Yeni Akit Gazetesi Yazarı Mustafa Armağan, 'Yeniden fethettiğimiz Halep’i nasıl bırakmıştık?
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Yeniden fethettiğimiz Halep'i nasıl bırakmıştık? Hatay düğümü 1939 yılında dünyanın bir büyük
00:11savaşa gitmekte olduğu ortamda çözülmüştü. Şimdi yeni bir dünya savaşı arifesinde
00:17bayrağımızın Halep'ten Mümbiç'e doğru bir kılıç gibi uzanmasına şaşmamak gerekir.
00:22Bundan 106 yıl önce, 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Ateşkesi'nin imzalandığı
00:28Suriye cephesindeki durum şuydu. Hatay-Halep-Cerablus hattı, Osmanlı-Cingiliz sınırını
00:35oluşturuyordu. Misak-ı Milli'de ilan edilen sınır da bu hat olacaktı. Nitekim Mustafa
00:42Kemal Paşa'nın bir gün önce geldiği Ankara'da yaptığı ünlü konuşmasında,
00:4628 Aralık 1919, Antakya-Cerablus-Kerkek hattı, E-Güney sınırımız Z olarak vurgulanacaktı.
00:53Ancak İstiklal Savaşı'nın ilk yılında Suriye sınırı belirsizliğini korumaktaydı.
00:59Sakarya galibiyeti üzerine, Fransa uzlaşma çareleri aramaya başlar. Görüşmeler sonunda
01:06Türkiye-Güney sınırında Fransızlara tavizler verecekti. Buna göre Misak-ı Milli'ye dahil
01:13bulunan Antakya-Halep-Cerablus hattındaki ısrardan vazgeçilmekte, Antakya hariç bugünkü
01:18sınırlar aynen kabul edilmekteydi. Daha ilginci, Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal,
01:24Dengirşenk, Mayın tartışmasındakine benzer bir şekilde antlaşmaya protokol olarak eklenen
01:30bir mektupta Fransa'ya Harşit Vadisi'ndeki demir, karbon ve gümüş madenlerinde 99 yıl süreli,
01:35Türk sermayesinin %50 oranında katılacağı ayrıcalık hakkı. Ayrıca ileride başka
01:41imtiyazlar da verecekleri vaadinde bulunuyordu. Ankara İtilaf Namesi, Ekim 1921, adı verilen bu
01:49şekilde Fransızlar yılda 500 milyon frenk akıttıkları ve 5000 asker bağladıkları Kilike
01:54bölgesinin yükünden kurtuluyor, Kemalistler ise ilk defa varlıklarını işgalci cepheye tescil ettirmiş
02:00oluyordu. Bu sayede büyük taarruz öncesinde Fransa'dan yüklü miktarda silah aldığımızı,
02:06Fransızların giderken top ve uçaklarını bize bıraktıklarını ekleyelim. İyi, güzel de, bu
02:13antlaşma sınırı e-geçici ev olarak belirlenmişti, yani ileride yapılacak barış antlaşmasında Güney
02:19Ankara'nız yeniden masaya yatırılacaktı. Ne var ki Lozan'da Fransa heyeti Ankara'da bir şekilde
02:25kabul ettirdikleri Suriye sınırını tartışmaya açmadı ve İtilaf namede belirlenen geçici sınırlar
02:30Lozan'ın 3. maddesinde kalıcılık kazandı, Antakya, Hatay'ın ana vatana katılmasına
02:36kadar da varlığını korudu. Ancak hem 1921 Ankara, hem 1923 Lozan antlaşmalarının çizdiği sınırlar,
02:43EBMM'de Ankara antlaşmasının hazırlık sürecinde meclisin haberdar edilmediği eleştirileri yapıldı.
02:49En ağır eleştirilerden birini, Mehmet Akif'in dostu Hasan Basri, Çantay, getirecekti. Ona göre
02:58Ankara İtilaf Namesi bizim milli haysiyet ve şerefimize yakışmayan bir hüsran ve esaret
03:03belgesidir. Bunun üzerine Mustafa Kemal Paşa kürsüye çıkar ve gayet sert bir cevap verir
03:10Çıkarlarımıza azami derecede uygun olarak çizdirebileceğimiz sınır hangisi ise, işte o
03:17milli sınırımız olacaktır. Misak-ı Millimizde belirli ve tespit edilmiş bir hat yoktur.
03:22Kuvvet ve kudretimizde tespit edeceğimiz hat, sınır hattı olacaktır. Sonuç olarak söylersek,
03:31Suriye sınırımızı belirleyen ve Halep'i bizden koparan Ankara İtilaf Namesi Misak-ı Millî
03:36sınırlarına aykırıydı. Gariptir, Lozan'da bu açık aykırılığa rağmen herhangi bir değişiklik
03:42yapılmadan onaylanmıştır. 21 Ağustos 1923 tarihindeki müzakerelerde mecliste Lozan
03:49antlaşmasını yerden yere vurmuş olan Mersin Mebusu, Niyazi Bey Ankara İtilaf Namesi'nin
03:548. maddesinin Türkiye'nin başına bela olduğunu söyleyecekti. Keza Lozan'ı eleştiren büyük
04:00şairimiz Urfa Milletvekili Yahya Kemal ise, meclis kürsüsünden güney sınırımızın bir yara,
04:06ceriha, gibi kanayacağını iyi haykırmıştı. Büyük şairimiz mezarında müsterih olabilir artık.
04:12O cerihaya ikinci müdahale büyük bir ustalıkla gerçekleşti.
04:17Vakit, Lozan'ın yaralarını sarma vaktidir.