Youtube kanalımıza abone olun: ►https://goo.gl/USTWfS
Whatsapp iletişim Numaramız: ►+90 530 850 4500
Asker TV Canlı Yayın: ►http://www.askertv.com/canli-yayin
Instagram: ►https://www.instagram.com/askertv
Facebook: ►https://www.facebook.com/AskerTV
Twitter: ►https://twitter.com/askertv
Telegram: ►https://t.me/askertv
İnternet sitemiz: ►http://www.askertv.com
Haber sitemiz: ►http://www.asker.tv.tr
Whatsapp iletişim Numaramız: ►+90 530 850 4500
Asker TV Canlı Yayın: ►http://www.askertv.com/canli-yayin
Instagram: ►https://www.instagram.com/askertv
Facebook: ►https://www.facebook.com/AskerTV
Twitter: ►https://twitter.com/askertv
Telegram: ►https://t.me/askertv
İnternet sitemiz: ►http://www.askertv.com
Haber sitemiz: ►http://www.asker.tv.tr
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00:00Bu dizinin en çarpıcı kareleriydi bunlar.
00:00:30Dünyanın en pahalı prodüksiyonlarından hiç kuşkusuz.
00:00:42Trilyon dolarlarla ölçülebilen bir fatura var elimizde.
00:00:46Binlerce saat uçan uçaklar, on binlerce sorti.
00:00:51Atılan 53.500 füze.
00:00:54Namludan fırlayan 470 milyondan fazla kurşun.
00:01:00Şehirler yıkıldı.
00:01:13Şehirler yapıldı.
00:01:17Altyapılar çökertildi.
00:01:19Altyapılar inşa edildi.
00:01:21Masraftan kaçınılmadan.
00:01:23Binlerce araç havaya uçuruldu.
00:01:28Patlayıcılar yerleştirilerek.
00:01:36Bir milyonu aşkın figüran öldü.
00:01:39Çok daha fazlası yaralı ya da sakat.
00:01:524 milyondan fazlası şimdi mülteci rolünde.
00:01:55Oysa başlangıçta 50 milyar dolarlık bir bütçe öngörülmüştü.
00:02:15Üstelik dizinin kötü karakteri daha ilk sezonda yakalanmış ve kadrodan çıkarılmıştı.
00:02:37Zaten amaç da bu değil miydi?
00:02:39Ama altıncı sezona girdiğimiz bu günlerde dizi hala sürüyor.
00:02:53Allah'a Amerika!
00:03:01Ve yeni gelişmelerle nefes aldırmadan izletiyor kendini hala.
00:03:06Sınırları etnik ve mezhep ayrılıklarına göre çizilmiş bir yeni Orta Doğu için basılan düğmenin ardından bugün ortaya çıkan Pablo Buğra.
00:03:22Orta Doğu!
00:03:23Orta Doğu!
00:03:24Orta Doğu!
00:03:25Yarın!
00:03:26Orta Doğu!
00:03:26Orta Doğu!
00:03:27Orta Doğu!
00:03:28Orta Doğu!
00:03:29Orta Doğu!
00:03:30Orta Doğu!
00:03:31Orta Doğu!
00:03:32Orta Doğu!
00:03:33Orta Doğu!
00:03:34Orta Doğu!
00:03:35Orta Doğu!
00:03:35Orta Doğu Doğu!
00:03:36Orta Doğu!
00:03:37Orta Doğu!
00:03:38Orta Doğu!
00:03:39Orta Doğu!
00:03:39İzlediğiniz için teşekkürler.
00:04:09Türkiye ile kuzeydeki bölgesel yönetim arasında atılan adımlarla başlayan yeni dönem ve tabi Amerikan başkanlık seçimlerinin ardından başlayan yeni dönem bunların en sık işaret edilenleri.
00:04:23Belki de bunlara Kafkas krizinin ardından uluslararası siyasette başlayan yeni dönemi ve küresel mali krizin ardından küresel ekonomide başlayan yeni dönemi de eklemek gerekiyor.
00:04:36Tabi tüm bunlar Irak'tan bakıldığında ciddi bir fırtınanın da yaklaştığını gösteriyor.
00:04:42Bu süreci doğru analiz etmek Türkiye başta özellikle bölge ülkeleri için son derece önemli.
00:04:49Kırmızı hat fırtınanın öncesinde kartların yeniden dağıtıldığı Irak'tan geçiyor.
00:05:06İzlediğiniz için teşekkürler.
00:05:08İzlediğiniz için teşekkürler.
00:05:40Teröre karşı birleşti özgür dünya. İlk hedef Afganistan'dı.
00:05:49Terörün, kara paranın, çağ dışılığın merkezi haline gelmiş, getirilmiş Afganistan.
00:06:11Kısa zamanda yönetim değiştirildi ve reformlara başlandı.
00:06:24Yeni bir hayat, özgür bir hayat inşa edilecekti.
00:06:28Ama daha yolun başındayken birileri başka bir hedef ortaya koydu.
00:06:50Nükleer silahları vardı. Kimyasal ve biyolojik silahları.
00:06:58Kendi halkına karşı bunları kullanmaktan çekinmeyen bir diktatörün elindeydiler.
00:07:10Üstelik EKİD adıyla özdeşleşen küresel terörist ağına verilen destek kesindi.
00:07:16Mart 2003'te harekete geçtiler.
00:07:34Nisan ayında Bağdat'taydılar.
00:07:36Çünkü 1991'deki ilk Körfez Savaşı'nın ardından başlayan senaryo gereği,
00:07:41kötü adamın elinde silah yoktu, cephane yoktu.
00:07:45Halkının büyük kısmı hem diktatörden nefret ediyordu,
00:07:54hem de yıllardır süren ambargoların altında ezilmişti.
00:08:04Senaryo hızla ilerliyordu.
00:08:07Yıkılan bir heykel değildi sadece.
00:08:09Dikta ve zulüm bitmişti artık.
00:08:14Sıra özgürlük ve demokrasiye geldi.
00:08:18Iraklılar sokaklardaydı.
00:08:21Hoş geldin diyorlardı.
00:08:23Hoş geldin özgürlük.
00:08:25Bugün Iraklılar yine sokaklarda.
00:08:29Bu coğrafyanın bildiği bir sloganı atıyor.
00:08:33Yan ki Go Home.
00:08:34Amerika evine dön.
00:08:36Çünkü birçok yerde eski, yani diktatörü arar durumdalar.
00:08:42Saddamın katliam nedeniyle asıldığı Ducey'de bile.
00:08:45Özgürlük demek demokrasi demektir.
00:08:53Demokrasinin görünen yüzü ise özgür seçimler.
00:08:56İşgal şartlarında, silahların gölgesinde bir dizi seçim yapıldı Irak'ta.
00:09:05Yönetimler oluştu, yeni isimler uluslararası oyuna katıldı.
00:09:09Yeni yapılanmada denge arayışı temel noktaydı.
00:09:12Şiiler, Sünniler ve Kürtler temel aktörler olarak belirlendi.
00:09:17Ve yönetimde bunların dengesi arandı.
00:09:21Saddam yanlısı olarak bilinen Sünniler başlarda dışlandı doğal olarak.
00:09:25Şiiler ve Kürtler biten dönemin intikamını almaya hevesliydi.
00:09:36Bu arada stratejik bir hata yapıldı.
00:09:38Bağızçıların, yani aslında Arap milliyetçiliğinin tasfiyesi hedefi,
00:09:43büyük oranda Sünni ileri gelenlerinin, daha doğru ifadeyle Irak'ın orta kesimlerinin tasfiyesi haline geldi.
00:09:54Şiilerle Sünniler arasında mezhep görünümlü bir mücadele başladı.
00:09:58Bu mücadele Kuzey'de de karşılığını buldu.
00:10:04Kürt-Arap, Kürt-Türkmen çekişmesi çatışmaya dönüştü.
00:10:09Bu, ulusal denge arayışını askıda bırakırken,
00:10:13üç ayrı bölgeyi ortaya çıkardı.
00:10:16Bu arada çatışmanın biçimi de değişmeye başladı.
00:10:18Karşıt gruplar arasındaki çatışmalar giderek azalırken,
00:10:24gruplar kendi içlerinde güç mücadelesine başladı.
00:10:32Koalisyonlar ayrılmaya başladı.
00:10:35Artık demokrasiden ziyade istikrar arayışı ön plandı.
00:10:38Irak tarihi bir anlamda ayaklanmalar tarihidir aslında.
00:10:48Çünkü çok karmaşık bir yapısı var.
00:10:51Peki Irak gibi bir yapı nasıl yönetilebilir?
00:10:53Ya demir yumruklu bir diktatörle, uzun süre yaşadığımız gibi,
00:10:57ya da sınırı çevresi belirlenmiş, etnik dini grupların her birinin haklarını garanti altına almış federal bir yapıyla.
00:11:05Doğru olan bu yapı ama önce güvenlik ve istikrar sağlanmalı onun için.
00:11:12Ve işgalci gücü askerleri, kullandıkları silahların bir bölümünü geri götürmek daha masraplı olduğu için bu topraklarda bırakarak geri dönüyor.
00:11:24Yerlerine daha yeni ve ölümcülerini koyacağı, büyük trajediye neden olan silahlarını bırakarak.
00:11:35Soğuk rakamlarla geçiştirilen trajediler.
00:11:45Bir milyonu aşkın arakla öldü mesela.
00:11:48Her birinin bir hikayesi vardı.
00:11:51Umutları, beklentileri, sevdaları.
00:11:57Tek tek anlatılınca acıtıyor yüreği.
00:12:01Bir milyon denince, soğuk bir istatistik işte.
00:12:05Beş milyon yetimin, bir milyona yaklaşan dulun öyküleri mesela.
00:12:12Sadaka diye dolaşan haber detayı birçoğu.
00:12:18On beş bin Iraklı hala kayıp, ümit kesilmiş çoğundan.
00:12:23İstenen, Fatiha okunabilecek bir mezarları olsun bari.
00:12:26Ebu Garip ve benzeri hapishanelerdeki görüntüleri yaratanlarla yüzleşildi bir şekilde.
00:12:35Ama o işkenceleri yaşayanları, umursayan pek yok artık.
00:12:394,2 milyon mülteci, yıkık şehirler, yüksek suç oranı.
00:12:46Adam kaçırma, cinayet, hırsızlık, çetecilik, yolsuzluk raporları çarpıcı.
00:12:50Dünyanın ilk yazılı kanunlarının hazırlandığı bir coğrafya için hazin bir durum yaşanıyor.
00:12:57Üstelik binlerce yıllık bir çok kültür mirası gibi,
00:13:01hamurabi tabletleri, yani bu ilk yazılı kanunların da akıbeti belirsiz.
00:13:07Bir kısmı geçenlerde İsrail'de yakalandı.
00:13:10115 milyar varillik.
00:13:16Kısacası, trilyonlarca dolarlık bir petrol denizinin üzerinde yüzen bir ülke aslında burası.
00:13:24Ama çalışabilir nüfusun yarısı işsiz.
00:13:274 milyon insan açlık sınırının altında yaşıyor.
00:13:318 milyon insansa acil yardıma muhtaç.
00:13:35Ve giderek radikalce muhafazakarlaşan bir toplum.
00:13:40Bu tablo, RKD ve benzeri terör örgütlerine karşı savaşan Amerika'nın
00:13:46kendi elleriyle bir terör cenneti yarattığının kanıtı.
00:13:52Bu cennetten yararlanan sadece aşırı dinci radikal gruplar değil elbette.
00:13:58Terör örgütü PKK'nın durumu ortada.
00:14:03PKK buranın bir sorunu değil.
00:14:08Türkiye'deki bir sorunun buraya sıçraması.
00:14:11Ama bir gerçek daha var.
00:14:13Irak soprakları ne Türkiye'ye
00:14:15ne de bir başka ülkeye yönelik saldırılar için
00:14:18bir güvenli sığınak olmamalı.
00:14:20Komşularınız sizi tehdit olarak aldırlarken
00:14:22bağımsız, demokratik bir Irak hedefine varmanız mümkün değil.
00:14:26Türkiye'nin PKK'nın deneyini
00:14:2825 yılı kestimde
00:14:29300 bin lira.
00:14:31İki tarafta diyor ki
00:14:31PKK bizim için de sorun, sizin için de sorun.
00:14:34Tamam bunu nasıl yapabiliriz?
00:14:36Bunu çeşitli şekillerde.
00:14:37Türkiye içeride ne yapabilir, dışarıda ne yapabilir?
00:14:40Bunları ben zannediyorum yani eminim bundan ki
00:14:43hepsi görüşülmüş.
00:14:44Ama mekanizma, bundan sonra mekanizma oluşturacak.
00:14:47Şimdi Kürt yönetiminin attığı adımlar var.
00:14:49Mesela lojistik desteklerini kesmiş bilmem
00:14:51onların medyada yaşamalarını engellemiş falan
00:14:55ama bunlar gerçekten yeterli değil.
00:14:57Onların kabiliyeti henüz, hareket kabiliyeti
00:15:00şeyleri henüz var.
00:15:03Üstelik yaratılan bu tablo için
00:15:05trilyon dolarlık bir fatura ödendi.
00:15:0950 milyar dolara bitecekti dişi sözde.
00:15:17Kaybedilen 4.000'den fazla asker
00:15:2413.000'i bir daha göreve dönemeyecek duruma gelen
00:15:2830.000'den fazla yaralı.
00:15:30Ve Irak sendromu tabi ki.
00:15:35Irak sendromu sadece Amerikalılar için geçerli değil.
00:15:38Tek kutuplu dünyanın bu düzeyde sorgulanması
00:15:41uluslararası ilişkilerde yeni arayışların
00:15:44yeni birliklerin her vesileyle zorlanması da
00:15:47Irak sendromunun bir diğer yüzü.
00:15:51Kısacası çok da iç açıcı bir tablo yok burada.
00:15:55Burakta, doğakta.
00:15:57Ama kiminle konuşsak yeni bir dönemden bahsediyor.
00:16:01Aslında yeni dönem ifadesi çok daha fazla anlamlar taşıyor.
00:16:06Kafkaslar kriziyle başlayan
00:16:08uluslararası siyasetteki yeni dönem,
00:16:11küresel mali krizle birlikte küresel ekonomide başlayan yeni dönem,
00:16:16sünnilerin geri dönüşüyle birlikte Irak merkezi politikasındaki yeni dönem,
00:16:22Türkiye ile kuzeydeki bölgesel hükümet arasında atılan adımlarla başlayan yeni dönem
00:16:28ve tabi Amerikan başkanlık seçimleriyle başlayan yeni dönem.
00:16:32Bu yeni dönemin bazı parametreleri
00:16:36uluslararası politik atmosferden,
00:16:39bir kısmı Irak'ın kendi dönüşümünden kaynaklanıyor.
00:16:42Kafkas kriziyle birlikte küresel siyasetteki dönüşümde
00:16:45Irak'ın rolünü ayrıntılarıyla analiz etmiştik eski programlarımızda.
00:16:49Zira Irak savaşı,
00:16:51Amerikan tek taraflılığının ulaştığı en ileri boyuttu bugüne kadar ki.
00:16:55Savaş öncesi dile getirilen iddiaların hemen hiçbirinin kanıtlanamaması,
00:17:00hem Amerika'ya muhalif çevrelere önemli bir koz verdi,
00:17:04hem de müttefikleri gözünde bile sorgulanan bir Amerika ortaya çıkarttı.
00:17:08Öyle ki bugün yeni başkan Obama'nın
00:17:12aslında Amerika'nın imajını düzeltme projesi olduğunu düşünenlerin sayısı
00:17:16hiç de azımsanmayacak kadar.
00:17:19Amerika içindeki tartışmalar,
00:17:21Vietnam benzetmeleri,
00:17:23çocuklarımızı geri verin kampanyaları,
00:17:25işin bir yönü.
00:17:26Oğlum neden öldü?
00:17:29Sayın başkan size yüz yüze
00:17:30bunun beni ne kadar acıttığını anlatmak istiyorum.
00:17:33Ülkemi seviyorum.
00:17:34Daha ne kadar insan ölmeli?
00:17:36Sizi terdemeden daha ne kadar insan ölecek?
00:17:42Bugünlerde daha çok sorulan soru,
00:17:45küresel finans krizi trilyonlarca doları yutarken,
00:17:48on binlerce Amerikalı işsiz kalırken,
00:17:51Irak'ta hala büyük bütçeler ödemeye devam edilecek mi?
00:17:56Petrol şirketlerinin silah lobilerinin karları ortada olsa da,
00:18:00milyonlarca sıradan Amerikalı,
00:18:02belgisinin hesabını daha somut bir şekilde soruyor.
00:18:05Hele ki morgıç kriziyle evini kaybeden binlercesi.
00:18:12Uluslararası platformda da Amerika zorluklar yaşıyor.
00:18:15Rusya'nın Gürcistan Savaşı ile başlattığı yeni dönem tartışmalarının ardında da bu yatıyor.
00:18:21Şer ekseni olarak tanımlanan ülkeler değil sadece,
00:18:24çok daha fazla sayıda devlet,
00:18:26tek kutupluluğun sıkıntılarını yaşıyordu çünkü.
00:18:30Irak, bu çevreler için iyi bir konu.
00:18:32En iyi bilinen örnek,
00:18:422006 yılındaki G8 zirvesinde,
00:18:44dönemin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'le,
00:18:47Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George Bush'un,
00:18:49ortak basın toplantısındaki diyalogtu.
00:18:52George Bush'un dünya genelinde demokratik kurumları geliştirmeyi arzu ettiğini söylemesi
00:18:58ve Rusya'yı bazı noktalarda eleştirmesi üzerine Putin'in,
00:19:01size dürüst olacağım,
00:19:03elbette biz Irak'taki gibi bir demokrasi istemeyiz yanıtı yani.
00:19:13Latin Amerika'dan Orta Doğu'ya, Asya'dan Afrika'ya,
00:19:17haklı ya da haksız Amerika'yı eleştirmek isteyen herkes,
00:19:21bir Irak vurgusu yaparak sözlerine meşruiyet kazandırabiliyor.
00:19:25Bir örnekte bugünden verelim.
00:19:29Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin Irak'taki Amerikan askeri varlığını düzenleyen kararı,
00:19:3431 Aralık 2008'de bitiyordu.
00:19:36Ve bu sürenin uzaması,
00:19:39bugünkü uluslararası ortamda çok da mümkün değildi.
00:19:43Bu yüzden Amerikan tarafı,
00:19:46aylar süren pazarlıklar sonrası,
00:19:49istemediği bir dizi karara imza atmak zorunda kaldı.
00:19:52Kısacası,
00:19:54Amerika'nın işgal ettiği topraklarda bile geri adıma zorlanabildiği ilginç bir dönem bu.
00:20:03Küresel ekonomik kriz ve Gürcistan savaşı sonrası,
00:20:07uluslararası sistemin nasıl işleyici hala belirsiz.
00:20:10Ama yeni bir dönem olacağı kesin.
00:20:13Ve bu,
00:20:14Irak üzerinden yürüyecek bir yeni dönem.
00:20:16Tabi Irak'ın yeni döneminin asıl belirleyicisi,
00:20:23Irak'ta bir süredir yaşanan gelişmeler.
00:20:26Irak'ın yeni anayasasına göre,
00:20:28din, dil, ırk, cinsiyet ayrımı olmadan,
00:20:31el ele, omuz omuza yeni bir Irak,
00:20:34yeni bir gelecek için bir araya gelen,
00:20:37Mezopotamya'nın çocukları,
00:20:39zorlu virajlarla karşı karşıya.
00:20:41Petrol devleri Irak'a dönüyor.
00:20:49Birkaç ay önce,
00:20:50uluslararası basında neredeyse ortak atılan bir manşetti bu.
00:20:55Irak'ın işgalinin ilk günlerinden beri,
00:20:57petrol konusunun,
00:20:58kuşkuların, iddiaların temelinde yer aldığı anımsanırsa,
00:21:02oldukça ilginç bir başlıktı.
00:21:04Irak'ta 36 yıl önce yapılan devletleştirmeyle,
00:21:17buraları terk eden enerji devleri,
00:21:20geri dönmeye hazırlanıyordu.
00:21:23Kan ve petrol,
00:21:25aslında Irak'ın da içinde bulunduğu coğrafyayı şekillendiren,
00:21:29birbiri içine geçmiş iki kavram.
00:21:31Bölgede Osmanlı İmparatorluğu zamanında,
00:21:39Türk Petrol adıyla faaliyette bulunan enerji şirketi,
00:21:43önce Irak Petrol Şirketi'ne dönüşmüş,
00:21:451928'de ise,
00:21:474 enerji revinin eşit hisselere,
00:21:50Ermeni bir iş aramının da %5 hisseye sahip olduğu bir yapıya bürünmüştü.
00:21:55Musul Petrollerinin kontrolü,
00:21:57tamamen bu şirketteydi.
00:21:59Irak hükümeti ise,
00:22:00yalnızca belli bir miktar imtiyaz ücreti alıyordu.
00:22:081972 yılına kadar süren bu dönem,
00:22:11Bağızçıların iş başına gelmesinin ardından sona erdirilmiş,
00:22:15ve bu şirketler ülkeyi terk etmişti.
00:22:18Saddam Hüseyin rejimini yıllarca ayakta tutan,
00:22:22bölge politikalarında ağırlığını sağlayan,
00:22:25İran Savaşı'nı finanse eden,
00:22:27zalim yönetimine bazı çevrelerce göz yumulmasına yol açan,
00:22:32bu petrol oldu yıllarca.
00:22:34Ama saddama yetmedi bu kadarı.
00:22:36Gözünü kuvvetteki sahalara dikmişti.
00:22:40Daha fazlasını istiyordu yani.
00:22:46Tarihsel hak iddiasıyla kuvveti işgal etti ve kendi sonunu hazırladı bir anlamda.
00:22:52Kuvvet petrolleri kuvvette kaldı.
00:23:04Irak uzun yıllar ambargo kurbanı oldu ve petrol denkleminin dışında kaldı.
00:23:10Bir süre sonra insani felaket uyarıları artınca,
00:23:20Birleşmiş Milletler bünyesinde gıda karşılığı petrol programı uygulamaya sokuldu.
00:23:26Amaç, üretilen petrolün bir bölümünün satılması,
00:23:29elde edilen gelirle de Irak halkının insani ihtiyaçlarının karşılanmasıydı.
00:23:34Bu programdaki bir dizi yolsuzluk iddiası bugün uluslararası yargıya taşınmış durumda.
00:23:40Ve işte şimdi de Irak kendi petrolünü de paylaşma aşamasında.
00:23:50Bilinen, ihalesiz yapılacak anlaşmaların iki yıl için düzenleneceği
00:23:55ve ülkenin en büyük petrol sahalarında onarım ve teknik desteği içereceği.
00:24:00İki yıllık bir süre içinde Irak'ın günde iki buçuk milyon varil olan petrol üretiminin
00:24:05üç milyon varile çıkarılması umuluyor.
00:24:09Karşılığı nakit para ya da petrolle ödenecek.
00:24:12Günlük petrol üretiminin yükseltilmesinin ötesinde
00:24:15Irak petrollerinin çok büyük bir potansiyeli var.
00:24:22Irak petrol yataklarında yüz on beş milyar varil tutarında petrol bulunduğu tahmin ediliyor.
00:24:30Bu onlarca petrol şirketinin iştahını kabartıyor.
00:24:34Tabi petrol kaynaklarının daha verimli şekilde kullanılmaya başlamasından önce
00:24:38Irak parlamentosunun petrol yasasını çıkartması gerekiyor.
00:24:43Bu yasayla bazı şirketlere bir dizi iltiyaz tanınabileceği de fısıltı halinde konuşuluyor.
00:24:48Petrol'ün bulunduğu bir yer illa ki Türkiye'nin tarihe dayalı bir şey var, bir iddiaları var.
00:25:02İran o bölgenin üzerinde siyaset yapıyor, Suriye hatta Irak'ın iç siyasi grupları da
00:25:08bu tek sorunu üzerinde şey yapıyorlar, siyaset yapıyorlar.
00:25:13Sorun Irak'ın içerisindedir, tabi ki Irak'ın içerisindedir ama herkes ilgileniyor bu sorunla.
00:25:21Ne var ki, dünyanın üçüncü büyük petrol rezervlerinin sahibi Irak'ta, petrol endüstrisi acınacak halde.
00:25:2921. yüzyılın teknolojisine ve küresel ekonominin rekabet koşullarına uyabilmesi için
00:25:35kısa vadede alternatif çözüm öneren de yok aslında.
00:25:40İşin bir de paylaşım kısmı var tabi.
00:25:44Zira Irak bütçesinin yaklaşık %90'ı petrol satışından elde edilen gelire dayanıyor.
00:25:51Şubat 2007'de üzerinde anlaşılan petrol yasa tasarısı,
00:25:55petrol ihracından elde edilen gelirin Irak'ın 18 vilayeti arasında nüfusları temelinde adil şekilde paylaşımını hedefliyordu.
00:26:06Böylece Irak'ta petrol rezervinin en az bulunduğu yerlerde çoğunluk olan sünnilerin en önemli endişesi de giderilmiş oldu.
00:26:15Irak'ın kuzeyindeki Kürt aşiretlerin söz sahibi olduğu bölgesel yönetimde,
00:26:20kendi bölgesinden çıkan petrolü doğrudan başka ülkelere satma lisansına kavuştu böylece.
00:26:28Elde edeceği geliri merkezi Irak bütçesinden kendisine ayrılan %17'lik paya mahsup ederek,
00:26:34bir anlamda ön tahsilat yapmış oldular.
00:26:38Bölgenin petrol umutları ise sanıldığı gibi kelçük değil,
00:26:42daha ziyade Erbil'le Süleymaniye arasındaki Tak Tak bölgesine odaklı.
00:26:50İlk sismik belirlemelere göre Tak Tak bölgesinde 2 milyar varillik petrol rezervi var.
00:26:56Yani neredeyse Irak'ın şu anda bilinen rezervlerinin tümüne eşit.
00:27:01Bunun 750 milyon varilinin çıkarılabilir olduğu düşünülüyor.
00:27:06Bu bölgede Türk enerji firmaları da oldukça etkin.
00:27:10Türkiye'nin bir enerji transit yolu olarak stratejik önemini ve değerini de pekiştirecek bir olanak bu.
00:27:16Bu anlamda Kuzey Irak petrolünü Kerkük Erbil Zaho üzerinden Ceyhan'a taşıyacak yeni bir boru hattı projesi de bir başka önemli çalışma.
00:27:28Tabi petrol anlaşması denince tartışmaların özellikle de merkezi hükümetle kuzeydeki bölgesel yönetim arasındaki tartışmanın sürdüğünü de unutmamak lazım.
00:27:37Son olarak Haziran 2008'de Kuzey Irak bölgesel yönetimi merkezi hükümetin muhalefetine karşın Kanadalı bir petrol şirketinde iki anlaşma daha imzaladı.
00:27:49Anlaşma Halepçe civarındaki sahaları kapsıyor.
00:27:53Anlaşma uyarıncı şirket Halepçe'nin kalkındırılmasına yönelik projeler içinde 220 milyon dolar verecek.
00:27:59Bu madde aslında işin sırrı.
00:28:02Bölgesel yönetimin kendisinin imzaladığı anlaşmalar böyle ek maddeler içeriyor.
00:28:10Bu ulusal bütçeye aktarılacak gelirin ne ölçüde hakkaniyetli olacağı konusunda şüpheler yaratıyor.
00:28:16Petrol yasa tasarısıyla yerel yönetimlerin doğal kaynakları üzerindeki yetkileri arttırılırsa Irak'ın toprak ve siyasi bütünlüğünün korunmasının güçleşeceği endişesini de bu anlamda önemli bir not olarak ortaya koymak gerekiyor.
00:28:32Petrol kartı Irak'ın hemen her şeyi.
00:28:35Müzakereler devam ediyor. Konumun dolayısıyla ayrıntı veremem.
00:28:50Petrol en büyük zenginliğimiz ve tüm Iraklılara ait.
00:28:53Yine doğru mekanizmanın kurulmasının zorlu süreci bugün bir tartışmalar.
00:28:572003 yılından beri Irak politikasının merkezinde yer alan grup Şiiler.
00:29:10Şii politikası yüzyıllardır Orta Doğu'nun en hassas konularından biri.
00:29:18Örneğin geçtiğimiz yüzyılın başlarında Orta Doğu'da birileri ellerindeki cetvellerle sınırları çizerken,
00:29:25İran'ı Şii topluluklarından ayırmaya özel önem vererek Irak'la komşu yaptılar.
00:29:36Bununla da kalmadı.
00:29:38Irak ve Kuvvet'teki Şii topluluklar da milliyetçi Arap kimliğinin ön plana çıkarılmasına uğraşıldı ki
00:29:43Şii kartı kolay kolay kullanılamasın.
00:29:47Bir ötürü de başarılı olundu.
00:29:48Bugün Şii hileli olarak adlandırılan endişenin gelsiz olduğunu dile getirenler de bu gerçekten hareket ediyorlar.
00:30:02Dava Partisi'nin Şii din devlet anlayışıyla Hümeyni'nin ve bugün İran'daki Şii din devlet anlayışı birbiriyle ciddi şekilde farklı.
00:30:16Ciddi farklılıklar gösteriyor Dava Partisi.
00:30:19Ve bu nedenle dolayı Dava Partisi ile İran belli dönemlerde mesafeli oldular.
00:30:26Bu fikri tartışmalar nedeniyle.
00:30:30Diğer Muktadah Sadr'a bakıyoruz.
00:30:32Muktadah Sadr'ın doğuş itibariyle baktığımızda Muktadah Sadr bir Arap milliyetçiliği çerçevesinde doğdu.
00:30:39İlk Saddam devrildikten sonra ilk ortaya çıkışı Iraklı olmayan Şii din adamlarının Irak'tan çıkarılması çerçevesinde ortaya çıktı.
00:30:50Bu nedenle dolayı hem siistaninin ve diğer Iraklı olmayan Şii din adamlarının Irak'tan çıkmasını istiyordu.
00:30:55Ve bu nedenle dolayı ciddi şekilde bir anti-İran eğilimi içerisindeydi Muktadah Sadr.
00:31:01Yine genişletilmiş Orta Doğu için hazırlanan Amerikan menşeili bazı haritalarda Basra'ya hakim bir Şii Arap varlığının yer alması bu anlayışın önemini gösteriyor.
00:31:12Kısacası Orta Doğu'da masa başında çizilen sınırlar bölgeye refah getirmediyse de Batılılar için bazı sorunları çöktü.
00:31:23Ama bugün yeni sorunları beraberinde getirdi.
00:31:26Medeniyetler savaşı tezlerini doğuran ciddi sıkıntıları.
00:31:30O dönemin yarattığı bu Orta Doğu düzeninin sorunlarıyla biz boğuşuyoruz.
00:31:40Dolayısıyla o dönem yani iki dünya savaşı arası dönem ve ondan sonra gelişen olaylar tabi halen işte bugün karşılaştığımız sorunların kaynağı.
00:31:56Ve Irak'ın işgaliyle sonuçlanan savaşlardan beri bu sorunlar artık bölgeyle de sınırlı değil.
00:32:04Irak'taki Şii yapılanmaya baktığımızda 3 önemli grup ön plana çıkıyor.
00:32:09Başkanlığını Abdülaziz El Hekim'in yaptığı Irak'ta İslam Devrimi Yüksek Konseyi,
00:32:14Eski Başbakan İbrahim Caferi'nin liderliğindeki Dava Partisi ve Muktadah Es Sadr'ın hareketi bu ittifakı oluşturan siyasi hareketler.
00:32:23Bu gruplar son seçimlere Birleşik Irak İttifakı adıyla beraber girdiler ve parlamentonun en güçlü grubu oldular.
00:32:41Ama aralarında ciddi anlayış farkları vardı.
00:32:44Federalizm ve yeni Irak yapılanması gibi temel konuların yanında dış dünyayla ilişkilerde de sorunlar açıktı.
00:32:52Bu gruplar arasındaki farklar özellikle İbrahim Caferi'nin bir oy farkla Başbakan adayı seçildiği oylamada netleşti.
00:33:01Devrim Konseyi giderek İran yanlısı bir tutum içine girerken Sadr grubu Arap milliyetçiliği anlayışına sahip çıkıyordu.
00:33:09Bu ayrılıklar yüzünden işler sıkıntılı yürüyor.
00:33:15Bu kırılma yeni dengeleri ortaya çıkarıyor.
00:33:18Karşılıklı pazarlıklar yapılıyor.
00:33:20Hiç de kolay değil parlamentoda yola almak.
00:33:24Dava Partisi daha uzlaşmacı görüntüsüyle dengeyi korumaya çalıştı ancak en büyük sorun yerel güç paylaşımı noktasındaydı.
00:33:33Bunları bir araya getiren şey şu anda iktidara doğru yürüme veya iktidarı elinde tutma çabası.
00:33:42Orijinal gündemlerine baktığınız zaman ayrıldıkları çok önemli noktaları olduğunu görüyorsunuz.
00:33:47Örneğin federalizm.
00:33:49Muktadan Sadr'ın federalizme bakışıyla, Sadr Hareketi'nin bakışıyla Devrim Yüksek Konseyi'nin bakışı arasında çok ciddi farklar var.
00:33:57Devrim Yüksek Konseyi'nin federalizm konusundaki tavrı federalizmi destekler nitelikte.
00:34:02Ama Sadr Hareketi'nin öyle değil.
00:34:04Sadr Hareketi, Irak'ın bir Arap devleti olduğunu, Arap özelliğinin korunması gerektiğini,
00:34:09bunun teokratik olması gerektiğini ama tek bir Arap devleti olarak varlığını sürdürmesi gerektiğini sanırım.
00:34:15Şimdi bu Irak'ın bekansına ilişkin çok önemli bir aslında ayrım noktası.
00:34:21Bugün Başbakan Nureyil Maliki'nin de Dava Partisi'nin üyesi olması yine bu durumun bir göstergesi.
00:34:28Ama Şii İttifakı'ndaki bölünme artık somut.
00:34:31Ocak ayı sonunda yapılacak seçimlerde Şiilerin gerçek gücü ortaya çıkacak.
00:34:35Çünkü Sadr grubu ittifaktan ayrıldı.
00:34:38Özellikle Necef'te çok sayıda kişinin ölümüyle sonuçlanan çatışmalar bu ayrışmayı derinleştirdi.
00:34:51Çatışan taraflar Irak ordusu destekli Irak İslami Devrimi Yüksek Konseyi'nin Bedir Tugayları'yla
00:34:57radikal Şii lider Mukteda Sadr'ın mehdi ordusuydu.
00:35:05Demişle de bağlantıları olduğu düşünülen Sadr grubu özellikle Amerika karşıtı çıkışlarıyla ön plana çıkarken
00:35:12çatışmadan kaçmayan tavırlarıyla korku da yaratıyordu bir yandan.
00:35:17İslam Devrimi Yüksek Konseyi federal bir Irak'ta kendi kendini yöneten bir Şii bölge fikrinin savunucusu.
00:35:26Mutteda Sadr ise federalizm konusunda Sünnilerle aynı tarafta yer alıyor ve bu sistemin ülkeyi böleceğini savunuyor.
00:35:35Sadr grubu Şiilerin Arap milliyetçisi unsurlarından oluşuyor ve Iraklılık bilinçleri kuvvetli.
00:35:41Hatta Şiilerin dini önderi Büyük Ayetullah Ali Sistani'ye yönelik dikkat çekici bir muhalefet gösterebiliyorlar.
00:35:50Sadr grubuna bağlı milisler Saddam rejiminin devrilmesinden kısa bir süre sonra
00:35:54Ayetullah Sistani'nin evini kuşatarak ülkeyi terk etmesini ya da Sadr'ı merci olarak kabul etmesini istemişti.
00:36:03Sistani'nin İran doğumlu olması onu Sadr grubunun
00:36:07Iraklı Arap merciyi istiyoruz çağrılarının hedefi haline getiriyor.
00:36:12Ama Sadr'ın pek çok sefer Sistani'nin karar ve çağrılarına uyduğu da bir başka gerçek.
00:36:19Mutteda Sadr Irak'ta Şii, Sünni, Türkmen pek çok kişi için gerçek bir kahraman
00:36:25ve onun muhalefeti grubunun ötesinde etkiler yaratıyor.
00:36:29Tabi son seçim yasasında doğrudan Sadr grubu hedeflenerek getirilen bir dizi yasakta tartışmalı.
00:36:40Sadr hareketinin seçime girebilmesi için Mehdi ordusunu dağıtması gerekiyor.
00:36:44Ancak Bedir Tugayları ya da Peşmergeler için böyle bir tanım yok.
00:36:49Bu seçim sürecinde yaşanabilecek ciddi gerilimlerin de habercisi.
00:36:54Mutteda Sadr bir süredir İran'da dini eğitim alıyor.
00:36:58Bu eğitim daha birkaç yıl sürecek.
00:37:00Bu dönemde nasıl bir değişim gösterecek bu da merakla beklenen bir konu.
00:37:05Irak Şiileri için bir diğer önemli konu da İslam Devrimi Yüksek Konsey Lideri Abdülaziz El-Hekim'in rahatsızlığı.
00:37:12Uzun süredir kanser tedavisi gören hekimin hastalığı oldukça ilerlemiş durumda.
00:37:18Onun ardından İran yanlısı bu hareketin geleceği belirsiz.
00:37:21Kimilerine göre aynen devam eder.
00:37:25Kimilerine göre ise içerideki bazı sıkıntıların kırılma yaratması kaçınılmaz.
00:37:292003 yılından beri hemen herkesin üzerinde uzlaştığı gerçek, tüm bu süreci en etkin şekilde yöneten grubun Kürtler olduğu.
00:37:49Kuzey Irak'ın son birkaç yılda geldiği aşama tahminlerin ötesinde.
00:37:53Bu başarının ardında yatan birkaç neden var.
00:38:00Yeni sistem arayışlarının ilk günlerinde Kürt liderler Şii heveslerini doğru analiz ederek bir Şii-Kürt İttifakı'nı hayata geçirdi.
00:38:10Kartlarını doğru oynayarak güçlerini arttırdılar.
00:38:12Tehlikeler var yani bu bölgeye yönelik tehlikeler var.
00:38:16Henüz devam eden sorunlar var mesela bir kerkü sorunu var.
00:38:19Bunlar iki partiyi bir araya gelmeye zorladı.
00:38:23Yani size çok şey bir tablo vereyim.
00:38:28Irak'a, Irak parlamentosuna giden bütün koalisyonlar dağıldı.
00:38:32Sadece Kürtler birleşti.
00:38:34En önemlisi de KDP ve KYB liderleri eski çatışmalarını bir sürede olsa toprağa gömerek güçlü bir birliktelik sergiledi.
00:38:45Sunilerin Irak denklemine geri dönme hazırlığı yaptıkları bugünlerde de denge unsuru olarak yeni bir kartı kullanmak istiyorlar.
00:38:53Irak anayasa yapım sürecinde, Irak'ı Arap olarak tanımlamak isteyen güçlü çevrelere karşı Türkmenlerin, Asurilerin, diğer azınlık gruplarının hakları için en samimi katkıyı Kürt yönetimler.
00:39:09Yeni dönemdeki Irak kimliği için önemli bir dayanak noktasıdır Kürtler.
00:39:13Ama son süreçte hemen herkes bir Kürt-Arap geriliminin farkında ve bu Kuzey'de endişeler yaratıyor.
00:39:29Irak tarihi boyunca bunu kışkırtanlar oldu.
00:39:32Hatta bu dizantışlarda Kürtlerin öldürülmesinin helal olduğunu söyleyen bir fetva bile çıkarıldı.
00:39:37Ama başarılı olamadılar.
00:39:39Bugün de bundan çıkar sağlamak isteyebilecek çevreler var elbette.
00:39:42Ama bu tuzlara düşüneceğiz.
00:39:47Türkiye kurtarıcı reçet edilir Kürtler için bu dönemde.
00:39:52Amerikan araştırma kurumları da böyle diyor.
00:39:55Eğer gelecekte bir Kürt oluşumu burada kalırsa Türkiye'nin desteğiyle, Türkiye'nin yardımıyla kalacak.
00:40:00Çünkü Irak çok feci bir şekilde nasyonalizm, Arap nasyonalizme doğru gidiyor.
00:40:07Amerika'nın çekilme tatmimini açıklamış olması da yine Kürtleri harekete geçirdi.
00:40:11Mesut Barzani'nin Amerika'daki son temaslarında, Amerika'nın çekilmesine karşı çıktığı, en azından Kuzey Irak'a yerleşmelerinin istediği biliniyor.
00:40:22Kuzeyde geleceğe yönelik riskler de var.
00:40:25Bunun en ön plana çıkanı, son günlerde Kuzeyde iki parti dışındaki arayışların İslamcı partilere kayışı.
00:40:33Ne KDP, KAB'nin yok olmasını istiyor, ne KAB, KDP'nin yok olmasını istiyor.
00:40:38Çünkü birbirlerini tamamlıyorlar.
00:40:40Aslında ideolojik farkları yoktur iki partide.
00:40:43İdeoloji üzerinde kurulmamış bir parti, aynı şekilde birbirinden besleyen partilerdir.
00:40:48Ve bu gücü daha da güçlenme adına birleşme, yani ittifak içerisindediler.
00:40:52Eğer solcu parti olsaydı, eğer daha demokrat bir parti olsaydı, bence onların içerisinde de bölüşmeler olacaktı.
00:41:02Ama onların alternatifleri bir İslami parti olduğu için, bunu kesinlikle, bu dönemlerde en azından Taliban'i ve Barzani yaşadığı müddetçe,
00:41:12hükmettikçe bunlara, kesinlikle KDP'nin ve KAB'nin yol ayrılışı söz konusundaydı.
00:41:19Bu korkudan PKK da yararlanıyor kendi konumu çerçevesinde.
00:41:25Bu noktada devreye Türkiye giriyor.
00:41:28Türk diplomasisinin ince ayarlarla dolu son açılımları daha da bir anlam taşıyor.
00:41:34Kuzeyden yükselen ses, Saddam dönemindeki iş birliğini yeniden sağlayalım şeklinde.
00:41:42Türkiye'nin desteği olmasaydı, 688 karar, Birleşmiş Milletlerin Güvenlik Konseyi'nden çıkması belki biraz zordu o.
00:41:50Çekiş gücün kurması ve çok sayıda insani ve iktisadi yardımlarda bulunan Türkiye.
00:41:58Bu bölgeyi Saddam döneminde, 2003'ten önce korudu gerçekten ve hatta Kürtlerin iç savaşına müdahale edip onları barıştırmaya,
00:42:08Sulopil'e, Ankara'da toplantılar yapıldı.
00:42:11Türkiye'nin barış gücüyle burada savaşı önlemeye katkıları da bulundu.
00:42:18O yüzden beklenmeyen bir şey değil yani buranın ve Türkiye arasındaki ilişkiler.
00:42:24Türkiye'nin bölgenin yeniden imarında oynadığı zor ortada, Türk iş adamlarının yatırımları 4 milyar doların üzerinde.
00:42:35Üstelik petrol yasasındaki gelişmeler ve yeni sahalar, iki taraf arasındaki iş birliği potansiyelini artırıyor.
00:42:43Tabi dönüp dolaşıp konu teröre geliyor.
00:42:47Bu konuda somut adımların neler olacağına ilişkin bir şeyler söylemek mümkün değil.
00:43:10Ancak kısa vadede peşvergelerin dahil olacağı bir askeri opsiyon gündemde yok.
00:43:16Bırak'ın göreli en huzurlu bölgesinde çatışma ortamı istenmiyor her şeyden önce.
00:43:24Peşvergelerin böyle bir gücü olup olmadığı da soru işareti.
00:43:29Ancak lojistik destek anlamında başlatılan yolların, havaalanlarının daha sıkı kontrolü gibi önlemler var.
00:43:36Bu kadarının bile terör örgütünün yarattığı panik ortada.
00:43:40Üst üste gelen saldırılarla örgüt bir taraftan dağılma sürecindeki taraftarlarına
00:43:45''Hala ayaktayım'' mesajı vermeye çalışıyor.
00:43:48Diğer taraftar da Ankara ile Barzaniye arasındaki yakınlaşmayı tahrik etmeyi umuyor.
00:43:55Bu saldırıların Irak parlamentosunda da Kürt-Arap gerilimini artıran bir faktör olduğunu eklemek lazım.
00:44:01Umut veren gelişme en azından şimdilik bu oyuna düşülmemiş olması.
00:44:09Çünkü yeni dönemin başlangıcında Türkiye'nin konumu öne çıkıyor.
00:44:13Irak'a yönelik hiçbir zaman gizli gizliden taşımayan Türkiye,
00:44:18her zaman dostluk ve kardeşlik duygusuyla hareket etmiş,
00:44:23Irak'ın toprak bütünlüğüne ve siyasi birliğine önem vermiş.
00:44:28Türkiye daha önce onlarca kez görüldüğü gibi,
00:44:32Kuzey Irak Kürtleri için tek çıkış yolu ve tek güvenlik kulturu.
00:44:38Ben bunu kutluyorum, iyi, olumlu buluyorum.
00:44:42İsterse Kürtlerle de olursa, diyalog, iyi buluyorum onu.
00:44:46Ama sonuçlar önemlidir.
00:44:49Yani ne şekilde sonuçlar elde edilebilir, ne kadar, ne söyleyeyim,
00:44:56verimli olabilir, ne kadar Türkiye ağırlığını gösterirse, gücünü ortaya koyarsa, o kadar olabilir.
00:45:07Başlayan diyalog süreci birçok kırmızı hattı yok edebilecek düzeyde.
00:45:13Gerekli irade gösterilebilirse tabii.
00:45:15Petrol fiyatlarındaki artışla birlikte elde edilen muazzam gelirler,
00:45:24Şii ittifakındaki kırılma, Kürt-Şii ittifakında başlayan çatlaklar,
00:45:29İran'ın nüfuzunu her geçen gün arttırması,
00:45:32Kerkü'nün statüsünde herhangi bir ilerleme sağlanamaması,
00:45:37Kuzey'de yapılan terör saldırılarıyla birlikte Türkiye ile gerilen ilişkiler,
00:45:41direnişin gücünü kırmaması ve tabii Amerika Birleşik Devletleri ile sorunlu bir güvenlik anlaşması.
00:45:49Tüm bunlar Irak'ta politikanın son derece kaygan bir zeminde yapılmasını gerekli kılıyor.
00:45:55Ama asıl değişim etkisini daha yeni yeni hissettiriyor.
00:46:00Çinli Araplar geri dönüyorlar çünkü yerel seçimlerle ve oldukça da güçlü bir şekilde.
00:46:11Şubat 2008'de Irak parlamentosu çok önemli bir yasa paketini onayladı.
00:46:20Pakette ülke bütçesi, tutuklu ve hükümlüler için sınırlı bir af ve Bağdat'la yerel yönetimler arasındaki ilişkileri düzenleyen maddeler vardı.
00:46:29Ancak Başkanlık Konseyi, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Adil Abdülmehdi'nin vetosu nedeniyle yerel yönetimlerle ilgili yasayı geri gönderdi.
00:46:38Şii üye büyük baskıların ardından vetosunu kaldırdı ve tıkanıklı kaşıldı.
00:46:44Zira amaçlanan, saddam sonrası dışlanan, bunun üzerine 2005 yerel seçimlerini boykot eden Sünni Arapların Irak politikasına dönmeleriydi.
00:46:53Hala çok sayıda Sünni isim ve grup dışarıda.
00:47:01Siyasete katılım olmazsa sisteme entegrasyonda olmaz.
00:47:04Önemli bir temsil sıkıntısı var.
00:47:07Bunu çözmek önemli.
00:47:08Sünni'lerin nüfuslarıyla orantılı bir siyasi gücünün olmaması, saddam sonrası dönemin en yumuşak karnıydı.
00:47:19Amerika'nın Irak'ı işgali aslında Bağdat rejiminin tasfiyesiydi.
00:47:24Bu tasfiye sonrası girilen yeniden inşaat süreci, doğal olarak Bağdat'cı isimlerin devri dışı kalması anlayışına dayanıyordu.
00:47:31Ama bu masa başında planlandığı kadar kolay değildi.
00:47:36Arap milliyetçisi Bağdat aslında Sünnilik temeline dayanmıyordu.
00:47:40İçinde Şii, Sünni, Hristiyan birçok unsur vardı.
00:47:45Hristiyan Tarık Aziz, Kürt Taha Yasin Ramazan, Şii Muhammed Sahab, bu grupların ve bütün dünyanın tanıdığı siyasi önemleri olan figürlerden sadece üçü.
00:47:56Saddam Hüseyin yalnızca güvenlik teşkilatını Sünnilerden kurmuştu.
00:48:02O da kendini güvende hissetmek için.
00:48:05Ama 1991'de 1. Kölfez Savaşı'nın ardından 32 ve 36. paraleller arasına sıkışınca devlette tüm güç Sünnilerin oldu.
00:48:16Ve neredeyse tüm ileri gelenleri Bağdat'ın bir parçası haline geldi.
00:48:20Yeni Irak Anayasası'nda Bağdat partisi ve ideolojisinin yasaklanması, Sünnilerin Saddam sonrası politik atmosferdeki kimlik arayışlarını zorlaştırdı.
00:48:31Sünnileri temsil edebilecek Bağdat geçmişi olmayan bir yapı kurmak neredeyse olanaksızdı çünkü.
00:48:38Bu bir stratejik hata anlamına geliyordu.
00:48:40Bağdat su üyesi ordu mensuplarının tasfiyesi bu kişileri boşlukta bıraktı.
00:48:51Hem savaşmayı hem Irak'ı çok iyi biliyorlardı.
00:48:55Direnişe verdikleri destek bugünkü acı tablonun önemli bir belirleyeni oldu.
00:49:00Direnişçiler aynı zamanda Sünnilerin milis kuvveti rolünü de üstlenerek etkinliğini iyice arttırdı.
00:49:06Irak ordusunun dağıtılması sonunda oluşan güvenlik boşluğu 100 bin civarındaki milisede meşruiyet sağladı.
00:49:15Şiilerin Bedir Tugayları ve Mehdi ordusu, Kürtlerin peşmer geliri bu kapsamdaydı.
00:49:21Bunlara karşı kendini güvensiz hisseden Sünniler direnişe sarıldı.
00:49:26Uzunca bir süre Sünnileri göz ardı eden Amerikalılar direnişin boyutları karşısında sonunda pes etti.
00:49:41Önce kısmi bir afla bağışçı bazı isimlere devlet aygıtında çalışabilme, orduya katılabilme olanağı sağladılar.
00:49:48Ardından pek çok kişi tarafından tehlikeli bulunsa da Uyanış Konseyleri adı altında kendi kontrolleri altında bir Sünni minis gücü yarattılar.
00:49:59Bugün yaklaşık 80 bin üyesi olan Uyanış Konseyleri'nin her üyesinin silah ve teçhizatının karşılanmasının yanı sıra günlük 10 dolar ücreti de ödeniyor.
00:50:09Joseph Biden'ın size bahsettiğim gibi projesini hayata geçirmek istiyor.
00:50:15Sahva gruplarını kurdu Sünnilerin. Bir tek Sünnilerin askeri güçleri yoktu.
00:50:21Şiirlerin Bedir Tugayları ve Muhtada Erseler'in kurduğu Ceyşil Mehdi ordusu, Kürtlerin peşmerge gücü, Sünnilerin hiç gücü yoktu, askeri gücü yoktu.
00:50:33Sahva grupları, Uyanış gruplarını Amerika kurdu.
00:50:35Bu hamle direnişin etkinliğini önemli ölçüde sınırladı.
00:50:40Ama bu yeterli değil.
00:50:42Özellikle Mayıs 2008'de yürürlüğe giren federalizm yasasının işlemesi için de Sünnilerin siyasi katılımı hayati önemde.
00:50:52Her ne kadar son dönemde bütçenin merkezi otoritenin kontrolüne bırakılması gibi bir dizi karar alınmış olsa da,
00:51:00Ademi merkeziyetçiliğin çok güçlü olduğu bir Irak dizaynı var artık.
00:51:04Bu yapıda olabildiğince sağlıklı bir il meclisi yapısı şart.
00:51:09Özellikle de karışık eyaletlerdi.
00:51:12İşte bu yüzden ülkede yerel seçimlerin yapılmasına ilişkin yasa tasarısı,
00:51:16başta Amerika olmak üzere pek çok kesim için çok önemliydi.
00:51:19Ama karar çok da kolay çıkmadı.
00:51:21Konuya ilişkin tasarı, parlamentoda Kürt üyelerin boykotu ile karşılandı.
00:51:30Ardından Cumhurbaşkanı Celal Talabani engeline takıldı.
00:51:34Anlaşmazlığın adı, Kerkük'tü.
00:51:36Tasarı, Kerkük'te sandalyelerin, Türkmenler, Kürtler ve Araplar arasında eşit paylaşımını öngörüyordu çünkü.
00:51:49Tartışmanın sokağa yansıması gecikmedi.
00:51:52Kerkük'te, Kürtlerin tasarıyı protesto mitinginde yapılan intihar saldırısında 22 kişi öldü, 150 kişi yaralandı.
00:52:00Etnik ve kültürel olarak hassasiyetinin yanı sıra,
00:52:08ülkenin en zengin petrol rezervlerinden bir bölümünün bulunduğu stratejik Kerkük,
00:52:13Irak tartışmalarının kalbi durumundaki pozisyonunu sürdürüyor.
00:52:18Oysa Irak anayasasına göre, Kerkük'te çoktan durumun normalleşmesi ve bir referandum düzenlenmesi gerekiyordu.
00:52:27Hala normalleşemedi Kerkük yani.
00:52:29Normalleşecek gibi de görünmüyor.
00:52:32Bu yüzden yine Kerkük devre dışı bırakılarak sağlandı uzlaşma.
00:52:37Böylece Ocak ayı sonunda eyalet seçimleri yapılmasının yolu açılmış oldu.
00:52:41Ancak bu seçimlere Kerkük ve Kuzey Irak'taki özel yönetime bağlı Dohbuk, Erbil ve Süleymaniye dahil değil.
00:52:51Kerkük için seçimlerden sonra yeni bir yasal düzenleme yapılması planlanıyor.
00:52:59Kerkük'te bir şeyler yapmak, herhangi bir şey yapmamak kadar kötü ve riskli.
00:53:06Gerçek olan Kuzey'deki bölgesel yönetim, Kerkük'teki Arap ve Türkmenleri kendi yönetimleri altında daha iyi bir hayatları olacağını ikna edemedi.
00:53:19Edecek gibi de görünmüyor.
00:53:20Türkmen, Kürt, Arap olarak değil, Kerküklüler olarak birlikte yaşama iradesi net bir şekilde ortaya konmalı önce.
00:53:31Ancak böylece yönetimdeki güç paylaşımı doğru bir mekanizmayla herkesi tatmin edecek şekilde yapılabilir.
00:53:38Biz dayatmacı anlayışlar bir yere varılamayacağını anladık.
00:53:41Diğer taraflar da anlıyor.
00:53:43Şimdi Kürtler de böyle yeni bir politika kullanıyorlar.
00:53:50Türkmenleri kazanmaya çalışıyorlar.
00:53:54Şiddetten uzaklaşıyorlar.
00:53:57Diplomatik yolları, barışçı yolları arıyorlar şu an.
00:54:01Yeni şeylerde geçtikleri tecrübelere dayanarak.
00:54:06Biz de öyle.
00:54:10Yani böyle bir yaklaşım varken biz de uzaklaşmamalıyız.
00:54:14Biz de uzaklaşmamalıyız.
00:54:16Biz de yakınlık göstermeliyiz.
00:54:19Irak genelinde başka sorunlar da var.
00:54:22Güvenlik krizinin ötesinde elektrik kesintileri, işsizlik ve altyapısızlıktan bunalan çok sayıda Iraklı'nın seçimleri protesto edebileceğiyle konuşuluyor.
00:54:36Özellikle iyice güç kaybeden layık eğilimli partilerin böyle bir politik manevrası olabileceğine işaret ediliyor.
00:54:44Seçimlerin nasıl yapılacağı, sandıkların hangi koşullarda açılacağı gibi bir dizi sorun da var.
00:54:50En büyük tartışma, milis güçlerini lavetmeyen siyasi oluşumların seçimlere girmesini engelleyen düzenleme.
00:54:57Yasadaki milis tanımı doğrudan Sabri grubuna bağlı Mehdi ordusunu hedef alıyor.
00:55:03Şii İttifakı'ndan tamamen ayrılan ve hükümetin birçok uygulamasına muhalif bir tavır alan Sabri grubu, Iraklı Şiiler arasında çok etkin.
00:55:13Özellikle de şehirlerde.
00:55:14Tartışma henüz sokağa yansımadı ve Sad grubunun sokakta yapabilecekleri örnekleri hala canlı.
00:55:32Sünni politikacılar için ikilemler de sürüyor.
00:55:39Bir yandan İran ve Şii yükselişi karşısında Amerikan garantörlüğünün öneminin farkına varmış durumdalar.
00:55:46Suudi Arabistan başta bölgede ittifakta bulunabilecekleri Arap-Sünni ülkelerden de bu yöndeki mesajlar etkili oluyor.
00:55:54Ama bir yandan da Sünni politikacılar için Amerika ile uzlaşıyor görüntüsü vermek son derece zor.
00:56:02Hem bugüne kadarki söylemlerinde radikal bir değişiklik demek bu hem de bazı çevrelerin doğrudan hedefi olmak.
00:56:09Sünni kamuoyu da böyle bir görüntüye pek hazır değil.
00:56:16Yani seçim başarısına doğrudan etkisi var bu açılımın.
00:56:21Ancak yine de genel seçimlerin ülke içinde birbirine rakip etnik grupları arasında bir buzdaşı sağlaması
00:56:27ve Irak'ta son siyasi dengelerin anlaşılması açısından önemi büyük.
00:56:32Özellikle de Sünnilerin yükselişinin beklendiği bu dönemde Sünni dengesinin gücünün görülmesi anlamında.
00:56:47Ve tabi yeni dönemin belki de en önemli belirleyicisi.
00:56:52Amerika Birleşik Devletleri'nin yeni başkanı.
00:56:55Ve onun vaat ettiği değişim.
00:57:02Bu değişim sloganının tüm dünyada olduğu gibi Orta Doğu'da da ilgi ve bir ölçüde semini.
00:57:14Ama temkinli ve hatta olumsuz beklentiler hala çok yoğun.
00:57:20Özellikle teröre karşı savaş sloganı altında 11 Eylül saldırısının stratejik hamleler için kullanımı nedeniyle bu olumsuz bakış çok da normal aslında.
00:57:32Obama'nın dış politika deneyimsizliği de yine şüpheci yaklaşıma neden oluyor.
00:57:44Bu Şahin isimlerin etkisi altında kalabileceği gerekçesiyle.
00:57:48Üstelik Obama bir barış adamı olarak lanseydinize de Pakistan'ı bombalarım ya da bütün savaşlara karşı değilim aptalca savaşa karşıyım gibi sözleriyle aslında pek de barışçı bir profil çizmeyebileceği şüphesini de yaratmıştı.
00:58:13Hüseyin adıyla Amerikalı muhafazakar çevrelerde aslında hala pek de güvenilmeyen yeni başkanın güçlüğünü ispat etmek için gereksizce sert hamleler yapması da olasıdır.
00:58:31Irak'ta da özellikle kamuoyunda bu şüpheci algılama devam ediyor.
00:58:35Bir öncekiyle karşılaştırıldığında son Amerikan seçimlerinde Irak konusu pek de önemli bir yer tutmadı.
00:58:53Küresel mali kriz ve değişim rüzgarları bu kadar şiddetli esmeseliyle Obama'nın Irak'taki askerleri her ay bir tugay olmak üzere belirli bir düzende tamamen çekmek ve Afganistan'a daha fazla asker kaydırmak vaadi çok daha delinlemesine tartışılırdı Amerika'da da.
00:59:23Tabi Obama'nın zaferinde Bush yönetiminin Irak'taki başarısızlığının önemli payı olduğu bir gerçek.
00:59:30Ama derinlemesine tartışmalar yaşansaydı Obama'nın bu çekilme vaadini Orta Doğu Kafkasya ve Orta Asya'na enerji kaynaklarını ve yollarını mümkün olduğu kadar kontrol altında tutma şeklinde özetlenebilecek Amerikan politikasını terk edip etmediği sorusunu yanıtlaması gerekirdi.
00:59:50İran'ın nasıl çevreleyeceği ve İsrail'in güvenliğini nasıl sağlayacağı sorularını da tabi.
01:00:05Obama'nın önündeki Irak profili gerçekten çok zorlu.
01:00:09Irak en azından şu anda Orta Doğu'da ilk defa Şiilerin hakimiyeti altında görünen bir Arap ülkesi.
01:00:16Bu durumun İran boyutu özellikle önemli.
01:00:20Irak'ın kuzeyindeki gelişmelerin Türkiye, İran ve Suriye'deki siyasi, sosyal ve kültürel etkileri bir başka sorun.
01:00:31Amerika'nın bölgedeki İsrail'le birlikte en stratejik müttefiki Türkiye boyutuyla bu bir başka kaygan zemin.
01:00:43Peki Irak'ın bütünlüğü sağlanmadan, kritik yasalar geçmeden, enerji güvenliği sağlanmadan Amerika bu ülkeden çekilebilir mi?
01:00:56Amaç huzurlu ve istikrarlı bir Ortadoğu'yuysa yanıt kısa vadede hayır.
01:01:05Tabi Irak'ın bütünlüğü diye bir niyet var mı ya da sorgulamamız lazım.
01:01:10Bu aslında pek belli değil.
01:01:12Zira başkan yardımcısı Biden, geçen yıl Amerikan senatosunda kabul edilen ve Irak'ı üçe bölmeyi öngören tartışmalı yasanın mimarı.
01:01:21Tasarı, Irak merkezi yönetimi ve pek çok bölge ülkesi tarafından sert dille eleştirilmişti.
01:01:35Amerika'nın hali hazırda Irak'ta 150 bin askeri bulunuyor.
01:01:39Bunların çekilme maliyeti bile bugünkü ortamda önemli bir sorun.
01:01:43Peki, Amerika askerliği çekildiğinde Irak'ta ne olacak?
01:01:52Tahminler hiç de iç açıcı değil.
01:01:55Henüz entegre bir Irak ordusu kurulamadığından,
01:01:58üç tarafın milisleri arasında çıkabilecek çatışmaların bir sivil savaşa dönüşmesi ihtimali en korkutucu senaryo.
01:02:13Böyle bir gerilimin fitilini, Kerkük ya da Musul gibi toprak paylaşımı sorunlarının yanı sıra petrol gelirleri kaynaklı bir resleşme de kolaylıkla yakabilir.
01:02:30Irak gibi çok bilinmeyen bir devrende, ben sözlerdim yaparım ısrarı tehlikeli olabilir.
01:02:37Amerika'nın Irak'ta işlerinin tam olarak bitmediğini herkes biliyor.
01:02:45Çünkü Amerika dönemsel politikalar geliştiren bir ülke değil, bir süper güç.
01:02:49Uzun madeli çıkarları var.
01:02:51Amerika'nın yeni başlığı da bu çerçevede seçim zamanındaki yaklaşımlarını gözden geçirecektir.
01:03:00Irak konusu Türkiye ile Amerika arasında son dönemdeki kırmızı hatların da adresiydi.
01:03:07Çok büyük sorumluluk altına girerek hakikaten önemli bir karar vereceğiz.
01:03:19Bu tezkere savaşı kabul tezkeresi de değil, sadece hükümete sınırı, kapsamı, süresi belirlenmiş olan bir yetki tezkeresidir.
01:03:30Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde reddedilen 1 Mart 2003 tarihli tezkere ve 4 Temmuz'da Amerikan askerleri ve Talabani'nin IKYB'sine bağlı peşbelgelerin,
01:03:43Süleymaniye'deki Türk İrtibat Timi'nin bürosuna düzenlediği baskın, karşılıklı derin hayal kırıklıkları yaratmıştı.
01:03:51Önce tansiyon düşürüldü, ardından ilişkiler belirli bir aşamaya getirildi.
01:03:56Ama özellikle bürokratik kademelerde hala şüpheci yaklaşımlar var.
01:04:01Obama'dan ziyade başkan yardımcısı Biden'ın Türkiye karşıtı imajı ortada olsa da,
01:04:12Irak, Türk-Amerikan ilişkilerinde ilme yaratabilecek bir konu bir yandan da.
01:04:21Obama ve Biden'ın seçim bildirgelerinde, özellikle teröre karşı iş birliğine yönelik ifadelerinin de altını çizmek lazım.
01:04:31Obama ve Biden, Türk ve Iraklı Kürt liderlerin bir araya gelerek,
01:04:36BKK tehdidini kapsamlı bir şekilde ele alan, Türkiye'nin toprak bütünlüğünü garanti eden,
01:04:42Kuzey Irak'ın çok ihtiyaç duyduğu Türkiye'den yatırımları ve Türkiye ile ticareti kolaylaştıran bir anlaşmaya varmaları için diplomatik bir atılıma gelişeceklerdir.
01:04:52Bu, Ankara ile Irak'ın kuzeyindeki bölgesel Kürt yönetimi arasında giderek ısınan ve yakınlaşmakta olan ilişkilere,
01:05:05Amerika'nın desteğinin süreceğini gösteriyor.
01:05:08Terör örgütüyle mücadele kapsamında, Amerika-Irak-Türkiye arasında oluşturulan,
01:05:13Üçlü mekanizmanın ilerlemesi de bu anlamda önemli.
01:05:21Demekli Orgeneral Elif Başar'ın, Türkiye'nin terörle mücadele özel temsilcisi sıfatıyla yürüttüğü,
01:05:28Ancak sağlıklı işlemeyen ilk mekanizmanın ardından,
01:05:32Bugün gerek katılımcıları, gerekse konumları itibariyle daha etkin bir yapı kurulmuş durumda.
01:05:37İçişleri Bakanı Beşir Atalay'ın, geçen hafta Irak'a yaptığı ziyaret,
01:05:42Bunu net bir şekilde ortaya koydu.
01:05:44Ama beklenen somut sonuçlar.
01:05:48Bunun için özellikle Amerikan yönetiminin, yani yeni başkan ve ekibinin kararlı olması şart.
01:05:54Beye tartışmalı güvenlik anlaşması,
01:06:06Irak'la Amerika arasında aylardır müzakere edilen güvenlik anlaşması,
01:06:10Irak hükümeti tarafından onaylandı.
01:06:11Bazı çevreler, Amerikan'ın yeni kapitülasyon anlaşması olarak değerlendirse de,
01:06:27Varılan mutabıta, en azından simgesel boyutuyla çok önemli.
01:06:32Kapitülasyon benzetmesi çok da haksız değil aslında.
01:06:35Sadece Amerikan savaş uçakları değil,
01:06:38Amerika tarafından onaylanmış sivil uçaklarda,
01:06:41Hava sahasını kullanma, yakıt alma, iniş yapma ve bunları yaparken de,
01:06:46Herhangi bir ücret ödememe gibi hakları sahip oluyor.
01:06:50Bu uçakların Iraklılar tarafından durdurulma ya da aranma hakkı da yok.
01:06:55Hakla hemen bir süre önce fırtınalar yaratan CIA uçuşları geliyor tabi.
01:07:00Amerikan güçlerinin ve yüklenicilerinin Irak'a getirmek istediği malzemelerin aranması da yasak.
01:07:16Hüküm bunlara karşın güvenlik anlaşmasının simgesel anlamı önemli.
01:07:20Çünkü 6 yıllık bir işgalin ardından,
01:07:23Iraklılar kendi ülkelerini egemen biçimde yönetmek için,
01:07:26Amerikalılar da Irak'taki askeri varlıklarını sona erdemek için resmen taahhüde girdiler.
01:07:32Üstelik bir takvim ortaya koyarak.
01:07:39Antlaşmanın en temel maddeleri,
01:07:421 Ocak 2009'dan itibaren Irak hava sahasının denetiminin,
01:07:46Amerika'dan Irak merkezi yönetimine geçecek olması,
01:07:49ve Amerikan kuvvetlerinin Aralık 2011'e kadar Irak topraklarından çekilmesinin öngörülmesi.
01:07:57Yanı sıra 31 Aralık 2008'den sonra Amerikan güçleri,
01:08:01Irak içinde başına buyruk hareket edemeyecek.
01:08:04Irak hükümetinin onayı olmadan,
01:08:06baskını, tutuklama, bombalama, sınır ötesi operasyon düzenleyemeyecek.
01:08:1131 Haziran 2009'dan sonra ise,
01:08:13yerleşim merkezlerinde devriye gezemeyecek,
01:08:16üs ve tesislere çekilecek,
01:08:18ve Irak hükümetinin onayı olmadan,
01:08:21buralardan dışarı çıkamayacak.
01:08:22Tabi, bu tarihlere ilişkin esneklik kapısı da açık.
01:08:30Gevenlik anlamında en önemli madde ise,
01:08:34Irak mahkemelerinin Amerikan askerlerini yargılayabilecek oluşu.
01:08:38Halen Irak'taki cezaevlerinde bulunan 18 bin kişinin kimlik bilgileri de Iraklılara iletilecek.
01:08:45Yani kayıplar listesi daha da netleşecek.
01:08:49Bu tutukluların serbest kalma koşulları ve zamanı,
01:08:53Amerika tarafından belirlenecek.
01:08:54Amerika'nın bölgedeki bugünkü temel yaklaşımı,
01:09:01İran'ı dengelemek ve Amerikan müttefiki Arap ülkelerindeki endişeleri gidermek.
01:09:14Anlaşmada Bağdat'ın kontrolü ya da Suudi petrol sahalarına yönelik bir tehditin,
01:09:19hızlı bir Amerikan cevabıyla karşılaşacağı mesajı da hissediliyor.
01:09:24Özellikle hava sahası konusu,
01:09:27Türkiye'yi de yakından ilgilendiren bir gelişme.
01:09:30Zira Türkiye, 5 Kasım 2007'de Washington yönetimiyle varılan mutabakat uyarınca,
01:09:35Irak'ın kuzeyindeki hava sahasını sınır ötesi operasyonlar ve istihbarat çalışmaları için kullanabiliyordu.
01:09:42Yeni anlaşmaya göre,
01:09:43Türkiye, 1 Ocak'tan itibaren Irak hava sahasını kullanmak için,
01:09:47Irak hükümetinden izin almak zorunda kalacak.
01:09:51Bu arada belirsizlikler de var.
01:09:53Çünkü Amerika,
01:09:55Amerika, hava sahasının denetimini Irak'a bıraktı bırakmasına ama,
01:09:59kendi uçuşlarına bir denetim söz konusu değil.
01:10:03Bu noktada,
01:10:04Türkiye'nin Amerika'yı bilgilendirme sürecinin de bir şekilde devam edeceği yorumları yapılıyor.
01:10:09Bir takım sıkıntıların,
01:10:10tatsız karşılaşmaların yaşanmaması için.
01:10:13Amerika'nın bu yetkisi İran'ın da gündeminde.
01:10:17Gerçi anlaşmada,
01:10:18Irak topraklarının,
01:10:20hava sahasının ve kara sularının başka bir ülkeye saldırı amacıyla kullanılamayacağı maddesi de var.
01:10:26Ancak geçtiğimiz günlerde,
01:10:28Suriye topraklarında yaşananlar düşünüldüğünde,
01:10:31endişelerinde haklılar.
01:10:32Olası bir Amerikan saldırısı için üstlerini kullandıran ülkelere karşı misillemede bulunacağız.
01:10:39Açıklaması,
01:10:40bu endişenin bir ürünü.
01:10:46Top artık Irak parlamentosunda.
01:10:49Konu önemli.
01:10:50Çünkü anlaşma reddedilirse,
01:10:52Amerika'nın buradaki varlığı,
01:10:54uluslararası meşruiyet sorgulamasına takılacak.
01:10:57Ve uluslararası hukuk,
01:10:59bir darbe daha yiyecek her koşulda.
01:11:017 gruptan oluşan Şii İttifakı'nda,
01:11:04Sarg grubu ve Fazilet Partisi muhalif.
01:11:07Diğer gruplardan da katılımlar olabilir redçilere.
01:11:11Sünniler arasında,
01:11:12başka ne şansımız var diyen bir grup olmakla birlikte,
01:11:16genel eğilim red yönünde.
01:11:18Kürt İttifakı anlaşmayı destekliyor.
01:11:21Bu koşullar altında anlaşmanın kabulü büyük olasılık ama,
01:11:25burası Irak.
01:11:26Daha önce de,
01:11:28masa başında hazırlanan onlarca plan,
01:11:30kumdan kaleler misali Irak çöllerinde çöktü.
01:11:34Altında kalansa,
01:11:36hep Irak halkı oldu.
01:11:38İttifakı anlaşma,
01:11:52mutlulukta,