Co zrobić z zabytkiem? - Targi budowlane 2025
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Najnowsze zabytki to pochodzą z lat 80.
00:03Ja myślę, że konserwator się ze mną też zgodzi,
00:06że niedługo wielka płyta też będzie zabytkiem,
00:08ponieważ jest to unikat technologiczny,
00:10który nam się kończy i nam się rozkłada
00:12i nie wiemy co z tym zrobić.
00:14W tej chwili największe ceny,
00:15chyba nieruchomości takich mieszkalnych,
00:17przewidzianych dla inwestora do zamieszkania,
00:20osiągają obiekty właśnie z jakąś historią, z zabytki.
00:25Konserwator zabytków wkracza tylko wtedy,
00:27kiedy jest sytuacja awaryjna lub kiedy go się zaprosi.
00:40Dzień dobry Państwu.
00:42Co można zrobić z zabytkiem?
00:44Na ten temat będziemy rozmawiali w gronie
00:48pan magister inżynier architek Zbigniew Bomersbach,
00:52opolski wojewódzki konserwator zabytków.
00:54Dzień dobry.
00:54Pan doktor habilitowany inżynier Dariusz Bajno,
00:59profesor Politechniki Wrocławskiej,
01:01przewodniczący Opolskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa,
01:05a także rzeczoznawca ministra kultury i dziedzictwa narodowego
01:07w zakresie ochrony zabytków.
01:11Dzień dobry.
01:12I naszym trzecim rozmówcą, gościem jest inżynier Tomasz Filiński,
01:17praktyk, kierownik budowy firma Polbau.
01:20Dzień dobry.
01:21Witam Państwa.
01:22Panowie, pytanie jest proste, ale chyba trochę skomplikowane.
01:27Zarazem, proszę powiedzieć, zakup zabytku,
01:30wielu taka wizja takiego zakupu, takiej inwestycji,
01:35potem uporania się z różnymi być może ograniczeniami,
01:39może odstraszać.
01:41Czy jest się czego bać?
01:42Proszę o głos Pana Zbigniewa Lubomry Zbacha.
01:47Dzień dobry Państwu.
01:49Jeszcze raz.
01:51Proszę Państwa, zabytek jest to wartość.
01:55Wartość materialna, która została po przodkach.
02:00Czasami są to rodzinne zabytki,
02:05czasami to są nabyte zabytki.
02:07Ale jeżeli wchodzimy w ogóle w obiekt, który ma cechy zabytkowe,
02:14to radziłbym już jako urzędnik wystąpić o zalecenia konserwatorskie.
02:22Można wystąpić na początku też o wskazanie,
02:26jakie materiały posiada wojewódzki konserwator zabytków
02:30na temat danego obiektu.
02:32I my, proszę Państwa, bezpłatnie udostępniamy wszelkie materiały.
02:36Zalecenia również są bezpłatne.
02:41Czym należy się kierować?
02:43Jeżeli ktoś kupił taki zabytek
02:45i ma pewien zamiar zrobienia czegoś z tym zabytkiem,
02:51to najlepiej jak napiszę na wniosku,
02:55żeby wytyczne napisać w sprawie tych robót planowanych.
03:01I wtedy my się odnosimy do tego zakresu,
03:03że nie piszemy o wszystkich sprawach, które można zrobić,
03:07tylko pod tym kątem.
03:10Często jest to związane też z wizytą pracownika
03:14wojewódzkiego konserwatora zabytków na miejscu.
03:18Więc niewątpliwie urząd w tym wypadku jest wsparciem.
03:23Powiedział Pan o obiektach, które mają cechy konserwatorskie.
03:28To znaczy, to są budynki, które nie są ujęte w rejestrze zabytków.
03:34Tylko ze względu na swoją wartość historyczną,
03:36czy czas powstania mogą być, czy są traktowane jako zabytek.
03:42To miał Pan na myśli.
03:43No ja mam na myśli coś takiego, że po prostu czasami jest tak,
03:47że co innego jest, jak patrzymy na ten obiekt,
03:53inaczej oceniamy go pod kątem zabytkowym,
03:55bo wydaje nam się, że jest niezwykle piękny, zabytkowy,
04:00ma świetne rozwiązania,
04:02ale występując do urzędu okazuje się,
04:05że on nie jest wpisany do rejestru zabytków,
04:08nie znajduje się w gminnej ewidencji zabytków
04:11i właściwie można z nim zrobić prawie wszystko.
04:16Ale problemem jest wtedy,
04:19problem zaczyna się wtedy,
04:21kiedy ten ktoś występuje o pozwolenie na przykład,
04:24ma pewne plany
04:25i okazuje się, że wojewódzki konserwator
04:28przyjeżdża i mówi stop.
04:32Ten obiekt ma wartości zabytkowe.
04:35My go wpisujemy do rejestru zabytków
04:37i wstrzymujemy w tym momencie roboty.
04:40Dlatego lepiej jest wcześniej dowiedzieć się,
04:44jaki jest status formalny danego obiektu,
04:48co można z nim zrobić
04:49i wtedy jest się bezpiecznym po prostu.
04:52Czy jest jakoś z góry założone, opisane,
04:56że budynki, które powstały przed jakimś rokiem
04:59są traktowane jako zabytek?
05:01Tutaj widzę pan profesor Kiwa głową, że nie.
05:04No, według mnie nie, bo powiem państwu,
05:07że najnowsze zabytki to pochodzą z lat 80.
05:11Ja myślę, że konserwator się ze mną też zgodzi,
05:14że niedługo wielka płyta też będzie zabytkiem,
05:16ponieważ jest to unikat technologiczny,
05:18który nam się kończy i nam się rozkłada
05:20i nie wiemy, co z tym zrobić.
05:22I myślę, że w jakiejś formie
05:23będzie to technologia chroniona.
05:26Ja tylko dodam jedno,
05:27że zabytki są postrzegane jako obiekty masywne,
05:29co jest bardzo pozornie mylące.
05:32One w rzeczywistości,
05:33ta grubość tych murów jest znacznie mniejsza
05:35niż tam powiedzmy widać z zewnątrz.
05:38Rozwiązania techniczne dobre na ten okres,
05:41kiedy powstawały,
05:42dzisiaj już zapomniane,
05:43bo nawet wielu dobrych inżynierów
05:45nie potrafi takich konstrukcji dachowych,
05:47skomplikowanych typu wieszarowego policzyć,
05:50ale to też jest problem czasu,
05:53problem utrzymania obiektu
05:54i zachowania.
05:56To, co piękne jest,
05:56to, co pan konserwator powiedział,
05:58że kupujemy piękny zabytek o dobrej funkcji,
06:01trzeba zajrzeć do środka,
06:02to jest bardzo trudne w momencie,
06:03kiedy go nabywamy.
06:06Projektowanie w zabytku,
06:08ja uważam, że zresztą chyba tutaj znajdę potwierdzenie
06:11u moich współrozmówców,
06:13że musi dążyć do maksymalnego zachowania
06:15jego autentyczności.
06:17Możemy stosować techniki,
06:19powinniśmy stosować techniki stare,
06:21ale możemy technologie nowe stosować,
06:23czyli nowe materiały,
06:25ale z zachowaniem właśnie autentyczności zabytków,
06:28co niestety w praktyce budowlanej,
06:30na rynku budowlanym jest rzadkie.
06:32Dążymy do maksymalnego,
06:34że tak powiem,
06:34ufunkcjonalizowania tego obiektu
06:36pod nowe potrzeby,
06:38zapominając o tym,
06:39że to jest też konstrukcja budowlana,
06:41że tam zachodzą procesy fizykalne,
06:43procesy gnilne,
06:44że to się szybko może zakończyć.
06:46Zresztą myślę,
06:47że też tu pałeczkę
06:48pan inżynier Filiński podejmie,
06:50który po takich projektach
06:51podejmuje się wykonawstwa
06:53i też napotyka wiele, wiele problemów
06:56i powiem więcej,
06:57nie tylko problemów niespodzianek,
06:58które w ogóle nie były przewidziane,
07:00a umowy często bywają ryczałtowe,
07:01co jest uważam niedopuszczalne
07:03przy obiektach zabytkowych,
07:05przy ratowaniu obiektów zabytkowych.
07:07I tutaj właśnie, tak?
07:09Jeszcze chciałbym dodać.
07:10Otóż proszę państwa,
07:12niedawno byłem na takiej konferencji,
07:15gdzie jeden z architektów
07:17słusznie mówi w ten sposób.
07:19My właściwie, mówiąc o zabytkach,
07:21spłycamy troszeczkę temat,
07:23ponieważ powinniśmy mówić o dziedzictwie.
07:26Bo to, co chcemy zachować,
07:28to jest dziedzictwo.
07:29A więc dlatego to jest nie tylko obiekt,
07:32to jest jego otoczenie,
07:34to jest cały układ.
07:36I bardzo mnie zaciekawiło
07:38i wszystkich stwierdzenie,
07:40że my, proszę państwa,
07:41w tej chwili,
07:42budując cokolwiek wartościowego,
07:45tworzymy już to dziedzictwo.
07:47I ono wymaga zachowania.
07:49Ono wymaga tego,
07:51tej kontroli nad dalszą przemianą.
07:55Jeżeli jest piękny budynek,
07:57on powinien już być chroniony
07:58przed niebezpiecznymi przebudowami.
08:01Dlatego tu bym chciał w tym momencie
08:03rozszerzyć temat.
08:05Dziękuję.
08:05Dobrze.
08:06Ja tutaj chciałbym pociągnąć ten wątek,
08:08ale może wrócimy do tego za chwilę.
08:10A teraz oddajmy głos
08:11panu inżynierowi Filińskiemu,
08:13z jakimi niespodziankami
08:14wy jako wykonawcy
08:16możecie się mierzyć
08:17albo się mierzycie
08:17podczas inwestycji pracy.
08:19Ja bym tylko może
08:20uzupełnił wypowiedź tutaj panów,
08:23że sytuacją,
08:24którą ja się spotkałem,
08:26że często przeciętny Kowalski
08:27mieszkając w domku pokoleniowym,
08:31który odziedziczył od ojca
08:34i też jeszcze 3-4 pokolenia,
08:36nagle okazuje się,
08:38że cokolwiek w tym domu
08:38chce zrobić,
08:39że jest to już zabytek.
08:41Taką sytuację miałem
08:43w województwie dolnośląskim,
08:44niewielka wioska,
08:45zwykły domek,
08:47inwestor chciał wymienić sobie
08:48starą dachówkę
08:49na blachodachówkę
08:51i nagle się okazało,
08:52że musi dostać
08:53pozwolenie konserwatorskie.
08:55I to był kłopot,
08:56bo proces samego,
08:57samej zgody na tą zamianę
08:59i wykonanie remontu tego dachu
09:03trwał półtora roku.
09:04Także to jest dość czasochłonny proces.
09:07W przypadku tak małej inwestycji,
09:09pomyślmy sobie przy dużych wartościach
09:12historycznych,
09:14które obiekty niektóre mają,
09:15ile ten proces czasami uzgodnień,
09:18projektowania trwa.
09:20To są długie czasookresy.
09:23Myślę, że jeszcze takim wartym elementem
09:24uzupełnienia jest też
09:26temat stref konserwatorskich,
09:29gdzie obiekty są przemieszane.
09:31Są i zabytki,
09:31są i obiekty nowe, nowoczesne,
09:35ale cokolwiek w tym rejonie,
09:38żeby zaprojektować, wybudować,
09:41należy to też uzgodnić
09:42z konserwatorem wojewódzkim zabytków.
09:44Czy możemy podać przykład takiej strefy
09:46w naszym najbliższym otoczeniu,
09:48w naszym regionie?
09:49Najbliższą to chociażby jest
09:51nasza zabudowa miasta średniowiecznego
09:54w liniach w ogóle murów obronnych
09:57dawnych Opola.
09:58Jest to strefa,
10:00gdzie bezwzględnie obowiązuje
10:01nakaz konserwatorski,
10:05ale nie zauważyłem,
10:06żeby tam nie budowano nowych budynków,
10:08żeby nie wymieniano dachów.
10:11Jedynie co,
10:12no to na pewno należy zachować formę,
10:14w zależności od tego,
10:15jaka jest znowuż tutaj
10:16indywidualna ochrona danego obiektu.
10:19Jeżeli jest wpisany obiekt konkretny
10:22jako do rejestru zabytków,
10:24to wtedy rzeczywiście każdy z jego elementów
10:26musi być zachowany,
10:28jeśli jest historyczny.
10:29Bo często są przebudowywane tam obiekty w środku,
10:33czy nawet na zewnątrz
10:34i dopiero w trakcie robót wynika,
10:38że to właściwie nie ma żadnych wartości,
10:40że to można spokojnie rozebrać
10:41i zrobić z tym, co się chce,
10:44bo to już jest wtórne tak zwane.
10:47Natomiast, no oczywiście,
10:49jeżeli gdzieś tam są obiekty,
10:52które są wpisane,
10:53są w strefie jakiejś ochronnej
10:55i one mają po prostu piękny układ,
10:58na przykład wiejski, ruralistyczny,
11:01no to nie przywiązujemy wagi bezpośrednio
11:04do samego materiału tego obiektu.
11:06Rzeczywiście, jak ma budynek gospodarczy,
11:09przykrycie dachówką
11:11i ona już jest cała zniszczona,
11:14dawne dachówki robiono z cementu,
11:18więc on już się kruszy całkowicie.
11:21W związku z tym nie robimy czegoś takiego,
11:24że nie zgadzamy się na wymianę
11:25na dachówkę, blachodachówkę.
11:28Ważny jest kształt dachu
11:30i układ zagrody.
11:33Kolor też tu może być istotny.
11:34Kolor jest istotny po to,
11:35żeby nawiązać do otoczenia,
11:37jak najbardziej.
11:38A ja dodam tylko,
11:39że nie tylko z cementu,
11:40a bez to cementu robione,
11:41co właściwie należy usuwać
11:42i wymieniać na coś nowego,
11:44ale powiem jeszcze państwu tak,
11:46że tak ze statystyk Narodowego Instytutu Dziedzictwa
11:50można wyciągnąć te dane,
11:52ile mamy zabytków rejestrowych w Polsce
11:54i to jest około 67 tysięcy.
11:56Ta liczba ciągle maleje.
11:58Dominują konstrukcje murowe,
12:00dominują konstrukcje,
12:01jeżeli chodzi o wpis,
12:03konstrukcje drewniane na drugim miejscu są.
12:05Czyli te drugie są tym najsłabszym materiałem,
12:08który najszybciej ulega degradacji.
12:10No i uważam, że tutaj,
12:11co pan inżynier Filiński powiedział,
12:13że w niektórych przypadkach
12:14trzeba dotrzymać tego,
12:15żeby na blacho dachówkę nie wymieniać,
12:17bo to w ogóle zmienia
12:18i historycznie, i wygląd,
12:20i przesłanie tego obiektu pokoleniom.
12:23Jeżeli to przez kilka pokoleń było użytkowane,
12:27to uszanujmy tego pierwszego budowniczego.
12:30Ja bym jeszcze dodał jedną rzecz,
12:32że tutaj nasunął mi pan inżynier pewien temat.
12:37Niedawno miałem spotkanie,
12:38przyszedł mieszkaniec jednej ze wsi
12:41i mówi, że syn by objął gospodarstwo pod warunkiem,
12:45że dach wysoki zamieni się w dach płaski
12:50i przy tym wszystkim rozwinęła się pewna dyskusja.
12:54I co będzie z tymi obiektami dalej?
13:00Bo młodzież by chciała mieszkać wygodnie,
13:03domek z katalogu
13:05i najlepiej wybudować najtaniej,
13:09czyli na terenie równiutkim,
13:11prostym do zagospodarowania.
13:13Ale co się stanie z tymi naszymi wsiami,
13:19tymi naszymi miasteczkami?
13:21Ja tak się zastanawiam, proszę zobaczyć.
13:24Nasza demografia maleje, prawda?
13:27To jakim cudem zwiększa się powierzchnia miast i wsi?
13:32Jakim cudem?
13:33Jakimś gospodarczym.
13:35Co się dzieje naraz z tą substancją?
13:38Moim zdaniem powinien przyjść czas refleksji,
13:45że należy wszystko zrobić,
13:47żeby zachować to dziedzictwo tych wsi,
13:50tych układów,
13:51bo jeszcze trochę,
13:53a na Opolszczyznę będą przyjeżdżać
13:55z innych rejonów Polski
13:57i patrzeć na nasze wspaniałe układy wiejskie,
14:01zachowane,
14:02na te wsie,
14:03które mają kapitalnie zachowane domostwa,
14:06utrzymane,
14:08i to będzie nasz atut wszystkich
14:11i może tutaj będą chcieli mieszkać,
14:13nie już pod Zakopanem,
14:17które jest już obsiane
14:18na wszystkich halach budyneczkami.
14:21Ale czy nie jest,
14:22przepraszam,
14:23nie chciałbym obrażać górali podhalańskich,
14:26czy nie jest obsiane kiczem?
14:29Mam teraz w głowie obraz zabudowy
14:32z naszego terenu górskiego,
14:34z Jarnoutówka,
14:35gdzie powstaje na malutkich działeczkach
14:38mnóstwo budynków współczesnych,
14:41które nijak pasują do tej tradycyjnej zabudowy wiejskiej.
14:44To są często te kolonijne domki z lat trzydziestych
14:47i nasuwa mi się na myśl
14:50chyba najbardziej taki charakterystyczny przykład
14:53spójności takiej architektonicznej,
14:55Wielka Brytania,
14:57gdzie tam te domy,
14:57nawet współczesne,
14:58są budowane z nowoczesnych materiałów,
15:00ale ten element czerwonej cegiełki
15:02jest zachowany,
15:03płotki, prawda,
15:04jakieś takie różne elementy
15:05małej architektury.
15:08Może to jednych śmieszy,
15:09a z drugiej strony to jest piękne.
15:11Pytanie o panów odczucia.
15:14Tutaj już pan...
15:15Jak to uzyskać?
15:17Jak to zrobić,
15:18żeby ludzi zachęcić do tego,
15:20żeby te tradycyjne śląskie ganeczki,
15:22te bramy wjazdowe, prawda,
15:25to wszystko,
15:26co się kojarzy
15:28z zabudową tradycyjną
15:30na Górnym Śląsku,
15:31na Opolszczyźnie,
15:32jak to zachować,
15:33jak ludzi zachęcić
15:35i pytanie,
15:36to też tak trochę
15:37do tego,
15:39co pan mówił na początku,
15:39żeby ludzie pytali
15:41wojewódzkiego konserwatora zabytków,
15:43żeby ludzie się nie bali pytać,
15:45bo zaraz się okaże,
15:45że tego nie może,
15:46a to musi,
15:47a tamto
15:47i przyjdzie być może taka refleksja,
15:50po co się odzywałem?
15:52Pan profesor.
15:53Ja dodam tylko,
15:55że konserwator ma taką rolę,
15:56żeby bronił tych zabytków.
15:58Dla mnie problemem bywa
16:00adaptacja obiektów,
16:01które miały pierwotnie inną funkcję
16:03na nową funkcję, tak?
16:05Wszelkiego rodzaju stodoły,
16:07obory, spichlerze
16:08się przerabia na powiedzmy
16:09takie komercyjne obiekty
16:11typu hotele z saunami,
16:12z kuchniami i tym podobnym.
16:14I tu, proszę państwa,
16:14brakuje tego elementu projektowego,
16:17gdzie projektant wczuwa się
16:18w sytuację takiego obiektu,
16:19przewiduje konsekwencje
16:21swojej działalności.
16:22Niestety w większości
16:24rozwiązań tego nie ma.
16:25I potem następuje problem,
16:27że budynek się szybciej zużywa
16:28technicznie,
16:29czyli rozpada się, tak?
16:30Nie jest przygotowany
16:31pod te powiedzmy
16:32obciążenie wilgocią,
16:33obciążenia fizyczne,
16:35mechaniczne, tak?
16:36Temperaturą,
16:37niż był do tej pory, tak?
16:39Nie odpowiada, powiedzmy,
16:40tym kryteriom bezpieczeństwa.
16:42I to jest właśnie,
16:43uważam, rola
16:44dosyć duża konserwatora,
16:45żeby on właśnie przez swoje służby
16:47właśnie mobilizował ludzi
16:48do takiego przestrzegania,
16:50tego, żeby projekty były
16:50wreszcie projektami
16:51nie tylko architektonicznymi, tak?
16:54Dostosowującymi wizerunek
16:55i funkcje,
16:56ale też sprawdzającymi,
16:58czy istnieje możliwość
16:59wprowadzenia tej funkcji,
17:00tego obiektu.
17:01Często się takimi problemami
17:02zajmuje, często je rozwiązuje
17:04i wtedy bywa czasami tak,
17:05że już nie ma możliwości
17:07ratowania tego obiektu.
17:08Trzeba rzeczywiście
17:08wstawić nową konstrukcję,
17:10żeby on się utrzymał
17:11albo w ogóle go nawet
17:12doprowadzić do rozbiórki,
17:14co też ma miejsce.
17:16Tutaj oczywiście
17:17oprócz tych technicznych rzeczy
17:19i tych wytycznych konserwatorskich
17:21niewątpliwie decydującym
17:23jest pieniądz.
17:26I właśnie z tego powodu
17:27wiele osób tak próbuje zrobić,
17:30że przypadkiem właśnie
17:32nie zachować tego,
17:33bo to jest droższe,
17:34nie tą dachówkę,
17:35tylko inną.
17:37Kwestia docieplenia.
17:38Czasami się nie da docieplić
17:40na zewnątrz.
17:41Trzeba to zrobić w środku
17:42albo innymi metodami
17:44po to, żeby uzyskać
17:46ten czynnik
17:47skąd na lepiej
17:49ekonomiczny
17:50i wskaźnik
17:51oszczędności energii,
17:52żeby dostać dofinansowanie.
17:54I właśnie a propos dofinansowania.
17:56Wspomniał Pan o Anglii.
17:57No właśnie w Anglii
17:59ponoć jest w ten sposób,
18:01że na inwestycje,
18:03które robi się w zabytku
18:06dostaje się dofinansowanie.
18:09U nas, proszę Państwa,
18:10to dofinansowanie też funkcjonuje.
18:12Ono nie jest tak szerokie jak tam,
18:15ale mamy fundusz,
18:18Wojewódzki Konserwator Zabytków
18:19też i mają ministerstwo.
18:23Przede wszystkim na obiekty wpisania
18:25do rejestru zabytków.
18:28I tutaj te fundusze
18:30już w tej chwili mamy
18:31z ministerstwa przyrzeczenie,
18:34że będą zweryfikowane,
18:36żeby w całej Polsce
18:38mniej więcej podobny standard
18:40był dofinansowania
18:40w zależności od ilości zabytków.
18:43I to jest szansa.
18:45To jest jedna z możliwych rzeczy,
18:47że dla obiektów wpisanych
18:49do rejestru zabytków
18:50i można występować do listopada
18:53z takim wnioskiem,
18:56z kosztorysem, z zakresem robót
18:57do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
19:01Można też do ministra występować.
19:04Ale też jest inna możliwość dofinansowania.
19:07Można dostać dofinansowania
19:09do 50% na zabytek wpisany
19:12do gminnej ewidencji zabytków
19:14lub jako rejestrowy
19:16i wtedy nawet może być przekroczony
19:18ten procent dofinansowania,
19:21jeśli zmieści się w puli,
19:26bo powołuje się,
19:27Wojewódzki Konserwator
19:28powołuje swoją komisję,
19:30a gminna, też gmina powołuje,
19:32ma taką komisję.
19:34I gmina właśnie ma możliwość
19:36dofinansowania już wpisanych
19:38do ewidencji zabytków.
19:40A więc szerokiej fali.
19:45Teraz pytanie,
19:46skąd te pieniądze w gminie się znajdą?
19:49I znowuż ministerstwo w tej chwili
19:51z uwagi na tą naszą sytuację powodziową
19:54skieruje w przyszłym roku
19:56dodatkowe środki do gmin.
19:59Właśnie na te cele.
20:00Ale tylko do tych gmin dotkniętych powodzią.
20:03Do tych gmin dotkniętych powodzią.
20:05Ale będziemy chcieli też,
20:09żeby weszło to w ogóle w kanon,
20:12żeby coraz więcej środków centralnych
20:15też wpływało na konta gmin,
20:18żeby one dysponowały
20:19na dofinansowanie właśnie tych obiektów,
20:22o których mówimy.
20:23Bo przecież, tak prawdę mówiąc,
20:26nasze dziedzictwo
20:27to nie są tylko kościoły pojedyncze,
20:30to nie są tylko zamki, pałace,
20:33ale to są te domostwa,
20:35które tworzą nasze struktury wiejskie.
20:37I to, co pan inżynier mówił,
20:39że no ciężko naraz znaleźć te pieniądze,
20:42żeby to zrobić należycie.
20:45I właśnie tu jest rola państwa,
20:48rola społeczności,
20:49żeby wspomóc tych ludzi,
20:51którzy mają wartościowe obiekty,
20:53które zostały uznane za wartościowe,
20:55żeby je utrzymali.
20:56Wspomóc ich.
20:58A wiadomo, że im szybciej się zadziała na obiekcie,
21:02tym mniejsze koszty później są
21:04remontu docelowego.
21:05Dlatego mnie dziwi to,
21:07że w przyszłym roku
21:08to już będą dwa lata po powodzi,
21:09tak?
21:09Jak ministerstwo skieruje,
21:11no to słuchajcie,
21:11tylko państwa naprawiamy to,
21:13co już się dalej rozwarstwiło,
21:15dalej rozsypało, tak?
21:16Zgniło i temu podobno.
21:18No trochę to daleki czas jest.
21:19No w tej chwili właśnie mamy rozstrzygać,
21:22bo nie ukrywam też jestem jako wojewódzki
21:24powołany do oceny wniosków złożonych w ministerstwie
21:28i już 5 maja ma być ogłoszona już lista rankingowa.
21:34Nie będę wiele musiał zdradzić,
21:38bo już to minister mówiła,
21:40że na 100 milionów przeznaczonych na te obiekty zgłoszone,
21:46zgłoszonych jest około 100 kilkanaście milionów.
21:52W związku z tym da się podzielić
21:55i każdemu przyznać praktycznie tą kwotę,
21:58przynajmniej w jakiejś części i to znacznej.
22:01No i wydaje mi się, że właśnie wsparcie państwa
22:05niewątpliwie jest potrzebne
22:07dla tych, którzy mają zabytki
22:09i które są uznane za zabytki.
22:12I myślę, że ten proces uznawania
22:15powinien wychodzić też od właścicieli
22:18i oni powinni zauważyć w tym interes konkretny,
22:22że mają wsparcie.
22:24Pan inżynier Filiński, jak pan przekonuje
22:27swoich partnerów, swoich klientów
22:31do tego, że warto takim zabytkiem
22:32się zaopiekować właściwie.
22:34Generalnie inwestycje, które realizowałem,
22:37to były inwestycje na zasadzie wygranego przetargu,
22:41nie pozyskiwanie prywatnego inwestora.
22:44Natomiast jeśli miałbym mówić
22:46z perspektywy wykonawcy, jak to wygląda,
22:50no to jest to dużo trudniejszy proces
22:51niż realizacja obiektu,
22:55który nie jest pod ochroną konserwatorską
22:57czy remontu takiego obiektu,
22:59czy budowy, według mnie, najlepszej,
23:01czy od potraw, od zera.
23:04Pierwszym podstawowym problemem
23:06to jest chyba te ograniczenia konserwatorskie.
23:10Tam dochodzą elementy,
23:11które dają wytyczne i projektantowi,
23:13później wykonawcy, do realizacji
23:16poprzez narzucenie nadzoru archeologicznego
23:20w trakcie inwestycji,
23:21nadzoru konserwatorskiego,
23:24czyli nad każdymi detalami, elementami,
23:26musi pojawić się osoba z odpowiednimi uprawnieniami,
23:28która podpowie, poprowadzi te roboty
23:32budowlane na elewacji,
23:34jak mają wyglądać często.
23:37Wygląda to tak, że im bardziej większa,
23:39wyższa wartość historyczna danego obiektu,
23:41tym te roboty są trudniejsze,
23:43żeby doprowadzić do efektu oczekiwanego
23:47przez cały zespół,
23:48i przez konserwatora zabytków,
23:50i przez inwestora,
23:52i przez wykonawcę,
23:53i przez projektanta.
23:55Często problemami są narzucone też
23:58metody realizacji.
24:00W tej chwili takie zawody,
24:01jak kowal z Dun,
24:03czy człowiek, który robi witraże,
24:09to są już unikatowe zawody,
24:11a przy realizacji takich obiektów
24:12wykonawca, czy kierownik budowy,
24:16musi znaleźć taką osobę,
24:17która te roboty wykona.
24:18Innym problemem często jest logistyka.
24:22Obiekty zabytkowe są zlokalizowane
24:24w centrach miast,
24:25ograniczeniami, jeśli chodzi o transport ciężki,
24:29w parkach, które też są objęte
24:31ochroną konserwatorską.
24:33Jest to wszystko do realizacji,
24:36ale wiąże się to na pewno
24:36z wyższymi kosztami,
24:38i z dłuższym czasookresem
24:40realizacji takich inwestycji.
24:42Ja tylko mogę coś dodać?
24:44Proszę.
24:44Nie bez powodu tutaj pana inżyniera
24:46fińskiego zaprosiłem na to spotkanie,
24:48dlatego, że wielokrotnie,
24:50no, że tak powiem,
24:51nadzorowałem roboty
24:52wykonywane przez jego i jego firmę Polbał,
24:55a też niedokrotnie moje rozwiązania
24:57wdrażali.
24:58I powiem szczerze,
24:59nie jest to firma nastawiona na zysk,
25:01a jest to firma elastyczna,
25:02która potrafi dostosować się
25:04do problemu, który się znajduje,
25:05do rozwiązań zamiennych,
25:07które się pojawiają
25:08w czasie jeszcze, powiedzmy,
25:09odkrywania kolejnych elementów, obiektów.
25:12I wtedy ten produkt finalny,
25:14można powiedzieć,
25:15jest prawie, że dobrze zrobiony,
25:16bo na 100% nigdy tego nikt nie powie, prawda?
25:18Także tutaj,
25:19tu trzeba też firm,
25:20które naprawdę będą czuły problem,
25:22tak jak pan konserwator powiedział,
25:24tak, no, trzeba przede wszystkim
25:25mieć na myśli ten zabytek,
25:28czyli ja, tak jak ja twierdzę,
25:29autentyczność.
25:30I oprócz tego, szanowni państwo,
25:32potrzebne są też coś takiego,
25:34jak okresowe przeglądy.
25:35To nas nie zwalnia,
25:36że to zabytek,
25:37to możemy sobie darować.
25:38Wręcz przeciwnie.
25:39Tam trzeba je intensyfikować,
25:42a protokoły z tych przeglądów,
25:43jeżeli będą rzetelnie wykonane,
25:44powinny być wytycznymi
25:45właśnie do dalszych działań
25:46i też do działań,
25:47powiedzmy, czy przedpowodziowych,
25:49czy popowodziowych,
25:49bo niejednokrotnie te budynki
25:51popowodziowe, przedpowodzią
25:52też tak samo się przedstawiały,
25:53tak, jeżeli chodzi o stan techniczny.
25:55To, że powódź tam tylko,
25:57powiedzmy,
25:57dopełniła pewnego elementu.
25:59No, przyznam szczerze,
26:01można mieć wrażenie,
26:02że to wszystko jest takie mało zachęcające,
26:04więc panowie,
26:05czy warto,
26:06pan konserwator chciał coś w tym temacie?
26:08Ja tak, jak najbardziej.
26:10Tutaj, co mówił pan inżynier,
26:14ale też i nasz tutaj pan profesor,
26:17który nas tu gości też w jakiś sposób,
26:20bo zaprosił nas,
26:21więc zwraca uwagę na to,
26:24że są to procesy trudne.
26:26A więc co?
26:28Powoduje to,
26:29że pracują wybitni fachowcy przy tym.
26:33No więc musi być to trochę drożej.
26:35Ale pytanie,
26:36czy ten efekt,
26:37który uzyskujecie jako firma,
26:39to nie jest tym,
26:40którym się chwalicie,
26:41a nie budową domków,
26:43czy jakichś budynków deweloperskich?
26:46No, jak najbardziej tak jest.
26:48Ale jeszcze...
26:49Nie, pan poda przykłady.
26:50Panie Tomku, jakie pan realizował tutaj?
26:52No, Muzeum Śląska Polskiego,
26:53tutaj w Opolu,
26:54duża inwestycja,
26:55gdzie składało się to z kilku obiektów.
26:58Nowego obiektu,
26:58to jest dobry przykład akurat,
27:00że był wkomponowany nowy obiekt
27:01obok budynków
27:03jednych z najstarszych w Opolu.
27:06Zamek Górny,
27:07to jest kolejny przykład,
27:09gdzie dużo nas spotkało wtedy,
27:10też niespodzianek,
27:12bo to też jest,
27:12można potraktować jako utrudnienie,
27:14a z drugiej strony taką zachętę
27:15do odkrywania nowych rzeczy.
27:18Przykładem tam może być,
27:20przy odkrywaniu fundamentów
27:22budynku fizyki
27:23zespołu szkół mechanicznych,
27:25napotkaliśmy na stary mur obronny.
27:29Inwestycja musiała być częściowo
27:31wstrzymana,
27:32mur został odkryty,
27:34zabezpieczony,
27:35postał na to projekt,
27:37no i w tej chwili czeka,
27:38jakby co dalej z tym elementem
27:40można zrobić,
27:40ale jest on w tym momencie
27:42już bezpieczny,
27:42nie jest pod ziemią,
27:43nie niszcze je
27:44i jest możliwość jakby
27:47wyeksponowania gości,
27:49chwalenia siebie
27:50jako miastem.
27:52Czeka na wsparcie
27:53pana konserwatora,
27:54żeby można go było udostępnić,
27:56bo powiem państwu,
27:57mory obronne Opola,
27:58którymi się tam zajmuje,
27:59a który ostatnio też miał
28:00jakiś taki mankament,
28:02no są w złym stanie technicznym.
28:04Ich jest mało,
28:04bo tam jest około 60 metrów długości,
28:07natomiast tu mamy
28:0720 metrów długości
28:09zakrytego muru
28:09w stanie dziewiczym,
28:10tak, no bez tej powiedzmy
28:12krenelarza,
28:13ale szerokości
28:14dwóch dwadzieścia metra
28:15i długości dwudziestu metrów.
28:17Jest to naprawdę
28:17w dobrym stanie
28:18mor zachowany,
28:19w tej chwili został
28:20zabezpieczony keramzytem,
28:21zadaszeniem
28:22i czeka na te decyzje
28:24i te lepsze czasy
28:25i pieniądze.
28:27No tutaj musiałbym właśnie
28:29uspokoić wszystkich właścicieli
28:31i dysponentów zabytków,
28:34że konserwator zabytków
28:37wkracza tylko wtedy,
28:39kiedy jest sytuacja awaryjna
28:41lub kiedy go się zaprosi.
28:44W tym wypadku
28:45wkroczył tylko i wyłącznie
28:47w formie nadzoru
28:48i uznano,
28:49że skoro inwestor
28:50nie chce pokazać tych murów,
28:52postwierdził,
28:53że nie ma pieniędzy na to.
28:54Dokładnie tak było.
28:55Więc należy go zabezpieczyć
28:58i zostawić w tym stanie,
28:59jakim jest
29:00dla potomnych.
29:02Tak samo
29:03z odkrywkami
29:06archeologicznymi.
29:07Nie ma badań archeologicznych
29:09na terenie dziewiczym.
29:14Są badania tylko i wyłącznie
29:16na terenie inwestycji,
29:18bo nie wydaje się pieniędzy po to,
29:21żeby tylko archeolodzy odkryli
29:23miasto średniowieczne.
29:25To miasto średniowieczne
29:26właściwie odkrywa się tylko
29:29przy okazji inwestycji.
29:30I stąd tutaj
29:32jak najbardziej
29:33wszystkich uspokajam.
29:35Konserwator
29:36nie wchodzi sam na obiekt,
29:38chyba że widzi
29:39jego zagrożenie.
29:40Jakieś konkretne.
29:43I dlatego
29:43absolutnie
29:44tak samo jak
29:46z tymi wytycznymi
29:47zaleceniami konserwatorskimi.
29:50Zalecenia konserwatorskie
29:51dotyczą
29:52zakresu,
29:53który
29:53musi być,
29:55który jest wskazany
29:56przez inwestora
29:57lub
29:59jeżeli
30:00jako ratownicze
30:02jest nakaz
30:04ratowniczy,
30:05jeżeli
30:05zabytek
30:06jest zagrożony.
30:08I to w tym zakresie tylko,
30:10żeby nie go odbudować,
30:12tylko żeby go zabezpieczyć.
30:14Więc po środkach minimalnych.
30:16Ale proszę powiedzieć,
30:16jak to się ma w praktyce?
30:18Bo na Śląsku,
30:19tym naszym górnym,
30:21opolskim
30:21mamy wiele zabytków.
30:22Wydaje się,
30:23cennych zabytków
30:24czy bezcennych zabytków,
30:25które są w stanie
30:26stwierdzić,
30:28że opłakanym
30:29to jakby
30:29nic nie powiedzieć.
30:31Podajmy przykład
30:32Zamek w Łące Prudnickiej.
30:36Konserwator wydaje zalecenia.
30:37Konserwator,
30:39czy może konserwator
30:40jakoś ukarać
30:41właściciela
30:42takiego obiektu?
30:44Jakie są konsekwencje
30:45nieprzestrzegania
30:46waszych
30:49zaleceń?
30:51Tak.
30:53Otóż
30:53przy konkretnym
30:55tym przypadku
30:56właściciel
30:58jest w tej chwili
30:59de facto
30:59administracyjnie
31:00poszukiwany.
31:03Dostał już
31:04karę
31:04też administracyjną.
31:08Ma,
31:09jest też
31:10ścigany
31:11pod względem
31:12już
31:13sankcji
31:14skarbowej.
31:16Natomiast
31:17to nie załatwia
31:19sprawy zabytku.
31:20I zdajemy sobie
31:21z tego sprawę.
31:22To wcale
31:23nas nie cieszy,
31:24że my go
31:24znajdziemy
31:25czy nie znajdziemy.
31:26Mamy inny
31:26zabytek też.
31:29Piękny
31:29obiekt
31:30w Turawie.
31:32Niedawno
31:33jeszcze użytkowany,
31:34kilka lat temu
31:35czy kilkanaście,
31:36sprzedany
31:37spółce,
31:37która znowuż
31:38odsprzedała komuś.
31:40Proszę powiedzieć,
31:40jaki to jest obiekt?
31:42No to jest
31:42zamek,
31:44czy pałac
31:45w Turawie.
31:46Tak, pałac
31:46w Turawie.
31:47Czy tam był
31:49kiedyś dom dziecka?
31:50Tam był dom dziecka,
31:51tak, funkcjonował.
31:53No i starosta
31:54przeniósł
31:55dom dziecka,
31:56dostał inny
31:57obiekt,
31:57natomiast to
31:58sprzedał.
32:00I tutaj
32:01nie chcę
32:02dyskutować
32:03o przeszłości,
32:04bo to
32:05wolę dyskutować
32:06o tym, co ja robię
32:07w tej chwili.
32:08Uważam,
32:09że była to
32:10zła decyzja,
32:11że oddano to
32:11w ręce spółce,
32:12która
32:13nie była
32:14zabezpieczona
32:15odpowiednią umową
32:16nakazową.
32:18Natomiast
32:18w tej chwili
32:20znowuż
32:20wystąpiliśmy do sądu
32:22o zastępstwo
32:23w imieniu właściciela,
32:25żeby działał
32:27upoważniony
32:29prawnik,
32:30który by reprezentował
32:32ten obiekt,
32:33ponieważ
32:34nie możemy
32:34znaleźć właściciela
32:35i chcemy to przejąć
32:37na skarb państwa
32:38z powrotem.
32:39Jest też
32:40pozytywny przykład
32:41gminy
32:41w Głogówku,
32:43prawda,
32:43która też przejęła
32:44ten zamek
32:46po nieudanych
32:48wcześniejszych
32:49zabiegach
32:51poprzedniego
32:52właściciela,
32:53który nic nie robił.
32:55No więc
32:55niestety,
32:58ale mamy
32:59słabe instrumenty
33:01i złe
33:02zabezpieczenie
33:03finansowe,
33:04bo te roboty
33:05zabezpieczające,
33:06które właśnie
33:06na pałacu
33:08w Turawie
33:09robimy,
33:10no to są
33:10za pieniądze
33:11państwowe.
33:12To wojewódzki
33:13konserwator
33:14musi wystąpić
33:14do wojewody,
33:16żeby przeznaczył
33:16z rezerwy
33:17państwowej
33:19finanse
33:20na zabezpieczenie
33:21takiego obiektu.
33:22I to są
33:23te działania,
33:24które są
33:24bardzo niedobre
33:26i wydaje mi się,
33:27że państwo
33:28powinno mieć
33:29możliwość
33:29szybszego działania
33:30i przejmowania
33:31obiektów.
33:32tutaj mówimy
33:32o dużych
33:33obiektach,
33:33a jeżeli chodzi
33:33o małe
33:34obiekty,
33:35jakie są
33:35konsekwencje
33:35dla właściciela,
33:36który zrobi
33:37remont
33:37niezgodnie
33:39z tymi
33:39zaleceniami,
33:40które konserwator
33:41wojewódzki,
33:42czy te zalecenia
33:44gminne
33:44nie dostało
33:46to zastosowane?
33:48Jakie są
33:48konsekwencje?
33:49No przede
33:50wszystkim
33:50to
33:50chciałbym
33:52uspokoić,
33:53że w minionym
33:54roku
33:54nikogo
33:56żeśmy
33:57nie ukarali.
33:58Natomiast
33:59napisalibyśmy
34:00bardzo dużo
34:01zaleceń,
34:03niektóre
34:04skończyły się
34:05też nakazami,
34:07ale
34:07niektóre
34:08terminy
34:09przedłużamy
34:10też,
34:11jeżeli ktoś
34:11wykazuje,
34:12że
34:12jest w trakcie
34:14przygotowywania
34:15prac,
34:16a lub te prace
34:16trwają,
34:18więc
34:18staramy się
34:19przede wszystkim
34:20doprowadzić
34:20do tego
34:21do współpracy
34:22między właścicielem
34:24a administracją,
34:26bo my
34:26jesteśmy,
34:27jak tu
34:27pan
34:29profesor
34:29stwierdził,
34:30my jesteśmy
34:31od
34:31pilnowania
34:32tych zabytków,
34:33natomiast
34:35od
34:35zachowania,
34:36no to jest
34:36właściciel
34:37i my
34:38chcemy
34:38pomagać,
34:40a nie
34:41karać.
34:41Kara jest
34:42elementem
34:43zupełnie
34:43niepotrzebnym
34:45powiedziałbym w tym.
34:46I ostatecznym.
34:46Tak, i ostatecznym.
34:48To jest taki
34:48straszak,
34:49natomiast
34:49o wiele lepszym
34:50by było,
34:51gdybym mógł
34:53dawać dotacje,
34:54jakbym widział,
34:54że ten ktoś
34:55na przykład
34:56rzeczywiście
34:57zajmuje się
34:58obiektem.
34:58Ale jeszcze zostaje
34:59świadomość
35:00właściciela,
35:00bo
35:00Szanowni Państwo,
35:03wiadomo, że
35:04budynek niezabezpieczony,
35:06to co pan
35:06konserwator
35:07powiedział,
35:08no że znajdą się
35:08środki naprawne,
35:09z każdym
35:09dniem się
35:10bardziej degraduje,
35:11tak?
35:11Te szkody,
35:12ten zakres
35:13szkód rośnie
35:13i potem to
35:14urasta do tego,
35:15do problemu,
35:16że zostają tylko
35:16mury, jak mamy
35:17w pałacu,
35:17w kopicach,
35:18tak?
35:18Przykład
35:19i trzeba dalej
35:20odtworzyć
35:20wszystko i tak samo
35:21będzie z zamkiem
35:22czy tam pałacem
35:23w Torawie.
35:25Tutaj może
35:25nie powiem,
35:27że to jest zabytkiem,
35:28bo chyba zostanę
35:29sprostowany,
35:29ale zobaczcie Państwo,
35:30tylko nie trzeba szukać.
35:31Kapliczka Cmentarna
35:32przy ulicy Wrocławskiej,
35:33jak Państwo przejeżdżacie,
35:34to ona już
35:35praktycznie znika
35:35z oczu, tak?
35:36i nie jest właściciel
35:37ścigalny w ogóle.
35:38Ja uważam,
35:39że to prawa powinien
35:40zostać w jakiś sposób
35:41ukarany,
35:42przywołany,
35:42a nie może...
35:43Nie, prostuję, prostuję.
35:44Kończymy wpis
35:45i już dochodzimy
35:47do porozumienia
35:47z właścicielem.
35:48Ale ja mówię,
35:48na dzień dzisiejszy
35:49tak jest,
35:50że ona po prostu straszy,
35:51tak niedługo zniknie.
35:52Ale bardzo dobrym przykładem
35:53są Biestrzykowice.
35:54Pałac Biestrzykowica
35:55na drodze do Namysłowa,
35:57gdzie zostawiono go
35:58samemu sobie
35:59na kilka lat,
36:00zdegradował się totalnie,
36:01ale znalazł się właściciel,
36:02który nie to,
36:03że chce go ratować
36:04i zrobić z niego
36:05jakiś powiedzmy
36:06obieg komercyjny,
36:08tylko dla siebie,
36:09dla swoich potrzeb.
36:10Stosuje wszystkie materiały,
36:11ja tam dosyć dużo
36:12pomagałem mu.
36:14Stosuje materiały
36:14oryginalne,
36:15jakie były,
36:16gdzie mu pierwotnie
36:17zaprojektowano
36:17stropy żelbetowe do wymiany,
36:19wrócił do stropów
36:20modrzewiowych,
36:21także wraca
36:22do wszelkiego rodzaju
36:23sklepień,
36:23nie stosuje zamienników
36:25żelbetowych, nowych.
36:26Robi ten obieg
36:28tak, jak on wyglądał
36:29w rzeczywistości.
36:30To ja jeszcze pozwolę
36:32sobie dorzucić
36:32swój taki przykład,
36:33który obserwowałem
36:34niemalże z okna
36:35swojego mieszkania
36:37w Głupczycach,
36:38skąd pochodzę.
36:39Panowie,
36:39dworzec kolejowy
36:40w Głupczycach,
36:41dużo piszemy,
36:42mówimy o tym,
36:42że to jest przecież
36:43zabytek niepowtarzalny,
36:45budynek w kształcie lokomotywy.
36:47Pamiętam tą zerwaną
36:48papę na dachu.
36:50Wystarczyło dosłownie
36:51kilka lat,
36:52żeby zerwana papa
36:53doprowadziła do
36:53zawalenia stropu,
36:55więc to jest taki obraz
36:56bardzo dobry tego,
36:57co pan profesor mówi,
36:58że ważna jest interwencja
36:59jak najszybciej,
37:01żeby zabezpieczyć
37:01obiekt zabytkowy.
37:03Panowie,
37:04pytanie ostatnie,
37:05króciutkie na koniec.
37:06Czy warto mieszkać
37:07w zabytku?
37:09Ja dodam tylko,
37:10że ja chętnie zamieszkałem.
37:13Przede wszystkim uważam,
37:14że należy pielęgnować
37:17te swoje obiekty rodzinne,
37:20domy rodzinne
37:22i na pewno warto
37:23do nich wracać.
37:25Czy to ma dużą wartość
37:27zabytkową,
37:27czy mniejszą,
37:29to jednak chyba
37:30warto przywiązywać
37:31dużą wagę
37:31do dziedzictwa,
37:33do przeszłości własnej,
37:35żeby do domu rodzinny
37:36był tym miejscem,
37:37gdzie chce się wrócić.
37:38Więc jeżeli to jest zabytek,
37:40jest w jakimś obszarze,
37:43to jak najbardziej
37:44dbajmy o nie.
37:46Natomiast
37:46mamy kilka przykładów
37:49w tej chwili,
37:50że rodziny
37:52bardziej zamożne
37:53kupują zabytki
37:55i mieszkają w nich.
37:57To podajmy dobre przykłady
37:58z obolszczyzny.
38:00No, chociażby,
38:01no pomału kopice się szykuje
38:03do tego, prawda?
38:06Mamy też
38:07sytuacje takie,
38:09nie chcę wymieniać wszystkich,
38:11bo to teraz...
38:12Takie trzy.
38:13No.
38:14To może ten jeden dorzucić,
38:15o którym ja powiedziałem,
38:17pałac w Biesczykowicach
38:18będzie też budynkiem mieszkały.
38:19Mieszkalny.
38:20Tak.
38:20Pałac w Dobrej.
38:22Pałac w Dobrej,
38:23no w tej chwili jest
38:24w trakcie,
38:25w trakcie robót.
38:27Właściwie
38:28prany są takie,
38:30żeby to był jednak
38:30duży ośrodek.
38:32Także on nie będzie
38:33mieszkalny.
38:34Natomiast
38:34i oficyna,
38:36i sam pałac
38:36ma mieć drugie życie.
38:39Więc
38:39ja jestem za tym w ogóle,
38:41żeby
38:41przywiązywać się
38:42do
38:43tych obiektów
38:45i przekazywać
38:46tą miłość
38:47swoim następcom.
38:49i tu jest pewien problem
38:50czasami,
38:52bo następcy
38:53niekoniecznie chcą
38:53kontynuować
38:54i dlatego tu jest
38:55rola też
38:56i państwa
38:57i społeczna.
38:58To jest chyba też
38:59rola rodziny,
39:00żeby przekazać
39:01tożsamość
39:02odpowiedzialnej
39:03za dziedzictwo,
39:04więc wychowanie.
39:06Pan inżynier,
39:07czy warto w zabytku?
39:08Myślę, że tak.
39:10Tym bardziej,
39:10że rynek
39:11chyba też to trochę
39:11pokazuje,
39:12że inwestorzy
39:13z troszkę
39:14grubszym portfelem
39:15nie szukają
39:16zwykłych domów
39:16jednorodzinnych
39:17czy większych
39:18domów jednorodzinnych,
39:20tylko w tej chwili
39:21największe ceny
39:22chyba nieruchomości
39:22takich mieszkalnych
39:23przewidzianych
39:24dla inwestora
39:25do zamieszkania
39:26osiągają obiekty
39:27właśnie z jakąś
39:28historią,
39:29z zabytki.
39:32Kamienice poniemieckie
39:33w tej chwili
39:33we Wrocławiu
39:34osiągają
39:35ogromne ceny,
39:36nawet przewidziane
39:37do remontu,
39:37niewyremontowane
39:38i myślę,
39:39że ta świadomość
39:40będzie coraz bardziej
39:43rosła,
39:44że nie sztuka
39:45pochwalić się
39:45nieruchomością
39:46nową budową
39:47od podstaw,
39:49tylko zabytkową,
39:50wyremontowaną
39:51własnym pomysłem
39:52pod nadzorem
39:53konserwatora zabytku.
39:54Czy to jest też inwestycja?
39:56Oczywiście.
39:57Zresztą można popatrzeć
39:58wszystkie gwiazdy.
39:59Nikt nie szuka
40:00nowych budynków,
40:01tylko wszystkie gwiazdy
40:02jakieś, które są znane
40:03w świecie
40:03szukają obiektów
40:05zabytkowych
40:05z historią.
40:06Panie Ktorze,
40:07ja myślę,
40:07że można było
40:08zadać wykonawcy
40:09pytanie,
40:09czy on by zamieszkał
40:10w takim obiekcie,
40:11który naprawiał,
40:12remontował od twarza.
40:13Oczywiście, że tak.
40:15Panowie,
40:15dziękuję serdecznie.
40:16Jeżeli ktoś
40:17z naszych słuchaczy
40:18miałby pytanie
40:19do któregoś z gości,
40:21to już zapraszamy
40:22po tej części
40:23debatowej.
40:24A także jesteśmy
40:25na swoim stanowisku.
40:26Dziękujemy.
40:27Dziękuję.
40:27Dziękuję.
40:27Dziękuję.
40:27Dziękuję.
40:27Dziękuję.
40:28Dziękuję.
40:29Dziękuję.
40:31Dziękuję.
40:32Dziękuję.
40:33Dziękuję.
40:34Dziękuję.
40:35Dziękuję.
40:35Dziękuję.
40:36Dziękuję.
40:37Dziękuję.