T24 yazarı Prof. Dr. Ayşe Naz Bulamur ile T24 editörü Hazal Sipahi’nin dizi ve film gibi yapımları tartıştığı Ekran Aşkına’nın yeni bölümünde İstanbul Ansiklopedisi dizisi mercek altında.
Reşad Ekrem Koçu’nun yarım kalmış İstanbul Ansiklopedisi’nden ilhamla kurgulanan dizi, Amasya’dan İstanbul’a gelen üniversite öğrencisi Zehra ile annesinin eski dostu, cerrah Nesrin’in yollarının kesişmesiyle başlıyor. Her bölüm, ansiklopediden seçilen bir maddeyle açılıyor; şehir, kişisel bir arşive dönüşüyor.
Başörtüsüz ama inançlı kadınları neden izlemiyoruz?
Peki kişisel İstanbul tarihini yazmak mümkün mü?
Reşad Ekrem Koçu’nun yarım kalmış İstanbul Ansiklopedisi’nden ilhamla kurgulanan dizi, Amasya’dan İstanbul’a gelen üniversite öğrencisi Zehra ile annesinin eski dostu, cerrah Nesrin’in yollarının kesişmesiyle başlıyor. Her bölüm, ansiklopediden seçilen bir maddeyle açılıyor; şehir, kişisel bir arşive dönüşüyor.
Başörtüsüz ama inançlı kadınları neden izlemiyoruz?
Peki kişisel İstanbul tarihini yazmak mümkün mü?
Kategori
📺
TV ve DiziDöküm
00:00Müzik
00:00T24'ün Ekran Aşkına programından herkese merhaba. Ben Ayşen Azbul Amur.
00:13Ben Azal Sipahi. Ekran Aşkına da bizi ekrana bağlayan dizi ve film gibi yapımları tartışıyoruz.
00:19Peki hocam bu bölümümüzde hangi yapım verecek altında?
00:22Bugün Netflix dizisi İstanbul Ansiklopedisi'ni tartışalım.
00:25Her bölüm Reşat Ekrem Koçu'nun İstanbul Ansiklopedisi'nden bir maddeyle başlar.
00:31Amasya'dan İstanbul'a mimarlık okumaya gelen Zehra ve annesinin yıllardır küs olduğu Doktor Nesrin'in hem birbirleriyle hem de şehirle olan çetrefilli ilişkilerini izliyoruz.
00:42Evet Zehra yani bu üniversiteli karakterimiz tam bir İstanbul heveslisi.
00:46Öte yandan Zehra'nın de tam bir İstanbul bıkkını ve onların yollarının kesilişmesi üzerinden biz de kent, kimlik, kimlikler arayışını, aidiyet temalarını izliyoruz bu dizide.
01:00Peki İstanbul karakterlerin kişisel tarihini nasıl yansıtıyor?
01:05Şimdi dizide bir üniversite hocası öğrencilerinden kendi kişisel İstanbul tarihlerini yazmalarını ister.
01:11Bence senaryoda başarıyla bu ödevi yerine getirmiş çünkü şehri şekillendiren sakinleri.
01:19Bana bu Orhan Pom'un İstanbul kitabını hatırlattı.
01:22Kitapta şehrin bizim kendimizden başka merkezi yoktur der.
01:27Dizide de İstanbul karakterlerin hem ruhunu hem de güncel böyle sosyal politik sorunları resmeden bir kanvasa dönüşmüş.
01:37Ve bu Amasya'dan gelen öğrenci de Nesrin de sanki kendi İstanbullularının birer mimarı.
01:45Özellikle Zehra böyle kalbine dokunan mekanlar üzerinden kendi kimliğini hayal ediyor.
01:52Yönetmen Selman Nacar da Uşak'ta geçen tereddüt çizgisi film afişini koymuş bir sinemaya.
02:00Ve böylece aslında kendi kişisel tarihini de yazıyor yönetmen.
02:03Evet. Nesrin ve Zehra ilk olarak Gezi Parkı'na bakan bir restoranda bir araya geliyorlar.
02:09Dizi bu şekilde başlıyor ve camın ardından görüyoruz bu ikiliyi.
02:13İstanbul Ansiklopedisi'nde işte bu camlar, yansımalar bol bol kullanılmış.
02:18Bunlar neyi işliyorlar?
02:20Şimdi Zehra'nın ilk cümlesi dizide gelirken bu şovu hazırlamıştım.
02:25Yani bu sanki bir tiyatro daveti gibi ve cam da bizim ve oyuncular arasındaki bir perde gibi dizide.
02:34Zehra'nın da zaten kendisinden önce bir otobüsteki yansımasını görüyoruz Amasya'dan İstanbul'a gelirken.
02:42Ve annesinin arkadaşıyla da ilk buluşmasını restoranın dış cephe camından içeri bakarak izliyoruz.
02:49Biz yağmurlu bir günde dışarıdayız. Onlarsa içeride.
02:54Bir yandan da dışarıda yürüyen insanların sirüetleri de hem ikili arasına giriyor hem de bizim ve karakterler arasına giriyor.
03:02Bütün ilişkiler cam gibi kırılgan.
03:05Evet ve bir de tabii Zehra ile Harun'un camın ardından bir öpüşme sahnesi de var.
03:11Ben bu sahneyi sevdim.
03:13Zehra kendi tabiriyle ambivalansta yani birbiriyle bağlaşmayan hislere, fikirlere, amaçlara ve isteklere sahip biri.
03:23Onda böyle İstanbul'a yeni gelen genç bir kadının heyecanı ve hevesi var.
03:27Kendi tabiriyle yine uçuşkan biri.
03:29Peki sizce Zehra nasıl biri ve kişisel İstanbul ansiklopedisini Zehra nasıl yazıyor?
03:34Koç'un ansiklopedisi gibi karakterler de yarım kalmış.
03:39Zehra da öyle. Fakat bu yarımlık bir eksiklik değil.
03:43Bence bir zenginlik.
03:45Çünkü rap söyleyen, namaz kılan, başını örten ya da örtmeyen Zehra.
03:51Böyle iki katayı birleştiren İstanbul gibi çok yönlü bir karakter.
03:56Ve arkadaşlarının Türkçesini de düzeltiyor sürekli.
03:59Yani kendisi bir ayaklan stupedi dizide neredeyse.
04:03İşte zamirsiz cümle yapısını açıklıyor.
04:05Ya da dairesi diye kelime yok diyor.
04:09Ve bu öğrencinin bilgiliğiyle bence dizinin çerçevesini oluşturan ansiklopedisi de çok güzel örtüşmüş.
04:16Evet ben de Zehra'nın çok bilmiş olduğunu düşündüm.
04:19Orası kesin.
04:20Çünkü mesela bizim Dolmabahçe olarak bildiğimiz Bezme Alem Camisi'nde geçirdiği gece.
04:26Neyse ki geldiğimde evdeydin Allah'ım.
04:28Efendim olur mu öyle şey?
04:29Çocuklar ben hep evdeyim mi diyorsun yoksa ben mi kafayı yiyorum diyerek büyük ihtimalle kendi doğduğu yıl olan 2004 yılında çıkmış olan neredesin Firuze'ye bile referans verebiliyor.
04:39Zehra çok bilgili.
04:41Gerçekten ansiklopedisi gibi bir insan.
04:43Ve işte sürekli onun bu git gellerini, kimlik arayışını, sorgulamalarını izliyoruz.
04:50Ama bir noktada bu durum Zehra'yı bence bir yalancıya dönüştürüyor.
04:56Çünkü Zehra neden annesinin haberi olmasına rağmen neresine yalan söylüyor?
05:01Ben burayı anlamadım.
05:03Burası bana sanki zoraki bir ikilem yaratmak için yapılmış gibi geldi.
05:08Yoksa işte camide o geceyi geçiremez Zehra.
05:11Fatmalara sığınamaz.
05:13Ve hani böyle sanki yine bu sekülerler ve muhafazakarlar arasındaki ayrılıklar hep aynı şeyler üzerinden işlenmiş gibi geldi.
05:22Başörtüsüz ama inançlı kimseler neden işlenmiyor sorusuyla kalakaldım.
05:27Peki öncelikle bence Zehra'nınki yalancılıktan çok korumacılık dürtüsü gibi.
05:33Çünkü annesinin küçümsendiğini hissettiği için orada nesline yalan söylüyor.
05:39Yani hani benim de annem seninle kalmamı istemez zaten havasına giriyor.
05:44Şimdi diğer konuya gelecek olursak başörtüsüz ama inançlı karakterler işlenmiyor.
05:50Çünkü onlar laik düzeni sorgulamıyorlar.
05:52Yani inançlar özel alanda yaşandığında bir sorun yok.
05:56Yani kamu alanda göründüğünde bu göze batıyor.
06:00Ve maalesef ayrımcılık da görünüş ve kıyafet üzerinden yapılıyor çoğunlukla.
06:06O yüzden de kimliğini saklamak istiyor Zehra.
06:09Gelelim Nesrin'e.
06:11Ah Nesrin'e.
06:12Bence Nesrin dizide diğer karakterler tarafından ve aslında toplum tarafından çocuğu olmadığı için bencil olarak yaftalanıyor.
06:22Oysa o kadar çok kişiye bakım veren olmuş ki Nesrin ya da olmaya devam ediyor ki.
06:27Mesela işte annesine, kardeşine, kanser olan eski eşine, Diego'ya ve hatta bir süre Zehra'ya.
06:34Peki Ailin ve Nesrin ilişkisine dair neler söyleyebilirsiniz?
06:39Yani şimdi burada spoiler içerir diyeceğim ama aslında bana göre ilk bölümden belli.
06:45Yani yasaklı Nesrin'in yıllar önce küstüğü Ailin'den ilk bahsedişinden bence bu yasak ilişkileri belli.
06:54Yani orada Nesrin'in gözlerindeki nefret ile karışık bir aşk var daha ilk bölümde.
07:01Zaten Zehra'nın Nesrin'e nasıl hitap edeceğini sorması da çok ironik ilk kafede buluştuklarında.
07:08Hani hangi terminoloji uyar diye soruyor.
07:12Ve dizide ilişkiyi aslında belli bir kalıba sokmuyor.
07:16Ama yani iki kadının eskiden dinledikleri büklüm büklüm şarkı sözlerinde olduğu gibi de kalpleri paramparça.
07:25Ve yaşadıkları Zehra'nın anlayamayacağı kadar tırnak içinde hassas.
07:30Bir de ben nedense yani o kısa saçlı Nesrin'i ilk gördüğümde gene Aile dizisinde Canan Ergüder'in oynadığı
07:37ve kadın sevgilisiyle olmasına izin verilmemiş Leyla karakterini hatırladım.
07:42Ve o yüzden de bunun olacağını da bekliyordum.
07:44Ve gerçi kavuşamamış aşıklar biraz klişe olsa da bazı araştırmacıların Kuyur Hisler Arşivi olarak ele aldıkları
07:54İstanbul Ansikopetisi'nin ruhuyla da örtüşmüş.
07:57Evet mesela hani bu büklüm büklümden falan bahsederken de aslında hani o ilk şeyde bence Zehra'yı provokat edecek bir şey söylemedi aslında annesiyle alakalı.
08:08Hatta aksine Zehra annesiyle alakalı büklüm büklümü de yasakladı.
08:12İşte senden bahsedilmesini de şey yapmıyor falan gibi aslında hani provoke eden Aile'nin davranışları gibi geldi bana.
08:20Aile'nin ve Nesrin ilişkisi kısmında da evet bu arada romantik bir şeyler belli ki olmuş cinsel bir şey yaşanmış mı bilmiyoruz.
08:28Ama bence dizi bunu çok korkak bir yerden işliyor.
08:33Mesela işte Nesrin tıp fakültesine gitmiş Aile'nin peki hani olayı neymiş?
08:37Kelimeler yazmak.
08:39İşte beraber gitmek sizin hayaliniz.
08:41Ama mesela asıl gitmek için gerekli olan şeyleri yapmayan kişi Aile'nin.
08:45Ve işte sınavama giremedi orada sonra ne oldu buralar da çok anlaşılmıyor.
08:51Ve sonrasında mesela evleniyor Aile'nin Nesrin düğününe geliyor Amasya'ya.
08:57İşte bebek Zehra'yla da tanışmış Nesrin.
08:59Yani Aile'nin evlense de aslında kapansa da çocuk da yapsa Aile'nin yanında olmaya çalışıyor bir şekilde.
09:05Yani bu full kopuş ve düşman haline gelme tam olarak ne zaman ve neden olmuş onu o yüzleşmeden de anlayamıyoruz gibi geldi bana.
09:15Yani bence aslında dizide korkak olan Aile'nin çünkü bu aşkına sahip çıkıp İstanbul'a gitmeye cesaret edememiş.
09:24Ve tırnak içinde bu yasak aşktan arındırmak için kendini de dine vermiş sanki.
09:30Yani kendini eve ve evliliğe kapatmış.
09:34Evet orada bir ilişki olduğunu düşününce Nesrin'le Aile'nin arasında romantik.
09:38Birazcık daha taşlar yerine oturuşuyor.
09:41Çünkü izleyici de niye küsmüşler ki falan diye bir havada kalmış.
09:46Mesela Serdar ve Louis de aynı Aile'nin gibi Nesrin'i ya beraber kalmak ya da beraber gitmek için manipüle etmekten ve cezalandırmaktan çekinmeyen karakterler.
09:58Ve mesela işte bu iki erkekteki ilişki paternine baktığımızda da Nesrin'in bir de Aile'nin eklediğimizde aslında böyle Nesrin'in kimlerle ilişkilendiğine bakmıyor da dizi.
10:09Daha çok bize gösterdiği yer şey olmuş.
10:11İşte iki adam da akrep.
10:13Bence Aile'nin de akrep olabilir.
10:15Ya da işte mesela davasına Serdar'ı atıyor.
10:18Sınavına Louis'i atıyor.
10:20Bu şekilde bir patern kuruyor.
10:22Yani Nesrin'in üzerinden değil de bu kişilerin yaptıkları üzerinden sanki bir patern kuruyor.
10:28Bir de mesela filmde ansiklopedi anlatısına ek olarak bir de tiyatro anlatısı var.
10:33İki anlatı böyle devam ediyor.
10:36Sizin yorumlarınız neler?
10:38Öncelikle Fransız erkeğin ben idealleştirilmemesini de sevdim.
10:43Çünkü o da aynen Türk sevgili gibi gitmemesi için sevgilisinin her şeyi yapıyor.
10:49Şimdi orada bir üniversite hocası bir ödev veriyor.
10:53Ve bu ödev kişisel İstanbul tarihi yazmak üzerine.
10:57Tiyatro ise öğrencilerin kendilerini keşfettikleri bir araç.
11:02Ama dizi tiyatroyu da tiyatro yönetmenini de idealleştirmemiş.
11:06Yani sanat sonuçta yaratıldığı ayrımcı toplumun bir parçası.
11:11Ve yönetmen laik muhafazakarlar arasındaki keskin çizgiyi çok benimsemiş.
11:16Oyuncular ancak yönetmenin kafasındaki klişelere uyduğu sürece sahnede var olabiliyorlar.
11:24Zehra'nın çok kimlikliliği üzerine verdiği vaazı da iyi ki bir aslında tiyatro sahnesinde dinliyoruz.
11:31Çünkü böylece dizi zıplıkların da aynı sanat gibi kurgusal olduğunu vurguluyor.
11:36Evet yani bu idealleştirmeme tiyatro öğretmenini güzel.
11:41Bu sorunu söylediğiniz de aslında güzel.
11:43Ama bana bu iki anlatı böyle bir tanesi zaten konuşuyor oradan tuğla.
11:49Hadi bir tuğla da torna tiyatro fazla geldi.
11:53Yani ya İstanbul ansiklopatizi üzerinden yapmaya devam etseydik ya tiyatro üzerinden yapmaya devam etseydik.
11:59Biri yeterliydi diye düşündüm.
12:01Ve mesela Nesli'nin neden Türkiye'den gitmek istediğine dair arka planı dizi bize varsaydırıyor.
12:08Yani biliyoruz Türkiye bağlamını bilen ya da Türkiye'de yaşayan izleyici Nesli'nin neden gitmek istediğini anlayabilir.
12:16Aynı şekilde Zehra'nın başörtüsü meselesi üzerine nasıl bir çatışma yaşadığını da aslında biz tahmin edebiliriz.
12:22Nesli'nin yaşadıklarına hani varsaydıran dizi Zehra için aynı şeyi yapmıyor ve defalarca Zehra'nın farklı karakterlerle farklı ortamlarda farklı şekillerde biz bu çatışmayı yaşadığını izliyoruz.
12:37Son bölümde de yine koca bir tuğla da bir de dinliyoruz aslında Zehra'dan.
12:42Ve ben böyle günün sonunda şeyi de düşündüm ya Nesli'ne neyin diyeti ödetiliyor ya gerçekten anlamadım.
12:49Bir de herkesten özür diledi falan.
12:51Boşver Nesrin'cim demek istedim ona.
12:53Umarım Paris'te böyle kendin gibi yani bencil olmayan bir kadın sevgili bulursun diye düşündüm.
13:03Peki hocam İstanbul Ansiklopedisi neden izlenir?
13:06Yani bence dizinin İstanbul Ansiklopedisi üzerinden kurgulanması çok yaratıcı ve bu kişisel İstanbul tarihini yazma ödevinden biz de sorumluyuz.
13:18Ve dizide Alzheimer'da belliğin itip gitmesi değil de sanki kişisel tarihimizi tekrar hep yeniden yazdığımızın habercisi ve müjdar da Alzheimer'ın anneleri bölümünde çok başarılı.
13:31Yani ilk bölümde Nesli'nin sevgilisinden ayrılma sahnesi için bile dizi izlenir.
13:38Yani ben dizide Canan Ergüder'i izlemeye doyamadım.
13:41Evet evet kesinlikle çoğu oyuncu bence ellerindeki malzemeyle çok iyi iç çıkarmıştı.
13:47Genç oyuncular da öyle diğer oyuncular da o şekilde.
13:51Nesli'nin şöyle bir lafı var onu da alıntılamak isterim.
13:54Bence dizinin en güzel lafı tüm bu tuğla tuğla anlatıların içerisinde.
13:58Bu ülkede işler böyledir Zehra'cım.
14:01Birileri başörtülü olduğu için, birileri olmadığı için ama genelde de kadın olduğu için dezavantajlı duruma düşerler.
14:08Bir de tabii ki Nesli'nin her şeye rağmen gitmesi bence güzeldi.
14:13Nesli'ni İstanbul'da bırakmayarak iyi etti dizi.
14:17Büklüm büklümü dinletti, hatırlattı.
14:19O da iyi bir seçim olmuş.
14:21Peki neden izlenmez dersiniz hocam?
14:23Yani dizide bence toplumsal kutuplaşma ile ilgili yeni bir argüman yok.
14:29Ve son sahnede Zehra'nın aynen bir üniversite hocası gibi verdiği dersi,
14:34biz zaten daha önce işte Ömer, Kızılcık Şerbeti ve Kızıl Goncalar dizilerinden öğrendik ve dinledik yeteri kadar.
14:42Ekranda layık ve muhafazakar karakterlerin aşklarını izledikten sonra tırnak içinde kategorize edilmekten yorulan Zehra'nın bufrağını bana geçmedi.
14:54Bence Selman Nacar'ın tereddüt çizgisi ve iki şafak arasında filmleri çok daha başarılı.
15:00Evet yani hani mesela Fatıma'lara da asıl önyargıyı besleyen belki de Zehra'ydı kimi kısımlarda gibi geldi.
15:07Yani hani orada da farklı bir çatışma yaşanıyordu.
15:10Aile Nesli'nin ilişkinizine paralel belki Zehra Fatıma arkadaşlığını da daha derinlikli işleyebilirdi gibi geldi bana.
15:18O ekip fazla karikatürize edilmiş gibiydi.
15:21Ve mesela şeyi izlemek isterdim ben.
15:23Zehra o otobüste mi?
15:25Tam olarak Amasya'dan İstanbul'a geldiği ve bizim onu tanıdığımız o yansıma sahnesi var ya,
15:31hani o başörtüsünü çıkarma kararını, verişini izlemek isterdim.
15:36Ya da bunu planladıysa İstanbul'a giderince otobüste çıkartacağım vesaire bunu izlemek isterdim.
15:42Yani her zamanki konu başlıkları üzerinden böyle sembolik zoraki çatışmalar izlemişiz gibi geldi.
15:49Ve Amasya sonrası iyice ağırlaştı gibi dizi.
15:53Bu tuğla anlatılarda onun üstüne bir artık çeri ekledi diyemeyeceğim tuğla eklemiş oldu.
16:00Ama belki de hiç tamamen kapanma kararı da vermemiş olabilir Zehra.
16:06Yani sanki hep bir arafta.
16:08Bütün karakterler bilinmeyen bir yolculukta.
16:12Nesrin de belki evden kaçan kedisi gibi geri dönebilir.
16:16O yüzden bence de belki bir kapanma ya da açılma bir kararı yoktu.
16:20İki kimliğiyle hep vardı.
16:22Anladım.
16:23Belki de.
16:23Belki de.
16:24O zaman bir sonraki bölümde buluşmak üzere diyelim mi?
16:28Evet.
16:28Ekran açığına da tekrar görüşmek üzere.
16:30Hoşçakalın.