📌 Ukrayna'daki savaş, Rusya'ya uluslararası uçuşların sınırlanmasına yol açabilir
📌 Düşürülen Azerbaycan uçağı Moskova-Bakü ilişkilerini sarstı
🎙️ T24 yazarı Hakan Aksay yorumladı
📌 Düşürülen Azerbaycan uçağı Moskova-Bakü ilişkilerini sarstı
🎙️ T24 yazarı Hakan Aksay yorumladı
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Geçen salı vedalaşırken yeni yılda görüşürüz dedik bir aksilik olmazsa ama bizim coğrafyamızda aksiliğin olmadığı pek görülmüş bir şey değil.
00:14Eski Sovyet coğrafyasından bahsediyorum, Rusya'dan ve komşularından bahsediyorum.
00:20Evet bir uçak düşme hadisesiyle sadece uçakta ölenler kurtulanlar meselesi değil, uçağın kime ait olduğu meselesi değil.
00:31Aynı zamanda siyaset dünyası da dalgalandı, uluslararası siyasetle ilgili pek çok şey tekrar konuşulmaya başlandı.
00:39Özellikle de Azerbaycan-Rusya ilişkileri, Kafkasya'daki dengeler belki çok daha fazlası.
00:46Bu coğrafyadaki durum böyle, yoksa sadece uçağın düşmesi değil.
00:51Evet uçağın düşmesi ve insanların ölmesi, bir kişinin bile ölmesi bir felaket kaldı ki burada 67 kişiden 38'i ölmüş durumda ama daha farklı uçak kazaları da var.
01:03Biliyorsunuz bir Güney Kore uçağı onun da bir felaketi oldu ve orada 179 kişi öldü.
01:10Bu Azerbaycan uçağında çok daha farklı boyutlar var.
01:14Rusya-Azerbaycan ve Kafkasya bağlamının dışında Rusya'ya yönelik bir uçuş güvenliği sorunu var.
01:21Yani Rusya çeşitli kentlerinde, bölgelerinde uçuş güvenliğini sağlayamıyor mu?
01:27Ukrayna Savaşı ile bağlı, alınan önlemlerle bağlı olarak sağlayamıyor mu?
01:32Ve Azerbaycan uçağının düşmesi, düşürülmesi konusu bunun bir parçası mı?
01:37Çünkü olaydan sonra Azerbaycan uçağının düşürülmesinden sonra pek çok ülkeden pek çok hava yolları şirketi Rusya'ya uçuşlarını ya kaldırdı ya sınırladı en azından.
01:49Bunlar arasında Azerbaycan var, Kazakistan var, İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri, Türkmenistan.
01:57Yani bu olay genişlerse gerçekten bugün bir Azerbaycan uçağı hedef olur, yarın bir Türkiye Türk Hava Yolları uçağı hedef olabilir.
02:05Yani Rusya'nın değişik kentlerine uçuşlar bundan sonra daha mı zorlaşacak, sınırlamalar olacak mı? O boyutu da var.
02:12Onun dışında başka boyutları da var.
02:15Tabii ki boyutlardan bir tanesi bitmeyen Rusya-Ukrayna Savaşı'na gidiyor.
02:20Çünkü bu uçağın vurulması da sonuçta onunla bağlı açıklanıyor.
02:24Şimdi baştan alayım bir konuyu özetleyeyim isterseniz.
02:2725'inde, 25 Aralık sabahı felaket gerçekleşiyor.
02:32Nedir olan? Bakü'den yani Azerbaycan'ın başkentinden Rusya Federasyonu'na bağlı, Rusya'nın bir parçası olan Çeçenistan Cumhuriyeti'nin başkenti Grozny'e bir uçak gidiyor sabah saatlerinde.
02:46Ve bu uçak o alana girdiği zaman yani inmesine az bir süre kala, en azından pilotun hazırlığı bu doğrultuda.
02:57O bölgenin Ukrayna İHA'ları tarafından ateş altında tutulduğu, o bölgenin uçuşa çok uygun olmadığı ortaya çıkıyor.
03:07Ve GPS'ler ve navigasyon sistemleri kullanılamaz oluyor.
03:11Yani bir kere burada ilk soru çıkıyor.
03:13Niye bu daha önceden açıklanmadı?
03:16Niye o bölge uçuşa kapatılmadı?
03:18Yani Çeçenistan niye böyle bir şeyi duyurmadı?
03:20Ve dolayısıyla Rusya duyurmadı.
03:23Ve bu şartlarda bir de tabii sistem bahsediliyor.
03:26Olayla ilgili çok şey var.
03:28Yani sis var, uçak bir kuş sürüsüne daldı vs.
03:32Pek çok faktör var.
03:34Zaten Azerbaycan'ın müdahalesi olmasa, Aliyev'in açıklamaları olmasa pilot hatası, başka konular falan da olay başka yere doğru da gidebilirdi muhtemelen.
03:43Her neyse dönelim.
03:45Uçak üç kez inmeyi deniyor.
03:47İnemiyor, başaramıyor.
03:49Ve üçüncüsünde sağ kalan yolcuların ve mürettebatın da belirttiği kadarıyla bir takım şiddetli sesler duyuluyor.
03:57Uçak hedef alıyor.
03:59Bir takım füze atışlarının ya da füze savunma sistemlerinin hedefi oluyor.
04:05Orada da Pansir-S sistemi.
04:07Rusya'nın biraz tartışmalı daha önce de çok başarılı olmadığı öne sürülen Pansir-S sistemi.
04:15Bu bir Ukrayna saldırısı diye düşünerek uçağı ateş mi açtı yoksa başka bir sorun mu oldu?
04:23Bunu bilmiyoruz henüz ama uçağın zaten düştükten sonraki görüntülerini de ortaya koyduğu gibi hedef olduğu ortada.
04:30Dolayısıyla ondan sonra uçağın henüz yaralanan ama düşmeyen henüz uçabilen durumdaki Azerbaycan uçağının bir yere inmesi gerekiyor.
04:40Ve o noktada ikinci soru işareti dizisi çıkıyor karşımıza.
04:43Niye Rusya'nın o bölgedeki yakın havaalanlarına, örneğin Mineralny-Vody ya da Rostov-Makhachkala buralara inmiyor.
04:51İşte hava şartları uygun değil deniliyor.
04:54Dağlık bölge uçak inemezse olmaz deniliyor.
04:57Pilotun tercih olduğu söyleniyor.
04:59Hep bunları göreceğiz.
05:00Karakutu açıldığı zaman bir araştırmalar, incelemeler sonuç verdiği zaman.
05:04Sonuç olarak uçak Hazar Denizi, haritaya bakmakta yerler var.
05:09Oradan tutuyor.
05:10Hazar Denizi'ni geçerek boylu boyunca ki o arada düşme ihtimali var.
05:14Bazı Azerbaycan milletvekili de bilinçli olarak yollandı.
05:17Hazara düşsün konu kapatılsın istendi gibisinden suçlamalar ileri sürdüler.
05:22Hazar Denizi'ni geçiyor ve Kazakistan sınırlarına giriyor.
05:26Orada Aktau havaalanında inmeye çalışırken Aktau yakunlarında zorunlu bir iniş yapıyor ve o inişte 29 kişi kurtuluyor.
05:34Ama geri kalan 38 kişi ve pilot da bu başarılı kurtarma harekatını yapan, uçağı indirmeye çalışan bir ölçüde de başarılan kahraman pilot ve ekipaj da orada büyük ölçüde hayatını kaybediyor.
05:49Bir ya da iki kişi galiba orada kurtuluyor.
05:52Sonuç olarak böyle bir felaket var.
05:54Bu felaketten sonra bakıyoruz ne oluyor diye 25'i, 26'sı, 27'si sessizlik var.
06:00Azerbaycan'da konuşanlar protest edenler Rusya'dan açıklama bekleyenler özür bekleyenler ama Rusya'dan Kremlin'den sessizlik var.
06:08Kremlin sözcüsü Peskov da bu konuda araştırmalar sonuç bulmadan bir şey söyleyemeyiz diyor ama daha sonra durum değişiyor.
06:16Önceki gün sonunda Azerbaycan lideri Aliyev'in de açıklamaları ve Azerbaycan yetkililerin açıklamaları sonucunda bir dış müdahale oldu.
06:27Uçağın hedef olduğu net olarak ortaya çıktıktan sonra ve bu işin de Çeşenistan'la yani Rusya Federasyonu'yla bağlantılı olduğu üç aşağı beş yukarı netleştikten sonra Putin'den bir telefon geliyor.
06:38Bu telefonla ilgili Türkiye basınında Putin özür dilediği başlıkları var.
06:43Açıklayalım.
06:44Şimdi Putin'in telefonu tabii ki bir anlamda özür niteliğinde ama Putin'in kullandığı kelimelere dikkat etmek gerekiyor.
06:52Olayın Rusya hava sahasında olmasından dolayı üzüntüsünü ve özürlerini belirtiyor ve başsağlığı dileklerini iletiyor.
07:01Yani orada Rusya, Rusya'ya bağlı Çeçenistan'ın yanlışlıkla da olsa vurması, dolayısıyla hatalı olması, suçluların cezalandırılacağının açıklaması, tazminat verileceği açıklaması vs. bunlar yok.
07:14Bunlar Aliyev'in talepleri.
07:16Aliyev ki son dönemde Putin'le ilişkileri gayet iyiydi. Azerbaycan-Rusya ilişkileri de gayet iyi gidiyordu.
07:23Biliyorsunuz Kafkasya Savaşı'nın son aşamasında, Karabağ konusundaki son aşamada Putin oradan askerlerini de çekmek zorunda kalmıştı.
07:34Hem eski dostu Ermenistan'ı neredeyse bütünüyle kaybetmişti, büyük ölçüde kaybetmişti.
07:39Hem de Azerbaycan'da arkasını Türkiye'ye alarak Rus askerlerinin oradan çıkmasını istemişti.
07:45Ama Rusya ile ilişkileri de bozmamıştı.
07:47Tam tersine son zamanlarda karşılıklı şeyler, temaslar, ziyaretler, Rusya ile ekonomik ilişkiler, ticari alanındaki ilişkiler, enerji alanındaki ilişkiler bir gelişme vardı.
07:59Böyle bir şey çıktı ortaya, ciddi bir yara aldı bu ilişkiler ve Aliyev de sesini yükseltti.
08:05Yani bu olayı sineye çekmedi açıkçası ve Rusya'dan sorumluluğu almasını istiyor.
08:09Putin sadece bizim havaalanımızda oldu diyor ama o işin gerisinde ne var?
08:13Ukrayna'da bize Grozny'de ateş ediyordu, İHA'lar gönderiyordu.
08:18Yani suç başka şeylerle acaba örtülüyor mu sorusu hala ortada.
08:23Dolayısıyla böyle bir şeyden sonra olayın tartışması büyüyor ve şu anda kara kutunun açılması,
08:31olayla ilgili tarafların yani Kazakistan'da artık bir taraf, Kazakistan, Azerbaycan, Rusya hatta Azerbaycan'ın ricasıyla Türkiye'de 8 kişilik bir ekip oraya gönderdi.
08:44Uluslararası yetkililer ve tabii ki uçağın yapımcısı Embraer E-190 uçağının üreticisi Brezilya.
08:55Geniş kapsamlı bir araştırma olacak.
08:58Bu araştırmadan neler çıkacağını göreceğiz.
09:00Ama uluslararası tatsızlık hatta skandal büyüme eğiliminde.
09:05Belki de Putin'in Aliyev'e telefonu ve ardından da Tokayev'e yani Kazakistan liderinin telefonu olayın çok da fazla büyütülmeden komşu ülkeler arasında dostane çözüm bulunmasına yönelik de olabilir.
09:17Bunlar artık söylenti tarafı.
09:19Bir söylenti daha vereyim madem söylenti tarafına girdik.
09:22Olayın gerçekleştiği Çeçenistan Rusya'nın 89 idari birim.
09:27Eyalet demiyorum idari birim.
09:29Onlar arasında en başına buyruk olanı.
09:31Orada biliyorsunuz Rusya iki kez Çeçenistan'la savaşmıştı.
09:34Çok kolay idare edilebilir bir yer değil.
09:37Ve Kadirov oradaki genç lider Kadirov Putin'den başka hiçbir idari birim liderinin almadığı kadar çok yetki almış durumda.
09:45Kendi başına buyruk açıklamalar yapabiliyor.
09:48Bazen şeriatı savunduğu bazen Rusya yetkilileri diğer yetkilileriyle çeliştiği oluyor.
09:53Deniyor ki söylenti deniyor ki Aliyev'i aradı Kadirov aradı.
09:58Aliyev telefona çıkmadı.
10:00Çünkü Aliyev açısından muhatap Putin aradı.
10:03Daha sonra telefonuna cevap verilmeyince bir açıklama yayınladı.
10:06Çeçenistan yönetimi biz bu Azerbaycanlı hayatını kaybedenlere para veririz, yardım ederiz vesaire.
10:12Bakü'den sert bir açıklama geldi.
10:14Bizim kimsenin parasına ihtiyacımız yok.
10:16Yani muhatap da almama aynı zamanda buna tepki gösterme.
10:20Ve tabi kulislerde bir kez daha Kadirov'la ilgili işte Putin görevden alır mı?
10:26Aliyev'in gönlünü almak için böyle bir hamle yapar mı?
10:28Bu tür şeyler söylentiler yükseldi.
10:30Tabi pek çok kez Kadirov'a karşı böyle şeyler oldu.
10:34Kadirov'un Rusya içinde Rusya haber alma ve Rusya ordu yöneticilerinin de tepkisini topladığı söyleniyor.
10:41Bazen Rus karşıtı şeyler oluyor ama Putin şu ana kadar her zaman onu idare ediyor.
10:45Çünkü Çeçenistan'ı başka türlü elinde tutamayacağını söylüyor, düşünüyor.
10:49Bakalım bu gelişmeleri de bakacağız.
10:51Yani olay çok boyutlu bir şey.
10:53Aynı zamanda olayın başka şeyleriyle Azerbaycan'ın Türkiye ile ilişkileri, Suriye ile bağlantısını kurmak falan.
10:59Pek çok şeye götürenler var olayın.
11:01Ama şu da var ki bu olayın ortaya çıktığı koşullar orada Çeçenistan'ın Ukrayna İHA saldırılarına hedef olması.
11:11Burada süreci yönetememesi, bir başka uçağı vurması vs. bütün bunların tabi ki beceriksizlik ötesi.
11:19Eğer bir kasıt yoksa beceriksizliktir en azından.
11:22Ötesi kuşkusuz bir de şununla bağlantısı var.
11:26Rusya-Ukrayna savaşı.
11:28Yaklaşık 3 yıldır pek çok şey bu savaşla bağlı ve Rusya orada Ukrayna'nı yenmek için bir hamle yaparken
11:36ve bu hamleyi de 3 yıldır sürdürürken bir türlü başarıya ulaşamadan 3 yıldır sürdürürken
11:41toprak olarak evet avantajlı ama siyasi başarı açısından böyle olduğunu söylemek zor.
11:48Pek çok alanda kaybetti.
11:51Rusya pek çok alanda kaybetti.
11:52En son kaybını vurguladık burada.
11:54Suriye'de kaybetti.
11:55Suriye'den çekinmek zorunda kaldı.
11:57Büyük ölçüde.
11:58Üstleri için mücadeleye devam ediyor.
12:00Kafkasya'dan yaklaşık 1 yıl önce zayıflayarak uzaklaştı.
12:04Özellikle Karabağ konusunda Azerbaycan-Ermenistan anlaşmazlığı konusunda söylenebilir.
12:10Karadeniz'deki gücünün önemli ölçüde azaldığı söylenebilir.
12:13Uluslararası yaptırımlar ve başka konu daha genişletilebilir.
12:16Yani bu savaş 1 milyonun aşkın insanın ya ölmesine ya yaralanmasına yol açan savaşın
12:23Rusya açısından siyasi ve başka boyutları da ortada.
12:27Sonuç olarak evet tekrar aynı şeye geliyorum.
12:313 yıla yaklaşık bir süredir yaptığım programlarda söylediğim şeyi tekrarlayacağım.
12:36Bu savaşın bir an önce durması gerekiyor.
12:39Rusya'nın çıkarları açısında herhalde öyle olması gerekiyor.
12:42Bakın şimdi bir de uçak felaketi yaşandı.
12:45Yeni konu bu işte savaşla bağlantılı ama savaşı aşan Rusya-Azerbaycan ilişkilerini
12:51ve Rusya'daki uçuş güvenliğini de ilgilendiren çok farklı boyutları da var.
12:56Önemli bir sıkıntı yaşandı ve bu sıkıntı henüz kapanmadı, çözümlenmedi.
13:02Araştırmalar neyi getirecek ve uluslararası ilişkilerde ne tür adımlar atılacak bunu izlemeye devam edeceğiz.
13:09Umarız bu yıl içinde artık daha fazla sıkıntılı bir şey yaşanmaz.
13:13Önümüzdeki yılın daha iyi olacağını ummak biraz zor ama hadi iyimser davranalım
13:19ve her şeye karşın iyi yıllar dileyerek bitirelim bu programı.