Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili izleyiciler, Cumhuriyet TV ekranlarına hoş geldiniz.
00:14Yurttaşın birinci il önceliği her zaman olduğu gibi yine ekonomi.
00:19Türkiye İstatistik Kurumu tarafından Ekim ayı enflasyon rakamları açıklandı.
00:23Buna göre yıllık enflasyon %48,58 olurken aylık enflasyon %2,88 olarak görüldü.
00:32Peki bu geleceğe yönelik bize neleri işaret ediyor?
00:35Daha da önemlisi yeni yıl yaklaşıyor ve asgari ücretlinin, emeklinin bir zam beklentisi var.
00:41Bunu nasıl etkileyecek?
00:42Bütün bunları konuşacağız.
00:43Profesör Doktor Hayri Kozanoğlu konuğumuz.
00:45Hoş geldiniz.
00:47Merhabalar yayınlar.
00:48Teşekkürler.
00:50Şimdi Hayri Hocam, öncelikle bu açıklanan veriler hakkında, rakamlar hakkında sizin değerlendirmeniz nedir?
00:58Evet, öncelikle dezenflasyon programının dikiş tutmadığı sonucuna varıyoruz.
01:05Çünkü sürekli öngörülen rakamlar yukarı doğru çekiliyor.
01:12Hatırlayalım en son orta vadeli programda 2024 yıl sonu enflasyon beklentisi %41,5 olarak açıklanmıştı.
01:24Halbuki şu ana kadar ilk 10 ayda 39,77'lik bir artış olmuş.
01:30Yani önümüzdeki iki ayda aylık %1'lik bir artışlar olsa dahi bu oran aşılacak.
01:41Benim tahminim %47-48 civarı bir enflasyonla yıl kapatılacak.
01:50Şimdi hatırlarsak Merkez Bankası'nın yılın son çeyreğine ilişkin öngördüğü aylık fiyat artışları %1,5'tü.
02:01Bunun iki katı kadar 2,88'lik bir artış olduğu görülüyor.
02:08Onlar biz mevsimsellikten arındırılmış rakamlara bakıyoruz diyorlardı ama son iki aydır mevsimsellikten arındırılmış oranları da yayınlıyorlar.
02:18Mesela geçtiğimiz ay Eylül ayına ilişkin rakamlarda çok küçük bir mevsim me göre ayarlanmışlarda çok küçük bir değişiklik oldu.
02:29Yani kısacası bu enflasyona ilişkin gidişat olumluya işaret etmiyor.
02:38Buradan en genel olarak çıkartılacak iki sonuç var.
02:41Birincisi 2025 yılına ilişkin orta vadeli programdaki enflasyon beklentisi %17,5'tü.
02:52Şu ana kadar hiçbir rakam hiçbir beklenti tutmadığına göre 2025 yılı içinde iyimser olma olanağı yok.
03:02Bu neden önemli? 2025 Ocak ayında hem yıla ilişkin yeni asgari ücret belirlenecek hem de emekli maaşları kamu çalışanı maaşlarına ilişkin ücret artışları gündeme gelecek.
03:22Bunların öngörülen enflasyona göre yapılması zaten satın alma gücü gerileyen refahı giderek düşen gerek çalışanların gerek emeklilerin daha büyük hak kaybına neden olacak.
03:39Bunun için bir kere telaffuz edilen rakamların tatminkar olmayacağı çok açık bir şekilde görülecek.
03:50İkincisi de Türkiye ekonomisi büyük ölçüde faizleri yüksek tutmaya bu yüksek faizlerle döviz kurunun yatay seyretmesine dayalı bir anlayış izliyor.
04:06Mehmet Şimşek'in ve Merkez Bankası'nın bütün yaklaşımı bu şekilde döviz kurlarına bir şekilde tutmayı belki başarıyorlar ama bütün ekonomi bu hassas dengelere dayandığı için kolay kolay faiz indiremeyecekler.
04:26Şu anda politika faizi bilindiği gibi yüzde elli bu faizle orta vadede ekonominin çok daha keskin bir şekilde duraklamasına işsizliğin artmasına yol açacak.
04:41Türkiye ekonomisi büyük ölçüde sıcak paraya finans kapitali rehin durumda. Faizleri indirdiğiniz anda bütün dengeler bozulabilecek. Bu iki sakınca zaten bildiğimiz bir eğilimin Ekim ayında da çok daha net bir şekilde ne yazık ki görülmesine yol açtı.
05:04Yani yurttaş yine rahatlamayacak. Peki hocam burada şunu sorayım. Açıklanan enflasyon rakamı ile hissedilen enflasyon rakamı aynı mı? Yani yurttaş gerçekten yüzde kırk sekiz virgül elli sekizlik bir enflasyon mu hissediyor piyasada markete gittiğinde pazara gittiğinde?
05:22Yani şimdi bu rakamların ne kadar gerçekten sapma gösterdiğini tam olarak söylemek olan haklı değil. Ama genellikle sizler de mikrofon uzattığınız zaman çarşıya pazara giden dar gelirli yurttaşların değerlendirmelerini alıyorsunuz.
05:41Şimdi hep vurguladığım bir konu var. Dar gelirli yurttaşların harcamaları gıdaya yani tencerelerine kaynatabilmeye, ulaştırmaya çünkü çalışıyorsa işe gidip gelmesi için ulaşım araçlarını kullanması gerekiyor. Üçüncüsü de barınmaya, konuta gidiyor büyük ölçüde.
06:05Bunlar buralardaki artış oranları bu manşet enflasyonu çok üzerinde. Mesela Merkez Bankası'nın işte bugünkü verilerinden bakıyorum gerçek kira diyor. Çünkü konutla kira bazen karıştırılıyor. Mesela konut artışları yıllık olarak yüzde seksen dokuz nokta otuz dokuz görülüyor.
06:29Seksen dokuz diyelim. Halbuki gerçek kira yüz on iki nokta altı artmış. Neden? Çünkü konut dediğimiz zaman faturalar da söz konusu oluyor. Apartman bakım masrafları söz konusu oluyor. Biri bir kira diye baktığımız zaman bu çok daha yüksek.
06:47Veya Ekim ayında bakıyoruz. Fiyatı en fazla artan ürünler arasında gruplar arasında gıda ve alkolsüz içecekler geliyor. Gıda artışı da dört nokta otuz üç yani sonbaharla birlikte gıda artışı da hızlanmış durumda.
07:07Zaten Merkez Bankası'nın para politikası kurulu özeti yayınlandığı zaman şunu itiraf ettiler. Para politikası yani faizlerin yüksek tutulması gıda fiyatlarını etkilemiyor. Hizmetler fiyatlarını da etkilemiyor.
07:28Zaten şu anda dökümünü hizmetler ve mallar diye göremiyoruz ama aralarında yaklaşık kırk puanlık bir fark vardı. Bu da hizmetlerin özellikle işte baktığımız zaman en fazla artan yıllık kalemler arasında eğitim var, konut var, lokanta oteller var, sağlık var.
07:54Bunların hepsi hizmetler sektörünün alt grupları. Yani faizleri yükselttiğiniz zaman bunları kontrol edemiyorsunuz. Yani ekonomi yönetenler fiyatları piyasaya bıraktıkları zaman böyle kontrolden kaçıyor.
08:14Gıdayı kontrol edemiyorsunuz, hizmetleri kontrol edemiyorsunuz. Böyle olunca kendi açıkladığınız enflasyon rakamları bile çok yüksek çıkıyor.
08:25Şimdi böyle de bir gerçek var. Evet siz faizleri yükselttiğiniz zaman kısa dönemde belki talebi önünü kesersiniz ama zaman içerisinde faiz artışları da yüksek faiz maliyetleri de şirketlerin fiyatlama davranışlarını yukarı çeker.
08:48Yani enflasyonu azdıran bir faktör olur. Siz böyle sıkı para politikası uygulamalarını uzatmak zorunda kaldığınız zaman bu da bir maliyet olarak devreye girer. İkinci önemli nokta belki en önemli nokta şu siz faizleri yüksek tuttuğunuz zaman yani yeni yatırımlar yapılmasını, üretimin artmasını teşvik etmediğiniz zaman arz düşer.
09:17Arz düşünce de özellikle bu mallarda en fazla da gıda da geçerli. Arz düşünce fiyatlar ister istemez artar. Şimdi Türkiye ekonomisi bütün bu semptomlarla uğraşmak zorunda kalıyor.
09:32Neden böyle? Neden bu enflasyonu düşürme programı sonuç vermedi? Çünkü daha önce çok büyük bir hasar oluşmuştu. Çok sorumsuz politikalar izlenmişti. Bu hasarı iki üç ayda kapatmak bir anda enflasyonun düşmesini beklemek gerçekçi değildi. Ne yazık ki şimdi bu sonuçları görüyoruz.
09:58Sayın hocam son olarak şimdi yeni yıl yaklaşıyor. Asgari ücretlinin emekli maaşı alan yurttaşın gözü yapılacak yeni yıl zamında bu açıklanan rakamlara göre ve bu yılın sonuna doğru ne kadarlık bir zam yapılabilir? Yani iktidarın aklında ne kadarlık bir ücret var acaba?
10:19Şimdi ben hani şu kadar zam yapılsın diye bir rakam telaffuz etmek bir oran telaffuz etmek istemiyorum ama nasıl düşünmemiz gerektiği konusunda yardımcı olabilirim.
10:31Şöyle ki şimdi genelde ücretleri gerek asgari ücreti arttırırken yılbaşında gerekse kamu çalışanlarına emeklilere enflasyon farkını öderken bir noktadan bir noktaya olan örneğin emekliler için işte Temmuz'dan Aralık'a kadar olan altı aydaki ayın başıyla altıncı ayın sonu arasındaki emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emeklilerin emekliler
11:01Öncelikle fiyat değişimine bakılıyor bu doğru değil çünkü eee insanlar eee ortalama enflasyona muhatap eee oluyorlar bir eee yıl boyunca. Şimdi ortalama enflasyonu da eee Merkez Bankası her ay açıklıyor eee son on iki ayın ortalama eee fiyat artışı altmış iki nokta sıfır iki Merkez Bankasının kendi rakamlarına göre ben bunu eee yıl sonunda yüzde altmış civarında olacağını tahmin ediyorum.
11:31Çünkü geçtiğimiz yıla göre hafif bir enflasyonda düşüş
11:35var. Şimdi mesela ııı asgari ücretlilere yılbaşında yüzde
11:39elli civarında ııı zam yapılırken yıl içinde ortalama
11:43ııı yüzde altmış enflasyonla karşılaşlar. Diğer gruplar da
11:48öyle. Onun için bir kere bu ııı enflasyon farkını öderken ııı
11:54bu ortalama enflasyona göre kayıpların telafi edilmesi
11:57gerekiyor. Sonra da öngörülen enflasyonun buna ııı eklenmesi
12:02gerekiyor. Yani yüzde on yedi buçuğun hiç gerçekçi
12:06olmadığını ııı söyledim. Hatta IMF dahi ııı yüzde yirmi dört
12:12gibi ııı iki bin yirmi beş yılına ilişkin yıl sonu
12:15enflasyonu ııı bekliyor. Iıı bu ııı yine ııı yıllık
12:20ortalama olarak aldığımız zaman yüzde yirmi beş enflasyon bile
12:24yıllık otuz otuz ikilik bir ııı yıllık ortalamaya ııı işaret
12:29ediyor. Ama ııı gerek gerek IMF raporunu ııı hazırla yazdığı
12:35zaman. Hı. Gerek orta vadeli program açıklandığı zaman
12:40enflasyonun yıl sonunda yılın son üç ayında yüzde ayda bir
12:44buçuk artacağı öngörülüyordu. Eee bunu gerçekleşmeyeceği
12:48anlaşılıyor. Bu iki bin eee yirmi beş yılı içinde geçerli.
12:53Yani ben kapatarsak şöyle söyleyeyim. Eee yüzde eee yıl
12:58sonu iki bin yirmi beşte yüzde otuzdan aşağı bir enflasyon
13:01olmaz. Eee bunun yıllık ortalaması da yüzde kırkın
13:05altına düşmez. Eee iki bin yirmi beş yılından iki bin
13:10yirmi dört yılından da eee ortalama enflasyondan çıkarak
13:14eee yüzde onluk bir hak kaybı var. Eee bunları
13:17birleştirdiğimiz zaman yüzde elliden aşağı yapılacak eee bir
13:22eee ücret eee ayarlaması asgari ücret zammı ve emeklilerin
13:28ve kamu çalışanların ücretlerindeki eee ayarlama eee
13:33yeni bir eee refah kaybını getirecektir. Zaten son eee
13:37yıllarda sürekli bir refah kaybı var. Bunu telafi
13:41etmeyecektim. Insanların bu eee sefaletten şikayet ettiği
13:45yoksulluktan şikayet ettiği durumlarının ancak devamını
13:49sağlayacaktır yüzde elli. Eğer bir iyileşme isteniyorsa
13:53bunun ötesine taşınması gerekir. Yani ben bunu ııı
13:56rakamların yanlış olduğu Türkiye'nin ııı gerçekleri
14:01yansıtmadığı varsayımından değil tam tersini ııı doğru
14:05olduğu varsayımından yola çıkarak bu orana ulaşıyorum. Bir
14:09de o payı eklediğiniz zaman insanların ııı bu konudaki
14:14şikayetlerini gerçek enflasyonu muhatap oldukları gerçek
14:18enflasyonu yansıtmadığı şikayetlerini eklediğiniz zaman
14:22bu oranın daha da yüksek olmasını ııı beklememiz
14:25gerekiyor ve bunun için de insanların taleplerini
14:28imzalatmasından başka çare görünmüyor. Iıı hayır hocam son
14:33olarak şunu da sorayım. Iıı Mehmet Çimşek'e enflasyon
14:36rakamlarını değerlendirdi ve katılıkların giderilmesi zaman
14:39alıyor. Ancak bu konudaki gelişmeler olumlu dedi. Iıı
14:43ancak sanıyorum ki çok da olumlu bir gelişme
14:45göremiyoruz biz şu anda. Iıı geleceğe yönelik çok parlak bir
14:49ııı ekonomi ııı refahı, ekonomik bir iyileşme de
14:53söyleyemiyoruz. Onu da bir son olarak duymuş ya da ya da teyit
14:57etmiş olayım da. Şimdi şöyle sürekli enflasyon düşüyor, işler
15:02iyiye gidiyor. Iıı çünkü daha evvel enflasyon çok çok yüksek
15:07olduğu için çok göreceli bir iyileşmeyi dahi bir müjde gibi
15:11sunuyorlar. Ama ekim ayındaki ekim ayına ilişki rakamlar
15:16artık bunu da olanaksız kılıyor. Yani ben Mehmet
15:19Şimşek'in ııı bile çıkıp da enflasyon düşüyor, işler iyi
15:23gidiyor ııı diyebileceğini ııı zannetmiyorum. Bekleyip
15:28göreceğiz. Mesela bir ııı teknik görünen ama önemli bir
15:32ayrıntıya daha işaret etmek istiyorum. O da şu. Bu ay ııı
15:38manşet enflasyon dediğimiz yani sepeti yansıtan enflasyon
15:42iki seksen sekiz olarak ııı söylediğin gibi açıklanmışken
15:47yönetilen yönlendirilen fiyatlar ııı hariç enflasyon
15:51üç ora altı. Bunun üzerinde. Bu ne demek? Yani kamunun yaptığı
15:55zamlar işte geçtiğimiz aylarda doğal gaz elektrik zamları
16:00benzerine de enflasyonu yukarı çekiyordu. Ekim ayında bu
16:04yapılmamış ama ııı Ocak ayıyla birlikte hepimiz
16:08biliyoruz ki ııı yönetilen yönlendirilen fiyatlar
16:12dediğimiz yani kamunun belirlediği fiyatlar işte
16:15elektrik ııı doğal gaz ııı su benzerleri işte harçlar yeniden
16:22değerleme oranına göre harçlar ÖTV ııı oranları hepsi ııı
16:28belirleyecek ve ııı Ocak ayından itibaren ııı bu oranda
16:32çok yüksek çıkacak. Yani kamunun bu dönemde az zam
16:37yapması ııı zam yapma, fiyat arttırma faturaları ayarlama
16:42döneminde olunmaması bu iki yüz seksen sekizlik gibi bir
16:45oranı çıkarttı, ortaya çıkartmış. Halbuki kendi ııı
16:49TÜİK'in verileri bunları ııı dışarıda tuttuğumuz zamanki
16:54fiyat artışının ııı üç on altı olduğunu işaret ediyor. Peki
16:59Sayın Hocam çok teşekkürler vakit ayırdınız bugün. Ben
17:03teşekkür ederim, iyi yayınlar, iyi günler. Teşekkür ederim.
17:05Sağ olun. Evet sevgili Cumhuriyet TV izleyicileri
17:10Profesör Doktor Hayri Kozanoğlu konuğumuzdu. Açıklanan
17:14enflasyon verilerine ilişkin konuştuk. Eee yeni yılda
17:17yapılacak zam düzenlemesi neye göre belirlenmeli? Bunu
17:21konuştuk. Şimdilik aktarabileceklerimiz bu kadar.
17:24Hem ekonomi gündeminin hem sıcak gündemin yakın
17:27takipçisiyiz. Anlayan gelişmeleri Cumhuriyet TV
17:30ekranlarından sizlere aktarmaya devam edeceğiz. Ancak
17:33şimdilik burada noktalayalım. Başka bir programda yeniden
17:37görüşmek üzere.