Trao đổi chuyên sâu về Chu kì tế bào và quá trình phân bào
Danh mục
📚
Học tậpPhụ đề
00:00Chào mừng quý vị đến với buổi tìm hiểu hôm nay, chúng ta sẽ cùng khám phá một quá trình cực kỳ nền tảng của sự sống, chu kỳ tế bào.
00:08Vâng, và cách tế bào phân chia qua nguyên phân và giảm phân nữa.
00:13Chúng ta sẽ dựa trên các tài liệu sinh học, cả sách giáo khoa lẫn bài báo khoa học để làm rõ những điểm chính yếu nhất.
00:19Chính xác, đây là những cơ chế cốt lõi, nó không chỉ giúp cơ thể mình lớn lên, sửa chữa, mà còn liên quan đến sinh sản.
00:27Và cả những bệnh lý phức tạp nữa đúng không ạ?
00:30Đúng vậy.
00:30Như ung thư chẳng hạn.
00:31Đúng vậy, khi quá trình này bị dối loạn thì hậu quả rất nghiêm trọng.
00:35Vậy mình bắt đầu với chu kỳ tế bào nhé. Nghe nói đây là cả một vòng đời của tế bào.
00:40Ừ, đúng thế. Nó bao đồm hai giai đoạn lớn. Đầu tiên là kỳ trung gian, lúc tế bào chuẩn bị mọi thứ.
00:47Chuẩn bị ạ?
00:47Vâng chuẩn bị. Nó chiếm phần lớn thời gian của chu kỳ đấy. Trong kỳ trung gian lại có ba pha nhỏ, G1, S và G2.
00:55G1, S, G2. Cụ thể là gì ạ?
00:58Thì ở G1, tế bào lớn lên, tổng hợp các chất cần thiết. Quan trọng nhất có lẽ là pha S.
01:05S ạ?
01:05S là viết tắt của Synthesis, tổng hợp. Đây là lúc ADN và nhiễm sắc thể, NST, nhân đôi.
01:12Từ một NST đơn thành một NST kép. Kiểu như là gồm hai sợi chị em giống hiện nhau, dính ở tâm động.
01:19À, nhân đôi vật chất di chuyển là ở đây.
01:22Đúng thế. Rồi đến pha G2. Tế bào tiếp tục lớn và kiểm tra lại lần cuối. Tổng hợp thêm protein cần cho việc phân chia sắp tới.
01:30Có vẻ rất cẩn thận. Có cơ chế kiểm soát nào không ạ?
01:33Có chứ. Rất chặt chẽ là đằng khác. Có những cái điểm kiểm soát. Ví dụ, điểm quan trọng giữa G1 và S. Nó đảm bảo là ADN không bị lỗi gì trước khi nhân đôi.
01:42Hay quá.
01:43Rồi lại có điểm kiểm soát ở cuối G2 nữa. Để chắc chắn mọi NST đã nhân đôi xong và không hư hỏng gì thì mỗi cho vào phân chia. Nếu có lỗi, Chu Kỳ sẽ dừng lại để sửa.
01:53Thế còn những tế bào không phân chia nữa thì sao? Ví dụ tế bào thần kinh.
01:56À, những tế bào đó, sau khi biệt hóa xong, chúng có thể đi vào một trạng thái gọi là G0. Kiểu như là trạng thái nghỉ hưu không tham gia vào Chu Kỳ phân chia nữa.
02:06Rồi. Sau khi chuẩn bị xong ở kỳ trung gian, nếu tế bào cần tạo ra tế bào mới giống hẹt nó, ví dụ để cơ thể lớn lên, thì sẽ là nguyên phân.
02:16Chính xác. Đó là nguyên phân hay mitosis. Mục tiêu của nó là từ một tế bào mẹ ban đầu có bộ NST là 2N.
02:242N là lưỡng bội, tức là có 2 bộ NST.
02:28Đúng rồi. Một từ bố, một từ mẹ. Thì nguyên phân sẽ tạo ra 2 tế bào con cũng là 2N và giống hẹt mẹ về mặt di truyền.
02:36Quá trình này diễn ra thế nào ạ? Có phúc tạp không?
02:39Nó gồm 4 kỳ chính diễn ra liên tục. Đầu tiên là kỳ đầu. NST-CAD bắt đầu co xoắn rõ rệt. Cái mảng bao quanh nhân tế bào thì tan biến đi.
02:48Rồi sao nữa ạ?
02:49Đến kỳ giữa, các NST-CAD này co xoắn cực đại luôn và chúng xếp thành một hàng duy nhất, thẳng tắp, ngay giữa mặt phẳng xích đạo của tế bào. Đây là lúc nhìn NST rõ nhất.
02:59À, một hàng thẳng tắp.
03:01Đúng vậy. Tiếp theo, kỳ sau, đây là lúc 2 cái sợi chromatid chị em trong mỗi NST-CAD tắt nhau ra ở tâm động. Mỗi chromatid giờ trở thành một NST đơn và di chuyển về 2 cực đối diện của tế bào.
03:15Tắt nhau ra.
03:16Vâng. Cuối cùng là kỳ cuối. Các NST đơn đã về đến cực rồi thì bắt đầu rãn xoắn ra. Màng nhân mới hình thành bao lấy chúng và tế bào chất cũng phân chia. Ở tế bào động vật thì màng tế bào thắt lại ở giữa, còn thực vật thì tạo vách ngăn.
03:32Kết quả là 2 tế bào con 2N giống hệt nhau.
03:35Chính xác.
03:35Vậy ý nghĩa của nguyên phân chủ yếu là để tăng số lượng tế bào, giúp cơ thể lớn lên, thay thế tế bào cũ và làm lành vết thương.
03:42Đúng thế. Nó duy trì sự ổn định của bộ NST qua các thế hệ tế bào. Và nó cũng là cơ sở của sinh sản vô tính nữa, tạo ra các cá thể y hệt bố mẹ.
03:51Nhưng mà, để tạo ra sự đa dạng cho sinh sản hữu tính thì lại cần một kiểu phân bào khác hẳn. Giảm phân. Mục đích là gì ạ?
03:58Mục đích chính của giảm phân là tạo ra giao tử, tức là trứng hoặc tinh chủng. Mà giao tử thì chỉ mang một nửa bộ NST của tế bào mẹ thôi, gọi là đơn bội, ký hiệu là N.
04:10Từ 2N thành N.
04:11Vâng. Quá trình này chỉ xảy ra ở tế bào sinh dục 9 và nó gồm tới 2 lần phân bào liên tiếp, giảm phân Y và giảm phân Y. Nhưng chú ý là NST chỉ nhân đôi có 1 lần thôi, ở kỳ trung gian trước khi vào giảm phân Y.
04:252 lần phân bào mà chỉ nhân đôi 1 lần. Giảm phân Y có gì đặc biệt ạ?
04:30Ờm, giảm phân Y rất đặc biệt. Ở kỳ đầu Y, có một sự kiện quan trọng là các NST kết trong cặp tương đồng ấy.
04:37Tức là một chiếc từ bố, một chiếc từ mẹ, có hình dạng kích thước giống nhau.
04:41Đúng rồi. Chúng sẽ tiến lại gần, bắt cặp với nhau. Và tại đây, chúng có thể trao đổi các đoạn chromatitis tương ứng cho nhau, gọi là hiện tượng trao đổi chéo.
04:50Trao đổi chéo. Nghe thú vị nhờ.
04:52Vẫn, nó tạo ra sự tái tổ hợp gen, làm các NST con mang những tổ hợp alen mới lạ.
04:58Đến kỳ giữa Y, các cặp NST kết tương đồng này lại xếp thành 2 hàng song song trên mặt phẳng xích đạo, chứ không phải 1 hàng như nguyên phân.
05:06À, 2 hàng.
05:06Rồi đến kỳ sau Y thì không phải chromatic tách nhau, mà là cả cái NST kết trong cặp tương đồng ấy, nó phân ly về 2 cực. Tức là mỗi cực sẽ nhận 1 NST kép từ mỗi cặp tương đồng.
05:17Như vậy, kết thúc giảm phân Y là tạo ra 2 tế bào con. Mỗi tế bào có N, NST nhưng vẫn ở dạng kép, N kép.
05:24Chính xác. Rồi 2 tế bào N kép này lập túc bước vào giảm phân Y.
05:29Giảm phân Y thì giống nguyên phân không ạ?
05:31Khá giống. Giảm phân Y diễn ra gần như nguyên phân vậy. Các NSC kép, lúc này chỉ còn N chức, lại xếp 1 hàng ở kỳ giữa Y.
05:39Rồi đến kỳ sau Y thì các chromatic chị em mới tách nhau ra thành NST đơn và đi về 2 cực.
05:44Đúng thế. Kết quả cuối cùng, từ 1 tế bào 2N ban đầu, qua 2 lần giảm phân, ta thu được 4 tế bào con. Mỗi tế bào chỉ có N, NST đơn.
05:544 tế bào đơn bội N.
05:55Và quan trọng là, do có trao đổi chéo ở kỳ đầu Y và sự phân ly ngẫu nhiên của các cặp NST ở kỳ sau Y, 4 tế bào con này thường là khác nhau về mặt di truyền.
06:06Chúng không giống hệt nhau và cũng không giống tế bào mẹ ban đầu.
06:09Vậy ra, đây chính là nguồn gốc của sự đa dạng di truyền khổng lồ trong sinh sản hữu tính.
06:13Chính nó. Giảm phân tạo ra các giao tư N đa dạng. Khi thụ tinh, giao tử đực N kết hợp giao tử KN sẽ khôi phục lại bộ NST2N ở hợp tử.
06:25Sự đa dạng này là nguyên liệu cho chọn lọc tự nhiên, giúp loài thích nghi, tiến hóa. Đó là lý do tại sao anh chị em ruột không ai giống ai hoàn toàn.
06:33Quay lại một chút về cái điểm kiểm soát chu kỳ tế bào mà mình nói lúc đầu. Nếu hệ thống này mà hòng hóc thì sao ạ?
06:39À, đó lại nói một câu chuyện khác, liên quan trực tiếp đến ung thư. Khi các gen điều hòa chu kỳ tế bào bị đột biến, ví dụ các gen tiền ung thư, proto-oncogen hay gen ức chế khối u.
06:51Vâng.
06:51Ừm. Thì tế bào có thể mất kiểm soát. Chúng cứ thế phân chia liên tục, không tuân khao các tín hiệu dừng lại nữa, tạo thành khối u.
06:59Tế bào ung thư, nói nôm na, là những tế bào phân chia một cách vô độ, không kiểm soát.
07:04Như vậy chúng ta thấy rõ hai quá trình này tuy đều là phân bào nhưng mục đích và kết quả rất khác nhang. Nguyên phân thì giữ ổn định sao chép chính xác.
07:11Còn giảm phân thì tạo ra sự biến dị, sự đa dạng cần thiết cho sinh sản hữu tính và tiến hóa. Cả hai đều là những quy trình cực kỳ tinh vi và được điều hòa chặt chẽ.
07:21Hiểu về chúng không chỉ là kiến thức sinh học cơ bản.
07:23Mà còn mở ra rất nhiều hướng nghiên cứu, ứng dụng trong y học, nông nghiệp và đặc biệt là trong việc tìm hiểu và điều trị ung thư.
07:29Theo chuyên gia, những yếu tố nào từ môi trường sống hay thói quen sinh hoạt hàng ngày của chúng ta có thể có tác động mạnh mẽ nhất, dù là âm thầm, đến sự ổn định của chu kỳ tế bào này?
07:39Hãy subscribe cho kênh Ghiền Mì Gõ Để không bỏ lỡ những video hấp dẫn
08:09Cảm ơn các giai đoạn này, các điểm kiểm soát và cả ý nghĩa của nó nữa.
08:13Chính xác. Một quá trình cực kỳ quan trọng cho sự sinh trường, phát triển và duy trì mọi sinh vật sống. Nó phải diễn ra rất rất là nhịp nhàng.
08:21Vậy chúng ta bắt đầu từ cái nhìn tổng quan nhé. Chu kỳ tế bào thường được chia làm hai giai đoạn lớn, đúng không ạ?
08:27Vâng, gồm có kỳ trung gian, giai đoạn tế bào chuẩn bị và pha em là lúc mà tế bào thực sự phân chia.
08:34À, kỳ trung gian và pha em. Còn có một trạng thái gọi là G0 nữa thì phải?
08:38À đúng rồi, G0 là trạng thái nghỉ. Nhiều tế bào khi đã biệt hóa, ví dụ như tế bào thần kinh, thì chúng sẽ dựng ở G0 và không phân chia nữa.
08:47Dạ vậy. Thế còn thời gian của một chu kỳ thì sao ạ? Nó có cố định không?
08:51Ừm, không cố định đâu. Nó thay đổi tùy loại tế bào. Ví dụ như ở tế bào động vật trong môi trượng nuôi cấy, thì nó mất khoảng 24 tiếng.
08:58Vậy mình nói kỹ hơn về kỳ trung gian địa. Chị nói nó là giai đoạn hậu cần.
09:03Đúng thế. Nó giống như khâu chuẩn bị vậy. Gồm 3 pha nhỏ hơn. G1, S và G2.
09:09G1, S, G2.
09:11Trong pha G1, tế bào chủ yếu là lớn lên về kích thước, tổng hợp các chất cần thiết, hình thành thêm bào quan.
09:17À, và có một điểm kiểm soát rất quan trọng ở cuối G1, gọi là G1S.
09:22Điểm kiểm soát G1S? Nó kiểm soát cái gì ạ?
09:24Nó đảm bảo tế bào đủ lớn, môi trượng thuận lợi và ADN không bị hư hỏng trước khi bước vào pha S.
09:30Pha S là nhân đôi ADN đúng không ạ?
09:34Chính xác. Đây là pha then chốt của kỳ trung gian.
09:37Toàn bộ vật liệu di truyền, tức là ADN và nhiễm sắc thể, sẽ được nhân đôi một cách chính xác.
09:43Mỗi nhiễm sắc thể từ một sợi đơn thành một nhiễm sắc thể kép,
09:47gồm 2 sợi giống hệt nhau, gọi là nhiễm sắc tử chị em, dính nhau ở tâm động.
09:51Một quá trình nhân đôi cực kỳ quan trọng. Sau pha S là đến G2.
09:55Vâng, G2 là giai đoạn chuẩn bị cuối cùng.
09:59Tế bào tiếp tục tổng hợp protein, đặc biệt là những protein cần cho quá trình phân bào sau đó,
10:04như là protein cấu tạo nên hoi phân bào.
10:06Cuối G2 lại có một điểm kiểm soát nữa, G2M.
10:09Lại một điểm kiểm soát nữa.
10:11Như vậy là kỳ trung gian đảm bảo mọi thứ phải sẵn sàng, ADN phải nhân đôi chuyển sắc trước khi tế bào phân chia.
10:17Đúng vậy. Không thể để một tế bào chưa đủ điều kiện hoặc có sai soát về ADN mà lại bước vào phân chia được.
10:23Rất chặt chẽ. Rồi, sau khi hoàn tất kỳ trung gian, tế bào sẽ vào pha M.
10:28Phổ biến nhất là nguyên phân, mitosis.
10:30Vâng, nguyên phân xảy ra ở hầu hết các tế bào sinh dưỡng, tức là tế bào xây dựng nên cơ thể chúng ta.
10:36Mục tiêu của nó là tạo ra 2 tế bào con có bộ gen giống hệt tế bào mẹ.
10:40Giống hệt? Quá trình này diễn ra như thế nào ạ?
10:42À, nó cũng gồm các kỳ liên tiếp. Kỳ đầu thì nhiễm sắc thể kép bắt đầu co xoắn lại, rõ rệt hơn, mang nhân thì dần tiêu biến và thoi phân bào xuất hiện.
10:52Thoi phân bào? Là cấu trúc để kéo nhiễm sắc thể ạ?
10:55Đúng rồi. Đến kỳ giữa, các nhiễm sắc thể kép này co xoắn cực đại luôn và xếp thành một hàng ngay ngắn trên mặt phẳng giữa tế bào, gọi là mặt phẳng xích đạo.
11:04Lúc này, thoi phân bào sẽ đính vào tâm động của từng nhiễm sắc thể kép.
11:07Xếp một hàng thẳng tắp. Rồi sao nữa?
11:10Sang kỳ sau, điểm mấu chốt là hai nhiễm sắc tử chị em trong mỗi nhiễm sắc thể kép sẽ tách nhau ra ở tâm động.
11:16Mỗi nhiễm sắc tử giờ trở thành một nhiễm sắc thể đơn và được thoi phân bào kéo về hai cực đối diện của tế bào.
11:22À, tách ra và đi về hai phía.
11:23Vâng. Cuối cùng là kỳ cuối.
11:25Khi các nhiễm sắc thể đơn đã về đến cực rồi thì chúng bắt đầu giãn xoắn ra.
11:30Màng nhân mới hình thành bao quanh bộ nhiễm sắc thể ở mỗi cực, tạo thành hai nhân con.
11:35Và thường thì sau đó tế bào chất cũng phân chia nốt.
11:38Phân chia tế bào chất thì sao ạ?
11:40Ở động vật và thực vật có khác nhau không?
11:42Có khác một chút.
11:43Ở tế bào động vật thì màng tế bào sẽ thắt eo lại ở giữa.
11:46Còn ở tế bào thực vật thì nó hình thành một cái vách ngăn ở giữa, gọi là vách tế bào.
11:51Và kết quả cuối cùng của nguyên phân là?
11:53Là hai tế bào con giống hệt nhau và giống hệt tế bào mẹ ban đầu về bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội, ký hiệu là 2N.
12:00Ý nghĩa của việc này thì rõ rồi.
12:02Giúp cơ thể lớn lên, tái tạo mô bị tổng thương hoặc là cơ sở của sinh sản vô tính ở một số loài.
12:07Chính xác.
12:08Nhưng có một kiểu phân bao nữa, rất quan trọng cho sinh sản hữu tính.
12:12À vâng, đó là giảm phân hay meosis.
12:15Quá trình này chỉ xảy ra ở các tế bào sinh dục chín để tạo ra giao tử như là trứng và tinh trùng.
12:20Giảm phân? Nó khác nguyên phân thế nào ạ? Nghe tên đã thấy có sự giảm rồi.
12:25Khác biệt cốt lỗi nằm ở chỗ này.
12:27Giảm phân bao gồm 2 lần phân bào liên tiếp, gọi là giảm phân y và giảm phân 2.
12:32Nhưng nhiễm sắc thể thì chỉ nhân đôi có một lần thôi, ở kỳ trung gian trước giảm phân y.
12:362 lần chia mà chỉ 1 lần nhân đôi.
12:38Đúng vậy. Và điểm đặc biệt nhất là ở giảm phân y.
12:42Lúc này, các nhiễm sắc thể trong cặp tương đồng, một chiếc từ bố, một chiếc từ mẹ, sẽ tiến lại gần nhau, gọi là tiếp hợp.
12:48Tiết hợp.
12:49Và trong quá trình tiếp hợp này, chúng có thể trao đổi các đoạn tương ứng cho nhau.
12:53Hiện tượng này gọi là trao đổi chéo.
12:55Đây chính là một nguồn tạo ra sự đa dạng di chuyển.
12:58À, trao đổi chéo.
12:59Làm thay đổi tổ hợp gen trên nhiễm sắc thể.
13:02Vâng. Sau đó, ở kỳ sau y, không phải nhiễm sắc tử chị em tách ra như nguyên phân, mà là cả cái nhiễm sắc thể kép trong cặp tương đồng ấy, nó phân ly về 2 cực.
13:12Tức là, tế bào con sau giảm phân y đã có bộ nhiễm sắc thể giảm đi một nửa rồi, nhưng vẫn ở dạng kép.
13:17Vậy là giảm phân y tách cặp tương đồng.
13:20Thế còn giảm phân 2?
13:21Giảm phân 2 thì diễn biến lại khá giống với nguyên phân.
13:24Tức là các nhiễm sắc thể kép lại xếp hàng ở mặt phẳng xích đạo, rồi các nhiễm sắc tử chị em tách nhau ra ở tâm động và đi về 2 cực.
13:32À, giảm phân 2 giống nguyên phân.
13:34Tách nhiễm sắc tử chị em.
13:36Vậy, kết quả cuối cùng của cả quá trình giảm phân là gì?
13:39Từ một tế bào mẹ lưỡng bội, 2N, qua 2 lần phân bào, sẽ tạo ra 4 tế bào con.
13:44Mỗi tế bào con này chỉ trướng một nửa bộ nhiễm sắc thể của tế bào mẹ, tức là đơn bội N.
13:49Và quan trọng là, do sự phân ly độc lập của các cặp nhiễm sắc thể tương đồng và hiện tượng trao đổi chéo,
13:55nên 4 tế bào con này thường khác nhau với mặt di truyền và khác cả tế bào mẹ nữa.
13:594 tế bào con đơn bội và khác nhau.
14:02Đây chính là nguồn gốc của sự đa dạng trong sinh sản hiệu tính đúng không ạ?
14:05Chính xác.
14:06Sự đa dạng này, cộng với sự kết hợp ngẫu nhiên của các giao tử trong thụ tinh,
14:09tạo ra vô vàn các biến dị tổ hợp,
14:11là nguồn nguyên liệu cực kỳ phong phú cho quá trình chọn lọc tự nhiên và tiến hóa.
14:15Quả là những quá trình phức tạp và tinh vi.
14:18Vậy làm thế nào mà tế bào có thể điều khiển, kiểm soát được chu kỳ này một cách chặt chẽ như vậy?
14:22Phải có cơ chế điều hòa hả chứ ạ?
14:24Ồ, chắc chắn rồi.
14:25Hệ thống điều hòa chu kỳ tế bào cực kỳ tinh vi hoạt động như một cái đồng hồ chính xác với nhiều điểm kiểm soát.
14:30Chúng ta đã nhắc đến điểm G1S và G2M rồi đấy.
14:33Ngoài ra, còn có điểm kiểm soát thoi phân bào ở kỳ giữa nữa,
14:36đảm bảo các nhiễm sắc thể đã đính đúng vào thoi vô sắc trước khi tách ra.
14:40Vậy, nhân viên điều phú ý chính trong hệ thống này là gì ạ?
14:43À, trung tâm của sự điều hòa này là tác phước hợp protein gồm hai thành phần chính,
14:48cyclin và CDK.
14:50CDK là viết tắt của cyclin-dependent kinase, là một loại enzym.
14:55Cyclin và CDK.
14:57Đúng vậy.
14:58Nồng độ các loại cyclin khác nhau sẽ tăng giảm theo từng giai đoạn của chu kỳ.
15:01Khi một cyclin đặc hiệu gắn vào CDK tương ứng, nó sẽ kích hoạt CDK đó.
15:07Phước hợp cyclin-CDK được hoạt hóa này sẽ giống như bật công tắc.
15:11Nó phosphorin hóa, gắn nhóm phosphat vào các protein đích khác,
15:15qua đó thúc đẩy tế bào chuyển sang giai đoạn tiếp theo.
15:18Có nghĩa là mỗi giai đoạn lại có một cặp cyclin-CDK riêng điều khiển.
15:22Đại loại là như vậy.
15:23Có nhiều loại cyclin A, B, D, E và CDK khác nhau hoạt động phối hợp
15:28để điều khiển sự chuyển tiếp giữa các pha một cách đúng đắn.
15:30Bên cạnh đó còn có các yếu tố ức chế như các protein CDKi, CDK inhibitors
15:37hoạt động như phanh hãm khi cần thiết.
15:39Gần đây người ta còn nghiên cứu vai trò của biến đổi O-glyconacillation nữa.
15:43Rất nhiều yếu tố tham gia điều hòa.
15:45Vậy nếu hệ thống kiểm soát tinh vi này mà gặp trục chặt,
15:48thì hậu quả sẽ thế nào ạ?
15:50Đấy chính là lúc các vấn đề nghiêm trọng xảy ra.
15:52Và ung thư chính là ví dụ điển hình nhất của việc chu kỳ tế bào bị mất kiểm soát.
15:56Ung thư là do tế bào phân chia không kiểm soát?
15:57Vâng, về cơ bản là vậy.
15:59Tế bào ung thư thường mang những đột biến gen làm thay đổi chức năng
16:02của các protein điều hòa chu kỳ tế bào.
16:04Ví dụ, các gen tiền ung thư Proto-oncogenes
16:07bị đột biến thành gen ung thư Oncogenes
16:09thúc lẩy tế bào phân chia quá mức.
16:12Hoặc là các gen ức chế khối U Tumor Suppressor Genes
16:15vốn có vai trò phanh hãm lại bị bất hoạt.
16:17Khi đó tế bào cứ thế vượt đèn đỏ các điểm kiểm soát.
16:20Đúng thế, chúng phớt lở các tín hiệu dừng lại,
16:22cứ thế phân chia liên tục, tạo thành khối U.
16:25Thậm chí, chúng còn khả năng né tránh được Apoptosis,
16:28tức là cơ chế chết theo chương trình
16:29mà tế bào bình thường sẽ tự hủy khi có sai hỏng không thể sửa chữa.
16:32À, ra là vậy.
16:34Điều này cũng giải thích tại sao nhiều phương pháp điều trị ung thư
16:36như hóa trị hay sạ trị
16:38thường nhắm vào các tế bào đang phân chia nhanh.
16:41Chính xác, bởi vì tế bào ung thư phân chia nhanh
16:43và liên tục hơn hầu hết các tế bào bình thường,
16:46nên chúng nhạy cảm hơn với các tác nhân gây tổn thương ADN
16:49hoặc cản trở quá trình phân bào.
16:51Tuy nhiên, các tế bào bình thường, phân chia nhanh khác
16:54như tế bào năng tóc hay tế bào niêm mặc rột
16:56cũng bị ảnh hưởng, gây ra các tác dụng phụ.
16:59Hiểu rõ về chu kỳ tế bào thực sự là chìa khóa quan trọng
17:01trong cả sinh học lẫn y học.
17:02Vâng, vô cùng quan trọng.
17:04Vậy, để tóm tắt lại buổi thảo luận hôm nay,
17:06chúng ta đã đi qua các giai đoạn của chu kỳ tế bào.
17:09Kỳ trung gian G1-SG2 là giai đoạn chuẩn bị
17:13và pha mờ là giai đoạn phân chia
17:15bao gồm nguyên phân hoặc giảm phân.
17:17Nguyên phân thì tạo ra các tế bào con giống hệt mẹ
17:19phục vụ cho sự sinh trưởng và sửa chữa.
17:22Còn giảm phân tạo ra các giao tử đơn bội
17:24đa dạng về di truyền là cơ sở cho sinh sản hữu tính.
17:27Và toàn bộ quá trình này được điều hòa cực kỳ chặt chẽ
17:30bởi hệ thống kiểm soát phức tạp với vai trò trung tân
17:32của các phức hợp Cycline CDK và các điểm kiểm soát.
17:36Sự mất kiểm soát chu kỳ tế bào
17:37thường dọa đột biến gen là nguyên nhân cốt lõi dẫn đến ung thư.
17:41Một bức tranh khá toàn diện.
17:42Vậy còn điều gì khiến các nhà khoa học chăn trở
17:44muốn khán phá thêm về chu kỳ tế bào không ạ?
17:47Ồ, còn rất nhiều chứ.
17:49Ví dụ, bên cạnh vai trò đã biết của Cycline CDK
17:52liệu có những cơ chế phân tử nào khác, tình vi hơn nữa
17:54đang điều khiển chiếc đồng hồ này.
17:56Mối liên hệ giữa việc khởi đầu sao chép ADN
17:59với sự biểu hiện gen diễn ra như thế nào?
18:01Hay vai trở cụ thể của các biến đổi như
18:03O-Glu-CN-Isolation
18:05mà chúng ta vừa nhắc đến trong việc điều hòa
18:07chu kỳ tế bào ra sao?
18:09Những câu hỏi mở rất thú vị.
18:10Vâng, và việc hiểu rõ hơn những cơ chế này
18:13không chỉ thỏa mãn sự tò mò khoa học
18:15mà còn hứa hẹn mở ra những hướng đi mới
18:18những liệu pháp hiệu quả và đích targeted hơn
18:20trong điều trị các bệnh liên quan đến
18:22dối loại chu kỳ tế bào, đồng biệt là ung thư.
18:24Vâng, hy vọng rằng những nghiên cứu trong tương lai
18:26sẽ giúp chúng ta giải đáp được những câu hỏi đó.
18:29Xin cảm ơn những chia sẻ rất chi tiết
18:31và sâu sắc của chị ngày hôm nay.
18:32Vâng, cảm ơn anh.
18:34Buổi thảo luận chuyên sâu về chu kỳ tế bào của chúng ta
18:36xin được kết thúc tại đây.
18:37Xin chào và hẹn gặp lại.
18:44Chào mừng quý vị đến với buổi thảo luận chuyên sâu hôm nay.
18:47Chúng ta sẽ cùng nhau khám phá một quy trình
18:49ở có thể nói là nền tảng của sự sống,
18:51sự phân chia tế bào,
18:53cụ thể là nguyên phân.
18:54Vâng, chính xác ạ.
18:55Nguyên phân là một phần cực kỳ quan trọng
18:58của chu kỳ tế bào.
19:00Nó là cả một chuỗi sự kiện được điều hòa rất chật chẽ.
19:02Và qua các tài liệu sơ đồ chúng ta có ở đây,
19:05chúng ta sẽ đi sâu vào việc làm thế nào
19:07một tế bào mẹ có thể nhân đôi
19:09rồi phân chia vật chất di truyền
19:11một cách chính xác đến vậy.
19:13Đúng vậy.
19:14Mà trước khi nguyên phân bắt đầu
19:15thì tế bào phải trải qua kỳ trung gian đã.
19:19Nó có các pha G1, S và G2.
19:22À, giai động chuẩn bị.
19:24Vâng, chuẩn bị.
19:25Đặc biệt là cái pha S
19:26là lúc mà ADN và nhiễm sắc thể được nhân đôi lên.
19:29Nó tạo thành nhiễm sắc thể kép
19:31gồm hai cái chromatid chị em
19:32dính nhau ở tâm động.
19:34Đây là bước tối quan trọng
19:35để chuẩn bị vật liệu.
19:36Vậy là mọi thứ đã sẵn sàng.
19:38Thế thì vũ điệu nguyên phân
19:40chính thức bắt đầu như thế nào ạ?
19:41Mớ man là kỳ đầu.
19:43Ở kỳ đầu này thì
19:44các nhiễm sắc thể kép
19:45lúc đầu nó là sợi dài mảnh
19:47nó sẽ bắt đầu co xoắn mạnh mẽ lại.
19:49Co xoắn ạ?
19:50Để làm gì vậy?
19:51À, nó co lại cho ngắn và dày hơn.
19:53Giống như là mình
19:54mình cuộn chỉ cho gọn gàng
19:56trước khi chia ấy mà
19:57để tránh bị dối, bị đứt.
19:59Hay quá.
20:00Vâng.
20:00Và cùng lúc đó
20:01thì cái màng nhân nó bao quanh nhân
20:03nó cũng dần dần tiêu biến đi.
20:05Tiêu biến đi ạ?
20:05Đúng rồi.
20:06Và cái thoi phân bào
20:07nó là những sợi protein
20:08giống như đường dây ấy
20:09nó bắt đầu hình thành.
20:11À, thoi phân bào xuất hiện.
20:12Vậy sau khi các nhiễm sắc thể
20:14đã đong gói gọn gàng rồi
20:15thì sao ạ?
20:16Chúng sẽ làm gì tiếp theo?
20:17Đó là lúc diễn ra kỳ giữa.
20:19Kỳ giữa thì các nhiễm sắc thể kép này
20:20co xoắn cực đại luôn.
20:22Lúc này nhìn dưới kính hiển vi
20:23là rõ nhất ấy.
20:24Vâng.
20:25Rõ nhất.
20:25Chúng sẽ di chuyển và
20:27xếp thành một hàng.
20:29Một hàng thẳng tắp
20:30rất hoàn hảo
20:30ngay giữa tế bào
20:31gọi là mặt phẳng xích đạo.
20:33Một hàng duy nhất ạ.
20:34Đúng thế.
20:35Và các sợi của thoi phân bào
20:36từ hai cực tế bào
20:38sẽ đến đính vào tâm động
20:39của từng cái nhiễm sắc thể kép một.
20:41À.
20:42Đính vào tâm động?
20:43Vâng.
20:43Sự sắp xếp chính xác này
20:45là có thể nói là
20:46điều kiện tiên quyết
20:47để đảm bảo mỗi tế bào con sau này
20:48nhận đủ bộ nhiễm sắc thể.
20:50Thật sự là một sự sắp đặt
20:51rất là tỉ mỉ.
20:53Và cái khoảnh khắc quan trọng nhất
20:54cái lúc mà thực sự phân chia ấy
20:56nó diễn ra khi nào ạ?
20:57Đó chính là kỳ sau.
20:59Kỳ sau thì cái liên kết
21:00ở tâm động của mỗi nhiễm sắc thể kép
21:01bị cắt đứt.
21:02À.
21:03Tách ra.
21:03Đúng rồi.
21:04Hai cái chromatid chỉ em
21:05giống hệt nhau ấy.
21:06Nó tách ra.
21:07Mỗi cái lúc này trở thành
21:08một nhiễm sắc thể đơn hoàn chỉnh.
21:10Vâng.
21:11Và nhờ các sợi thoai phân bào
21:12có rút lại
21:13nó kéo các nhiễm sắc thể đơn này
21:14về hai cực đối diện của tế bào.
21:16Đây là cái bước phân chia
21:17vật liệu di chuyển
21:17rất công bằng và đồng đều.
21:20Phân chia đồng đều về hai cực.
21:21Vậy cuối cùng
21:22để hoàn tất việc tạo ra
21:23hai bộ nhân mới
21:24thì sao ạ?
21:25Đó là kỳ cuối.
21:26Khi mà các nhiễm sắc thể đơn
21:27đã về đến hai cực rồi
21:28thì chúng lại bắt đầu
21:29giãn xoắn ra.
21:30À.
21:30Lại giãn ra.
21:31Vâng.
21:32Trở lại thành dạng sợi mảnh
21:33như ban đầu.
21:34Rồi mang nhân mới
21:34sẽ hình thành
21:35bao bọc lấy
21:36mỗi nhóm nhiễm sắc thể
21:36ở mỗi cực.
21:38Nhân còn cũng xuất hiện trở lại.
21:39Còn thói phân bào thì sao ạ?
21:40Thói phân bào lúc này
21:41thì nó hoàn thành nhiệm vụ rồi
21:43nên nó sẽ tiêu biến đi.
21:45Kết quả là chúng ta
21:46có hai cái nhân con
21:46giống hệt nhau
21:47và giống hệt nhân
21:48tế bào mẹ ban đầu.
21:49Như vậy là phần nhân
21:50đã chia xong
21:50nhưng mà tế bào lúc này
21:52vẫn là một khối chung
21:53cũng không ạ?
21:53Làm thế nào để nó
21:54tách hẳn thành
21:55hai tế bào riêng biệt?
21:56Vâng.
21:56Đó là một quá trình nữa
21:57gọi là phân chia tế bào chất.
21:59Cái này thì nó hơi khác
22:00một chút giữa tế bào động vận
22:01và thực vật.
22:02Ồ có sự khác biệt ạ?
22:03Có ạ.
22:04Với cái bao động vật
22:04thì cái mảng tế bào
22:05nó khá là linh hoạt.
22:07Nó sẽ
22:07ở nó thắt eo lại ở giữa.
22:09À.
22:09Thắt eo lại.
22:11Giống như thắt
22:11một sợi dây vậy.
22:13Cứ ngày càng sâu vào
22:14cho đến khi
22:15nó tách hẳn
22:15thành hai tế bào còn.
22:16Còn tế bào thực vật
22:17thì sao ạ?
22:18Chúng có vách cứng mà.
22:20Chính xác.
22:21Vì có vách tế bào cứng
22:22nên không thắt eo được.
22:23Thay vào đó
22:24nó sẽ hình thành
22:25một cái vách ngăn mới
22:26gọi là tấm tế bào
22:27ngay ở mặt phẳng xích đạo ấy.
22:29Một cái vách ngăn ở giữa?
22:31Vâng.
22:31Cái tấm này
22:32nó cứ phát triển
22:33dần ra hai bên
22:34cho tới khi
22:35nó chưa hoàn toàn
22:36tế bào mẹ
22:36thành hai tế bào con.
22:38Mỗi tế bào có vách riêng.
22:39Thật thú vị.
22:41Vậy tóm lại
22:41từ một tế bào mẹ ban đầu
22:43ví dụ có bộ nhiễm sắc thể
22:44là 2N
22:45thì kết quả cuối cùng là gì ạ?
22:47Kết quả là tạo ra
22:48hai tế bào con
22:49và điều quan trọng
22:50là hai tế bào con này
22:52có bộ nhiễm sắc thể
22:53y hệt mẹ
22:53cũng là 2N.
22:55Giống hệt nhau
22:56và giống hệt mẹ.
22:57Đúng vậy.
22:58Điều này đảm bảo
22:58sự ổn định
22:59về mặt vật chất di truyền
23:00qua các thế hệ tế bào.
23:02Vậy thì
23:02ý nghĩa của toàn bộ
23:03quá trình nguyên phân này
23:04trong bức tranh lớn
23:05của sự sống là gì ạ?
23:06Nó quan trọng như thế nào?
23:08Ồ
23:08ý nghĩa của nó
23:09thì
23:09phải nói là vô cùng to lớn.
23:12Thứ nhất
23:12nguyên phân là cơ sở
23:13cho sự lớn lên
23:14của cơ thể đa bào chúng ta.
23:16Từ một hợp từ ban đầu
23:17mà phát triển thành
23:18một cơ thể có hàng
23:19tỷ tỷ tế bào
23:20đó là nhờ nguyên phân.
23:22Vòng sự tăng trường.
23:23Thứ hai
23:24nó giúp thay thế
23:25các tế bào già
23:26tế bào chết
23:27hoặc là tế bào bị tổn thương.
23:29Ví dụ
23:29như khi mình bị đứt tay
23:30chẳng hạn
23:31thì việc lành vết thương
23:32cũng là nhờ
23:33các tế bào da nguyên phân
23:34tạo ra tế bào mới.
23:36À
23:36phục hồi và sửa chữa.
23:38Vâng
23:38và ở các sinh vật đơn bào
23:40như là amip
23:41hay trùng roi chẳng hạn
23:43thì nguyên phân
23:44chính là hình thức
23:44sinh sản của chúng.
23:46Từ một
23:46thằng hai
23:47Sinh sản vô tính.
23:49Đúng rồi
23:49và điểm mẫu chốt nhất
23:50có lẽ là việc nó duy trì
23:52ổn định bộ nhiễm sắc thể
23:53đặc trưng của loài
23:54qua các thế hệ tế bào
23:55và qua các thế hệ cơ thể
23:57nếu là sinh sản vô tính.
23:59Nghiêm ngạc đúng không ạ?
24:00Hoàn toàn chính xác.
24:01Chu kỳ tế bào nói chung
24:02và nguyên phân nói riêng
24:04nó được điều hòa
24:05bởi các cái điểm kiểm soát
24:06gọi là checkpoints.
24:09Checkpoints
24:09giống như các chạm gác à?
24:11Có thể hình dung như vậy.
24:13Nó nằm ở các thời điểm
24:14quan trọng trong chu kỳ.
24:15Ví dụ như kiểm tra xem
24:17ADN đã nhân đôi hoàn chỉnh
24:18và không bị lỗi chưa?
24:20Hoặc là kiểm tra xem
24:21tất cả các nhiễm sắc thể
24:22đã đính vào thoi phân bào
24:24và xếp đúng hàng
24:25ở kỳ giữa chưa?
24:27À, ra thế.
24:28Nếu có lỗi thì sao ạ?
24:30Nếu phát hiện ra lỗi
24:31ví dụ ADN bị tổn thương chẳng hạn
24:33thì chu kỳ tế bào
24:35sẽ dừng lại ngay
24:35tại điểm kiểm soát đó.
24:37Dừng lại để làm gì?
24:38Để cho tế bào
24:39có thời gian sửa chữa cái lỗi đó.
24:41Nếu sửa được
24:42thì chu kỳ tiếp tục.
24:43Nếu không sửa được
24:44thì tế bào
24:45có thể được hướng dẫn
24:46để tự hủy
24:47theo một chương trình
24:48gọi là Apoptosis.
24:50Tự hủy luôn ạ?
24:51Vâng.
24:51Để loại bỏ tế bào lỗi
24:52tránh gây hại cho cơ thể.
24:55Vậy chuyện gì xảy ra
24:56nếu như chính cái cơ chế
24:57kiểm soát này bị hỏng hóc
24:58ví dụ do đồn miến gen chẳng hạn?
25:00À, đó chính là nguồn gốc
25:01của nhiều vấn đề nghiêm trọng
25:03đặc biệt là ung thư.
25:04Ung thư à?
25:05Đúng vậy.
25:06Khi mà các điểm kiểm soát này bị lỗi
25:07tế bào có thể sẽ
25:09phân chia một cách bất chấp
25:11nó cứ thế phân chia
25:12ngay cả khi mang lỗi di chuyển
25:13hoặc là phân chia
25:14khi không nhận được
25:15tín hiệu cho phép phân chia.
25:17Phân chia không kiểm soát.
25:18Chính xác.
25:19Sự phân chia không kiểm soát này
25:20dẫn đến việc tạo ra
25:21hàng loạn tế bào lỗi
25:22chúng tích tụ lại
25:23tạo thành khối u.
25:25Và khối u đó
25:26có thể là ách tính
25:27là ung thư.
25:28Vâng.
25:29Có những gen bình thường
25:30trong tế bào
25:30có vai trò như là
25:32phanh hãm chu kỷ tế bào
25:33hoặc là bộ sửa trợ lỗi.
25:35Nếu chúng bị đột biến
25:36mất chức năng
25:37thì giống như xe mất phanh vậy.
25:40Lại có những gen khác
25:41gọi là gen tiền ung thư
25:43proto-oncocans.
25:45Bình thường thì
25:46chúng giống như chân ga
25:47kích thích tế bào phân chia
25:48khi cần thiết.
25:49Vâng.
25:50Nhưng nếu các gen tiền ung thư này
25:52bị đột biến
25:52thành gen ung thư
25:53oncocans
25:54thì nó giống như là
25:55chân ga bị kẹt ấy.
25:57Nó khiến tế bào cứ thế
25:58tăng tốc phân chia liên tục
25:59không ngừng nghỉ.
26:00Như vậy là sự cân bằng
26:01tinh vi đã bị phá vỡ.
26:03Đúng thế ạ.
26:04Sự mất kiểm soát
26:05chu kỳ tế bào
26:06là đặc điểm cốt lõi
26:07của ung thư.
26:08Rõ ràng.
26:09Nguyên phân không chỉ đơn thuần
26:10là một quá trình
26:11sinh học cơ bản.
26:12Nó thực sự là một
26:13một vụ điệu
26:14được biên đạo
26:15cực kỳ tinh vi
26:16đảm bảo cho sự liên tục
26:17và khỏe mạnh
26:18của sự sống
26:18ở cấp độ tế bào.
26:19Chính xác.
26:20Sự hoàn hảo
26:21trong từng bước
26:22từng giai đoạn
26:23của nguyên phân
26:23là nền tảng
26:24cho sức khỏe của chúng ta.
26:26Hiểu rõ về nó
26:27không chỉ giúp chúng ta biết
26:28cơ thể mình lớn lên
26:29và sửa chữa như thế nào.
26:31Mà còn là chìa khóa.
26:33Vâng.
26:33Mà còn mở ra hướng đi
26:34để nghiên cứu
26:35và điều trị
26:35các bệnh nani
26:36như là ung thư chẳng hạn.
26:38Mà nguyên nhân sâu xa
26:39chính là do
26:40cái vụ điệu tinh tế này
26:41bị lạc nhịp,
26:42bị dối loạn.
26:43Thực sự là một quá trình
26:44đáng kinh mạc.
26:45Để kết thúc
26:45buổi thảo luận hôm nay
26:46tôi có một câu hỏi
26:47muốn đặt ra
26:48để chúng ta cùng suy ngẫm.
26:50Bên cạnh những yếu tố nội tại
26:51như là gen di truyền
26:52mà chúng ta vừa nói
26:59mạnh mẽ nhất
27:00đến các điểm kiểm soát
27:01của chu kỳ tế bào
27:02và từ đó làm tăng nguy cơ
27:03xảy ra lỗi
27:04trong quá trình nguyên phân không ạ?
27:10Chào mừng quý vị và các bạn.
27:12Hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau
27:14đi sâu vào một quá trình sinh học
27:15phải nói là nền tảng
27:17và cực kỳ quan trọng.
27:19Giảm phân.
27:20Dựa trên các tài liệu chúng ta có
27:22từ sách giáo khoa sinh học 10
27:23đến các lý thuyết chuyên sâu hơn
27:25chúng ta sẽ cố gắng làm rõ
27:27bản chất các giai đoạn
27:29và cả ý nghĩa
27:30của quá trình phân bào đặc biệt này.
27:31Vâng cũng vậy ạ.
27:32Giảm phân không chỉ là chuyện
27:34tạo ra tế bào sinh dục đâu.
27:35Nó thực sự là
27:37cái chìa khóa
27:38tạo nên sự đa dạng di chuyển.
27:40Mà cái sự đa dạng này
27:41lại là nền tảng
27:42cho sự thích nghi
27:43rồi tiến hóa
27:44của các loài sinh sản hữu tính.
27:46Chúng ta hãy cùng
27:47tìm hiểu kỹ ơn cơ chế này nhé.
27:49Dạ.
27:50Vậy thì để bắt đầu
27:51giảm phân chính xác là gì ạ?
27:53Và nó diễn ra ở đâu?
27:54À.
27:55Giảm phân là một hình thức phân bào.
27:57Nó chỉ diễn ra
27:58ở các tế bào sinh dục
27:59khi đã chín.
28:00Tức là tế bào mầm sinh dục ấy.
28:01Mục tiêu của nó là
28:02từ một tế bào mẹ
28:03vốn là lưỡng bội 2N
28:05tạo ra các tế bào con đơn bội N
28:07mà các tế bào con này
28:09chính là dao tử,
28:10trứng hoặc tinh trùng.
28:11Điểm cốt lộ nhất
28:12cần nhớ là thế này.
28:13Tế bào mẹ thì phân chia
28:142 lần liên tiếp
28:15gọi là giảm phân Y
28:16và giảm phân 2.
28:17Nhưng mà
28:18nhiễm sắc thể NST
28:19thì chỉ nhân đôi
28:20đúng một lần thôi
28:21ở kỳ trung gian
28:22trước khi bước vào giảm phân Y.
28:23À.
28:24Hai lần phân chia
28:25nhưng chỉ một lần
28:26nhân đôi NST
28:27nghe hợp lý
28:27để giảm số lượng
28:28NST đi một nửa.
28:30Vậy giảm phân Y
28:31có gì đặc biệt ạ?
28:32Em nghe nói
28:33giai đoạn này
28:33khá là phức đạm.
28:35Chính xác.
28:35Giảm phân Y là nơi
28:36diễn ra những sự kiện
28:37độc đáo nhất.
28:38Ngay ở kỳ đầu Y này
28:39các NST kết tương đồng
28:40chúng sẽ tìm đến nhau
28:41và bật cặp rất chặt chẽ
28:42gọi là tiếp hợp.
28:44Và đây chính là lúc
28:45có thể xảy ra
28:47trao đổi chéo
28:47tức là các đoạn chromatis
28:49không chỉ em
28:49trong cặp tương đồng
28:50nó đổi chỗ cho nhau.
28:51Trao đổi chéo
28:52à tức là hoán vị gen
28:53đúng không ạ?
28:54Tạo ra tổ hợp gen mới.
28:55Đúng rồi
28:55chính là hoán vị gen
28:57nó tạo ra những tổ hợp gen
28:59mới trên NST
29:00cùng lúc đó thì
29:02mằng nhân
29:03nhân con tiêu biến
29:04toy phân bào
29:05thì hình thành.
29:06Rồi đến kỳ giữa ai
29:07các cặp NST kép
29:09tương đồng này
29:10không xếp một hàng
29:11như nguyên phân đâu
29:12chúng xếp thành
29:13hai hàng song song
29:14trên mặt phẳng xích đạo.
29:15Hai hàng ạ?
29:16À.
29:17Đúng vậy
29:17hai hàng
29:18và đến kỳ sau ai
29:19thì các NST kép
29:21trong mỗi cặp tương đồng
29:22chúng sẽ tắt nhau ra
29:23phân ly độc lập
29:24về hai cực của tế bào.
29:26Chú ý nhé
29:27lúc này các chromatis
29:28chị em
29:29vẫn còn dính với nhau
29:30ở tâm động
29:30tức là mỗi NST kép
29:32đi về một cực
29:33vẫn còn nguyên vẹn.
29:34Vâng
29:35vẫn là NST kép.
29:36Đúng
29:36cuối cùng là kỳ cuối ai
29:38tế bào chất phân chia
29:40tạo ra hai tế bào con.
29:42Mỗi tế bào con này
29:43chứa bộ NST đơn bội
29:44nhưng mà ở trạng thải kép
29:46ta gọi là N-kép.
29:48Như vậy là
29:49xong giảm phân ai
29:49mình có hai tế bào con N-kép?
29:52Thế còn giảm phân tu
29:53thì sao ạ?
29:54Nó có giống nguyên phân không?
29:55À
29:56giảm phân tu
29:57thì diễn ra gần giống nguyên phân.
29:59Nó xảy ra đồng thời
30:00trên cả hai tế bào N-kép
30:01vừa được tạo ra ấy.
30:03Quan trọng là
30:03không có kỳ trung gian
30:05tức là
30:05không có nhân đôi NST lần nữa.
30:07Vâng
30:08Ở kỳ giữa 2
30:09các NST kép
30:10lúc này số lượng bằng N
30:11xếp thành một hàng
30:12trên mặt phẳng xích đạo.
30:14Và điểm mấu chốt
30:15ở kỳ sau 2 là
30:162 chromatid chị em
30:17trong mỗi NST kép
30:19sẽ tách nhau ra
30:20ở tâm động
30:20rồi phân ly
30:21về 2 cực tế bào.
30:22À
30:23lúc này mới tách chromatid chị em.
30:25Chính xác
30:26Kết quả cuối cùng là
30:27từ một tế bào mẹ 2N ban đầu
30:29qua 2 lần phân bào
30:30ta thu được
30:314 tế bào con đơn bội
30:32N đơn
30:33Mỗi tế bào này
30:34có bộ NST
30:35giảm đi một nửa
30:36so với tế bào ngại.
30:37Một quy trình thực sự là
30:38ờ
30:39khá tinh vi
30:40Vậy tại sao
30:41cái sự phức tạp này
30:42lại quan trọng đến thế ạ?
30:43Ý nghĩa của nó là gì?
30:44Ừ
30:45Giảm phân có 2 ý nghĩa
30:46cực kỳ lớn.
30:48Thứ nhất
30:48và có lẽ là quan trọng nhất
30:50là tạo ra sự
30:51đa dạng di chuyển.
30:53Cái hiện tượng
30:53trao đổi chéo
30:54ở kỳ đầu 1
30:55mà ta nói lúc nãy
30:56cộng với sự phân ly
30:57độc lập ngẫu nhiên
30:58của các cặp NST tương đồng
31:00ở kỳ sau 1
31:01tất cả những cái đó
31:02nó giống như là
31:03sáo trộn bộ bài di chuyển
31:05của bố mẹ vậy đó.
31:06Nó tạo ra
31:07vô số loại giao tử
31:08khác nhau
31:08về mặt di chuyển.
31:09Vâng
31:10vô số loại giao tử khác nhau.
31:11Đúng thế
31:12và khi các giao tử này
31:13kết hợp ngẫu nhiên
31:14trong thụ tinh
31:15thì sẽ tạo ra
31:16các hợp tử
31:17tức là thế hệ con
31:18mang những tổ hợp
31:19gen rất mới lạ
31:20rất phong phú
31:21gọi là biến dị tổ hợp
31:23đây chính là nguồn nguyên liệu
31:24cực kỳ quan trọng
31:25cho trọ lọc tự nhiên
31:26và cho quá trình
31:27tiên hóa của loài.
31:28À
31:29ra là vậy
31:29tạo nguồn biến dị
31:31còn ý nghĩa thứ 2 là gì ạ?
31:32Ý nghĩa thứ 2
31:33là duy trì ổn định
31:34bộ NST
31:35đặc trưng cho loài
31:36qua các thế hệ
31:37sinh sản hữu tính
31:38giảm phân tạo ra
31:40giao tử đơn bội
31:40N
31:41rồi qua thụ tinh
31:42giao tử đực N
31:43kết hợp với giao tử cái N
31:45phục hồi lại bộ NST
31:47lưỡng bội 2N
31:48trong hợp tử
31:48điều này đảm bảo cho loài
31:50giữ được bộ NST
31:51đặc trưng của mình
31:52từ thế hệ này
31:53sang thế hệ khác.
31:54Rất rõ ràng ạ
31:55Vậy nếu so sánh nhanh
31:56một chút với nguyên phân
31:56thì sao ạ?
31:57Sự khác biệt
31:58cốt lõi nhất
31:58nằm ở đâu?
31:59Khác biệt thì rất cơ bản
32:00Nguyên phân nhá
32:02nó xảy ra
32:02ở tế bạo sinh dưỡng
32:03hoặc là tế bạo sinh dục
32:05nhưng ở giai động sơ khai
32:06chỉ có 1 lần phân bảo thôi
32:08kết quả là tạo ra
32:092 tế bạo con
32:10lưỡng bội 2N
32:11giống hết nhau
32:12và giống hết tế bảo mẹ
32:13Vâng
32:13Còn giảm phân
32:14nó chỉ xảy ra
32:15ở tế bạo sinh dục 9
32:16phải trải qua
32:172 lần phân bảo liên tiếp
32:19tạo ra 4 tế bạo
32:20con đơn bội N
32:21khác nhau về di chuyển
32:23và khác cả tế bạo mẹ nữa
32:24Mục đích là để tạo giao tử
32:26phục vụ cho sinh sản hưu tính
32:28Em thấy quá trình này
32:29có vẻ rất chính xác
32:30nhưng mà
32:30liệu có yếu tố nào
32:31có thể ảnh hưởng
32:32hay thậm chí là gây ra lỗi
32:33trong giảm phân không?
32:34Ồ có chứ
32:35Giảm phân là 1 quá trình tinh vi
32:37và nó khá nhạy cảm
32:38với các yếu tố tác động
32:39Cả yếu tố bên trong cơ thể
32:41như là dinh dưỡng này
32:42thiếu vitamin
32:43acid amine chẳng hạn
32:45Rồi các hormone sinh dục
32:46tuổi tác của cơ thể
32:48đặc biệt là ở nữ giới
32:49hay các yếu tố di chuyển
32:51Rồi cả các yếu tố
32:52từ môi trường bên ngoài nữa
32:53Ví dụ như bức xạ ion hóa
32:56các hóa chất độc hại
32:57hay thậm chí là
32:58nhiệt độ môi trường thay đổi bất thường
32:59Tất cả đều có thể ảnh hưởng
33:01đến sự chính xác
33:02của quá trình phân ly NST
33:03Và nếu có lỗi xảy ra
33:05thì sao ạ?
33:06Nếu có lỗi
33:07Ví dụ như một cặp NST nào đó
33:10không chịu phân ly
33:11ở kỳ sau y
33:11hoặc kỳ sau y
33:13thì nó sẽ tạo ra
33:14các giáo tử bất thường
33:15Giáo tử có thể bị thừa
33:17hoặc thiếu một
33:17hoặc vài NST
33:18Và khi giáo tử này thụ tinh
33:20sẽ tạo ra hợp tử
33:22mang bộ NST bất thường
33:23thường dẫn đến các hội chứng di chuyển
33:25như Dow, Turner, Kleinfelter
33:27Vâng, như vậy là giảm phân
33:30không chỉ đơn thuần là
33:31sao chép và chia tế bào
33:32Nó thực sự là một vũ điệu
33:34phức tạp của NST
33:35Một cơ chế kiến tạo nên sự đa dạng
33:38đồng thời cũng phải đảm bảo
33:39sự ổn định cho nòi giống
33:40Chính xác
33:41Sự kết hợp nhịp nhàng
33:42giữa giảm phân
33:43để tạo giao tử đa dạng
33:44và quá trình thụ tinh
33:46để tổ hợp chúng lại
33:47đó chính là nền tảng
33:48của sinh sản hữu tính
33:49giúp các loài không ngừng
33:50thích nghi vào phát triển
33:51trong thế giới tự nhiên
33:52luôn biến đổi
33:53Điều này thực sự làm em suy nghĩ
33:54Với một cơ chế vừa tạo ra đa dạng
33:57vừa tiêm bẩn nguy cơ lỗi như vậy
33:58thì tự nhiên đã có những cơ chế
34:00kiểm soát và sửa chữa nào
34:01để đảm bảo sự ổn định tương đối
34:03của bộ gen qua hàng triệu năm tiền hóa
34:04Đó có lẽ là một câu hỏi mở
34:06rất thú vị
34:07để chúng ta cùng tìm hiểu thêm
34:08Đúng vậy
34:09Đó là một lĩnh vực
34:10nghiên cứu rất sâu
34:11và vẫn còn nhiều điều
34:12cần khám phá
34:13về các điểm kiểm soát
34:13chu kỳ tế bào
34:14và cơ chế sửa chữa DNA
34:16trong giảm phân
34:17Chào mừng quý vị đến với
34:23cuộc khám phá sâu về tế bào
34:25Hôm nay chúng ta sẽ nói
34:26về hai quá trình
34:27cực kỳ quan trọng
34:28mà có lẽ là nền tàng
34:29của sự sống luôn nhỉ
34:30Vâng, đúng thế ạ
34:31Không có phân bào
34:33thì làm sao có sự sống
34:34Từ một hợp tử
34:35thành cả cơ thể
34:36rồi thì thay thế tế bào cũ nữa
34:38Chính xác
34:39Và tâm điểm hôm nay
34:40là nguyên phân và giảm phân
34:41Hai cái tên nghe quen
34:43Nhưng mà
34:43để phân biệt
34:45dạch giỏi cơ chế
34:46và ý nghĩa
34:46thì cũng cần xem xét kỹ đấy
34:48Chắc chắn rồi
34:49Một bên thì nhân bản y trang
34:51Một bên thì lại
34:52tạo ra sự khác biệt
34:53Chúng ta sẽ đi sâu
34:54vào tầng điểm giống
34:55và khác nhau
34:55dựa trên các tài liệu
34:57sinh học đã có
34:57Tuyệt vời
34:58Vậy bắt đầu với cái gọi là
35:00máy photocopy của tế bào đi
35:02Nguyên phân
35:02Nó
35:03ở
35:04hoạt động ở đâu nhỉ
35:06À
35:07Nguyên phân thì
35:08chủ yếu diễn ra
35:09ở các tế bào sinh dưỡng
35:10Tức là tế bào xây dựng
35:11lên cơ thể chúng ta
35:12Và cả ở tế bào sinh dục
35:14Nhưng mà là giai đoạn
35:15còn non sơ khai thôi
35:16Mục tiêu chính là gì?
35:18Mục tiêu của nó
35:18là tạo ra
35:19hai tế bào con
35:20từ một tế bào mẹ
35:21Quan trọng là
35:22hai tế bào con này
35:24phải có bộ nhiễm sắc thể
35:25lưỡng bội
35:252N
35:26Giống hệt nhau
35:27và giống y như
35:28tế bào mẹ ban đầu
35:29Giống hệt
35:30Tức là chỉ một lần
35:31phân bào thôi
35:32Đúng vậy
35:32Chỉ một lần phân bào
35:33Và trước đó
35:34thì nhiễm sắc thể
35:35cũng chỉ nhân đôi
35:36đúng một lần
35:37ở kỳ trung gian
35:37Rất là
35:38ngăn nắp
35:39giữ ổn định
35:40Thế còn giảm phân thì sao?
35:42Nghe tên là đã thì khác rồi
35:43Hoàn toàn khác ạ
35:44Giảm phân là
35:45quá trình đặc biệt hơn
35:46Nó chỉ xảy ra
35:47ở tế bào sinh dục
35:48đã trưởng thành
35:49để mà tạo ra
35:50giao tử
35:50như là trứng
35:51hay tinh chủng
35:52Và mục đích chính là?
35:53Ờm
35:53Giảm số lượng n ST
35:54Chuẩn rồi ạ
35:55Phải giảm đi
35:56một nửa bộ nhiễm sắc thể
35:57Từ lưỡng bội 2N
35:58xuống còn đơn bội N
35:59Để làm được cái việc này
36:01tế bào cần phải
36:02phân chia tới
36:02hai lần liên tiếp
36:03gọi là giảm phân Y
36:04và giảm phân Y
36:05À
36:06Hai lần phân chia
36:07Nhưng mà nhiễm sắc thể thì sao?
36:09Có nhân đôi hai lần không?
36:10Không mà
36:11Đó mới là điểm đặc biệt
36:12Nhiễm sắc thể
36:13cũng chỉ nhân đôi
36:14một lần duy nhất thôi
36:15Giống như nguyên phân
36:17Ngay trước khi bước vào
36:18lần phân chia đầu tiên
36:19tức là giảm phân Y
36:20Ồ
36:21Hai lần chia
36:23mà chỉ một lần nhân đôi
36:24Đây chắc hẳn là
36:26cái mấu chốt
36:27tạo ra sự khác biệt
36:28về bộ NST
36:29ở kết quả cuối cùng
36:30Phải không?
36:31Chính xác
36:31Và cái sự khác biệt
36:33mà rõ ràng nhất
36:34nó nằm ngay
36:35ở lần phân bao đầu tiên
36:36tức là giảm phân Y
36:37Cụ thể là ở kỳ nào à?
36:39Ngay từ kỳ đầu Y
36:40có một sự kiện
36:41rất đặc trưng
36:42Các nhiễm sắc thể kép
36:44trong cặp tương đồng
36:45chúng nó sẽ tiến lại gần nhau
36:47rồi bắt cặp với nhau
36:48Bắt cặp?
36:49Vâng
36:50và không chỉ bắt cặp
36:51chúng còn có thể trao đổi
36:52các đoạn tương ứng cho nhau nữa
36:54Hiện tượng này
36:55gọi là trao đổi chéo
36:56À
36:57Trao đổi chéo
36:58Cái này
36:59nguyên phân không hề có
37:00Đây chính là nguồn gốc
37:01của sự đa dạng di chuyển
37:03mà mình nói đến
37:03Đúng thế
37:04Đây là bước
37:05xáo trộn vật liệu di chuyển
37:06đầu tiên
37:07và rất quan trọng
37:08Nguyên phân thì tuyệt nhiên
37:09không có chuyện này
37:10Thế còn cách chúng xếp hàng
37:11ở kỳ giữa thì sao?
37:13Cũng khác nốt à?
37:14Cũng khác luôn
37:14Ở kỳ giữa Y
37:16của giảm phân
37:16các cặp nhiễm sắc thẻ kép
37:18tương đồng này
37:19nó xếp thành
37:202 hàng song song
37:21đối diện nhau
37:22trên mặt phẳng xích đạo
37:222 hàng?
37:23Vâng
37:242 hàng
37:24Còn ở kỳ giữa
37:26của nguyên phân
37:26thì tất cả
37:27các nhiễm sắc thẻ kép
37:28chỉ xếp thành
37:291 hàng duy nhất thôi
37:301 hàng với 2 hàng
37:31Sự khác biệt này
37:33dẫn đến cái gì
37:33ở kỳ sau
37:34lúc mà các NST
37:35bắt đầu tách ra?
37:36Nó dẫn đến
37:37cách phân ly khác nhau
37:38Ở kỳ sau Y
37:39của giảm phân
37:40thì toàn bộ
37:41nhiễm sắc thẻ kép
37:42trong mỗi cặp tương đồng
37:43sẽ đi về
37:442 cực khác nhau
37:45của tế bào
37:45Lưu ý là lúc này
37:46các chromatid chị em
37:48vẫn còn dính nhau
37:49ở tâm động nhé
37:49Tức là cả
37:50cái NST kép đi luôn
37:51Đúng rồi
37:52Còn ở kỳ sau
37:53của nguyên phân
37:54thì không phải là
37:55cặp tương đồng tách ra
37:56mà là 2 chromatid chị em
37:58trong từng cái
37:59nhiễm sắc thẻ kép
38:00nó tách nhau ra
38:01ở tâm động
38:01thành 2 nhiễm sắc thẻ đơn
38:03rồi 2 cái NCT đơn đó
38:05mới đi về 2 cực
38:07À hiểu rồi
38:08Vậy là
38:09giảm phân Y
38:10là tách tập tương đồng
38:11Còn nguyên phân
38:12là tách chromatid chị em
38:14Phải còn lần phân bảo thứ 2
38:15giảm phân Y thì sao
38:16Nó có giống nguyên phân không
38:18Giảm phân 2
38:19thì lại diễn ra
38:20gần như là
38:22giống hệt nguyên phân
38:22Tức là
38:23các nhiễm sắc thẻ kép
38:24Lúc này mỗi tế bào
38:25chỉ còn N nhiễm sắc thẻ kép thôi
38:27lại xếp 1 hàng
38:28ở kỳ giữa 2
38:29Rồi sao nữa
38:29Rồi đến kỳ sau 2
38:31thì các chromatid chị em
38:33lại tách nhau ra
38:34ở tâm động
38:34giống hệt như kỳ sau
38:36của nguyên phân
38:36Vậy tết quả cuối cùng
38:37của cả 2 quá trình này là gì?
38:39Tóm gọn lại nhé
38:40Tóm lại thì
38:41từ 1 tế bào mẹ 2N ban đầu
38:43qua nguyên phân
38:44sẽ tạo ra 2 tế bào con 2N
38:45và chúng giống hết nhau
38:47giống luôn cả tế bào mẹ
38:48Ok
38:492 bản sau hoàn hảo
38:50Còn giảm phân
38:51Còn giảm phân
38:52thì từ 1 tế bào mẹ 2N
38:54qua 2 lần phân bào
38:55sẽ tạo ra tới 4 tế bào con
38:57nhưng mà các tế bào con này
38:58chỉ có bộ NCT đơn bội
39:00N thôi
39:01tức là 1 nửa so với mẹn
39:024 tế bào con
39:03bộ NCT đơn bội
39:04và điểm quan trọng nữa là
39:06chúng có giống nhau không?
39:08À không
39:08chúng khác nhau về mặt di chuyển ạ
39:10và cũng khác luôn tế bào mẹ
39:12Sự khác biệt này
39:13là do cái hiện tượng
39:14trao đổi chéo
39:15ở kỳ đầu y
39:15và cái cách mà
39:17các cặp NCT tương đồng
39:18phân ly ngẫu nhiên
39:19ở kỳ sau y đó
39:20Thực vời
39:20Chính sự khác biệt này
39:21dẫn đến ý nghĩa khác nhau
39:23của chúng trong tự nhiên
39:23Chính xác
39:24Nguyên phân thì ý nghĩa của nó
39:26là giúp cơ thể lớn lên
39:27thay thế các tế bào già
39:28bị tuổn thương
39:29hoặc là tái sinh mô
39:30Nó cũng là cơ sở
39:32của sinh sản vô tính nữa
39:33Quan trọng nhất là
39:34duy trì ổn định
39:35bộ NCT2N đặc trưng
39:36qua các thế hệ tế bào
39:37Duy trì sự ổn định
39:39còn giảm phân
39:39Tử
39:40Trứng
39:41Tinh trùng
39:41cho sinh sản hữu tính
39:43Sự kết hợp
39:44của các giao tử khác nhau
39:45về di chuyển này
39:46trong thụ tinh
39:47không chỉ khôi phục lại
39:48bộ NST2N đặc trưng
39:50cho loài ở đời con
39:51mà cái sự tái tổ hợp gen
39:53qua trao đổi chéo
39:54và phân ly độc lập ấy
39:55Ừ
39:56Nó tạo ra vô số
39:57biến dị tổ hợp mới
39:58Đúng vậy
39:59Tạo ra nguồn biến dị
40:00di chuyển cực kỳ phong phú
40:02Đây chính là nguyên liệu
40:03cho quá trình
40:04chọn lọc tự nhiên
40:05và thúc đẩy
40:05sự tiến hóa của các loài
40:06Thật sự là
40:07hai mặt của một đồng tiền
40:08di chuyển nhỉ
40:09Một bên giữ ổn định
40:11Một bên tạo đa dạng
40:13Cả hai đều được kiểm soát
40:14cực kỳ chặt chẽ
40:14Nhưng mà
40:16Chuyện gì xảy ra
40:18nếu có lỗi
40:18trong các quá trình này
40:19Đó là một câu hỏi
40:20rất hay và thực tế
40:26phân ly đúng cách
40:26trong giảm phân Y
40:27hoặc Y chẳng hạn
40:28thì sẽ tạo ra
40:29giao tử bị thừa
40:30hoặc thiếu NST
40:31Và điều đó
40:32dẫn đến các bệnh di chuyển
40:33Vâng
40:34Ví dụ như hội chứng Down
40:35là do thừa
40:36một NST số 21
40:38Còn đối với nguyên phân
40:40nếu như cái hệ thống
40:41kiểm soát
40:41tru kỳ tế bào địa họng
40:42tế bào cứ thế
40:43phân chia một cách
40:44không kiểm soát
40:45Thì đó là ung thư
40:46giống như trường hợp
40:47tế bào Hela nổi tiếng
40:48Chính xác
40:49Nó có thể dẫn đến
40:50sự hình thành khối U
40:51và ung thư
40:52Việc hiểu rõ
40:53sự khác biệt
40:53cơ chế hoạt động
40:54và cả những điểm kiểm soát
40:56của nguyên phân và giảm phân
40:57không chỉ là kiến thức
40:58sinh học cơ bản đâu
40:59mà nó còn là chìa khóa
41:00trong rất nhiều
41:01nghiên cứu y sinh hiện đại nữa đấy ạ
41:02Quả thực là những vũ điệu
41:03tinh vi và nền tảng
41:04của sự sống
41:05Cảm ơn những chia sẻ
41:06rất chi tiết và rõ ràng
41:07Chào mừng quý vị
41:13đến với buổi thảo luận
41:14chuyên sâu hôm nay
41:15Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu
41:17về một quá trình
41:18rất cơ bản
41:19của sự sống
41:19sự phân chia tế bào
41:21Và quan trọng hơn là
41:23điều gì xảy ra
41:24khi quá trình này
41:25bị trục chặt
41:25dẫn đến ung thư
41:27và y học đang đối phó thế nào
41:29Chính xác
41:29Cái gọi là chu kỳ tế bào
41:31nó không phải là
41:32một quy trình đơn giản đâu
41:33Nó thực sự là
41:34một chuỗi sự kiện
41:35được kiểm soát
41:36cực kỳ chặt chẽ
41:36À vâng
41:37Qua các pha
41:38G1 này
41:39S là lúc nhân đôi DNA
41:41rồi G2
41:42và cuối cùng là pha M
41:44tức là nguyên phân
41:44hoặc giảm phân
41:45Nghe đã thấy phức tát rồi
41:47Mà cái hay là
41:47nó có các cái điểm kiểm soát
41:49các cái chốt chặn ấy
41:50cực kỳ quan trọng
41:51Chốt chặn
41:52Giống như là bảo vệ à?
41:54Đúng rồi
41:54Như là bảo vệ
41:55ở các điểm G1S
41:56rồi G2M
41:57và cả lúc nhiễm sắc thể
41:59xếp hàng nữa
41:59gọi là điểm kiểm soát
42:00thoai phân bào
42:01để đảm bảo
42:02không có lỗi gì xảy ra
42:03Vậy mình nói rõ hơn
42:05một chút
42:05về hai cái kiểu phân chia chính đi
42:07Nguyên phân và giảm phân
42:08Chúng khác nhau thế nào nhỉ?
42:10À
42:10Dễ hiểu thôi
42:11Nguyên phân ấy
42:12thì nó giống như là photocopy vậy
42:14Từ một tế bào mẹ
42:16nó tạo ra
42:17hai tế mở con
42:17y hệt nhau về gen
42:18Để cơ thể lớn lên
42:20và sửa chữa vết thương?
42:21Chuẩn
42:21Nó xảy ra ở hầu hết
42:23các tế bào sinh dưỡng
42:24Còn giảm phân
42:25thì
42:26đặc biệt hơn
42:27Đặc biệt là sao ạ?
42:28Nó chỉ xảy ra
42:29ở tế bào sinh dục thôi
42:30Lúc chúng chín
42:31qua hai lần chia liên tiếp
42:32nó làm giảm
42:33bộ nhiễm sắc thể đi một nửa
42:35À
42:35Để tạo ra trứng và tinh chủng
42:37Đúng rồi
42:37Tạo ra dao tử
42:38sẵn sàng cho thụ tinh
42:40Vậy quay lại mấy tí chốt kiểm soát
42:41chúng nó làm nhiệm vụ gì cụ thể
42:43để mọi thứ không bị lỗi
42:44À
42:45Chúng như là kiểm tra chất lượng vậy
42:46Ví dụ ở điểm G1 nhé
42:48tế bào sẽ kiểm tra xem
42:49điều kiện môi trường có ổn không
42:51DNA có bị hỏng hóc gì không
42:52Rồi mới quyết định
42:53có nhân đôi DNA ở pha S hay không?
42:55Chính xác
42:56Rồi đến điểm G2M
42:57là lần kiểm tra cuối trước khi chia
42:59Xem DNA nhân đôi xong chưa
43:01có lỗi nào không?
43:01Cẩn thận cất
43:02Còn trong pha M
43:03Cái điểm kiểm soát thoi phân bào
43:05sẽ đảm bảo từng cái nhiễm sắc thể
43:07phải được gắn đúng vào thoi vô sắc
43:09trước khi kéo về hai cực
43:11Để không bị mất mát
43:12hãy thừa thải miễn sắc thể
43:13Đúng vậy
43:14Và tất cả được điều khiển
43:15bởi các protein quan trọng
43:17như là Cycling và CDK
43:18Kiểu như là
43:19chìa khóa với ổ khóa
43:20chỉ đúng thời điểm mới khớp được
43:22Nghe thì có vẻ rất là chặt chẽ
43:24Một hệ thống gần như hoàn hảo
43:26Nhưng mà
43:27Điều gì xảy ra
43:28khi các cái chốt này nó học
43:31Đó
43:32Đó chính là lúc mà vấn đề
43:34nghiêm trọng có thể xảy ra
43:35và thường dẫn đến ung thư
43:37Ung thư
43:38Về bản chất là tế bào
43:39cứ phân chia không ngừng
43:40Đúng thế
43:41Là bệnh của sự phân chia
43:43tế bào mút kiểm soát
43:44Nguyên nhân thường là do đột biến gen
43:46Có hai nhóm gen chính
43:48Là gì vậy ạ?
43:49Thứ nhất là gen sinh ung thư
43:50gọi là oncogene
43:52Khi bị đột biến
43:53nó hoạt động quá mức
43:55giống như là chân ga bị kẹt ấy
43:56cứ thúc đẩy tế bào chia mãi
43:58Ồ
43:58Nhóm thứ hai là gen ức chế khối u
44:00Ví dụ nổi tiếng là P53
44:03hay là RB
44:04Mấy gen này thì hoạt động như cái phanh xe
44:06Phanh xe
44:07Tức là nó dừng chung khi tế bào lại
44:09Đúng rồi
44:10Gen P53 chẳng hạn
44:12Nó như cảnh sát của tế bào
44:13Thấy DNA hỏng là nó dừng lại để sửa
44:16Hoặc là ra lệnh tự hủy
44:17Gọi là apoptosis
44:19Nếu hỏng nặng quá
44:20Vậy nếu cái phanh này mà hỏng
44:21Thì tế bào mất kiểm soát
44:23Cứ thế nhân lên nhân lên tạo thành cục u
44:25Dòng tế bào Hela
44:27là một ví dụ kinh điển đấy
44:28À dòng tế bào ung thư cổ tử cung bất tự trong phòng thí nghiệm
44:32Đúng rồi
44:32Nó cứ phân chia mãi hơn 70 năm nay rồi
44:35Thật là
44:36Vừa đáng sợ vừa kỳ diệu theo một cách nào đó
44:38Vậy khi mà tế bào đã nổi loạn thành khối u rồi
44:41Thì y học có cách nào can thiệp
44:42Hiện tại thì có nhiều phương pháp
44:44Và thường là phải kết hợp chúng lại với nhau
44:46Phẫu thuật là cách cổ điển nhất
44:47Cắt bỏ khối u đi
44:48Chưa gì căn xa
44:49Rồi có hóa trị
44:51Hóa trị là dùng thuốc
44:52Đúng
44:52Dùng hóa chất để tiêu diệt các tế bào phân chia nhanh
44:55Nhưng mà nó cũng diệt luôn cả một số tế bào lành phân chia nhanh khác
45:00Như tế bào tóc
45:01Tế bào ruột
45:02À
45:02Nên mới có tác dụng phụ như dụng tóc
45:04Buồn nốn
45:05Chính xác
45:06Rồi còn có xạ trị nữa
45:07Xạ trị là dùng tia X
45:09Dùng tia X hoặc các tia năng lượng cao khác
45:11Chiếu vào khối u để phá hủy DNA của tế bào ung thư
45:14Làm chúng không phát triển được nữa
45:16Gần đây thì mọi người nói nhiều về liệu pháp nhắm chúng đích
45:19Cái này có vẻ là một hướng đi mới
45:21Nó khác biệt thế nào ạ
45:22À
45:23Đây là một bước tiến rất lớn
45:24Nó là cốt lõi của y học chính xác
45:26Thay vì đánh rộng như hóa trị
45:28Thì nó nhắm vào cụ thể tế đào ung thư
45:31Đúng thế
45:31Nó dùng các loại thuốc được thiết kế đặc biệt
45:33Để chỉ tấn công vào những phân tử
45:35Hoặc là những con đường tín hiệu đặc trưng
45:37Của tế bào ung thư thôi
45:38Ví dụ như là gì ạ
45:39Ví dụ như là các protein bị đột biến
45:42Các chất ước chế kinase chẳng hạn
45:44Hoặc là ngăn không cho khối u tạo mạch máu mới để nuôi dưỡng nó
45:47Hoặc là tìm cách kích hoạt lại cái chế độ tự hủy của tế bào ung thư
45:54Vì nó nhắm đích chính xác hơn nên ít gây hại cho tế bào lành hơn
45:57Phương pháp này đã thay đổi rất nhiều việc điều trị ung thư phổi, vú, đại trực tràng
46:01Khi mà mình xác định được đúng cái đích phân tử cần nhắm tới
46:05Như vậy là từ việc hiểu cái chu kỳ tế bào phức tạp
46:08Rồi nhận diện những cái lỗi sai dẫn đến ung thư
46:10Chúng ta đang dần có những công cụ tinh vi hơn để kiểm soát căn bệnh này
46:13Đúng vậy
46:14Việc hiểu rõ cơ chế phân bào và các điểm kiểm soát thực sự là chiều khóa
46:18Vậy thì liệu tương lai của điều trị ung thư sẽ là gì?
46:21Đó là một câu hỏi rất hay
46:23Với những tiến bộ trong giải mã xen
46:25Hiểu biết về các con đường tiến hiệu tế bào ngày càng sâu sắc
46:29Thì liệu có phải chúng ta đang hướng tới một tương lai
46:32Mà việc điều trị ung thư sẽ là sửa chữa chính xác
46:36Từng cái lỗi nhỏ trong chu kỳ tế bào
46:38Và được thiết kế riêng cho từng người bệnh hay không?
46:41Một viễn cảnh thực sự đầy hy vọng
46:43Xin cảm ơn những chia sẻ rất sâu sắc hôm nay
46:45Hãy subscribe cho kênh Ghiền Mì Gõ Để không bỏ lỡ những video hấp dẫn