İmparatorluğu'nda atının heykelini yaptırır.
16:42Hatta bazı söylentilere göre senatoya da üye yaptırmış.
16:46Evet öyle bir şey kaynakları var üye olmuş senatoya.
16:51Evet buna karşı çıktıklarında şöyle diyor ey senatörler siz bana ne kazandırdınız bu atım bana zaferler kazandırdı.
17:00Ama çok mantıklı konuşmuş.
17:02Dolayısıyla siz herhangi bir zafer kazandırmadıysanız bu at kadar bir katkı yapmamışsınız demektir.
17:12Dolayısıyla böyle bir yaklaşımı var.
17:14Dolayısıyla yine Cahız'a dönecek olursak diyor ki Cahız Türk'ün silahı atı koşum takımlarıyla her şey yanındadır.
17:26Ve o adeta atıyla birlikte bir evdir bir şehirdir hatta hülasa bir Türk atıyla birlikte olursa başlı başına bir millet gibidir diyor.
17:40Böylesine bir abartıyor ama hakikaten o at üzerinde süvariye öyle bir ruh veriyor çünkü at.
17:51Ata hiç bindiniz mi?
17:53Var mı böyle tecrübeniz?
17:55Tabi ben iyi bir at binicisi olduğumu düşünüyorum.
17:58Her ne kadar şimdi Kütahya'dan değerli at yoldaşım Birol Bey beni izliyorsa o daha iyi ifade eder.
18:08Ama ben iyi bir binici olduğumu bir at sever olduğumu en azından düşünüyorum ve atları çok seviyorum.
18:17Bugüne kadar görev yaptığım bütün ülkelerde at bindim at binme kabiliyetimi geliştirmeye çalıştım.
18:24Türk dünyasında da işte Tunus'ta görev yaptım mesela en son Macaristan'da görev yaptım.
18:30Orada da atlarla iletişimim diyaloğum devam etti.
18:36Dolayısıyla bugün aslında sizin programınızda bu atları konuşurken ben bir hobimden bahsediyorum.
18:43Yani kendi özel incelemem.
18:45Gerçek hakiki tarihçiler şairdir ben inanıyorum buna.
18:49Varsa lütfen.
18:51At üzerine tabi ki ben yüksek lisansımda Memlük tarihi çalıştım.
18:57Memlük sistemi, askeri sistem ve Memlük askerlerinin at konusunda geliştirdikleri savaş stratejileri,
19:05stratejik oyunlar, eğitimler, pratik ve teorik eğitimler bunlar üzerine de makalelerim var.
19:13Çok sevgili Ahmet Taşıoğlu hocama hatıra kitabında da bu Memlük atları ve at oyunları diye bir akademik makalem var.
19:24Ama bu konuda tabi ki bizden uzman hocalarımız var.
19:27Ben bugün sizin bu programınızda dile getirdiğim görüşler, uzman hocalarımızın görüşleri,
19:35benim tecrübelerim İbrahim Kafeseoğlu değerli rahmetli hocamızın Türk milli kültüründe at,
19:42Osman Sertkaya'nın eski Türklerde at bu konularda Ahmet Taşıoğlu hocamızın da çalışmaları var.
19:51Ve çok sayıda genç akademisyen arkadaşlarımızın da atlar üzerine çalışmaları var.
19:57Ama ben hem Arap dünyasında hem Türk dünyasında hem de Batı dünyasında atlara ilgi göstermiş
20:04ve orada süvarilik tecrübesi taşıyan birisi olarak bu programınızı da davetinizi zevkle kabul ettim, katıldım.
20:17Tabi ki hatalarımız olursa affola ama ben atları çok seviyorum.
20:23Bu hakikaten at üzerine de bağımsız bir kitap yazıyorum.
20:26Yani şimdi bu sizin yayından önce çok değerli prodüktör arkadaşlarımızla ve sizin yayında size destek olan arkadaşlarla da paylaştım.
20:40Hepsine teşekkür ediyorum davetleri için, ilgileri için. Size de teşekkür ediyorum.
20:45At sevgisini yaygınlaştırmalıyız.
20:48Hem Türk dünyasında hem de bütün insanlık aleminde hem de ülkemizde atlar çok can yoldaşı.
20:57İnanın ben mesela çok böyle stresli anlarımda atın üzerine çıkar ve her şeyi unuturum.
21:07Stres gider değil mi?
21:07Tabi tabi tabi.
21:08Bütün mesela böyle at severler hep böyle söyler.
21:12Bir saat dünyadan ayrılmış ve at üzerinde ufuklara yolculuğa çıkmış gibi hissedersiniz kendinizi.
21:21Hakikaten at sizi sevdi mi sizden ayrılmak istemez.
21:26Sizi üstünde tutmak ister.
21:27Ve işte bir at ortalama 30-45 kilometre arasında hız yaparsa sizinle bütünleşmiş demektir.
21:36Siz onu dur dediğinizde durmak istemez.
21:41Ama sizi çok seviyorsa hemen durur.
21:45Yavaş yürüyüşte bulunur.
21:48İşte dört nala gider.
21:49Eğilir hatta bazen.
21:51Tabi tabi eğilir.
21:52Selamlaşıyor.
21:53Selamlaşıyor.
21:53Eğildiğinde selam veriyor demek.
21:55Evet evet.
21:55Ama at hakikaten 30-35 sene ömrü vardır bir atın.
22:00İnsanoğlunun ömrünün ortalama ömrünün yarısı kadardır.
22:05Ama insandan daha çok mesafeler görür.
22:09İnsanla birlikte yaşamın tadına varır.
22:12Özellikle Türk atları İngiliz atlarına göre daha uzun yaşarlar.
22:19Daha dayanıklıdırlar.
22:20Bir İngiliz atı 25 yaşlarında vefat eder.
22:26Bir Türk atı 35-40'a kadar gelir.
22:3040'dan fazla yaşayanları da duydum ben.
22:33Ve bir İngiliz atı işte 3 yaşında falan bir kısrak doğum yapabilir.
22:39Ama Türk atı 5-6 yaşlarında doğum yapar.
22:4215 yaşına kadar.
22:43İngiliz atı 10 yaşına kadar doğum yapar.
22:46Böyle bir farklılık da vardır.
22:49Neden böyle farklılık var?
22:50Tabi ki bunun bir ilmi var.
22:53O ilimde işte Türkmenistan'da Ahalteke onun at yetiştiriciliği.
22:58O bir sır.
22:59Evet o bir sır.
23:00O sırlara Türkler vakıf.
23:03Bu bakımdan.
23:03Kimse veremez o sırları.
23:05Bir de coğrafya yani bu coğrafya, iklim bunu sağlıyor.
23:11O bakımdan.
23:13Ilımlı hava yani.
23:15At 350 derece görüş açısına sahiptir.
23:19Yani sırtındaki süvarinin, binicinin ne yaptığını görür.
23:24Onun acemimi olduğunu, atsever olup olmadığını görür.
23:29Eğer bir şüphesi varsa onu sırtından indirmek ister ama.
23:33Dolayısıyla ata binmeden önce onu sevmek lazım.
23:37Başını okşamak, yelesini okşamak, taramak, tımar etmek.
23:42Bir onunla vakit geçirmek lazım.
23:44Ondan sonra ata binmek gerekir.
23:47Ve aranızda bir sevgi yumağı oluşturursanız at sizi ebediyen terk etmez.
23:53Ve ebediyen can yoldaşı olur.
23:56Ve kendi hayatı pahasına sizi hayatta tutmaya çalışır.
24:00O yüzden atlar, acemi biniciler bunu fark etmesin diye at gözlüğü takar.
24:09Yani sadece önünü görsün diye.
24:11Ve at çok zeki bir hayvandır.
24:14Hem duygusaldır hem de çok zeki bir hayvandır.
24:17Kendisine yapılan bir haksızlığı unutmaz.
24:23Bir de sahibine bir kötülük yaklaşıyorsa hemen onu hissediyor.
24:27Uyarmaya başlıyor.
24:29O yüzden ayakta uyur dedik ya.
24:33Yani tabii ki at en konforlu bir şekilde yayılarak uyur.
24:39Sırt yan yatarak uyur.
24:41Ama ayakta da uyur.
24:45Çünkü sahibini koruma güdüsü varsa öyle yapar.
24:50Eğer iki üç tane at varsa o atlardan iki tanesi yan yatarak uyuyorsa
24:55üçüncüsü ayakta uyur.
24:57Diğer arkadaşlarını bekler.
24:59Adeta bir gece nöbetçisi gibidir.
25:01Ya da bir tehlikeye karşı uyarıcı gibidir.
25:05Şu tehlike hakkında yani ben bunu şu an sadece bir kaynaklardan, kitaplardan okuyarak demiyorum.
25:11Yani böyleymiş diye.
25:13Biz bunu yaşadık.
25:15He yaşadık değil mi?
25:17İşte biliyorsunuz Göktepe Savaşı.
25:19Çok Türkmen kırılmıştı.
25:21Hatta soykırım da uygulandı.
25:23Diyebilirim ben.
25:25Sonra bu Bolşevikler geldi.
25:27Bu sürgünler.
25:29Bu öldürülmeler.
25:31Gece saatlerinde Bolşeviklerin ya da onların diyelim onların gönderdikleri tilkilerinin gelmeden önce
25:455-6 saat önce atlar sahiplerinin yanına gelip haykırmaya başlıyordular.
25:51Hadi sen evden çık.
25:53Bin.
25:55Ve kaçış tarafını gösteriyor.
25:57Evet.
25:59Genellikle İran tarafını gösteriyordular.
26:01Biz bunu yaşadık.
26:03Biz bunu gördük.
26:05Yani tehlike nerede? O tehlike nereden geliyor?
26:07Evet.
26:09Ve sahibi için en güvenli nokta neresi onu da gösteriyor.
26:13Tabii ki bu çok zeki atlar.
26:17Haltaki atlar özellikle.
26:19Böyle insanoğluna, Türkistan'da, Türkler'e, Türkmenistan'da, Türkler'e böyle katkıda sağladılar hayatta tutunmaları için.
26:29Ve bizzat bizim ailemizde yaşanan bir olay.
26:33Benim büyük atam o dönemlerde Bolşeviklerin işte onlar gelmeden önce Türkmenlerin Şeyh-i İslam'ıydı.
26:41Biz İşan diyoruz. Baş imam mı? Şeyh-i İslam mı? Ama büyük bir dindar adamıydı.
26:49Ve Bolşevikler bunu zorlamaya başladılar.
26:53Hadi sen Allah'tan vazgeç.
26:55Halk seni dinliyor.
26:57Evet, halk senden çekiniyor.
26:59Sen ne dersen o olur.
27:01Şu an sen ortaya çıkıp büyük Tanrı yok.
27:05Yalandı her şey. Allah affetsin.
27:07Allah yok diye bağırmaya başlarsan
27:09halk sana inanır diye konuşmuşlar.
27:13Yani onu işte kendi taraflarına çekmek istemişler.
27:17O da yok dedi.
27:19Ben hiçbir zaman bunu söyleyemem dedi.
27:23Onlar da bir seçenek bıraktılar.
27:25Ya da öleceksin.
27:27Ya da nihayetinde bu dediklerimizi kabul edeceksin.
27:31Ve iki gün mühlet verdiler.
27:35İki gün düşünmeye.
27:37Atı vardı.
27:41Atı her gün yanına gelerek beraber uyuyordu onunla.
27:49Sonra İran'dan Türkmenler gelmeye başladı.
27:53İşte bazı oradaki yaşayan Türkmenleri kurtarmak için.
27:57Akrabalarımız da geldi İran'dan.
27:59Akrabalarımız işte büyük atameyi almayı istiyorlar.
28:05Ama o gitmek istemiyor.
28:07Ben öleceğim diyor. Ben şehit olurum diyor.
28:09Ben Allah'tan, medeniyetimden, topraklarımdan bir hain geldi diye
28:13ben hiçbir yere kaçmam diyor benim büyük atam.
28:17Seyyid Ahmet Seyyid Nazaroğlu.
28:23Allah rahmet eylesin.
28:25Allah rahmet eylesin.
28:27Mekanı cennet olsun. Öyle bir büyük adamdı kendisi.
28:31Cesareti verenlerden birisi de o çok sevdiği atı değil mi?
28:35Evet. Üç kez yanına yaklaşmış. Gidelim diye beraber.
28:41Dördüncü kez de artık o İran'dan gelen akrabalarımızla beraber gitti o at.
28:47Ama hiç gitmek istememiş.
28:49İşte bu vefalığın, vefakarlığın mektebi.
28:57Bakın nasıl şimdi biz bunu hayvan diyebiliriz?
29:01Hayvan değil bu insan.
29:03İnsanlarda böyle vefalılık yok.
29:05Evet.
29:07Yani biz zaten bunu yaşadık.
29:09Biz isterseniz bu Ahaltaki atlarının özelliklerinden biraz bahsedelim.
29:15Ben şimdi özel bir kitap hazırladığımı ifade etmiştim.
29:20Oradaki notlarımdan hatırladığım kadarıyla sizinle paylaşayım.
29:24Bir bu Ahaltaki atlarının yetiştirilme süreci üzerinde durmak gerekiyor.
29:30Burada safkanlık ve genetik seçim.
29:34En iyilerin en iyisi seçiliyor.
29:36Bu üretim esnasında, çiftleştirme esnasında gerek Aygır tarafında gerekse Kısrak tarafında en iyi atlar seçiliyor.
29:49Bu atla ilgili hangi olumlu şeyler varsa dayanıklılık, sürat, güzellik bu kavramlar çerçevesinde en iyilerin üretilmesi sağlanıyor.
30:01Ve bu fiziksel özellikleri bakımından bu üretilen atlar bu sefer yetiştirilirken de en iyi beslenme koşullarında ve diyet koşullarına sahip oluyor.
30:17Onları işte doğal otlarla beslenmesine önem veriliyor.
30:23Geleneksel bakım yöntemleri var.
30:26Atların yemesi için o organik otlar doğal yemler tercih ediliyor.
30:32Tereyağı da veriliyormuş.
30:34Tuz ve mineraller bakımından destekleniyor.
30:37Yani ahaltaki atlarının dengeli bir şekilde beslenmesi onların mineral ihtiyaçlarının ve tuz ihtiyaçlarının da en kaliteli bir şekilde sağlanmasıyla ilgili.
30:48Su yani su hayatın esasıdır.
30:52Bol ve temiz su ata içiriliyor.
30:56Ve daha sonra barınma koşulları tabii ki bu Türkmenistan coğrafyası, Türkistan coğrafyası.
31:03Açık alan ve havadar ağırlar var.
31:06Ahaltaki atlarının geleneksel bakımlarında onların özgür ruhlarında bu açık ağırlar onlar da çok önemli.
31:16Ve burada atlar doğal yaşamlarına benzer bir yaşam koşuluna kavuşmuş oluyor.
31:23Bu bakımdan özgürce ve doğal ortamda yaşama imkanı sağlanmış oluyor.
31:31Bir de geleneksel hara sistemi var.
31:34Burada ahaltaki atları geleneksel olarak hara adı verilen alanlarda bakılıyor.
31:40Ve bu gelenek çok önemli.
31:42Yani hangi saatte ne kadar su vereceksiniz?
31:46Ne kadar tuz vereceksiniz?
31:48Ne kadar güneşte kalacak?
31:51Ne kadar gölgede kalacak?
31:53Terlediğinde at nerede duracak?
31:57Terli bir atın rüzgara karşı rüzgara alan bir noktada dinlenmesi kesinlikle tercih edilmez.
32:05Bütün bunlar gelenekle ilgilidir.
32:07Bu gelenekte en güzel ahaltaki atlarının bakıcılarında ve onun asıl yurdu Türkmenistan'da söz konusu.
32:15Egzersiz ve koşu.
32:18Bütün bunlar da bilgiye dayalı.
32:20Yani bir at günde belli mesafeleri koşması lazım.
32:24Ve asıl yarışa gidecekse yarışa hazır.
32:30Bir savunma savaşı yapacaksa savunma savaşına hazır.
32:34Bir saldırı savaşı yapacaksa ona hazır olması gerekir.
32:39Çünkü atların şaha kalkması bir saldırı göstergesidir.
32:45Atların tepmesi bir savunmadır.
32:48Bütün bunlar egzersizler ve çalışmalar.
32:52Bütün bunlar da bilgi birikimiyle.
32:54Ve o ta 5000 yıllık hatta bazı tarihçilere göre 7000 yıllık geleneklere göre oralardan süzüle süzüle geliyor bu bilgiler.
33:05Ve doğal koşu yolları.
33:08Şimdi Türkistan coğrafyasında Türkmenistan'da doğal koşu yolları var.
33:15Ağalteke atları bu doğal alanda egzersiz yapıyorlar.
33:20Bu yaylalarda.
33:21Tabii ki yaylalarda.
33:23Dağ eteklerinde.
33:25Dağ eteklerinde, nehir kıyılarında, su başlarında bunları yapıyorlar.
33:31Bir başka noktada 5. nokta bakım ve temizlik.
33:36Yani atların bakımı ve temizleme.
33:39Atların bakımı temizliği deyince tüy bakımı başta geliyor.
33:43Ağalteke atlarının tüyleri çok parlak ve bakımlıdır.
33:47Geneksel bakımda atların tüyleri düzenli olarak taranır, temizlenir, yıkanır.
33:56Ve tüy bakımı atların sağlığını korumak açısından da çok önemlidir.
34:02Ve geleneksel olarak sağlık kontrolleri yapılır eski devirlerden beri.
34:09Ve ağalteke atlarının önemli bir noktası da ayak bakımıdır.
34:15Sadece tüy bakımı değil, ayak bakımı geleneksel bakımda büyük bir öneme sahiptir.
34:22Ayaklar düzenli olarak temizlenir, bakımları yapılır.
34:27Ayak sağlığı atların performansı için olmazsa olmaz koşullardan birisidir.
34:34Diğer taraftan egzersiz dedim ama eğitim açısından da şunları söylemek gerekir.
34:43Çok erken yaşlardan itibaren yani ağalteke atı doğduğu andan itibaren aslında bir doğal bir eğitime tabi tutulur.
34:53Ve o aşırı baskıdan kaçındır.
35:00Çünkü doğal yaşam, özgür yaşam ağalteke atlarının en önemli özellikleri.
35:07Hür olmaları gerekiyor.
35:08Hür olmaları gerekir.
35:09Ve işte geleneksel olarak yarışlarda mı kullanılacak yoksa eğitimde mi kullanılacak?
35:16Eğitim atları yarış atları ayrıdır malumunuz.
35:20Bütün bunlar büyük bir titizlikle yapılır.
35:24Daha başka maddeler sayacağım ama vaktimiz el vermiyor.
35:27Şimdi gelin ortalama fiyatı ne kadar bir ağalteke atı?
35:32Onu en iyi sen bilirsin tabi.
35:34Çok değerlidir.
35:362 veya 3 milyon dolara kadar.
35:38Çok değerlidir.
35:39Yani bu tabi ki bir kültürdür aslında bir zenginlik ifadesidir.
35:47Bir konfordur aynı zamanda.
35:49Bir güç gösterisidir ağalteke atına sahip olmak.
35:52Bu bakımdan altın at olarak adlandırılır.
35:56Tabi yani fiyatı biçilmez onun.
35:58Çünkü Türk dünyasında ağalteke atı artık sadece bir madde değil.
36:06Madde olmayan da bir değil.
36:10Ruhlaşmış bu.
36:12Evet paha biçilmez.
36:14Paha biçilmez.
36:15Şimdi bir lüks bir otomobil işte ortalama 10 yıl sahibine hizmet eder lüks bir otomobil.
36:23Ama o da işte milyon dolarlarla ifade edilen otomobiller vardır.
36:28Ama bir at yani 35-40 yıllık ömründe sahibine şans getirir, şan getirir, gurur getirir, dostluk getirir, sevgi getirir.
36:40Bir de o diri diri canlı.
36:42Tabi tabi diri canlı tabi ki.
36:45Bir de şunu söylemek istiyorum.
36:48Malazgirt Savaşı'nda atağımız Sultan Alparslan Han kendi atıyla katılmış.
36:56Tabi atı üzerinde yaptığı konuşma.
36:58Beyaz bir atta katılmış.
37:00Yani Türk Sultanları beyaz atı daha çok zafer sonrası kullanırlar.
37:07Ama savaşta doru at kullanırlar, kızıl at kullanırlar.
37:12Neden?
37:13Çünkü at yaralandığında görünmesin diye.
37:17Ama zafer kutlaması yapıldığında herkes görsün diye.
37:21Padişahı, Sultanı, savaşın asıl kahramanı herkes görsün diye beyaz atla girer.
37:28Yani o önemlidir.
37:30Savaş bittikten sonra yanındaki nökerleri, Sultanımızın nökerleri.
37:36Sultanım artık dinlenin savaş bitti diyorlarmış.
37:39O da ne diyor?
37:41Hayır diyor.
37:42Atıma bakın diyor.
37:44Önce atım dinlensin.
37:46Atıma yemek verin diyor.
37:48Ben beklerim diyor demiş.
37:50Önce atıma bakın demiş.
37:52Yani o kadar yani bu vefalı bağlılık.
37:56Evet.
37:57Atın vefası sahibinin vefasıyla dengeli işte.
38:03Yani dengeli evet eşittir.
38:05Evet.
38:06Sultanımız atı yani eşit halkımızın önünde.
38:11Şimdi hocam yani atlar hakkında günlerce konuşabiliriz.
38:15Ama bir saat içinde onu sığıştırmak mümkün değil.
38:19Şimdi mitolojik unsurları var değil mi?
38:22Başka tarihi var.
38:24Peygamber Efendimizin atları var.
38:26Yani büyük kahramanların atları var.
38:29Tarihte önemli at isimleri var.
38:32Bunları tabii ki belki başka programlarımızda konuşuruz.
38:36Evet ama şunu diyebiliriz.
38:38Atlarımız yaşamalı.
38:40Yaşattırmalıyız.
38:41Türk dünyasının en büyük sembollerinin birisi olan attır.
38:46Ahalteki atıdır.
38:48Şimdi başka bir sembolümüz var bizim.
38:52Yani bunu bizim beylerimiz yetiştirmiş atları.
38:57Atalarımızın sayesinde.
38:59Şimdi Aksaçlı analarımız.
39:02Yani ata benzer bir madde olmayan değeri bu dünyaya getirmişler.
39:09Onların sayesinde oluşturulmuş.
39:12Türkmenin halıları.
39:14Hocam şimdi halılar hakkında biraz bahsetsek.
39:17Evet.
39:18Türkmenin halılarının yaşı ne zamandan beri?
39:22Nasıl bugünkü günümüze geldi nasıl?
39:26Biz bunu korumaya başardık.
39:28Yani hepsini şu an.
39:30Tabii benim halılarla ilgimde küçük bir halı koleksiyonum vardır.
39:35Ama önce bir reklama gitmemiz gerekiyor.
39:38Reklamdan sonra halılarımızla devam ediyoruz.
39:42Değerli izleyicilerimiz güzel atlarımızı konuştuk.
39:46Şimdi reklama gidiyoruz.
39:48Reklamdan sonra dünyanın güzelliğinin bayrağı olan Türkmenin halılarını konuşacağız.
39:56Hiçbir yere ayrılmayın.
39:58Hocam şimdi reklamdan önce atlarımızı konuştuk.
40:03Dünyaya yan veren, dünyaya yankı veren, 5000 yıl içinde bizimle beraber yürüyüp gelen Türkmenin, Türk dünyasının ahaltaki atlarını konuştuk.
40:16Yani at, kendi başına bir ordu, kendi başına bir devlet, kendi başına bir dünya.
40:24Türk dünyasında.
40:26Şimdi biz şu an Aksaçlı analarımızın bu dünyaya getirdikleri halılar hakkında konuşacağız.
40:36Bu da bir büyük sanat.
40:39Nasıl başarmışlar?
40:42Nasıl akıllarına gelip de elleri nasıl, bu güzelliği nasıl yaratmış?
40:48Gelin bunları konuşalım şu an.
40:50Şimdi Türkmen halılarının tarihsel ve medeni önemi hakkında ne düşünüyorsunuz?
40:58Tabii ki bu halı Türk kültürünün ortak bir unsurudur.
41:02Türkmen halıları hem tarihsel hem de kültürel açıdan büyük bir öneme sahiptir.
41:07Bu halılar sadece estetik bir değeri değil, ticari bir değeri değil.
41:12Bir kültürü, bir sanatı, bir medeniyeti, bir yaşamı, bir psikoloji, bir sosyal yardımlaşmayı simgeler.
41:22Büyük bir semboldür.
41:23Orada o halıya desen veren genç kızların, Aksaçlı annelerin özlemleri vardır, duaları vardır, gelecek umutları vardır, sevgileri vardır.
41:36Bu bakımdan adeta halıyı dokuyan genç kızlar da sevgilisine bir mektup yazar gibi, bir şifreli bir mesaj yazar gibi o dokumayı yapar.
41:50Anneler dualarını yaparlar ama bir medeniyet yaşar yüz yıllarca, binlerce yıl o halının üzerinde yaşar.
42:01Çok önemli, iyi dokunmuş halılar, dokuması başarılı olan yün, ipek olsun yün olsun yüz yıllarca, beş asır, on asır yaşama imkanına sahiptir.
42:17Yeter ki iklim koşulları bakımından iyi korunsun, iyi muhafaza edilsin.
42:22Yani bunun çok sayıda örnekleri var.
42:27Tarihi önemi de Türkmen halıları, Türkistan dünyasının zengin birikimini, kültürünü, estetik anlayışını, inanışlarını yüz yıllarca yaşatmasıdır.
42:42Hocam bu halı aynı zamanda bir alfabe değil mi? Bir alfabe olarak öne çıkar, bir kitap öne çıkar.
42:53Bir rivayeti anlatan, Türk dünyasının yaşamını anlatan ve önemli önemli vakaları anlatan bir kitap.
43:02Evet orada inanışlar vardır. Yüce Rabbimizin birliği, tevhid inanışı vardır.
43:09Kültürel ve toplumsal anlamlar vardır. Bizim ev yaşam kültürümüz vardır, aile kültürümüz vardır halılarda.
43:18Etnik bir kimliğimizin göstergesidir. Yani şu Türkmen halısıdır diyebiliriz, şu Şiraz halısıdır diyebiliriz, bu Buhara halısıdır, bu Hiva halısıdır diyebiliriz.
43:32Çünkü o şehrin, o kültürün, o medeniyet birikiminin yansıtmasıdır. Adeta bir canlı bir elçidir bunlar.
43:42Evet. Şimdi bir rivayet var halıyla ilgili. Rivayet de değil bu, bu vaka. Gazneli Devleti olan zamanında bir önemli bir vaka.
43:54Biliyorsunuz Gazneli Devleti'nin büyük bir hükümdarı vardı. Mahmut Gazneli, Gazneli Mahmut.
44:03İşte bunun kendisi gibi büyük, kendisi bir devlet, kendisi bir ordu. Eşi, hanımı Burlu Hatun.
44:17Burlu Hatun bir zor günlere düşüyor. Neden? Çünkü Mahmut Gazneli ava çıkıp gecikiyor biraz, avdan dönünce gecikiyor biraz.
44:30O anda düşmanlar fırsat kılıp sarayını basıyorlar. Burlu Hatun da esirlere düşüyor ve diyor ki onlara, ben bir sultanım diyor, ben de bir hükümdarım diyor Burlu Hatun.
44:44Tamam esir aldınız, kabulümdür ama bana bir zaman verin, bir ay. Halı dokunmam gerekiyor diyor ve bir isteğim var diyor.
44:55Halıyı dokuyorum, bitiririm, eşimi gönderin. Ondan sonra her şeyi kabul ediyorum diyor. Bir ay içinde hızlı bir şekilde halıyı dokuyor.
45:08Halı da her şeyi anlatmış. Saray ne durumda? Düşmanların hangisi, şehrin hangi tarafında duruyor? Saray nasıl basılmış? Sarayın içindeki durum ne? Halkın içindeki durum ne?
45:27Onu anlatan halıyı dokunmuş da göndermiş. Evet Mahmut Gazneli de bunu öğrenip gelip kurtarıyor hepsini. Gördünüz mü? Halının nasıl bir gücü var? Giden devleti kurtarmış. Ama tabi Burlu Hatun'un sayesinde.
45:43Tabi ki bu halılarımız bizim bir kültürümüzü, medeniyetimizi yaşatıyor. Halılar üzerindeki yıldızlar, dörtgenler bizim dünya görüşümüzü, kozmik anlayışımızı, evrensel anlayışımızı, yeryüzüne ve gökyüzüne nasıl bakıyoruz?
46:00O inancımızı temsil ediyor. Bu kültürün yaşamasını, bu medeniyetimizin gelecek nesillere ulaşmasını sağlamak istiyorsak bu birikimlerimizi zenginleştirmeliyiz. Sizin de çok değerli bir programınız bu. Gençlerimize ve bizi izleyenlere faydalı olmasını diliyorum.
46:23Sağ olun hocam. Bugünkü sözler sizin gönlünüzden çıktı. Aydın aydın gönlünüzden çıktı. Bu yüzden ben size çok minnettarım. Bugünkü programımıza katılıp değerli yorumlarınızla paylaştığınız için size teşekkür ediyoruz. Hayatınızda, işinizde büyük Tanrı hep size yar olsun.
46:50Bütün insanlık Tanrı'nın merhametinden nasibini alsın ve bölgemize barış gelsin, dünyaya barış gelsin. Temennimiz odur.
47:04Sağ olun. Evet değerli izleyicilerimiz şunu demek istiyorum. Eğer dünyada yıldırım hızındaki hızlılığın sembolü, nişanı seçilmesi gerekirse hiç şüphesiz Türkmen'in ahal teke atları seçilir.
47:28Eğer dünyada güzelliğin bayrağı varsa o da hiç şüphesiz Türkmen halısıdır. Bugün hocamız bizimle bu programa katıldı. Önemli önemli bilgileriyle paylaştı.
47:45Gelin hep beraber zengin medeniyetimizi koruyalım. Gelin hep beraber zengin tarihimize sahip çıkalım.
47:56Şu dünyada birçe Türk varsa, yekece de Türk varsa Türk dünyası yaşar. Ama biz çok şükür 360 neredeyse 370 milyonuz Türk dünyası hep yaşar.
48:11Türk devletleri hep yaşar. Biz Türkmen'ler Türk milleti olarak Büyük Oğuzhan Atamızın dediği gibi şu gök yere inmezse Türklerle hiçbir şey olmaz.
48:29Bir sonraki programımızla görüşünceye dek sağlıcakla kalın, aman ve esen kalın.