Dünyada sadece Kocaeli'nin Kartepe ilçesinde yetişen Keltepe çiğdeminin neslinin tehlikede olduğunu belirten uzmanlar, ''Kesinlikle yenilmemeli, kopartılmamalıdır'' uyarısında bulundu.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00Endemik bir bitki hakkında bilgi vereceğim size.
00:03Krokus kertepensis ya da Kertepe çiğlerine adı verilen yeni literatüre girmiş endemik.
00:30İzlediğiniz için teşekkür ederim.
01:00İzlediğiniz için teşekkür ederim.
01:30İzlediğiniz için teşekkür ederim.
01:32Bunlardan bazıları sadece Kocaeli'ye özgü yani dünyada sadece Kocaeli'de görülüyor ki bunlar içinde de mesela Avobritia ekimi adını verdiğimiz takson sadece bir noktada birkaç bireyle biliniyor.
01:43Yine bugün haber konusu olan Krokus kertepensis de aynı şekilde sadece Kocaeli'de görülen dünyanın başka hiçbir yerinde görülmeyen bir bitki türü olarak dikkatimizi çekiyor.
01:55Benim de nihai amacım hem endemik bitkileri hem de daha dar anlamda örneğin Balkan endemi diyebileceğimiz ya da işte adalarda da görünebilir, Ege adalarında da görünebilir, aynı zamanda Kocaeli'de de görebilir.
02:08Bunları da bölge endemi olarak tanımlayabiliriz.
02:11Bunların gün yüzüne çıkartılması, fotoğraflarla desteklenmesi ve kamuoyunda bunlara dair bir farkındalık oluşturulmasına yönelik bir çalışma diyebilirim.
02:20Krokus kertepensis Şubat ayından itibaren çıkar ve bu bitki karları takip eder.
02:27Yani kar erimeye başlamasını itibaren dolayısıyla kar ne kadar erken erimeye başlarsa o kadar erken çıkmaya başlar.
02:35Bu yıl kar biliyorsunuz Kocaeli'de daha geç yağdı ve ciddi bir yağış aldı.
02:40O yüzden bu yıl biraz geç açtı özellikle yüksek rakımlarda, kuzu yayla gibi alanlarda.
02:44Biz Nisan ayının 15'inde Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'nin organize ettiği bir fotoğraf safarisi etkinliği yaptık.
02:53Yaklaşık 50 kişiyle birlikte insanlar fotoğraf makinelerini aldılar ve oraya gittik.
02:58Bitki'yi fotoğrafladık çeşitli açılardan.
03:01Bu da aslında yapılması gereken faaliyetlerden bir tanesi.
03:05Bu endemik türler dediğimiz aslında yani hem korunmaları lazım hem de ilin biyo çeşitliği için ciddi göstergeler olması anlamında.
03:14Bu tür faaliyetler çok önemli.
03:15O yüzden işte Büyükşehir Belediyesi'nin bu tür faaliyeti çok önemli ve kayda değer bir faaliyet.
03:21Umarım bu tür faaliyetler artar ve kamuoyunda bu tür bitkilere dair farkındalık artarak çoğalır.
03:28Bu bitki 2019 yılında İstanbul Üniversitesi'nden bir hocamız tarafından bilimsel literatüre kazandırıldı.
03:36Sırrı Yüzbaşı tarafından.
03:37Bitkinin görüldüğü yer bizim artık adı Kartepe oldu ama önceden Keltepe olarak bilinen aslında Keltepe dediğimiz yer Roma dönemindeki adını biz Türkçe eleştirmişiz.
03:48Yani Kasiyus Dağı yani aslında Olimpos'un bir karşıtlığı.
03:53Olimpos Uludağ bugün.
03:55Kasiyus'da yani Olimpos'ta tanrılar oturuyor.
03:57Keltepe'de tanrılar yok.
03:58Yani çıplak kel olan bir tepe anlamında.
04:02O yüzden bitki orada görüldüğü için görüldüğü yere izafeten Keltepensis yani Latince Keltepe'li çiğdem olarak tercüme edebiliriz şeklinde isimlendirildi ve bilimsel literatüre kazandırıldı.
04:15Mavi ağırlıklı yani çakır mavi istediğimize maviye yakın bir rengi var.
04:20Tabii bu aslında tamamen sistematik botaniğin alanına giren bir konu.
04:25Yani bir bitkiyi diğer bitki türlerinden ayırt eden nedir?
04:28Bunun için belli başlı parametrelere bakılıyor.
04:30Meyve biçimine bakılıyor.
04:32Çiçek açma dönemine bakılıyor.
04:34Boğaz rengine bakılıyor.
04:35Kök yumru kormuş dediğimiz gömleğin işte yapısına bakılıyor.
04:41Aynı zamanda gelişen teknolojiyle birlikte botanik de bundan faydalanıyor.
04:44Moleküler analizler, DNA analizleri de yapılıyor bunlarla ilgili.
04:48Ve böylece bir bitkinin diğer çiğdem türleri üzerinde konuşursak farklı olduğu anlaşılıyor.
04:54Eski kritik tehdit altında.
04:56Şimdi dünyada canlılar için birden fazla veri tabanımız var.
05:00Ve canlıların popülasyonlarını ölçüyor bu veri tabanları.
05:03Kritik derecede nesli tükenme tehdit altında olan bitkilerden bir tanesi.
05:07Az önce değindiğim faaliyetler işte bu yüzden önemli.
05:10Hem bitkilerin yerinden edilmemesini sağlamış olabiliriz.
05:15Kamuoyu o bitkiyi sahiplenebilir, koruyabilir.
05:18Aynı zamanda bu tür bölgeler biliyorsunuz turizm baskısı altında motorlu araçların özellikle çiçeklerin bu bitkilerin çiçek açma ve meyve verme dönemlerinde bu tür faaliyetler kısıtlanabilir.
05:31Çeşitli tabelalarla ya da çeşitli etrafının çevrilmesiyle korunma altına alınabilir.
05:37Evet bu bitki tehdit altında dediğim gibi sadece Kocaeli'de var.
05:42Yani eğer burada yok olursa dünyanın tamamında yok olmuş olacak anlamına geliyor bu.
05:46O yüzden dediğiniz gibi bunların koruma faaliyetleri önemli.
05:49Kendi kendine yetişiyor.
05:51Bunlara hüdayinabit adını veriyoruz.
05:53Yani insan etkisi olmadan yetişen bitkiler.
05:56Çiğdem cinsi içinde en meşhur bitkimiz safran adı verilen dünyanın en pahalı baharatı olur aynı zamanda.
06:01Mesela o insan eliyle yetiştirilir ama bu bitki kendi kendine herhangi bir insan müdahale olsa olmadan yetişmektedir.
06:08Yapılabilir mi bu?
06:10Rakım değerleri simüle edilebilirse evet ama daha alt bir rakımda örneğin buralarda çünkü bunların ciddi bir soğuğa, ciddi bir sert bir kış mevsimine ihtiyacı var bu bitkilerin.
06:23O koşulları burada sağlayamayacağınız için o bitkiyi ne bileyim yerinden sökerek ki sökülmemesi gerekir kesinlikle.
06:29Bu hem kanunla yasaktır hem de doğayı koruma açısından da önemlidir.
06:34Ama daha alt bir rakımda bunu yetiştiremezsiniz.
06:36Görüldüğü rakım 900 metreden başlıyor.
06:40Suadiye Tabiat Parkı'ndan itibaren başlıyor ve kuzu yaylanın en üstüne kadar bu teleferik alanı, vericilerin olduğu alana kadar görülüyor.
06:48Ama onun hemen altından itibaren yok oluyor, görülmüyor.
06:51Krokus adı verdiğimiz cins, çiğdem cinsi dünyada 250 türlü temsil edilen bir cins.
06:58Türkiye'de yaklaşık 50 türü var ve Türkiye bu cinsin gen merkezi, çeşitlilik merkezi, ağırlığı.
07:05Türkiye'de aynı zamanda Türkiye'deki çiğdem türlerinin büyük bölümü endemik.
07:09Yine Kocaeli'de 8 tane çiğdem türümüz var ve bu modele uygun olarak bunlardan 4 tanesi yine endemik.
07:16Kocaeli'deki çiğdem türlerinden.
07:17Krokus keltepensis, krokus sakariensis, krokus pestolozae, krokus bifilofloris.
07:264 tane türümüz endemik.
07:28Kocaeli'de görülen.
07:29Yine dediğim gibi Türkiye, Anadolu bu cinsin gen merkezi halinde.
07:35Krokus cinsi için şunu belki de söylemek lazım, çiğdem cinsi için.
07:40Bu cins iki grup halinde çiçek açar.
07:42Bir grup güz aylarında çiçek açar, bir grup bahar aylarında çiçek açar.
07:47Bu şu demek aslında hem güzün yani yazın bittiğini haber veren bir cinstir hem de baharın geldiğini haber veren bir cinstir.
07:55Bu yüzden özellikle Akdeniz hafızası boyunda ciddi bir kültürel çeşitliğe, kültürel zenginliğe sahip de bir cinstir.
08:05Aynı şekilde bizim kültürümüzde de 13. yıldan itibaren çiğdem'e dair yazılı kayıtlar olduğunu görüyoruz.
08:11Hem şiirde hem tıbbi metinlerde hem de botanik metinlerde çiğdemle ilgili atıfların bulunduğunu görüyoruz.
08:17Hem de bu cinsle ilgili birden fazla hikayenin olduğunu da yine bu kaynaklarda görebiliyoruz.
08:26Yani dolayısıyla önemli bir bitki hem bu mevsimi haber veren yapısı çünkü bu her cinste göremeyiz bunu.
08:32Bir cinse ait bitkilerin hem güz hem bahar mevsiminde çiçek açması ekstra bir özelliktir.
08:38Hem bu açıdan önemlidir hem de dediğim gibi zaten safran gibi bir türü de barındırdığı için ekonomik ve kültürel anlamda önemli bir cinstir.
08:46Bazı türleri yenilebiliyor özellikle krokus flavusun hatta krokus krisantusun da yumrularının tüketildiğini biliyorum.
08:56Pilavlara eklendiğini biliyorum ama kel tepensiz için konuşacak olursak bunun yenilebildiğine dair henüz bir araştırma yapılmadı.
09:03Öyle olsa bile bu kesinlikle böyle bir yenilebilir gıda değeri olsa bile kesinlikle yenilmemeli, kesinlikle kopartılmamalı, yerinde bırakılmalı.
09:13O yüzden belki de böyle bir araştırma olmaması bu durumda iyidir.
09:17Çünkü dediğim gibi bu bitkinin nesli kritik tehdit altında o yüzden yerinde kalması hatta popülasyonun arttırılması birinci öncelik olmalı.
09:26Kocaeli'de 2000 tane türümüz var, 2000 adet türümüz var.
09:30Bunların 60'tan biraz fazlası endemik ve bunlardan bazıları sadece bu bölüm.
09:36Mesela Kocaeli Yarımadası'nda görülen bitkilerimiz var ve sadece mesela az önce değindiğim Aubriyeta ekimi sadece bir noktada ben en son işte geçen hafta gittim 4 tane birey kalmış.
09:48Ciddi bir problem.
09:50Mesela bu bitkinin öncelikli olarak korunması için kamu kurumlarının acilen önlem alması gerekir.
09:57Çünkü bahsettiğim yer hem piknik, turizm faaliyetlerine açık hem de orada işte motorlu araçlar da sokuluyor buralara, ateşler yakılıyor.
10:08Dolayısıyla 4 tane kalması çok ciddi bir problem ve sadece o bölgeden biliniyor.
10:14Serindere Kanyonu'nda Aubriyeta ekimi adı verilen bitki sadece orada var, başka hiçbir yerde yok.
10:19Yine sadece Kocaeli Yarımadası'na özgü olan bitkilerimiz var.
10:24Uludağ Soğan'ı var mesela.
10:27Ballıkayalar'da bu bitkimiz de ciddi bir biçimde.
10:31Küçükbaş hayvan otlatmacılığı ve piknik faaliyetlerin baskısı altında.
10:35Popülasyonu şu anda işte son birkaç yıldır takip ediyorum ciddi olarak çöküşe girmiş durumda.
10:40Yine Kolçikum, Kolçikum, Mikrantum aynı bölgede endemik bir türümüz.
10:45Yine aynı şekilde bu da baskı altında.
10:47Yani şunu diyebiliriz, evet Kocaeli 60'ın üzerinde endemik türümüz var.
10:52Bazıları yaygın olarak görebiliriz.
10:54Kocaeli'nin tamamında her alanda görebiliriz ama bazıları sadece birkaç dar popülasyonda, birkaç lokasyonda biliniyor.
11:00Ve bunlarla ilgili acil bir biçimde koruma eylem planlarının yapılması şart.
11:05Nisan ayına kalmaz.
11:06Bu yıl kar biraz geç yağdığı için ve yoğun yağdığı için hala Nisan ayında görebildik bunu.
11:11O gün biz alanda 20'ye yakın birey gördük ama çok daha fazla.
11:16Yani tam mevsiminde gittiğinizde lokasyon sayısı az.
11:20Birkaç yerde görüldüğü için asıl problem bu zaten.
11:24Keltepe Çiğdem için bunu söyleyebiliriz.
11:26Bu ne?
11:45Evet.