Aired (April 27, 2025): Napapalibutan ng tubig ang isla ng Linapacan, Palawan. Pero sa kabila nito, malaki ang problema nila sa tubig. Panoorin ang video.
‘Born to be Wild’ is GMA Network’s groundbreaking environmental and wildlife show hosted by resident veterinarians Doc Nielsen Donato and Doc Ferds Recio. #BornToBeWild #GMAPublicAffairs #GMANetwork
Watch it every Sunday, 9 AM on GMA
Network. Subscribe to youtube.com/gmapublicaffairs for our full episodes.
‘Born to be Wild’ is GMA Network’s groundbreaking environmental and wildlife show hosted by resident veterinarians Doc Nielsen Donato and Doc Ferds Recio. #BornToBeWild #GMAPublicAffairs #GMANetwork
Watch it every Sunday, 9 AM on GMA
Network. Subscribe to youtube.com/gmapublicaffairs for our full episodes.
Category
😹
FunTranscript
00:00Beach Ready?
00:10Kapag-usap ang island hopping at ang pisao sa dagat.
00:18Isa sa top destination ng bansa, ang napakagandang isla ng Palawan.
00:23Napapalibutan man ito ng tubig, tubig din ang problema sa mas maliit pa nitong isla at kabundukan.
00:37Dahil ang inuming tubig, pahirapan sa pagpatak.
00:40Sa ilang lugar, pagragasahan naman ang tubig ang problema tuwing may kaunting pagulan.
00:55Hindi lang tao ang apektado.
01:00Pati na rin ang mga natatanging hayop na sa Palawan kadalasa magkikita.
01:10Ang punot-dulo at solusyon sa problema, sana mapakinggan ng mga tumatakbong opisyal.
01:20Hindi lang sa Palawan kundi sa bawat isla ng ating bansa.
01:24Sa hilagang bahagi ng Palawan, ang isla ng linapakan, pahirapan daw sa pag-igib ng inuming tubig.
01:42Isa sa mga problema talaga kapag nakatira ka sa isla is water supply.
01:48Dito sa isla na ito, may isang water source.
01:50Bigbit yung mga dalang nilang mga timba at saka ipunan ng tubig para kumuha na doon.
01:55Pero since malayo, nagpagawa na lang sila ng paraan para hindi na sila kailangan umakyat pa doon sa taas.
02:03Dito na lang sila pipila.
02:05Sa mahigit isang daang pamilyang nakatira sa barangay ng Dikabaitot sa Linapakan, Palawan,
02:10halos siyamnapong porsyento ng mga ito ang nakaasa sa rasyon ng tubig.
02:17Kita mo yung patak ng tubig, o?
02:22Kung bandang huli talaga yung timba mo, it will take hours and hours on end.
02:27Bisa, numaabot pa daw ng madaling araw para mapuno yung mga lalagyan ng tubig na kagaya nito.
02:33Tuwing taginit, halos maubos daw ang pinagkukunan nila ng tubig.
02:41Ayon sa kapitan ng barangay Dikabaitot na si Oscar Abrera.
02:44Ayan po yung tungkol po sa tubig namin, matagal na talagang ganyan ang sistema ng tubig.
02:51Mahirap talaga yung tubig namin pagka-tag init.
02:58Ang mga residente, maging ang ilang ibon, hindi magkamayo sa tuwing may pila sa inuming tubig.
03:07Ang kalapati, iniisa-isa pa ang lalagyan ng tubig sa pagkasang may mainom.
03:13Sa Pilipinas, nasa 40 milyong Pilipino ang walang akses sa malinis na inuming tubig
03:22ayos sa Department of Environment and Natural Resources.
03:30May mga isla pa rin na pahirapan sa pagkuhan ng tubig.
03:34Gano'n ba talaga kahirap yung supply ng tubig dito sa inyo?
03:45Pag tag-init, ayan, kita na natin.
03:50Ganyan lang talaga yung lakas ng tubig.
03:52Sa buong maghapon, kung minsan mahirapan pa yung mga tao magigive dyan,
03:56sa gabi pa, inabot pa sila ng gabi.
03:59Sa tanking ito rin sila kumukuha ng inuming tubig.
04:03Kung hindi mapakuluan ang tubig, maaaring makakuha ng sakit dito gaya ng diarrhea at cholera.
04:13Hindi naman kasi filtered water itong mga ito.
04:15Madaming factors, elements will play in.
04:19Kung nadumihan siya doon, lahat sila apektado.
04:22Kailangan pa rin nila itong iprocess, pakuluan,
04:25para mamatay yung mga organisms that are in the water.
04:29Meron daw nilagay na water desalination ang lugar na gobyerno sa isla.
04:34Kung saan, tinatanggal nito ang asin mula sa inigib na tubig dagat para gawing inumin.
04:41Nag-conceptualize kami kung paano nga ba talaga mabibigyan ng potable water yung bawat residente,
04:47be it populated or not, urban or rural.
04:50So the very applicable for them with that conditions is talagang reverse osmosis.
04:55Kasi alam naman natin yung salt water or yung seawater is very abundant.
04:59Andiyan dyan lang siya, napapalibutan tayo.
05:01And hindi na uubos.
05:02Meron naman kayo desalination dito.
05:04Anong problema natin yan?
05:05Yan po kasi siya, ang nangyari dyan.
05:08Dati, nagpakabit yung mga tao.
05:11Tapos, nung malaman ng mga tao na grabing lakas yung palo sa puntador,
05:19mag-isang linggo pa lang, halos isang libo na yung bill nila.
05:22Ah, gano'n?
05:23Kaya nagtigilan sila, sobrang mahal na.
05:28Ang laki na ang babayaran.
05:30Sa halagang isang libo hanggang dalawang libo kada linggo,
05:34kahit mahal, may dalawampu't apat na residente na sumubok para rin dito.
05:39Paliwanag ng Palawan Council for Sustainable Development,
05:45may solusyon sa kawala ng sapat na inumin tubig
05:48sa Barangay de Cabaitot sa Linapakan, Palawan.
05:52Meron kaming mga studies na pwede naman pumasok
05:58ang National Water Resources Board.
06:00And maybe after elections, pag hindi na busy ang kapitolyo,
06:05we might talk to them also.
06:07About water impoundment base or ponds,
06:10mga artificial lagoons,
06:12ang gagawin mong catchment for drinking water
06:16and for household use.
06:19Usually, in areas where there is scarce water,
06:21there is also poor sanitation and poor water treatment.
06:24Kung kakulungan ng tubig ang problema sa isla,
06:28sa halilagang Palawan,
06:31ang katimugang bahagi naman nito,
06:33kaunting ulan lang,
06:34umaapaw at rumaragasana ang tubig.
06:40Doong Pebrero ngayong taon lang,
06:42binaha ang bayo ng Brooks Point.
06:44Yan po, nakikitaan niyo po, yan.
06:47CD na rin po yan.
06:49At doon naman po,
06:51yung mga hayop nila.
06:54Ang kanilang kalsada,
06:56gusto lang nagiging ilog na tulay kalawang.
07:02Tinatayang,
07:03higit sa 7,000 pamilya
07:05ang naapektuhan ng baha.
07:08Hinalaan ng grupo ni Victor
07:11mula sa sangguniang bayan ng Brooks Point,
07:13latak o mano ito ng mina.
07:16Ang epekto ng mailing sa Brooks Point
07:18ay malawak.
07:20Pero yung pong pagkakaroon ng baha
07:23ay naipon kasi yung tubig ulan.
07:27Doon sa mine pit nila,
07:29pumunta sa mga tributare,
07:31sa mga ilog,
07:31at napunta sa mga taniman ng mga tao.
07:34At hindi lang sa taniman ng mga tao,
07:36napunta ito sa ilog
07:38at sa bahagi ng ilang karagatan
07:41sa barangay Mambalot at Maasin.
07:43Ito ang kasalukoyang sitwasyon
07:46ng Uranga Bridge.
07:49Sa kuha ni Jason,
07:50bumura sa tulay
07:51ang mga sanga at halaman.
07:53Sa paghupa naman ng baha,
07:55nabalot ng putik na kulay kalawang
07:58ang mga kalsada at kabahayan.
08:01Tinatayang mahigit sa 2,000 ektarya
08:05ang namina sa kabundukan ng Brooks Point.
08:08Pero hindi pa masukat
08:09ng lokal na pamahalahan
08:11ng nasabing lugar
08:12ang lawak ng nasira dito.
08:16Kakaiba talagang pagulan,
08:18pero hindi lamang ito
08:19ang main factor.
08:21Sabi natin,
08:22contributing factor ang climate change.
08:25Meron talagang pagkakaiba
08:26sa klima natin
08:27itong nakaraan na 10 taon.
08:30Ngayon,
08:30ang lumalabas kasi,
08:31maraming changes
08:32sa forest cover natin.
08:34In total,
08:35sa Brooks Point alone,
08:36ang 2023 data natin
08:38is that we lost 4,000 hectares.
08:41E dati,
08:42yan yung nag-absorb
08:44ng tubig natin
08:45sa Brooks Point.
08:47May epekto rin daw
08:48sa buhay ilang
08:49ang mga lawakang pagbaha.
08:51So, nung naganto na nga
08:52na sunod-sunod yung pagbaha,
08:54yan din yung na-associate
08:55ng mga locals,
08:56lalo na dun sa mga mismo
08:57nakaka-experience
08:58na makita sila,
09:00na biglang dumalas
09:01o yung pagpapakita
09:03ng mga buhayan
09:04dun sa karagatan
09:05at sa mga ilok.
09:07Hindi sila kagaya noon,
09:08natahimik lang dyan
09:09sa looban.
09:11Ano man ang pinagmula
09:12ng problema sa tubig,
09:14inumin man o pagbaha,
09:16malinaw na kailangan
09:17ng solusyon.
09:18These are things
09:19that we need to address.
09:20And that's where
09:21the LGU comes.
09:22That's where PCSD will come.
09:23That's where DNR will come.
09:25And that's where
09:26the national government
09:27should come.
09:27All together,
09:29whole of government approach,
09:30come up with package solutions
09:32based on science,
09:34based on studies.
09:45Maraming salamat
09:47sa panonood ng Born to be Wild.
09:48Para sa iba pang kwento
09:50tungkol sa ating kalikasan,
09:51mag-subscribe na
09:53sa GMA Public Affairs
09:54YouTube channel.