İstanbul depremi hakkında bilinenler neler? Uzmanlar depremi nasıl yorumluyor? Bilimsel veriler ne söylüyor? Marmara'daki 6.2'lik deprem ne anlatıyor? Marmara Fayı'nda enerji dağılımında son durum ne? Büyük deprem için tehlike arttı mı? Depreme karşı hangi önlemler alınmalı? Deprem anında nasıl hareket edilmeli? Deprem anında riskler neler? İlk 72 saatte güvenliği sağlamak için kritik adımlar neler? Cüneyt Özdemir 5N1K'da sordu; Jeofizik Yüksek Mühendisi Volkan Sevilgen yanıtladı.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili seyirciler yeni bir Beşne Birkan programına hoş geldiniz.
00:07Bu hafta yüreğimiz ağzına geldi.
00:09Çarşamba günü yaşadığımız depreme biz yayıncılar kimilerimiz canlı yayındayken yakalandık.
00:16Onlardan bir tanesi de bendim.
00:17Youtube'da canlı yayın yapıyorduk ve bir anda şok içinde kaldık.
00:21Deprem oluyor mu olmuyor mu o şoku eminim İstanbul'da olan 14 milyon kişide gayet net bir şekilde hissetti.
00:28Deprem neyse ki 6.2 büyüklüğündeydi.
00:31Deprem sonrasında yeni bir tartışma başladı.
00:34Acaba bu son deprem miydi yoksa gelecek Büyük İstanbul depreminin bir tetikleyicisi öncüsü müydü?
00:41Bir jeolog hariç bütün jeologlar aslında bunun Büyük İstanbul depremini de tetikleyebilecek ama ne zaman olacağı bilmiyor tabii ki.
00:50Ön depremlerden bir tanesi olduğu konusunda hemfikir olduğu diyebiliriz.
00:55Şunu gördük depreme hazır değiliz.
00:57Şu anda 90 bin konut ağır hasarlı İstanbul'da ve de çok acil bir şekilde yenilenmesi ya da boşaltılması gerekiyor.
01:05Ancak henüz bu hayata geçmiş değil.
01:08Önümüzdeki günlerde ne olacaksa yine sıkıntılı konulardan bir tanesi.
01:12Diyelim İstanbul'da deprem oldu kurtuldunuz.
01:15Nereye gideceksiniz?
01:16Nerede toplanacaksınız?
01:17Toplanma alanları yeterli değil.
01:19Çoğu şehirlerin ortasında kalıyor.
01:21Büyük binaların arasında ufacık meydanlar.
01:24Ya mezarlıklar ya çocuk parkları.
01:25Konuşacak çok konu var depremle ilgili ama ne yazık ki bu konuları deprem günü konuşuyoruz sonra da unutup gidiyoruz.
01:34Volkan Sevilgen, jeofizik yüksek mühendisi.
01:37Ben Volkan'la San Francisco'da tanıştım.
01:40San Francisco'da San Andreas adını verdikleri büyük bir fay hattı var.
01:44Ve bu fay İstanbul fayıyla çok benzerlikler gösteriyor.
01:48O yüzden Volkan gibi kimi bilim insanları da hem o faya bakıyorlar hem de İstanbul fayına bakıyorlar.
01:54Ve ikisi arasındaki ilişkiyi yani birbirlerindeki davranış modellerinden daha doğrusu yeni hesaplamalarla bir anlamda huylarını ya da ne zaman kırılıp kırılmayacaklarını ortaya çıkartıyorlar.
02:06Deprem olduğu gün Volkan'da İstanbul'daydı rastlantı bu ya.
02:10O da canlı yayında bizimle beraber depreme yakalanan isimlerden biri oldu.
02:15Şu anda da karşımızda Volkan hoş geldin.
02:18İlk olarak herkesin merak ettiği o soruyu bir de sana sorarak dışarıdan bir gözle sen nasıl görüyorsun diyerek başlayalım.
02:25Şimdi Sayın Üşümezsoy dışında bütün jeologlar, yer bilimciler diyorlar ki ya bu deprem çok aslında can sıkıcı bir yerde oldu.
02:33Neden böyle diyorlar? Şu anda bu depremi sen nasıl yorumluyorsun ilk baktığında?
02:37Her bilim dalında olduğu gibi yer bilimlerinde de farklı görüşler olması doğaldır.
02:42Burada tabii dikkat edilmesi gereken şey farklı görüşlerinizi hangi verilere ve araştırmalara göre söylediğinizdir.
02:51Bir görüşün olması tek başına bir anlam aslında ifade etmiyor.
02:55Bu görüşünüzü deneylerle ve daha önce yapılmış çalışmalarla desteklemeniz ve bu görüşünüzde bir makale olarak ortaya koymanız.
03:04Ve bu makalenin de sizin gibi diğer bilim adamları tarafından okunup değerlendirilip bilim komonuyuna sunulması gerekiyor.
03:14Ancak böyle bir bilimsel proses sonucunda oluşan bilgi değerli ve dikkate alınması gereken bilgi oluyor.
03:25Dolayısıyla bir bilim adamı ne görüşü varsa olsun bu görüşünü bilimsel metotlarla bilime uygun bir şekilde desteklemeli,
03:37makalesini yazmalı ve buna göre de bilim kamuoyuna sunmalı ve bunu sunduktan sonra basınla paylaşmalıdır.
03:46Çünkü eğer siz daha bu bilimsel prosesi yaşamadan bunu kamuoyuna yaymaya başlarsanız bu spekülasyon oluyor.
03:56Diğer bilim adamları da bu çalışmayı yazmadığınız için, okuyamadıkları için değerlendiremiyorlar da.
04:08Dolayısıyla böyle bir garip bir durum ortaya çıkıyor.
04:10İstanbul özeline geldiğimizde ise iki görüş var.
04:18Bunlardan bir tanesi neredeyse herkesin görüşü olarak düşünebileceğimiz İstanbul'da büyük bir deprem tehlikesinin olduğu görüşüdür.
04:30İkinci görüş ise sadece birkaç kişi veya bir kişi tarafından daha çok ortaya konulan İstanbul'da büyük bir deprem tehlikesinin olmadığı,
04:43orta büyük depremlerle bu tehlikesinin atlatılacağı yönündeki görüştür.
04:47Burada tabii ki kırtık olan nokta, aynen bahsettiğim gibi bu görüşlerin nasıl desteklendiği ve nasıl bir bilimsel süreç sonucunda insanların önüne konulduğudur.
05:03Bahsettiğim büyük deprem ile ilgili olan senaryo şu anda bilimsel kamuoyunda yayınlanmış,
05:17insanların da çoğunun görüşünü aldığı, onayını aldığı bir görüş halinde bulunmaktadır.
05:25Şimdi buradaki kritik noktalar şunlar.
05:28Kuzey Anadolu fayı yaklaşık yılda 23 milimetre kaymaktadır.
05:39Bu ne demek?
05:41Yılda 23 yani 2 santim kadar bir enerji birikiyor.
05:48Bu enerji bir şekilde açığa çıkacak.
05:51Bu açığa çıkması da depremlerle oluyor.
05:53Yani depremlerin kaymasıyla, bu atımın gerçekleşmesiyle oluyor.
06:00Dolayısıyla siz ne yaparsanız yapın bu enerjinin bir şekilde boşalması lazım.
06:08Bunun da yolu küçük depremlerle olmuyor.
06:11Çünkü küçük depremlerin atım miktarları çok düşük oluyor.
06:14Onlardan binlerce, yüzlerce olması lazım ki bu enerjinin boşalması lazım.
06:19Öyle de olmadığına göre, demek ki bu enerjinin büyük bir depremde boşalması söz konusu.
06:26Peki, bu deprem ne zaman olabilir?
06:30Şimdi, esas İstanbul'un büyük deprem senaryosu 1509'da olmuş.
06:387,5 veya 7,4 büyüklüğündeki, çoğu insan bunu 7,5 olarak kabul ediyor.
06:44Büyüklüğündeki depremdir.
06:45İstanbul'un şöyle güzel bir yanı var.
06:50İstanbul, çok tarihi bir kent olduğu için, tarihte olmuş bütün deprem ve bu deprem etkileri tarihçiler tarafından kaydedilmiş.
07:01Ya belli hasarlar olmuş, onlar tamir edilirken bunlar yazılmış.
07:06Osmanlı öncesinde Bizans döneminde bunlar yazılmış.
07:10Bizans'tan önce Roma döneminde bunlar yazılmış.
07:13Dolayısıyla ciddi bir elimizde İstanbul deprem tarihi bilgisi var.
07:20Dolayısıyla İstanbul'da büyük depremler var.
07:26Bu deprem tarihinden de büyük bir deprem olduklarını da görüyoruz.
07:31Ve bu depremler de mutlaka günün birinde ortaya çıkacaktır.
07:36Bahsettiğim gibi 23 mm yıl olan enerji birikmesi günün birinde mutlaka ortaya çıkacaktır.
07:46Eğer 1766'dan itibaren bile alsanız 6 metrelik bir atıma denk gelir.
07:546 metrelik bir atım da 7 büyüklüğünde bir deprem demektir.
07:57Yani şu anda bugün İstanbul'da 7 büyüklüğünde bir deprem olsa bu enerji nereden geldi, böyle bir şey toplanmamıştı diyen hiç kimse olmaz.
08:09Çünkü o enerji şu anda var.
08:11Dün de bu deprem olabilirdi, bugün de olabilir, yarın da olabilir.
08:15Şimdi bu depremin gerçekleştiği yerde çok sıkıntılı anladığım kadarıyla birkaç gündür ben de yayınları takip ediyorum.
08:20Hem de kendim yayınlar yapıyorum.
08:22Pek çok bilim insanı bu sıkıntının altını çiziyor.
08:26Neden bu sıkıntı var? Neden, neden bu kadar önemli?
08:29Çok güzel bir soru. İsterseniz önce bir biz görüşlerimizi nasıl açıklıyoruz? Ondan bahsedeyim.
08:37Sonra da bu bölgenin özelliklerinden bahsettikten sonra makalede bulduğumuz sonuçları beraber değerlendirelim.
08:45Öncelikle biz görüşlerimizi bir makale yazarak bildirmeyi daha uygun görüyoruz.
08:52Çünkü bu şekilde verilerimizi, bizim görüşlerimizi destekleyen veya desteklemeyen farklı görüşleri farklı makallerden alarak kendi görüşümüzü ortaya koyuyoruz.
09:08Ve bunu da bir deprem sonrasında, bir gün içerisinde yaparak kamuoyunun ve bilim camiasının hizmetine sunuyoruz.
09:17Bu şekilde insanlar bizim görüşlerimizin neye dayandığını anlayabiliyorlar.
09:24Ve bu anladıktan sonra da ya katılıyorlar ya da katılmıyorlar.
09:29Şimdi bölgeye geldiğimiz zaman durum şu.
09:33Bizim bir tane ana bir fayımız var.
09:35Bu Marmara fayı.
09:37Marmara fayının şöyle bir durumu söz konusu.
09:39Bu fay her yerde aynı şekilde davranmıyor.
09:43Marmara denizinin ortasında Marmara fayı geçmektedir.
09:46Bu Marmara fayı aslında Kuzey Anadolu fayının Marmara denizi içindeki devamıdır.
09:54Nasıl Kuzey Anadolu fayı boyunca bir sürü deprem olduysa Marmara denizi içinde de bu depremlerin devam etmesi beklenir.
10:05Bu Marmara fayının her kısmı aynı şekilde davranmıyor.
10:10Siz baktığınız zaman tek bir fay gibi görseniz de bu fay kısmen parçalı, kısmen tek bir şekilde olmasına rağmen bazı kısımlarının sürtünmesi çok fazla, bazı kısımların da sürtünmesi çok az.
10:27Yani bazı kısımlara teflon tencere gibi, tava gibi davranıyor.
10:32Yani çok fazla enerji tutmuyor, kayıyor ve ufak ufak depremlerle enerjisinin bir kısmını boşaltırken bazı kısımlar ise bayağı böyle kilitli bir şekilde enerjinin tamamını tutuyor ve büyük bir depremle o enerjiyi boşaltıyor.
10:50Bu makalemizde gördüğümüz şey şu oldu, 23 Nisan 2025'te olan deprem bu kaygan ve kilitlenmiş fay arasında bir yerde oldu.
11:07Yani bu fay hem kilitlenmiş bir deprem, kilitlenmiş bir fay gibi davranıyor hem de bir yandan da sürtünmesi çok az olduğu için bir miktar ufak ufak depremler de gösteriyor, depremsellik de gösteriyor.
11:21Ve bu depremle beraber eğer bunun arşi depremlerine de bakarsanız şöyle bir şey ortaya çıkıyor.
11:27Artık bu tarz davranan orta marmara'daki kısmın dolduğunu görüyorsunuz.
11:37Yani o fay kısmının dolduğunu ve ondan sonraki kısmında bizim kilitli fay dediğimiz kesime geldiğini görüyorsunuz.
11:46Bu kilitli fay kesimi de muhtemelen bu depremle beraber bir gerilim artışı yaşamaktadır.
11:53Bu yaşadığı gerilim artışı nedeniyle de oradaki deprem tehlikesi bir miktar artmıştır.
12:03Şimdi deprem oldu, insanlar şoka giriyor.
12:06İlk başta inanamıyorsun ya deprem mi oluyor gerçekten?
12:09Korkuyorsun ve de 151 kişi mesela camdan atlamış.
12:14İkinci kattan atlayan mı istersin, üçüncü kattan atlayan mı istersin?
12:18Ama aslında deprem olduğu an yapılması gereken çok basit bir kurallar var.
12:24Nedir volkan bunlar?
12:25Şimdi buradaki en önemli soru şu.
12:28Binaya güveniyor muyuz?
12:30Binaya güvenmiyorsak deprem anında ne yaparız?
12:34Güvenli yer var mı? Güvenli yer yok mu? konusu biraz önemsiz hale geliyor.
12:40Çünkü eğer yapıya güvenmiyorsanız güvenli bir yerde aslında olmuyor.
12:45Ona güvenerek bir iş yapılamaz.
12:46Dolayısıyla ilk yapılacak şey binaya güvenmektir.
12:51Binaya peki nasıl güveneceğiz?
12:52Binaya bir baktırılması gerekiyor.
12:54Binanın yapı denetimine tabi tutulması gerekiyor.
12:58Binanın yapım kalitesi, yönetmelikler bunlara göre bütün zemin etüdünün yaptırılması gerekiyor.
13:05Buna göre bütün veriler alındıktan sonra eğer binaya güveniyorsanız yapı içerisinde, daire içerisinde yapacaklarınız var.
13:16Daire içerisinde yapacaklarınız neler?
13:17En kritik şey deprem anında bu sarsıntıdan dolayı bir objenin yerlere düşmesi veya üzerinize düşüp sizi yaralamasıdır.
13:30Bir deprem sonrasında çok fazla yaralanma olayı olacağı için hastaneler büyük bir ihtimalle çok ciddi bir şekilde bir yoğunluk yaşayacaklar.
13:40Dolayısıyla depremde en iyi yapacağınız şey yaralanmamaktadır.
13:48Çünkü az bir şekilde yaralansanız bile, yani kolunuz, bacağınız bile kırılsa,
13:54çok normal şartlarda hastaneye gidip alçı ile kurtarabileceğiniz durumlarda hastaneye gidemeyebilirsiniz.
14:01Hastaneye gitseniz bile çok daha acil hastalar geleceği için size bakılamayabilir.
14:05Dolayısıyla bu tarz durumlara düşmemek için özellikle evin içinde üzerinize düşecek cam, camların yanı,
14:20mutfakta fayanslar, banyoda fayanslar, cam kapılar, aynalar gibi kırılıp sizi yaralamaya neden olacak objelerin yanından
14:33mümkün olduğu kadar uzak durmanız, o noktalardan olabiliyorsa kendinizi uzaklaştırmanız gerekmektedir.
14:42Bu en önemli yapacağınız iş.
14:44İkinci olacak şey şu, çoğu kişinin evinde kütüphanesi var, evinde rafları var.
14:51Bu raflar eğer duvara bağlanmamışsa, duvara bağlanmamışsa bunlar düşebiliyor.
14:58Hem sizin kaçış yönünüzü engelliyor, hem de eğer siz bir şekilde onun altındaysanız,
15:09ağır objeler üzerinize düştüğü için gene bir tür yaralanmaya sebep olabilir.
15:14Dolayısıyla bunları hem duvara bağlamak, hem de rafların önüne teller çekerek kitapların düşmesini engelleyebilirsiniz.
15:27Eğer vazonuz veya böyle cam eşyanız varsa, böyle altına yapışkanlar var, bunlar için özel müzeler için de yapılmış yapışkanlar var.
15:39Onlarla rafa sabitleyebilirsiniz.
15:42Sabitlediğiniz zaman hem bu objeleriniz kırılıp kaybolmamış olabilir, çünkü bunlar aile yadigarı da olabilir.
15:51Hem bunlar kaybolmamış olur, hem de bunlar kırılıp sizi yaralamaya neden olmaz.
15:57Bunlar önemli.
15:59Bunun haricinde bir deprem anında diyelim ki çoğumuz evde çay içiyoruz ve ocağın altı yanıyor.
16:06Deprem anında olabiliyorsa bunların söndürülebilmesi lazım.
16:12Eğer özellikle de mutfaktaysınız.
16:13Yani ocağı söndürmeden bir yere gitmeyin.
16:18Bu tarz şeylerin, yani gazın bir şekilde kapatılması gerekiyor.
16:22Çünkü deprem sonrasında özellikle belli tür binalarda en çok gördüğümüz şey de deprem sonrası yangın çıkmasıdır.
16:31Bu yangından da mümkün olduğu kadar kendimizi korumamız gerekiyor.
16:36Yangın çıkartan en önemli şeyler de sobanız varsa sobaların devrilmesi.
16:42İşte çayın altı açıksa onların bir şekilde alev alması veya oradan olacak bir gaz kaçağı.
16:49Bu tarz şeylerin mümkün olduğu kadar dikkatli bir şekilde, yani bunun sürekli düşünülmemesi lazım.
16:56Normalde bir deprem olduğu zaman, bu 6.2 büyüklüğündeki deprem gibi, ya bu evde ne yapmak lazım?
17:05Yani bunların çoğu da bizim rahatlıkça düşünebileceğimiz, ya burada bir deprem olursa, burası sarsılırsa ne düşer?
17:13Hangi tabaklar düşer, nerede gaz kaçağı olabilir, nerede durmak lazım gibi bu konuların düşünülüp, karar verildikten sonra, gerekli önlemlerin alındıktan sonra,
17:25özellikle de binamıza da güveniyorsak, bu işin bizde bir psikolojik sıkıntı yaratmaması gerekiyor.
17:31Ama eğer bunları yapmazsak ve deprem oldu, o anda işte yatağın yanına mı yatalım, şöyle mi yapalım, bunlar biraz çok geç kalmış önlemler oluyor.
17:44Öncelikle hazırlanmamızı yapmamız gerekiyor, ondan sonra deprem anında, deprem olduğu anda şöyle yapacağız.
17:54Bir depremin bütün dalgaları aynı anda gelmiyor.
17:58İlk gelen dalgalar, P dalgaları dediğimiz, az sarsan ama hızlı bir şekilde hareket ettiği için önce gelen dalgalardır.
18:10Genelde büyük depremlerde bu P dalgaları sizi deprem olduğuna uyandırır.
18:16Uyurken de uyandırabilir veya uyumuyorken de deprem oluyor dersiniz.
18:21Ama bu dalgalar, o depremin sizi sarsabileceği en yüksek dalgalar değildir.
18:2710-15 saniye sonra daha şiddetli S dalgaları gelecektir.
18:34Bu S dalgaları gelmeden önce sizin evin içinde güvenli bir konumda,
18:40çocuğunuz varsa çocuğunuza gidip onunla beraber aşağıda bir masa altında veya bir yatak yanında olacak şekilde bir konum almanız.
18:51Ve bu yıkıcı dalgalar geldikten sonra dikkatli bir şekilde,
18:58ayaklarımızı yer alamayacak şekilde, cam kırıklarına dikkat ederek,
19:02merdivenlerden iniyorsak merdivenlerin sağlamlığına dikkat ederek,
19:06üzerimize düşebilecek şeyler varsa, özellikle sıvalar gibi,
19:12üzerimize belki de bir yastık alarak aşağıya inmemiz dikkatli bir şekilde ve bekleme alanlarında beklememiz gerekiyor.
19:19Şimdi öyle ya da böyle, görünen o ki İstanbul'da bir deprem olacak, bekleniyor.
19:24Belki bizim ömrümüz yetmeyecek, belki yarın olacak, belki şu an olacak.
19:28Ne olacağını da bilmiyoruz.
19:30Peki olduktan sonra ilk 72 saatte nasıl bir ortam olacak?
19:34Ne yapmak gerekiyor?
19:35Şimdi buradaki kritik nokta şu, vatandaş olarak bizim yapacağımız şeyler var, devletin yapacağı şeyler var.
19:44Vatandaş olarak bizim yapacağımız şey şu, bizim birinci önceliğimiz yaralanmamak.
19:49Bunu sağlayabilmemiz de, daha önceden bahsettiğim gibi, binadan emin olacağız, deprem esnasında doğru davranacağız ve yaralanmadan bu işi atlatacağız.
20:06Bizim birinci sorumluluğumuz bu.
20:08İkinci sorumluluğumuz, panik yapmayacağız.
20:11Panik yapmayacağız, yanlış davranışlarda bulunmayacağız, binalardan atlamayacağız.
20:18Çünkü bu depremde de gördük, çok sayıda insan yıkıcı olmayan bir depremde yaralandı.
20:25Böyle bu şekilde davranarak kendimizi tehlikeye atmayacağız.
20:30Özellikle büyük bir deprem anında çok sayıda yaralanmalar, hastalanmalar olacağı için, biz binadan atladığımız zaman bize bakamayabilirler yoğunluktan dolayı.
20:44Dolayısıyla bunları yapmayacağız, panik yok.
20:47Üçüncü yapacağımız şey, hastalanmayacağız.
20:50Bir deprem esnasında, deprem sonrasında herkes bir araya geleceği için ve temizlikle ilgili ciddi sıkıntılar olacak, temizlikle ilgili ciddi sıkıntılar olacağı için hastalık riski, salgının hastalık riski ortaya çıkıyor.
21:06Dolayısıyla hastalanmayacak şekilde, belki de bir miktar maskeli olabiliriz belli bir süreden sonra.
21:13Zaten pandemiden dolayı maskeye bir miktar alıştık.
21:16Bu tarz bir şeyler yapabiliriz.
21:19Temizliğimize dikkat ederiz.
21:20Kolonya gibi şeyler kullanarak temizliğimize dikkat edebiliriz.
21:29Bu tarz bizim yapacağımız şeyler var.
21:31Sevgili Volkan çok çok teşekkür ederim yayına katıldığın için.
21:345T1K'da sadece depremle yer aldık.
21:37Önümüzdeki hafta umarım daha iyi, daha renkli konularla karşınızda oluruz.
21:42O zamana kadar ben Cüneyt Özdemir.
21:44Hepinize iyi günler, iyi akşamlar dilerim.