Ticaret savaşlarında neler yaşanıyor? Trump'ın gümrük stratejisinin arkasında nasıl bir plan var? Doların uluslararası rolü değişecek mi? Trump vergi kararından neden geri adım attı? Türkiye ekseninden Rusya-Ukrayna savaşı... Türkiye savaşı nasıl görüyor? Türkiye nasıl bir arabuluculuk rolü üstleniyor? Barış müzakereleri neden sonuç vermiyor? Savaşın seyri nasıl ilerleyecek? Le Pen'e yasak Avrupa'yı karıştırdı: Ne ile suçlanıyor? Fransa'da siyasi alternatifler kimler? Le Pen için süreç nasıl ilerleyecek? Cüneyt Özdemir 5N1K'da sordu; Siyasal Bilgiler Profesörü Prof. Dr. İlter Turan, Işık Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Ferman, Uluslararası Güvenlik Uzmanı Abdullah Yesir Atalan ve Uluslararası Hukukçu Kerim Üster yanıtladı.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00İNTRO
00:00Sevgili seyirciler yeni bir Beşne Bilkan programına hoşgeldiniz.
00:08Programı San Francisco'dan, Kaliforniya'dan, ABD'den açıyorum bugün.
00:12Yaklaşık, yaklaşık değil tam tamına 10 saat fark var Türkiye ile aramızda ve de 11 bin kilometre uzaktayız.
00:19Uzaktayız uzakta olmasına ama buranın gündemi dünyanın gündemini belirliyor.
00:24Başkan Trump gerçekten çıldırmış durumda.
00:26Öyle bir hafta geçirdi ki ABD ekonomisi belki de son 20 yılının en büyük fırtınasını, kasırgasını atlattı.
00:35Atlattı mı atlatmadı mı ondan da emin değiliz.
00:37Zira şu anda belki de o fırtınanın tam gözündeyiz, orta yerindeyiz.
00:41Ne olduğunu bilmiyoruz.
00:42Kimse bilmiyor.
00:43Her şey aslında Trump'ın seçim vaatleriyle başlamıştı.
00:46Amerikalıları daha önceleyen bir seçim vaadi vardı.
00:49Make America Great Again diyordu.
00:51Daha önce Make America Great'di ilk dönemdeki sloganı.
00:54Ve de buradan yola çıkıp şöyle bir tezli ortaya attılar.
00:58Dediler ki ya Amerika artık üretmiyor.
01:00Hep Çin'e bağımlı.
01:01Çin'den malzemeleri alıyor.
01:04E ne olacak?
01:04O zaman bir dakika biz Çin'e büyük bir vergi koyalım.
01:07Ya da tariflerini yükseltelim oradan aldığımız paranın.
01:10Ve de bir şekilde biz kendi Amerikan ekonomisini üreterek ayağa kaldıralım.
01:16Şimdi bunu söyledi Trump ve de %35 vergi koydu Çin'e.
01:22Türkiye gibi kimi ülkelere daha %10 koydu, % şey koydu.
01:25Zaten bir %30 vardı.
01:26Bir anda Çin'in vergisi %55'e çıktı.
01:31Trump bu durur mu?
01:32Deyi ki hayır ben bunları arttıracağım.
01:34%104'e çıkartacağım pardon.
01:36Ve de bir gece de çıkartıverdi.
01:38Tabii ki bütün borsalar allak bullak oldu.
01:40Belki de son yılların en büyük düşüşü yaşandı.
01:43Nasdaq'ta, diğer para piyasalarında.
01:45%20'ye yakın düştü.
01:46Milyonlarca, milyarlarca lira para, trilyonlarca dolar para kayboldu.
01:52Bunun üzerine tabii ki bir homurdanma başladı.
01:55Çünkü pek çok ekonomist bunun yürümeyeceğini, yürümeyecek bir sistem olduğunu söylemeye başladılar.
02:01Ve de bunlardan biri bir gün Fox Haber'e çıkıyor.
02:04Fox ekonomi kanalına.
02:06Trump da bunu seyrediyor.
02:07JP Morgan'ın CEO'su.
02:09Ve de diyor ki ya ekonomi battı gidiyor.
02:11Bari çeşitli tedbirler alalım.
02:13Ne yapalım?
02:14Ben bütün dediğim, bütün ülkelere yaptığım bu tarifeleri donduruyorum 90 günlüğüne.
02:19Hepsini de %10'a indiriyorum.
02:20Ama Çin hariç, Çin bana meydan okudu.
02:22%135'e çıkartıyorum.
02:25Şimdi ilginç bir durum oldu.
02:26Onun arkasından da piyasalar biraz toparladı.
02:28Sonra biraz daha çoktu.
02:29Çıktı, indi falan.
02:31Böyle bir büyük bir çalkantılı bizim Karadeniz'i andıran bir ekonomisi var şu anda.
02:35Şimdi aslına bakarsanız bütün bunların en başında Amerika Birleşik Devletleri'nin yeni dünya düzeninde yerini alma çabası var.
02:44Trump 2. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan küresel dünya düzenini reddediyor bir eliyle.
02:49Bir eliyle masadan itiyor ve yeni bir düzen kuracağız diyor.
02:51Hatta tweetler attı diye ki önce ekonomi, sonra NATO gelecek.
02:55İşte güvenlik konseptleri gelecek.
02:57Farklı şeylere bakacağız.
02:58Bütün bu sistem işe yarar mı?
03:01Önümüzdeki günlerde Amerika Birleşik Devletleri dünya liderliğini kaybeder mi?
03:04Bizi nasıl etkiler?
03:05İsterseniz ilk olarak biraz bunu konuşarak başlayalım.
03:08İlter Turan siyasal bilgilerden profesör konuğumuz şu anda.
03:13İlter Bey, Trump'un bu gümrük stratejisinin arkasında nasıl bir planı vardı?
03:18Daha doğrusu bir planı var mıydı sizce?
03:20Neden böyle bir işe girişti sizce?
03:21Gümrükler konusunda ülkeler arasında bir uzlaşmaya varmak çok uzun müzakereler ve tartışmaları gerektiriyor.
03:31Şimdi birdenbire Amerika Birleşik Devletleri kendisinin inşa edilmesinde önderlik ettiği bir iktisadi yapıdan uzaklaşarak
03:42hatta belki onun çökmesini göze alarak kendi başına hareket etmeyi göze almıştır.
03:48Bu suretle artık dünya ekonomisinin çekinlenmesindeki belirleyici rolünden bir ölçüde de vazgeçtiğini
03:58daha çok sadece Amerika'yı esas alan bir yaklaşım sergileyeceğini ifade etmiş bulunuyor.
04:05Ancak dünya ekonomisinin ulaştığı entegrasyon seviyesi karşısında
04:10Amerika'nın böyle bir girişimde bulunmasının başarı şansının çok yüksek mi olacağı belli değil.
04:17Ama Amerika savunma alanında nasıl NATO'ya eleştirel yaklaşmakla artık eskisi kadar
04:26batı savunmasının önderliğini yapmayacağı konusunda bir işaret vermişse
04:31bu sistemsiz ve beklenmedik bir şekilde gümrük vergilerini artırması ile de
04:39dünya ekonomisinin lideri olmaktan vazgeçebileceğini ortaya koymuştur.
04:45Şimdi bir yandan da doların değerinin düşmesi, artması konuşuluyor, tartışılıyor.
04:50Diğer ülkeler dolara karşı alternatif arayışlarına da yöneliyorlar.
04:54Doların uluslararası arasındaki önemi sizce bu ataklarla ya da bu manevrayla azalır mı, artar mı?
05:00Şimdi efendim bütün bu etkileri incelerken bir de doların uluslararası ödemeler sistemindeki
05:08konumu üzerinde de düşünmemiz lazım.
05:11Şimdiye kadar uluslararası ödemeler sistemi de Amerika merkezli ve doların ağırlık taşıdığı bir sistemdi.
05:20Bunu aşmak için gerçi uğraş verenler var.
05:24Yine bildiğiniz gibi BRICS doların yerini başka paraların da alması için mücadele etmeye kararlı olduğunu ifade eden bir kuruluş.
05:35Bununla birlikte şimdiye kadar doların yerinin alınamayacağı ileri sürülmekteydi.
05:42Hatta Trump da dolar yerine başka bir parayı kullanmaya geçerseniz sizi cezalandırırım diye tehditler de savurmuştu.
05:52Ama şimdi böyle bir gümrük sistemini silah olarak kullanmaya başlamasından sonra
05:59belki bu konuda zarar gören ülkeler aralarındaki ödemelerde doların yerini de mümkün olduğu kadar azaltmaya çalışacaklardır.
06:11Bu da Amerika için önemli bir kayıp olacaktır.
06:13Çünkü Amerika uluslararası sisteme bir miktar dolar zerk ediyor ve bu dolar tekrardan Amerika'ya talep olarak gelmediği için
06:23bir nevi Amerika'nın havadan para kazanması anlamına geliyordu.
06:28Eğer doların uluslararası ödemelerdeki yeri yavaş yavaş aşınacak olursa Amerika bu avantajını da kaybetmiş olacaktır.
06:37İlter Turan çok çok teşekkür ederiz yayına katıldığınız için.
06:40Bir başka hocamız Işık Üniversitesi'nden Profesör Murat Ferman şu anda yanımızda.
06:44Murat Bey, İlter Bey Amerika'nın dolar avantajını yitirme riskiyle karşı karşıya olduğunu söyledi biraz önce.
06:49Nitekim Amerikan borsalarının da en kırılgan olabileceğini hep birlikte gördük, gözlemledik.
06:56Trump'ın bu geri adım atışının arkasında Amerikan borsasındaki bu düşüşü hangi faktörler etki ediyor sizce?
07:03Sadece bir geri adım yeterli mi?
07:04Son saatlerde belki bu ani 90 günlük erteleme ve adeta Çin'i yalnız bırakma stratejisinin en önemli tetikleyicilerinden, zorlayıcılarından, mücbir sebeplerinden bir tanesinin de Amerikan tahbillerinin, devlet kağıtlarının, 2, 5 ve 10 yıllık kağıtların önemli ölçüde değer kaybetmesi olduğu düşünülüyor.
07:30Çünkü Amerika bir taraftan bu operasyonları yaparken öbür taraftan da rezerv parayı ve rezerv para avantajlarını kaybetmek istemiyor.
07:40Dolayısıyla Çin'e ve diğer kurlara yol açmak veya meydan bırakmak da istemiyor.
07:50Dolayısıyla bir sıkışmışlık hali ortaya çıkıyor.
07:53Piyasalarda zaten buna oynuyorlar.
07:56Dolayısıyla bir versiyon, bir kestirim Trump'ın özellikle sermaye piyasalarındaki büyük kayıplar karşısında böyle bir erteleme kararını almak durumunda kaldığı.
08:09Bir başka versiyon Trump'ın bu oyun planını baştan beri cebinde tuttuğu, önce doldur sonra boşalt yaklaşımı içerisinde adeta Çin'in de içinde bulunduğu ülkeler grubu için el yükselttiği,
08:26burada Çin'e tırnak içinde pozitif bir ayrımcılık uyguladığı,
08:30sonra birdenbire diğer ülkeleri, 75 küsur ülkeyi sadece yüzde onluk matbu bir gümrük vergisiyle 90 gün boyunca müzakereye davet ettiği,
08:44Çin'i ortada bıraktığı ve bunun önemli bir müzakere tekniği olduğu söyleniliyor.
08:51Tabii bununla ilgili değerlendirmeler bakımından daha fazla donaya ihtiyacımız var.
08:57Her ne kadar bu kararı aldığı gün Elon Musk hiçbir sosyal medya paylaşımı bulunmamış ve bu da son dönemlerde bir istisna teşkil etmiş olmasına rağmen değişik işaretler okunarak farklı değerlendirmeler olabilir.
09:17Ama gelinen nokta şu, bir kere objektif ve teknik ve spesifik olması gereken gümrük vergileri,
09:25maalesef jeopolitik gelişmelerin, ekopolitik gelişmeleri yönlendirdiği bir vasatta, bir ortamda,
09:34adeta bir sübjektif, kol bükücü, rakibe karşı galebe çalıcı, kendi irade ve isteğini uygulayıcı bir kaldıraç olarak kullanılmış.
09:48Üstelik bu yapılırken herhangi bir hesaplama, herhangi bir objektif kriter, herhangi bir sürdürülebilir perspektif de ortaya konulmamış.
09:58Konulmuş gibi yapılmış ama bu o kadar sağlam olmayan veya o kadar az çalışılmış bir yapı ki anında yerle bir edilmesi işten bile değil.
10:11Bu çerçevede ortaya çıkan durum şu, çağın günümüzün hegemonu, günümüzün Roma İmparatorluğu,
10:20egemen ve hegemon duruşuyla ben yaptım, oldu, ben merkezci tutumunun en bariz örneklerini açık ve net olarak sergilemekten geri durmuyor.
10:3380 yıllık küresel düzenin kurucusu ve banisi Amerika Birleşik Devletleri bizzat kendi eliyle kurduğu ve yürüttüğü sistemin mekanizmalarını,
10:45kurum, kural ve yerleşik kaidelerini ve yazılı olmayan bazı kurallarını ihlal etmede,
10:51kendi eliyle ortadan kaldırmada, sarsmada, sarsıntıya uğratmada, itibarsızlaştırmada bir an bile tereddüt etmiyor.
11:00Bu elbette özellikle Dünya Ticaret Örgütü, Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası Çevre Konferansı ve diğer tüm yerleşik düzenin alışılagelmiş kurumları ve işleyişlerinde olduğu gibi
11:17Amerika Birleşik Devletleri'nin açık ve net bir yeni pozisyonuna işaret ediyor.
11:23İşte ticaret politikaları çapında veya üzerinde bu hal ve duruş ortaya çıkınca
11:30tabii bütün dünyada insanlar, ülkeler, sektörler, hane halkları bundan sonraki jeopolitik gelişmelerin,
11:39esenlik ve barışın hangi kriterlerle, hangi egosantrik yaklaşımlarla,
11:45hangi kısır veya içe dönük yaklaşımlarla sakatlanabileceği konusunda endişelerini ve tereddütlerini taşımaya devam ediyorlar.
11:57Belirsizlik her daim insanoğlunun uğraştığı, biz akademisyenlerin çeşitli metotlar kullanarak risk yönetimi gibi yaklaşımlarla çekilebilir,
12:10öngörülebilir kılmaya çalıştığı bir gerçek.
12:14Ama eğer elle tutulabilir veya kısmen objektif kriterler içerisinde yürünmezse,
12:23belirli kural ve mekanizmalar istismar edilip yerine yenileri konulmaz veya üzerinde ortaklaşa çalışılmazsa,
12:32o zaman sıkıntılı bir durum ortaya çıkıyor.
12:35Gümrük tarifeleri üzerinden böyle bir açılıma gidilmesi de enteresan.
12:40Çünkü gümrük tarifeleri neticede gayet sıkıcı, teknik, spesifik, uzmanını ilgilendiren,
12:48etki analizleri çerçevesinde ince ayarlarla yürütülen bir mekanizma.
12:54Bu mekanizma üzerinden geleceğimizi adeta gümrük vergileri üzerinden okumak veya öngörmek gibi bir kıskaca kapılmış durumdayız.
13:05Huzursuz eden, sermaye piyasalarını, borsaları adeta bir kıskaç içine alan da esasen budur.
13:13Yani işin teknik tarafı ağır basmak gerekirken, işin psikolojik veya davranışsal tarafı ağır basıyor.
13:21Sayın Murat Ferman çok çok teşekkür ederim.
13:23Sevgili seyirciler bütün bunlar olurken Rusya ile Ukrayna arasında da müzakereler hala devam ediyor.
13:28Bir barış masası kuruldu Suudi Arabistan'da ama ne yazık ki bu bir başarı sağlayamadı.
13:34Abdullah Yasir Atalan şu anda konuğumuz, kendisi uluslararası güvenlik uzmanı.
13:39Abdullah Bey, Türkiye'nin Rusya-Ukrayna savaşındaki bu anlaşmalarda bir etkisi var mı? Nedir bu etkisi?
13:47Türkiye'nin aslında bu savaştaki konumunu belki iyi anlamamız gerekiyor en temelde.
13:53Türkiye bu savaşın başından itibaren çok merkezi bir konumdaydı.
13:56Bir kere Montreux'den dolayı, Boğazlar Anlaşması'ndan dolayı, Boğazlar'ın kontrolü, yani Karadeniz'in kontrolünü sahiplenmiş olduğu bir kere Türkiye'nin pozisyonu bölgede çok ciddi anlamda.
14:07Onun dışında Karadeniz'deki en güçlü ülkelerden birisi.
14:12Çok merkezi bir ülke.
14:13Savaşın seyrinde de aslında Türkiye, Ukrayna'nın, işte Tarsıl Kırım'dan itibaren Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü savunan bir yaklaşımı var.
14:23Yani burada stratejik olarak Ukrayna'yla bazı savunma anlaşmaları imzaladı, oraya işte TB2 gibi drone desteği sağladı.
14:32Ciddi anlamda aslında Ukrayna'yla bir savaş, stratejik bir anlaşma, savunma anlaşmaları yapmış durumda.
14:39Bu anlamda nötr olduğunu söyleyemeyiz.
14:40Öte yanda bu savaşı Batı ile Rusya arasındaki bir rekabeti, rekabet olarak görmemeye çalışan bir Türkiye'de var.
14:49Yani Batı, bütün Batılı ülkeler, Ukrayna savaşının başlamasıyla beraber Rusya'ya karşı ciddi amargolar yaptırımlar uygulamaya başladı.
14:58Türkiye bunların yanında yer almadı, yer almak istemedi.
15:00Çünkü Türkiye bu savaşı bir bölgesel bir kriz olarak görüyor, bölgesel bir rekabet ve Rusya ile Ukrayna arasındaki rekabeti bölgesel olarak çözmeye yönelen bir yaklaşım var.
15:13Şimdi Batı bir loğuyla Rusya arasındaki bir mücadele olarak gördüğü zaman Türkiye bunu görmediği için bu şekliyle bu yaptırımlara katılmayarak aynı zamanda da çözümü bölgesel inisiyatiflerde aramaya başladı.
15:30Ukrayna'ya kendisi destek verdi.
15:32Yakın zamanda bile Zelenski'nin Türkiye'yi ziyaretiyle beraber bu sinyallenmiş oldu.
15:36Muhtemelen buradan sonra da Türkiye bölgesel inisiyatiflerin önemini, bölgesel bir tabiri caizse framework'ın, çerçevenin ortaya çıkması gerektiğini savunacaktır.
15:49Bunu yapabilirse, yani bu rekabet, bu savaş bir Batı ile Rusya arasındaki savaş çerçevesinden çıkıp bir bölgesel rekabete dönüştüğü müddetçe Türkiye'nin rolü artacaktır.
16:01Ben burada Türkiye'nin öneminin artabileceğini düşünüyorum.
16:04Çünkü Türkiye günün sonunda Ukrayna'nın çok ciddi anlamda zayıflamasını istemiyor.
16:11Odesa limanı gibi limanların Ukrayna'da kalmasını çünkü Karadeniz'de Rusya'yı dengeleyen tek ülke Türkiye.
16:18Karadeniz'in de bir gerilim denizi olmaktan çıkarıp daha fazla rekabetin azaldığı, gerilimin tırmanmadığı, tersi yönde devam ettiği bir denize çevirmeye çalışıyor.
16:31Bu bağlamda Türkiye bölgesel inisiyatiflerle Rusya'nın hırslarını sakinleştirmek, dinginleştirmek, aynı zamanda Batı'ya da güvence vererek bölgede kendisinin bu çerçeveyi sağlayabileceğini iddia ediyor.
16:45Bu ancak ve ancak bu barış görüşmelerinin Trump ve Putin arasındaki çizginin dışına çıkarak bölgesel bir inisiyatifin oluşma ihtimaliyle ortaya çıkabilir.
16:57Çünkü eğer Trump ve Putin bu savaşı kendi ikisi arasındaki bir mesele olarak gördüğü müddetçe Türkiye'ye pek bir rol açılmayacaktır.
17:04Fakat uzun vadeli baktığımızda aslında Türkiye'nin çok ciddi bir imkan, rol oynama imkanı var ve bunu gerçekten bir oyunu değiştirecek bir gücü de var.
17:14Sadece bu rekabetin bölgesel bir rekabet olarak tanımlanması gerekiyor.
17:19Batı ile Rusya arasındaki daha stratejik bir rekabet olarak görülmemesi gerekiyor.
17:23O yüzden şu aşamada limitli fakat her geçen gün bölgesel inisiyatiflerin artmasıyla Türkiye'nin önemi artacaktır diyebiliriz.
17:30Peki sizce Rusya-Ukrayna barış müzakereleri neden sonuçsuz kalıyor?
17:34Niye bir yere varamıyor?
17:35Yani kim burada mızıkçılık yapar?
17:37Şimdi başa dönecek olursak bu savaşın en temelde iki tarafta Ukrayna ve Rusya için bu savaşın devam ettirilmesi için çok ciddi sebepler var.
17:47Rusya burada karşısında bir Batı Bilo'yu görüyordu.
17:50Bu savaşa başlarken Ukrayna'nın NATO'ya girme tehlikesini görüyordu.
17:54Yani bunların daha net bir ifadeyle Batı Bilo'nun Rusya sınırına yaklaştığı.
17:59Dolayısıyla Ukrayna'ya karşı stratejik olarak bir işgal girişimi başlattı.
18:06Bu temel yaklaşımı belli ölçüde devam ettirdiğini görüyoruz.
18:11Ukrayna içinse bu barış görüşmelerindeki temel yaklaşım Rusya'nın Ukrayna'yı işgal tehdidini limitlemek, sınırlandırmak ve bunu caydırmak.
18:21Yani herhangi bir ateşkes imzalandıktan sonra bu savaşın tekrar başlamaması için bazı güvenlik garantileri almak istiyor Zelenski yönetimi.
18:30Şimdi buradaki kök sorunlar bu kadar pozisyonlar birbirinden farklı ki bu savaşın böylesine kolay bir şekilde sonlanmayacağını görmemiz gerekiyor.
18:39Kore Savaşı örneğin bu savaşın bir barış görüşmesiyle sonuçlandığını söylemek bile zor.
18:44Bir ateşkes diyebiliriz en fazla.
18:47Bu bile yaklaşık iki sene sürdü.
18:48O yüzden bunun biraz daha zamana yayılabileceğini bekleyebiliriz.
18:53Bu pozisyonların bu kadar ciddi anlamda farklı olması Rusya ve Ukrayna arasında sorunların devamlılığını gösteriyor.
19:00Öte yandan da savaşın belli ölçüde hala devam etme ihtimalini gösteriyor.
19:07Donald Trump buna çözümle yaklaşmaya çalıştı.
19:10Fakat gördüğümüz kadarıyla savaşı devam ettirecek sebepler devam ediyor.
19:16Şimdi Putin tarafına baktığımızda Putin minimal ve maksimal yaklaşımlar var.
19:21Minimal olarak en azından Ukrayna'da hiçbir asker istemiyor.
19:26Oranın askersizleşmesini istiyor.
19:28Ukrayna'nın Batı bloğuna girmemesi gerektiğini düşünüyor.
19:33Maksimal olarak da aslında Ukrayna'da kendisine çok daha yakın, daha yakın bir yönetimi, Zelenski yönetimin değişmesini ve daha Rusya yanlısı bir yönetimin başa gelmesini istiyor.
19:45Bu yaklaşıma baktığımızda Ukrayna tarafı ise aslında NATO'ya girmeyeceğini netleşmiş oldu.
19:52Trump konuda aslında Putin'i çok rahatlattı.
19:54Fakat Zelenski iktidarda kalmak istiyor.
19:58Onunla beraber batılı ülkelerle, hatta bölgesel ülkelerle, ikili anlaşmalarla oranın askersizleşmesinin zıttında tam olarak asker bulundurmak, Rusya'yı caydıracak.
20:10Polonyalı, İngiltereli, Batılı Avrupa ülkelerinin içinde olduğu bazı askeri grupların Ukrayna'da sürekli bulunması, konuşlanması ve böylelikle savaşı ileri anlamda caydırmaya çalışıyor.
20:25Buna dair herhangi bir çözüm ortada konuşulmuş değil.
20:28Yakın zamanda Zelenski ile Trump bir 30 günlük ateşkes konuştu.
20:33Akabinde Putin ile Donald Trump bir telefon görüşmesi yaptı.
20:39Orada bir 30 günlük ateşkesten bahsedilmedi.
20:43Sadece enerji altyapılarına saldırıların durdurulma ihtimalinden bahsedildi.
20:47Ki bu da belli ölçüde aslında gerçekleşmiyor.
20:50Hala bu saldırıların belli ölçüde devam ettiğini biliyoruz.
20:53Yani aslında ortada bir çözüm ihtimali çok yakın gözükmüyor ve bu çözüm için ortadaki kök sorunlara çözüm önerilmesi lazım.
21:02Bir de son olarak Putin tarafı, yani Putin bu savaşı başlatırken stratejik hedeflerinden birisi de Batı Biloğlu'nu çözmekti.
21:11Yani Batı Biloğlu'nun Rusya sınırında güçlü bir NATO yerine daha zayıf bir NATO istiyordu.
21:17Aslında Donald Trump'ın gelişiyle beraber Biden döneminin aksine bu çözülme başladı.
21:22Transatlantik ilişkileri çok ciddi anlamda zarar gördü.
21:26Transatlantik ilişkilerinin zarar görmesiyle beraber artık Batı değerlerine sahiplenen bir Amerika ortada yok.
21:33Bununla beraber Putin aslında bunu ne kadar devam ettirebilse o kadar bu durumdan memnun.
21:39Çünkü Batı işte daha yeni Avrupa ile Amerika'nın ticaret savaşlarıyla da beraber bu çözülme devam ediyor.
21:45Aslında ortada bir Batı Biloğlu'nu elinden geldiğince çözmeye çalışan bir Putin var.
21:50O yüzden bunu muhtemelen uzatmaya çalışacaktır.
21:53Şu anda bu savaşın devamlılığı bu anlamda kendisi adına stratejik anlamda da lehine.
21:58Muhtemelen Donald Trump'ın da ötesine geçen bir Batı Biloğlu'nun tamamıyla çözülmeye çalıştığı bir senaryoyu kafasında kurguluyordur diyebiliriz.
22:06Bu sebeplerden dolayı aslında biz şu anda çözüme çok yakın değiliz diyebiliyorum.
22:12Abdullah Bey çok çok teşekkür ederim sevgili seyirciler.
22:15Avrupa'nın bir numaralı maddesi ise Le Pen'in Fransa siyasetinden dışlanması aldığı bir ceza nedeniyle bir yolsuzluk davasının ceza nedeniyle 2027'deki seçimle girme adaylığının riske gitmesiydi.
22:29Çok konuşuldu Fransa'da neden böyle bir şey oldu nasıl oldu diye.
22:32İsterseniz bunun detaylarına bakalım.
22:34Kerim Üster, uluslararası hukuk uzmanı şu anda konuğum.
22:38Kerim Bey sizce Le Pen hangi suçlamalardan ceza aldı?
22:41Hiç bilmeyenler için biraz detayları anlatır mısınız bize?
22:44Evet Fransa'da adeta bir siyasi deprem yaşanıyor.
22:48Marine Le Pen ki Marine Le Pen'in kim olduğunu hatırlatalım.
22:51Marine Le Pen aşırı sağcı Eren Partisi lideri.
22:55Son iki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde finale kalmış Emmanuel Macron'a karşı
23:00ve bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçimlerinin en favori adaylarından bir tanesi.
23:05Hatta en favori adayı diyebiliriz.
23:08Ancak Paris Ceza Mahkemesi'nin bir kararı doğrultusunda
23:12Marine Le Pen'in kamu fonları kötüye kullanmaktan suslu olduğunu karar verdi.
23:18Ve bununla beraber Marine Le Pen'e beş sene seçim yasağı getirdi.
23:25Yani bu ne demek somut olarak?
23:27Marine Le Pen Fransa'nın en popüler siyasetçisi olmasına rağmen
23:32bir sonraki cumhurbaşkanı seçimine adaylığını koyamayacak.
23:36Yani bu bugün fiilen tabii halen temiz yolları açık.
23:40Marine Le Pen buna itiraz edecektir.
23:42Ancak bu tabii büyük bir deprem etkisi yarattı.
23:45Çünkü demokrasi anlamında milyonlarca Fransız'ı temsil eden bir liderin
23:50bir sonraki cumhurbaşkanlığı adaylığını koyamaması
23:55burada büyük bir tabii tepki aldı.
23:58Ancak burada gelin de biraz tabii şey anlamak lazım.
24:01Hukuki süreci anlamak lazım.
24:04Marine Le Pen'in işlediği suç nedir?
24:06Cezası nedir?
24:06Marine Le Pen esasen 2004 ve 2017 seneleri arasında
24:11Avrupa Milletvekili olduğu dönemde Avrupa'dan aldığı
24:16kamu fonlarını Avrupa Parlamentosu faaliyetleri için kullanması gerekirken
24:21bunu olduğu gibi kendi Eren Partisi için kullandı.
24:24Yani Eren Partisi'ne maaşlı görevliler bağladı.
24:28Ve olduğu gibi Fransa'nın iç işleri için kullandı.
24:32Yani aslında Avrupa'dan 4 milyon euroya yakın bir para kaçırdı.
24:36karar verildi.
24:38Tabii dediğimiz gibi yani burada tebih süreçleri devam edecek.
24:42Üst mahkemeler bunu teyit edecek veya bozacak.
24:46Ancak bugünkü karar bu yönde.
24:48Bunun da tabii cezası çok ağır Fransız hukukunda.
24:51Marine Le Pen'in aldığı ceza 4 sene hapis cezası.
24:542 sene ertelendi.
24:562 senesi ise elektronik bilezikle olacak.
24:58Yani evden hapis cezası uygulanacak.
25:00Marine Le Pen doğrudan fiziki olarak hapse girmeyecek yani.
25:04100 bin euro para cezası bir de tabii 5 sene seçim yasağı getirildi.
25:11Burada öncelikle cezaya bakmak lazım.
25:14Yani bu cezanın aslında Fransa'daki suçu 10 seneye kadar çıkabiliyor.
25:181 milyon euro para cezasına kadar çıkabiliyor.
25:22Yani burada sert bir ceza var ama yasa düzeni çerçevesinde oldukça aslında şoke etmeyen bir ceza ve bunun ötesinde bu hiç izole bir durum değil Marine Le Pen'in yaşadığı.
25:35Yani son dönemlerde Fransız mahkemelerinden bu tarz kararlar çok çıktı.
25:40En önemlilerinden bahsedilirim.
25:41Mesela 2017'de Fransız Fion Cumhurbaşkanlığı yarışında en önemli adaydı Fransa'da.
25:48Ancak seçim kampanyası süresinde o da Fransa'da milletvekiliyken eşine sahte bir iş bağlayıp sahte bir maaş bağladığı iddia edildi ve Fransız Fion'un kampanyası altüst oldu.
26:01Hukuki süreç devam etti ve Fransız Fion 4 sene hapis cezası, 375 bin euro para cezası ve 10 sene seçilme yasağı aldı.
26:10Ve bu tarz kararlar örneğin J.A.R.M. Kuyuzak eski bir bakan, İsviçre'de gizli bir banka hesabı çıktı, hukuki süreç başladık 4 sene hapis cezası.
26:19En son örnekten bahsedelim.
26:20Nikola Sarkozy.
26:21Nikola Sarkozy biliyorsunuz ilk hapis cezasına maruz kalan Cumhurbaşkanı oldu.
26:26Ne yaptı Nikola Sarkozy?
26:28Avukatıyla yaptığı bir görüşmede ki bu gizliliğe tabidir, bir hakime yolsuzluk girişiminde bulunacağını böyle bir fikri olduğunu söyledi.
26:37Ve bu yolsuzluk konusunda herhangi bir bilgi yok, bir kanıt yok ve bugün artık biliniyor ki bu yolsuzluk, bu rüşvet yapılmadı.
26:46Ancak telefondan böyle bir niyet ortaya çıktığı için Fransız mahkemeleri bir sene hapis cezası verdi Nikola Sarkozy.
26:53Burada Fransa'nın uyguladığı politika çok net.
26:58Siyasetçilerin kamu suçlarına sıfır tolerans politikası uygulanıyor.
27:04Bu da siyasetin zenginleşmek için bir araç olmaması, siyasetçilerin kamu çıkarları için, görevlerini üstlenmesi için çok sert bir hukuki düzen getiriliyor.
27:15Şimdi Marine Le Pen konusunda bir tane tabi husus var.
27:19O da Marine Le Pen'in seçilme yasağına derhal uygulama kararı getirildi.
27:25Bu niye bir sıkıntı yaşatıyor?
27:26Çünkü normalde demokrasilerde ilk bir mahkeme karar verdiğinde temiz ederseniz bir mahkeme teyit eder, üçüncü mahkeme teyit eder.
27:35Yani burada birinci bir mahkeme hata yaptığı takdirde üst mahkemenin bunu düzeltme şansını vermek gerekiyor ki vatandaşların hukuki garantileri koruma altında olsun.
27:46Burada Marine Le Pen temiz hakkını daha kullanmadan seçilme yasağını derhal uygulama kararı getirildi.
27:54Ve bu tartışılan konu bu Fransa'da.
27:56Bunun hukuki dayanağı çok tartışılıyor.
27:58Paris, temiz mahkemesinden bir açıklama geldi.
28:022026'dan evvel kararını vereceğini söyledi.
28:05Ve bunun için elinden geleni yapacaklarını söyledi.
28:08Bu da şu demek yani Marine Le Pen temiz mahkemenin önünde burada kazanırsa yine Cumhurbaşkanlığı yolu Marine Le Pen'in açılacaktır.
28:17Dolayısıyla şu an Marine Le Pen'in bir durumu tehlikede ama Cumhurbaşkanlığı adaylığına da halen aslında şansları var.
28:26Adaylığı koyma şansı var.
28:27Peki Le Pen'in siyasi alternatifi ne? Yani şu olsun mu diyecek? Nasıl bir yöntem izleyecek sizce önümüzdeki seçimlerde?
28:33Büyük siyasi etkileri olacak. Öncelikle Eren Partisi, Fransa'nın ilk partisi.
28:37Orada artık Marine Le Pen'in adaylığı tehlikede.
28:39Eren'in içinden yeni bir aday çıkacak mı?
28:42Jordan Bardella şu an mesela Eren'in başkanı.
28:46Ancak Jordan Bardella 29 yaşında, genç bir siyasetçi.
28:50Kıdemli bir siyasetçi, yeterli mi değil mi bunlar tartışılıyor mu?
28:53Aslında Marine Le Pen'in yeğeni var, Marion Maréchal. Onun ismi çok konuşuluyor.
28:57Çünkü daha uzun zamandır siyasetin içinde.
29:01Ancak burada bir belirsizlik var ve bu Eren'in içindeki karmaşa aslında ülkenin üzerine yansıyacak mı?
29:09Esas konu bu.
29:10Çünkü Marine Le Pen'in aldığı bu cezadan sonra Eren artık acaba Fransız siyaseti üzerine kaos yaratmak mı isteyecek?
29:19Biliyorsunuz son dönemlerde hükümetler arda arda düştü Paris, Fransa'da.
29:24Ve Marine Le Pen, Eren yine güven oylamalarına gidebilir mi?
29:29Parlamentodaki gücünü kullanarak.
29:31Yasaların yürürlüğe oylanmasında engel olabilir mi?
29:34Bir de her şeyden öte kurumların üzerinde bir baskı yapacak mı?
29:38Çünkü Marine Le Pen bugünden itibaren başladı.
29:40Yargı siyasallaştı diyor.
29:42Ve burada aslında şunu görüyoruz.
29:44Marine Le Pen'in aldığı bu ceza Fransız demokrasisine büyük bir sınav yaratıyor.
29:49Kurumların dayanıklılığı ve bu krizde yani Marine Le Pen krizini acaba kurumlar nasıl tepki verecek?
29:57Ve Fransız demokrasinin bütününü kullanacak mı?
29:59Ancak Fransızların yüzde altmış birinin yargının kararını desteklediği gerçeği ortaya çıktı.
30:07Yani Fransızlar hem bir yandan en çok sevdiğim Fransızların politikacısı Marine Le Pen.
30:14Ama aynı zamanda bu aynı Fransızlar da yargının kararını destekliyor.
30:18Bu da neden?
30:19Marine Le Pen'in kararı gökyüzünden düşmedi.
30:21Senelerce tartışıldı.
30:23Avukatlar tartıştı.
30:25Deliller sundu.
30:25Ve bu deliller neticesinde bugün Marine Le Pen hapis cezasını aldı ve bu seçilme yasağını aldı.
30:32Evet tam 25 yıldır CNN Türk'ün kurulduğu ilk günden bu yana karşınızdayım.
30:36Yıllar boyunca her gün karşınızdaydım.
30:39Şimdi ise daha kısa bölümlerde dünyanın da olum olan biteni sizlere aktarmaya çalışıyorum hafta boyunca.
30:45Umarım önümüzdeki hafta yeni bir 5N1K'da yine beraber oluruz.
30:49Ben Cüneyt Özdemir.
30:50Hepinize iyi günler, iyi akşamlar.