Çin, rekabet avantajını nasıl sağlıyor? Teknolojik hamleler Çin'in nasıl yukarıya taşıyor? Türkiye tarife krizini fırtata çevirir mi? Küreselleşmenin etkisi Türkiye'ye nasıl yansıyor? Çin, hangi teknolojik atılımlarla öne çıkıyor? Hangi projeler Çin'i dijital bir süper güce dönüştürüyor? Çin, kültürel gücünü dünyaya nasıl yansıtıyor? Çin kültürü siyasi adımlara nasıl yansıyor? Geçmişten günümüze Çin... Çin nasıl küresel bir güç haline geldi? Finansal kriz Çin'i nasıl şekillendirdi? Çin hangi stratejilerle ayakta kaldı? Cüneyt Özdemir 5N1K'da sordu; Koç Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Öğretim Üyesi Dr. Altay Atlı, Akademisyen Kürşat Emre Demir ve Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Başkanı Kadir Temiz yanıtladı.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00İNTRO
00:00Sevgili seyirciler yeni bir Beşleyin Birkan programına hoşgeldiniz.
00:08Biliyorsunuz büyük bir ticaret savaşının ortasındayız.
00:11ABD'nin yeni başkanı Trump, başta Çin olmak üzere bütün dünyaya bir ticaret savaşı başlattı.
00:18Amerika da üretime tekrar dönmeyi planlıyor.
00:21Bunun için de kendisine en büyük hedef olarak Çin'i görüyor.
00:24Daha önce biliyorsunuz 2. Dünya Savaşı sonrasında dünyada yeni bir düzen kurulmuş.
00:30Avrupa Birliği devreye girmiş, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ve ABD ile beraber yepyeni bir dünya düzeni kurulmuş.
00:37Bu düzen Sovyetlerin çökmesiyle aslında bir anlamda tek taraflı değişti.
00:43ABD süper güç olarak dünyaya hükmetmeye başladı.
00:47Ta ki Çin özellikle 2017 yılından sonra strateji değiştirip, ticareti önceleyip kendi üretiminin de kalitesini yükseltene kadar.
00:57Sonrasında ABD yalnız olmadığını, Çin gibi büyük bir rakibi olduğunu fark etti.
01:03Trump seçim vaadinde bunu açık açık söyledi.
01:06Amerika'yı öncelikle yapacağım dedi ve de bu önceliğinde bir sabah uyanıp Çin'e anormal bir tarife uygulayarak hayata soktu.
01:17Şimdi iki ülkeye baktığınız zaman Çin mesela nüfusu 1 milyar 408 milyon.
01:23ABD kalabalık bir ülke ama 340 milyon nüfusu.
01:28Ya da mesela Çin'in ihracat rakamı 3.58 trilyon.
01:32Amerika'nın ise 3.19 diyebiliriz.
01:36Çin'in ithalat rakamı 2.59 trilyon dolar.
01:40Amerika'nın ise ithalat rakamı 4.11 trilyon dolar.
01:44Çin'in büyüme oranı %5, ABD'nin ise %2.8.
01:50Yani aslına bakarsanız sadece şu rakamlara bile baktığınızda ABD ile Çin'in arasında bir büyük bir ticaret savaşı olduğunu görüyorsunuz.
01:59Çin her yeri ele geçiriyor.
02:01Geçtiğimiz günlerde Afrika'ya gittik.
02:03Afrika'daki Çin etkisini gördük, şaşırdık.
02:05Biz zannediyoruz ki uzaktan baktığımızda hala Hollanda, Fransa sömürmeye devam ediyor.
02:09Onların yerinde yerler esiyor.
02:10Hala olanlar var ama asıl büyük pastadan pay almaya çalışan Çin.
02:16Sadece orada değil, Türkiye'de de.
02:18Yani Çin geldiği zaman kelimenin gerçek anlamıyla o sektörü çöküyor desek herhalde yandan olmaz.
02:25Şimdi Çin özellikle ABD'nin de Trump'ın bu tarifeleri yükseltmesine onlar da aynı oranda cevap verdiler.
02:34Belki biz de bu kadar yükseltiyoruz, siz o kadar yükselttesiniz, biz de yükseltiyoruz.
02:37Sizden korkmuyoruz, çekinmiyoruz.
02:39Aslında biz hep size ABD'nin bakış açısını anlatıyoruz.
02:45Trump başkan bunu yaptı, Trump şunu yaptı, Trump böyle dedi, Amerikalılar şunu yaptı, Batı böyle bakıyor, böyle bakıyor.
02:51Oysa Çin nasıl bakıyor?
02:53Ondan kimsenin haberi yok.
02:54İşte bugün 5N1K'da buna bakacağız.
02:57Bütün bu ticaret savaşlarında Çin nasıl pozisyon alıyor, bütün bunları nasıl okuyor?
03:01İlk olarak Altay Atlı, Koç Üniversitesi Uluslararası İlişkiler dalında profesör bir isim yayınımızda.
03:09Sayın Atlı, Çin'in Amerika'dan ayrılımı sanırım devlet destekli bir sanayisinin ve sanayi politikaları üretmeleri.
03:18İlginç bir ticarette bakışları var.
03:20Sizce bu devlet desteği nasıl avantaja dönüşüyor?
03:24Hangi sektörlerde farklılaşıyor Çin'le ABD'nin devletleri?
03:27Evet, aslında Çin'in uygulamakta olduğu modele baktığımızda bunu bir devlet kapitalizmi olarak nitelendirebiliriz.
03:33Çin 1970'lerin sonundan beri uygulamakta olduğu bu modelle ve bu model kapsamındaki sanayi politikalarıyla bugünkü konumuna ulaştı.
03:41Artık dünyanın fabrikası dediğimiz, dünyanın imalat merkezi dediğimiz konuma ulaştı.
03:46Ve bu modeli de sürdürüyor şu anda.
03:49Şimdi burada baktığımızda tabii iki farklı modelin mücadelesi gibi de gözüküyor.
03:53Çin'in devlet destekli sanayileşme modeli ve ABD'nin serbest piyasa modeli ama artık bu kadar keskin siyah ve beyaz ayrımlardan bahsetmek de mümkün değil.
04:04Aslına bakarsanız Çin bugün geldiği konuma dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olduğu konuma.
04:10Bu dünyadaki küresel, liberal, serbest ekonomi düzenine entegre olarak da aslında ulaştı.
04:19Şimdi burada bence esas konu aradaki farklardan ziyade Çin'deki değişimi anlamak.
04:26Çin geldiğimiz noktada yıllardır sürdürdüğü bu modelin en temel konusu neydi?
04:32Düşük maliyetlerdi.
04:33Artık düşük maliyetler yok.
04:34Uzunca bir süredir yok aslında.
04:36Giderek de maliyetler yükseliyor.
04:38Çin maliyette bir dönem kazandığı rekabet avantajını artık başka noktalarda yakalamak zorunda.
04:43Bu da nedir?
04:44Yüksek katma değer, teknoloji içeriği.
04:46Çin giderek aslında sanayileşme modelinin merkezine bunu oturtuyor.
04:51Katma değeri yükseltmek, teknolojide atılımlar yakmak, teknoloji içeriğiyle maliyetle değil, düşük maliyetle değil, teknoloji içeriğiyle küresel piyasalarda hakim konuma gelmek.
05:02Şimdi bu da tabii ki aslında devlet kapitalizminin de dönüşmesine yol açıyor.
05:06Burada özel sektörün daha fazla ön plan çıkması, girişimciliğin daha fazla ön plan çıkması, argenin daha fazla ön plan çıkması bunu gerektiyor.
05:15Son zamanlarda görüyoruz aslında geçtiğimiz haftalarda devlet başkanı Xi Jinping'in bir özel sektör temsilcileriyle görüşmesi vardı.
05:24Orada hep yeni teknoloji firmalarını, yapay zeka firmalarını gördük.
05:28Bunlar da tabii devlet modeli sanayileşmenin yerine geçen değil ama onu bütünleyen, onu belki de daha ileri taşımayı, teknoloji içeriğiyle daha ileri taşımayı hedefleyen girişimler.
05:39Dolayısıyla Çin de değişiyor aslında.
05:42Çin'in modeli hala bir devlet kapitalizmi ama bunun içerisinde giderek artan bir teknoloji.
05:47Ve bu teknolojinin arkasında da bir özel girişim, özel sektör gücü var diye düşünüyorum.
05:53Son dönemdeki gümrük savaşlarını gözünün önüne aldığınızda Türkiye bu durumdan kazançlı mı çıkar yoksa zararlı mı çıkar?
06:01Ne düşünüyorsunuz merak ediyorum.
06:03Evet aslında bu ticaret savaşları Trump'ın ilk döneminden beri konuşuyoruz.
06:07Şimdi çok fazla gündemimizde.
06:10Çünkü arka arkaya hamleler geliyor.
06:12Sadece Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetiminden değil diğer ülkelerden de karşılıklı hamleler geliyor.
06:18Şimdi dolayısıyla bir kere tabir yerindeyse ortalık şu anda çok karışık.
06:22Bu hep böyle olmayacak tabii ki.
06:25Farklı adımlar atılacak.
06:26Yavaş yavaş bir düzen oturmaya başlayacak diye düşünüyorum.
06:29O yüzden aslında biz Türkiye olarak da bunu iki farklı seviyede ele almalıyız.
06:34Yani kendi konumumuzu burada biz ne yapabiliriz bu konuyu?
06:38İki farklı düzlemde ele almalıyız.
06:39Birincisi kısa vadede, diğerisi orta ve uzun vadede.
06:43Şimdi kısa vadede baktığımızda tabii ki konuşuyoruz.
06:45Hep işte yapılan tarife artırımları Trump yönetimi tarafından farklı ülkelere bunlar ticaretin yön değiştirmesine yol açıyor.
06:55O zaman biz de hani şu anda aslında düşük sayılabilecek bir tarife dilimindeyiz.
06:59Ama dediğim gibi her şey her an değişiyor şu anda.
07:02Kısa vadede buradan baktığımızda şu düşünülebilir.
07:06Bu tarifeler farklı ülkelere farklı şekilde artarken biz nispeten düşük tarife diliminde olarak
07:13hani bazı üretimleri ve buradan Amerika ihracatı kendi ülkemiz üzerinden yapabilir miyiz?
07:20Tedarik zincirlerindeki konumuzu bu şekilde yeniden şekillendirebilir miyiz?
07:25Ama bu kısa vadede ve her şey değişiyor.
07:29Bugün böyle bir imkan vardır.
07:31Yarın her şey yine farklılaşır.
07:34İşte falancı ülke daha yüksek tariflere tabi iken tekrar düşer onlar.
07:40Dolayısıyla hani kısa vadede bir hani bunları düşünmek, burada gerekli adımlar atmak tamam.
07:47Ama esas olan bence tabii ki orta ve uzun vadeler.
07:50Şimdi burada baktığımızda tabii bence bir sürecin başındayız.
07:54Yani küresel ekonomi yeniden şekilleniyor.
07:57Buna küreselleşme sonrası da diyebiliriz.
08:00Veyahut küreselleşmenin aslında yeniden bir şekil alması, yeni bir küreselleşmenin ortaya çıkması,
08:07küreselleşmenin sona ermesi değil ama farklı dinamikler olan bir küreselleşmenin ortaya çıkması,
08:13küresel ekonomik entegrasyonun şekil değiştirmesi.
08:16Bunun için de Türkiye nerede? Biz bunu düşünmemiz gerekiyor.
08:19Şimdi burada düşünürken de birkaç bence temel konu ortaya çıkıyor.
08:23Bir tanesi şu, her ne kadar küreselleşme devam etse de, tedarik sıcılığa devam etse de artık işte bu tür dalgalanmalar ve bu son da değil,
08:34hani ileride yenileri de olabilir, Trump döneminden sonra da olabilir.
08:38Buna karşı korunaklı olmak, buna karşı dayanıklı olmak gerekiyor.
08:42Dolayısıyla her şeyden önce bizim düşünmemiz gereken şey şu, mümkün olduğunca kendi kendimize yeter miyiz?
08:48Özellikle hassas alanlarda nedir?
08:52Gıda gibi, enerji gibi, savunma gibi.
08:56Buralarda mümkün olduğunca kendi kendimize yeter olmak.
08:59Ama tabii ki hala bir küresel dünyadan bahsediyoruz.
09:02Hala bir karşılıklı bağlantılar ve bağımlılıklar üzerinden şekillenen bir dünyadan bahsediyoruz.
09:06Burada hiçbir ülkenin bizim de yüzde yüz mutlak bir şekilde kendine kendine yeter olması mümkün değil.
09:14O zaman da yapmamız gereken şey, dışa bağımlı olduğumuz alanlarda mümkün olduğunca çeşitlendirmek, tek bir tarafa bağımlı kalmamak.
09:22Yani finans alanında olsun dediğim gibi bütün alanlarda.
09:26Ve burada da işte kendi kapasitemizi artırmak, kendi katma değerimizi artırmak ön plana çıkıyor.
09:33Kendi kendimize yeter olacaksak, daha az bağımlı olacaksak, daha dayanıklı, daha korunaklı bir ekonomiye, neye karşı korunaklı?
09:41Küresel ekonominin dalgalanmalarına karşı, ticaret savaşlarına karşı daha korunaklı olmak için.
09:46Burada kendi kapasitemizi geliştirmek, özellikle sanayiye odaklanmak, sanayide ürettiğimiz katma değere odaklanmak, burada kendi teknolojik kapasitemizi artırmak.
09:57Bunun için gerekli noktalarda işbirlikleri de yapmak, kendi kapasitemizi artırmak adına.
10:04Yani bence uzun vadede en önemli şey dünya değişiyor.
10:09Dünya çok belirsiz şu anda.
10:11Ama bu dünyada aslında yol alabilmenin yolu da önce kendimize bir bakmak.
10:16Ben kendim ne yapıyorum?
10:18Kendim ne kadar güçlü yere basabiliyorum?
10:20Kendim ne kadar güçlü ileriye adım atabiliyorum?
10:22Bunu düşünmemiz gerekiyor.
10:24Sayın Altayatlı çok çok teşekkür ederim.
10:26Sevgili seyirciler şimdi bir başka konuğum var.
10:28Kürşat Emre Demir.
10:29Kendisi öğretim üyesi.
10:30Uzun seneler Çin'de yaşamış, çalışmış bir isim.
10:33Çin'i de yakından biliyor.
10:35Sayın Demir, Çin'in yapay zeka gibi teknolojilerindeki ilerleme,
10:38Amerika Birleşik Devletleri'ndeki bu gümrük savaşlarından sonra sekteye mi uğrar?
10:42Yoksa kendi içinde daha da mı gelişir?
10:45Ne düşünüyorsunuz merak ettim.
10:47Evet yapay zeka gibi adımlar aslında baktığınız zaman Çin'le Amerika Birleşik Devletleri arasındaki rekabetin,
10:53kimilerince bir yeni soğuk savaş olarak tanımlanan rekabetin,
10:56asıl düğümlendiği alan olan ve belki de teknolojik politik rekabet olarak tanımlayabileceğimiz,
11:02bu rekabetin ciddiyetine dair bize bir fikir veriyor gelinen nokta itibariyle.
11:07İşte kısa süre önce bu yılbaşında bir dipsik olayı yaşamıştık.
11:11Bir işaret fişeği gibiydi.
11:13Çok büyük dikkat çekmişti.
11:14Ama Çin'in elindeki tabii tek yüksek teknoloji ürününün de bu olmadığını biliyoruz.
11:19Dipsik bir anda dikkatleri oraya çekti.
11:21Ama bu bir dalganın, belki gelmekte olan çok daha büyük bir dalganın işareti, ilk işareti gibiydi.
11:27Çünkü son yıllarda Çin'in birçok kritik teknoloji, yüksek teknoloji alanında ciddi bir çaba ve atılım içerisinde olduğunu görüyoruz.
11:36İşte 2015 yılında Made in China 2025 planını ortaya koymuşlardı.
11:41Bunu %80 oranında başardıklarını açıkladılar.
11:43Şimdi bunu Digital China, Digital Çin gibi yeni bir projeyle devam ettirmek, sürdürmek istiyorlar.
11:51Ben de Çin medyasını takip etmeye çalışıyorum.
11:55Oradaki çıkan haberlere baktığım zaman hakikaten yüksek teknolojiyle ilgili haberlerin artık hızına yetişmek çok zor.
12:01Müthiş bir teknoloji dalgasının içerisinde yaşıyor insanlar.
12:05Medya sürekli bunları haber yapıyor.
12:07İşte bunun içerisinde kuantum hesaplamayla ilgili haberler var.
12:11İnsansı robotlarla ilgili sürekli yeni gelişmeler oluyor.
12:14Litiyum-ion bataryalar, bu yeni enerjili otomobillerin en önemli unsuru olan batarya teknolojisiyle ilgili gelişmeler var.
12:21Yapay güneş çalışmaları var.
12:23Maglev trenler var.
12:24İşte Ay ve Mars keşif misyonları var.
12:26Birçok alanda bir teknolojik coşku içerisinde olduğunu söyleyebiliriz.
12:31Hem Çin'i yönetenlerin hem de Çin'de sıradan insanların hakikaten bugün Pekin'de, Şahay'da, Guangzhou'da Çin'in büyük şeylerinde bir kafeye oturduğunuz zaman
12:38insanların günlük yaşamlarına da bu teknolojiyle ilgili son gelişmelerin, son deneylerin insanların günlük konuşmalarına da sirayet ettiğine şahit oluyorsunuz.
12:48Tabii bu yüksek teknoloji bir yandan Çin'in ihracat kalemleri arasında yeni bir ihracat motoru, yeni bir büyüme motoru da yarattı.
12:57Aynı zamanda belki çok daha önemlisi olarak uzun vadede tüm bu teknolojik atılımları aslında ulusal egemenliğinde çok kritik bir bileşeni olarak gördüklerini söyleyebiliriz.
13:06Son dönemde öne çıkan projelere bakacak olursak işte uzay istasyonunu geliştirme hedefi var.
13:13Burada da Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra uzaya hem astronot gönderen hem de uzayda kendi istasyonunu kuran üçüncü ülke olma hedefi var.
13:23Tabii stratejik açıdan burada belirledikleri tarih 2030 itibariyle Çin'i bir uzay gücü haline dönüştürmek istiyorlar.
13:292030 şu açıdan da önemli bir tarih.
13:32Ulusal Eze Uzay İstasyonu'nun aslında devre dışı kalacağı tarih.
13:35Çin zaten mevcut yasalardan dolayı Çinli astronotlar şu an uluslararası uzay istasyonunun verilerine erişemiyorlar.
13:42Dolayısıyla Çin burada da kendi kendine yeterliliğini hem bu dünyada aslında tabiri caizse hem de uzayda sağlamak istiyor.
13:50Ve operasyonel ömrünün de Çin'in kuracağı Tiangon adını verdikleri uzay istasyonunun önce 10 yıl olarak tasarlamışlardı ama şu an 15 yıla uzun bir operasyonel ömrü olacağını söylüyorlar.
14:02Onun dışında tabi yapay güneş benim için de son yıllarda çok dikkatimi çeken projelerden biri.
14:07Deneysel gelişmiş süper iletken Tokamak.
14:10Kısaca İST adını verdikleri bir proje.
14:12Burada da temel olarak aslında nükleer füzyon yoluyla enerji yaratmaya çalışıyorlar.
14:16Sınırsız enerjiye ulaşmaya çalışıyorlar.
14:19Kısa süreli 403 saniye kadar yanlış hatırlamıyorsam bir rekor gerçekleştirilmişti.
14:24Ama bunun tabi ki sürdürülebilir bir ticari modele dönüşmesi gerekiyor.
14:29Bu olduğu zaman gerçekten insanlar sürdürülebilir temiz enerji sağlayabilecek ve fosil enerjinin yerini belki tamamen alabilecek önemli bir teknoloji olarak görülüyor.
14:385G konusunda zaten Çin belli bir el üstünlüğü yakalamıştı.
14:43Trump'ın birinci döneminde belki ticaret savaşının fitilini ateşleyen alanlardan birisi de buydu.
14:495G alanındaki Çin'in öncü konumu.
14:52Şimdi 6G'de de Çin bu hamle üstünü sürdürmek istiyor.
14:566G uydusunu zaten gönderdi.
14:58Yörüngeye ön hazırlıklarına başladı.
15:01Burada da tabi önümüzdeki 10-15 yılda aslında içerisinde yaşayacağımız bütün dijital ekosistemler, akıllı şeyler hep bu 5G, 6G altyapısına dayanacak.
15:11Çin burada da aslında ön almak istiyor.
15:14Yapay zeka alanında az önce değindiğim gibi dipsik dikkatleri üzerine çekmişti.
15:19Çünkü aslında küresel inovasyon ve rekabet algılarının yeniden şekillenmesi.
15:24Yani dipsikin asıl tartışmaya açtığı şey belki de bu rekabet algılarıydı.
15:30Baktığınız zaman Çin zaten uzun süredir birçok alanda rekabetçi ürünler sunan Çin.
15:36Şimdi rekabetçi yapay zeka modelleri de sunabileceğini gösterdi.
15:39Burada Çin adına 3 ana faktörün altını çizebiliriz belki.
15:44Verimli kaynak kullanımı, stratejik planlama ve güçlü bir yapay zeka yetenek havuzu böyle bir AI ekosistemi oluşmuş durumda.
15:53Ve bunun üzerinde ilerleme kaydediyorlar.
15:55Ve son ihracat kontrollerinin de aslında son yıllarda Amerikan yönetimlerinin uyguladığı ihracat kontrollerinin de Çinli firmaların bu son teknolojik donanımlarına erişmesini elbette zorlaştırdı.
16:06Ama tamamen de Çin'in yapay zeka alanındaki ilerlemesini durduramamış olduğunu görüyoruz.
16:13Hakikaten şimdi Çin'deki son yıllardaki teknoloji alanındaki atılımlara baktığımız zaman hangi birinden bahsedeceğim bilemiyorum.
16:20Çok farklı alanlarda arayışlar var, ilerlemeler var.
16:24İşte kendi küresel konumlandırma sistemleri, Beido navigasyon sistemini ortaya koydular.
16:29Bunu da GPS'e bir alternatif olarak ortaya koydular.
16:332020 yılında tam operasyonel şekilde çalışmaya başladı.
16:36İşte otonom sürüş teknolojileri deniyorlar.
16:39Uçan otomobillerle ilgili haberler karşımıza çıkıyor.
16:42Ve aslında mevcut ticaret çekişmesinin, gümrük savaş, gümrük vergisi savaşlarının bu süreçte bu nereye oturuyor bu hamleler diye baktığınız zaman
16:52aslında Çin'in artık tarifeye tarife gibi bir karşılık, korakor bir misilleme stratejisinden ziyade karşılıklarını biraz bu alanlarda vermeye çalışacağını belki söyleyebiliriz.
17:04Biraz daha sofistike çözümler aramaya yönelebilirler.
17:07Ve her şeyden önce bu süreçte Çin'in çok temel ev ödevleri var.
17:10Kendi kendine yeterliliğini güçlendirmeye çalışacak.
17:13Daha da güçlendirmeye çalışacak.
17:15İç tüketimini artırmaya çalışacak.
17:16Çin ekonomisinin şu an karşılaştığı en kronik sorunlardan biri.
17:20İhracat pazarlarını tabii ki çeşitlendirmeye çalışacak.
17:22Özellikle ABD pazarının kaybedilmesi durumunda çok ciddi bir Çin malı başka pazarlara yönelmek zorunda.
17:30Ve kendisini aslında bu işin diplomasi düzeyinde, dış politika düzeyinde de Çin kendisini dünyaya daha rasyonel, daha makul bir alternatif olarak sunmaya çalışacak.
17:42Şimdi bir Amerikan rüyası var.
17:43Hepimiz biliyoruz Amerikan rüyasının ne olduğunu.
17:45Ama anladığım kadarıyla bir de Çin rüyası var.
17:48Çin rüyası nedir?
17:49Çin'in bu ekonomik gücü küresel anlamda nasıl kendini gösterir sizce bu ticari savaşlarından sonra?
17:54Tabii Çin rüyası dedikleri şey aslında Çin'in en geç 2049 yılında diyelim 2049'da 1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulduğunu hatırlayacak olursak Çin Halk Cumhuriyeti'nin 100. kuruluş yıl dönümü olan 2049 yılında Çin'i bir refah toplumu haline getirme hedefi var.
18:15Ve bütün bu teknolojik atılımların, kendine yeterlilik çalışmalarının, yürüttükleri dış politikanın aslında yegane gayesinin de bu hedefe bir şekilde ulaşmak olduğunu söyleyebiliriz.
18:26Bunu aynı zamanda tarihi bir misyon olarak da görüyorlar.
18:29Uzun Çin'in 100-150 yıllık tarihsel deneyimine baktığınız zaman işte Afyon Savaşları'nda sırtı yere getirilen bir memleketi tekrar ayağa kaldırmak ve tekrar yeniden büyük bir güç yapma hedefini çok net olarak bunu söylüyor zaten Çin'i yönetenler.
18:45Çin'i liderler ve kültürel boyutuna dair şunu eklemek lazım.
18:50Biz her ne kadar Çin'i işte bir komünist bir ülke, sosyalist bir ekonomi olarak tanımlasak da komünist bir tek parti iktidarı tarafından yönetiliyor olsa da aslında belirttiğiniz kültürel gücünü hep bir ilham kaynağı olarak kullandıklarını görüyoruz.
19:05İşte az önce uzay istasyonundan bahsettim.
19:08Ay ve Mars keşif misyonlarına baktığınız zaman mesela Çin'in bu misyonlara, bu uzay araçlarına verdikleri isimler hiç de öyle sosyalist, komünist terminolojiden seçilen isimler değildir.
19:21Bilakis hep kendi geleneksel kültürlerinden, klasik bir takım Çin şiirlerinden alıntılar yaparak bu misyonlara isimler verdiklerini görüyoruz.
19:31Yani geleceğe dair motivasyonlarını da aslında yine kendi tarihlerinde, kendi geleneksel kültürlerinde bulmaya çalıştıklarını söyleyebiliriz.
19:39Ve bugün de Çin'le Amerika Birleşik Devletleri arasında aslında iki ülkenin siyaset yapma biçimlerinde bile bu kültürel farklılıkların etkisini görebiliyorsunuz.
19:49Baktığınız zaman Trump bir iş insanı olarak, bir pazarlamacı olarak diyelim daha doğrudan, biraz daha belki diplomatik nezaket sınırlarını hiçe sayan bir tarzda hareket ederken,
20:00Çinliler aslında her zaman ritüellerle, protokollerle, teamüllerle alışmaya, hareket etmeye alışmış bir toplum olarak önce diplomatik nezakete davet ediyorlar.
20:11İşte mesela Çin'in, şu an geçtiğimiz hafta Başkan Trump top artık Çin'in sahasında dedi, görüşmek için onlardan haber bekliyoruz dedi.
20:19Ama Çin tarafı da diyaloğun, müzakerenin tek bir ön şartı olduğunu söylüyorlar, saygı.
20:24Önce kendilerine saygı duyulmasını bekliyorlar.
20:27Baktığınız zaman iki ülkenin içlerinde bulundukları kültürel atmosferde gerçekten siyaset yapma tarzlarını çok etkiliyor.
20:35Trump biraz daha yukarıdan aşağı ilerleyen bir politika yürütüyor.
20:40Başkanın açıklamaları Amerikan siyasetine yön veriyor.
20:43Ama Çin'de sanılanın aksine her ne kadar orada güçlü bir genel sekreter, güçlü bir devlet başkanı profilinin altında bir tek parti iktidarı olsa da
20:52aslında Çin'in siyaset yapma biçimi sanıldığı gibi yukarıdan aşağı değil aşağıdan yukarı doğru da ilerliyor.
20:58Ve bu anlamda Çin Amerikan tarafıyla bir müzakere için masaya oturmadan önce alt kademede bakan yardımcıları düzeyinde
21:07daha teknik konuların istişare edilmesi, görüşülmesi bunun neticesinde devlet liderlerinin işte belki bir telefon görüşmesiyle veya yüz yüze görüşmelerle bir araya gelmesini tercih ediyorlar.
21:19Sayın Demir çok çok teşekkür ederim.
21:21Yayınımıza bir başka isimle Kadir Temiz ile devam edelim.
21:24Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Başkanı.
21:26Kadir Bey, Çin tarihse olarak bu seviyeye nasıl geldi?
21:30Ne yaptılar?
21:31Yani bizim yapmadığımız ne yaptılar?
21:33Neyi örnek alabiliriz acaba?
21:34Nasıl bir strateji işlediler?
21:35Çin Halk Cumhuriyeti 1978 yılında yaptığı açılım reformlarıyla aslında talihsel bir kırılma yaşadı.
21:45Bu kırılmanın en önemli sebebi 1978 öncesinde Çin Halk Cumhuriyeti'nin aslında yaşadığı ekonomik, siyasi, sosyal bazı krizlerdi.
21:581978'den sonra bu krizlerin önemli bir boyutu aşıldı ve bir karar aldı Çin Halk Cumhuriyeti dünyaya açılma kararı.
22:08Bunun adına da açılım reformları dedi zaten.
22:10Bu öyle bir tarihsel dinamik oldu ki neredeyse 50 yıla yaklaşan bir süredir bu açılım reformları devam ediyor ve Çin Halk Cumhuriyeti belki de tarihse çok nadir görülecek örneklerden biri olarak yarım asra yakın süredir öyle ya da böyle bir tür reform süreci yürütüyor.
22:34Yani bugün geldiğimiz noktada Çin aslında bu tarihsel mirası sürdürüyor.
22:43Yani 78 yılından bu yana kadar yani o kadar fazla tecrübe yaşadı ki Çin'in ekonomik ve siyasi sistemi,
22:53aynı şekilde sosyal hayatı ve toplumsal dinamikleri o kadar değişti ki artık bu saatten sonra olabilecek her türlü krize kanaatimce hazırlar ve bu sebeple de zaten Çin'in yöneticileri bunu bir tür direnç mekanizması olarak kullanmaya devam ediyorlar.
23:16Bu tarihsel sürecin en önemli kırılmalarından bir tanesi bence 2001 yılıydı.
23:22Yani 78'den sonra bazı kırılmalar yaşandı.
23:2589 yılında TNN olayları biraz siyasi rejimi zorladı ama 90'lı yıllardan sonra işte reformun lideri olan Deng Xiaoping bu meseleyi aslında bir tür sonuca erdirdi.
23:4190'lı yıllar boyunca reform hareketi devam etti.
23:46Açılımcı elit veya toplumsal kesimler bu süreci destekledi ve 2001 yılında aslında Dünya Ticaret Örgütü'ne üye olmasıyla beraber Çin yeni bir sürece girdi.
24:00Dünya ile entegrasyon süreci.
24:02Önemli bir diğer kırılma da 2008 yılında oldu.
24:062008 yılında dünya finansal krizinden sonra aslında Çin Halk Cumhuriyeti bir şey fark etti.
24:13Dünyaya gerçekten çok fazla bağımlıydı.
24:15İhracat merkezli ekonominin sınırlarına dayandığını gördü.
24:19Bu sınırların boyutunu anlamaya çalıştı.
24:23Bu sınırları nasıl aşabileceğini düşündü ve ortaya birkaç strateji çıktı.
24:28Stratejilerden bir tanesi Çin'in kendi kendine yeterliliğiydi.
24:32Yani şu an o dönemde batıya olan teknolojik bağımlılığını azaltmak, kendi üretim modelini üretmek ve bunu aslında dünyayla paylaşmak ve daha sonra da kendi iç dinamiklerini aslında kendi kendine yeterli bir ekonomiye doğru dönüştürmek oldu.
24:55Ve bunu yaptı mı diye bakacak olursak son 15 yıl yaklaşık 20 yıla varan bir süreçte Çin ortaya bazı projeler, modeller koydu, stratejiler koydu.
25:09Bunlardan bir tanesi kuşak ve yol girişimiydi mesela.
25:13Kuşak ve yol girişimi hala bugün Çin Halk Cumhuriyeti açısından çok önemli bir stratejik adım ve proje bir model.
25:22Bu hala devam ediyor.
25:24İkinci önemli bence modelse Made in China 2025 isminde bir stratejiydi ve bunun ana meselesi aslında Çin'i teknolojik bağımlılıktan kurtarmaktı.
25:42Bu çok tepki çekince biraz kullanılmamaya başlasa da bu kelime aslında Çin bu hedeflerden vazgeçmedi.
25:49Bugün 2025 yılındayız.
25:51Aslında çok da tarihsel olarak çok önemli bir yıldayız.
25:542010'lu yıllarda 15'te özellikle vurgulanan Made in China 2025.
26:00Gerçekten de 2025 yılında Çin'in bugün çip, batarya, elektrikli araç gibi birçok yapay zeka gibi konularda aslında Batı dünyasına, Amerika'ya, Avrupa'ya bir tür alternatif model üretip üretmeyeceği meselesine doğru girmeye başladı.
26:21Yani bu kapsamda son 10 yılı değerlendirdiğimizde Çin yavaş yavaş kendi kendine yeterliliğin yanı sıra bu yeterliliği sağlamak için dünyayla farklı bir ilişki biçimine de girdi.
26:38Bu ne demek? Yani daha önce daha çok Avrupa ve Amerika bağımlı bir ekonomik sistem içinden biraz daha küresel güneye, yani batı dışı toplumlarla ilişkilerini daha sistematik hale getirmeye başladı.
26:54Afrika, Orta Doğu, Latin Amerika, kendi yakın coğrafyası mesela Güneydoğu Asya ve buralarda da bazı stratejiler ortaya koydu.
27:04Spesifik olarak mesela biz Orta Doğu'da bunu Körfez İş Konseyi ile Çin arasındaki anlaşmalar ve ortak forumlar olarak gördük.
27:14İşte Arap dünyasıyla ayrı anlaşmalar, Afrika Birliği ile ya da Afrika'nın bazı ülkeleriyle özel anlaşmalar yaparak bu ülkelerle diplomatik, siyasi ve bazı açılardan güvenlikyi de içeren konularda iş birlikleri yapmaya başladı.
27:32Evet az gittik uz gittik bir 5N1K'nın daha sonuna geldik.
27:36Önümüzdeki hafta yeni bir 5N1K'da son 25 yılda olduğu gibi yine karşınızda oluncaya kadar ben Cüneyt Özdemir.
27:43Hepinize iyi günler, iyi akşamlar dilerim.