Suriye'de yeni kabine nasıl şekilleniyor? Esad rejiminin işlediği suçlar neler? Esad hani suç başlıklarıyla yargılanabilir? Geçmişte benzer şekilde yargılanmış lider var mı? Suriye iç savaşın maliyeti ne? Savaş öncesi ekonomik yapı nasıldı? Esad arkasında nasıl bir enkaz bıraktı? François Bayrou ile Fransa'da yeni dönem... Yeni kabine nasıl şekillendi, Fransa'yı neler bekliyor? Avrupa'da hükümet krizleri... Avrupa'da aşırı sağ neden yükseliyor? Cüneyt Özdemir 5N1K'da sordu; İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ahmet Cevat Acar, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Deniz Baran, Ekonomist Prof. Dr. Murat Ferman Işık, Uluslararası Hukukçu Kerim Üster ve Işık Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Başkanı Prof. Dr. Seda Demiralp yanıtladı.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili seyirciler yeni bir Beşnebirkan programına hoş geldiniz. Bugün yine Türkiye'de dünyada önemli ve ilginç olaylara hızla bir bakacağız.
00:11İlk durağımız komşumuz Suriye. Suriye'de yeni bir dünya kuruluyor. Bu öyle bir dünya ki pek çok kişiyi oldukça şaşırtıyor.
00:18Düne kadar kafasına 10 milyon dolar konan Jolani hem kıyafetlerini hem de adını değiştirdi ve tam bir hükümet başkanı gibi davranmaya başladı.
00:27Geçtiğimiz hafta özellikle Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın Şam ziyaretiyle oldukça konuşulan konular arasında yer aldı.
00:35Suriye'de en ilginç gelişme bakanlar kurulu. Öyle bir bakanlar kurulu ve kritik bölgelerdeki valiler ya da çeşitli danışmanlar var ki
00:43Türkiye ile birebir iç içeler. Aralarında Türkiye vatandaşları da var. Hatta çok ilginç anekdotlar yaşanıyor.
00:50Mesela uzun bir süredir derslere girmeyen bir doktora öğrencisinin Şibani'nin daha sonra Sabahattin Zahim Üniversitesi'nde yeni bir bakan olarak atandığı öğreniliyor.
01:01Hatta hocalar soruyorlar yahu niye Şibani gelmiyor diyorlar. Diyorlar ki Suriye'de bakan oldu.
01:06Düşünsenize öğrenciniz derse gelmiyor ve siz bunu öğreniyorsunuz.
01:10İşte Prof. Dr. Ahmet Cevat Acar da tam bu konunun ortasındaki isim. Ahmet Bey hoş geldiniz.
01:17Esat Hasan Şibani sizin öğrencinizdi sanırım. Nasıl bir öğrenciydi ve Suriye'de geçici hükümetin Dışişleri Bakanı olduğunu duyunca şaşırdınız mı?
01:27Hasan Şibani'nin Dışişleri Bakanlığını duyduğumda sevindim kuşkusuz.
01:35Çünkü bir mezunumuzun kardeş bir ülkede, komşu bir ülkede önemli bir göreve gelmesi bir hoca olarak, bir üniversite olarak bizleri sevindirdi.
01:44Esat Hasan Şibani bizim lisansüstü Siyaset, Bilim ve Uluslararası İlişkiler programımızdan mezun olan bir yüksek lisans öğrencimiz oldu.
01:56Akabinde ise aynı programda doktora öğrencisi olarak çalışmalarına devam ediyordu bakanlığa gelinceye kadar.
02:07Bölümdeki hocalarından aldığımız bilgilere göre Hasan Şibani derslere devam eden, çalışkan sayılabilecek
02:23ve özellikle arkadaşlarıyla gerek Türk gerek Uluslararası arkadaşlarıyla ve hocalarıyla dengeli ilişkiler kuran ve Türkiye'de olumlu tutumlar içerisinde olan bir öğrencimiz.
02:36Kendisinin tabii aldığı derslere bakıldığı zaman Siyaset, Bilim ve Uluslararası İlişkilerle ilgili çeşitli dersler aldığını görüyoruz.
02:45Bunlar içerisinde Türk Dış Politikası ile ilgili dersler var, Avrupa Birliği ile ilgili dersler var.
02:51Özellikle ülkemizin birkaç yıldır yaşadığı göç hareketinin de el alındığı göçlerle ilgili, milliyetçilik ve benzeriyle ilgili,
03:00yine Türkiye'nin dış siyaseti ile ilgili dersler de olduğunu görüyoruz aldığı dersler arasında.
03:07Dolayısıyla burada hem aldığı dersler itibariyle hem Yüksek İstans Tez konusu itibariyle bakıldığında,
03:15aslında şu anda bulunduğu pozisyona ve özellikle Türkiye-Suriye ilişkilerine ve gene Avrupa Birliği,
03:26yani yakın coğrafya batı ülkelerinin de Suriye ve bu bölgeye ilişkin politikalarıyla ilgili olduğunu söyleyebileceğimiz dersler aldığını görüyoruz.
03:37Önce de ifade ettiğim gibi Hasan Şeybani'nin sosyal ilişkilerinin dengeli, ağırbaşlı ve dediğimiz gibi,
03:49özellikle Türkiye'ye ve Türk-Suriye ilişkilerine olumlu yaklaşım içerisinde olduğunu söyleyebiliriz.
03:57Ahmet Bey çok çok teşekkür ederim yayına katıldığınız için.
04:00Sevgili seyirciler bir yandan da Esad tartışılıyor. Esad'ın durumu ne olacak? Esad yargılanır mı?
04:06Öyle ya binlerce insan, 650 bin insan hayatını kaybetti. Yıllarca süren korkunç bir diktatörlüğün bizzat kendisi başındaydı.
04:14Geçtiğimiz haftalarda bir açıklama yaptı ve ben aslında kaçmadım gibi bir zırvayı Telegram hesabından paylaştı ama tabii hiç kimse buna inanmadı.
04:23Bir başka zırvada işte eşinden ayrılacak mı, boşanacak mı gibi bir şey dolaşıma sokuluyor ama onun da gidecek, duracak herhangi bir yeri yok.
04:31Peki Esad yargılanır mı? Yargılanırsa nerede yargılanır ve nasıl yargılanır?
04:36Daha önce Neten Yahu'nun yargılandığını ve mahkum olduğunu, şu anda kimi ülkelerin tutuklama listesinde yer aldığını hep beraber biliyoruz.
04:43Deniz Baran, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi bu konuları çok yakından takip ediyor.
04:48Sayın Baran, uluslararası hukuk çerçevesinde sizce Esad hangi suç başlıklarıyla yargılanabilir?
04:54Bu soruyu cevaplarken ikili bir ayrıma gitmek lazım. Bir, uluslararası mahkemeler nezdinde yargılama meselesi.
05:01İkincisi de ulusal hukuk mahkemeleri nezdinde sınır aşan yetkiye dayanarak ve ulusal hukuk sistemlerinin bazı temel insan hakları,
05:09insancı hukuk veya ceza hukukuna ilişkin uluslararası antlaşmalardan kendi iç hukuk sistemlerine aldığı suçların yargılaması şeklinde.
05:17İkisinde de geçerli olabilecek en temel suçlama insanlığa karşı suçlar olabilir.
05:22İnsanlığa karşı suçlar, sivil nüfusa yönelik yaygın ve sistematik eziyet niteliğinde eylemlerin yapılması durumunda söz konusu oluyor ki.
05:30Suriye'de bunun fazlasıyla yapıldığına herhalde bir şüphe yok.
05:34İkincisi, savaş suçları söz konusu olabilir.
05:37Her ne kadar Suriye'deki durum bir iç savaş niteliğinde olsa da,
05:41gerçi bunun uluslararasılaşmış niteliği de var ama,
05:43velev ki iç savaş niteliğinde kalmış olduğunu varsaysak bile,
05:47savaş suçları iç savaş durumunda da uygulanabiliyor.
05:49Cenevra Sözleşmelerinin bir ek protokolü itibariyle.
05:53O yüzden bu ikisi en temel suçlar olabilir, yargılamaya konu yapılabilecek.
06:01Ulusal hukuk sistemlerinde ise, işkence ve Türkiye'nin hukuk sisteminde yok ama,
06:07Cenevra Sözleşmelerinin ihlali gibi bazı suçlarda sınır aşan yetki tanınıyor.
06:11Mesela ABD'de bu konuda çok geniş bir sınır aşan yetki tanıyan bir hukuki düzenleme var.
06:16Onun dışında Almanya'da halihazırda Esad rejiminin askeri personeline dair süren yargılamalar olduğunu biliyoruz.
06:24Ve Fransa'da 2015'te o meşhur Sezar dosyasının patlaması, sızması sonucunda,
06:31yine bir takım yargılamaların başladığını biliyoruz.
06:34O yüzden bunlar mümkün.
06:36Onun dışında uluslararası mahkemeler söz konusu olduğunda da,
06:39uluslararası ceza mahkemesi tabi akla ilk gelen seçenek,
06:42ancak uluslararası ceza mahkemesinin bir yetki sorunu var.
06:45Öncelikle bunun aşılması lazım.
06:47İkincisi ise, pek konuşulan bir seçenek değil ama,
06:51ileride konjonktürel gelişmeler elverirse mümkün olabilir,
06:54o da Suriye'deki olaylara özel bir uluslararası veya yarı uluslararası mahkemenin kurulması.
06:59Bunun örneklerini biz Kamboçya'da, Sierra Leone'de, Lübnan'da gördük daha önce belli spesifik konular özelinde.
07:06Böyle bir opsiyon da gelişebilir.
07:08Son olarak şunu da ekleyeyim, her halükarda gerek ulusal hukuk sistemleri nezdinde,
07:13sınır aşan yetkiye dayanılarak yapılsın, gerek uluslararası mahkemeler nezdinde yapılsın,
07:17en önemli, tespit etmemiz gereken nokta, Esad artık devlet başkanı değil
07:21ve devlet başkanı olmaktan kaynaklı uluslararası hukukun tanıdığı yargı bağışıklıklarına sahip olmayacak.
07:28Geçmişte uluslararası mahkemelerde böyle yargılanmış liderler var mı?
07:32Kimler vardı bir hatırlatır mısınız?
07:34Uluslararası mahkemelerden başlayacak olursak,
07:36UCM'de yok, yani biz yakalama kararları duyuyoruz, son dönemde de epey gündem oldu ama,
07:41bunların icra edilebildiği ve devlet ve hükümet başkanlarının mahkeme önüne çıkarabildiği örnekler görmedik ULCM'de.
07:49Buna en çok Ömer Elbeşir vakasında yaklaşıldı.
07:52Sudan'da rejim değiştikten sonra rejim ULCM ile işbirliği yapacağını söyledi ama henüz fiilen bir devir gerçekleşmedi.
08:00Ömer Elbeşir hala Sudan'da.
08:02Fakat başka uluslararası ceza mahkemelerinde bunu gördük.
08:05Örneğin ULCM'de Milosevic'in yargılandığını gördük.
08:10Ruanda için kurulmuş ceza mahkemesinde Can Kambanda'nın yargılandığını gördük.
08:15Bunların hepsi devlet veya hükümet başkanları.
08:17Sierra Leone için kurulan özel bir hibrit mahkeme vardı, uluslararası mahkeme diyebileceğimiz.
08:22Orada Charles Taylor'ın yargılandığını gördük.
08:24Bunlar verilebilecek örnekler, yani mümkün olabiliyor.
08:28Ulusal hukuk nezdinde ise akla ilk gelmesi gereken örnek bence Pinochet örneği.
08:33Üzerinden epey süre geçmiş olsa da çarpıcı bir örnek.
08:36Pinochet, Şili'de işlediği suçların, yaptığı eziyetlerin ceremesini yıllar sonra bir İngiltere ziyaretinde çekmek üzereydi.
08:45Tabii bir başka şekilde o yargılama nihayete ermeden kurtulmuş oldu.
08:49Ama o dönem yaptıklarının İspanyol, yani İspanya'daki bir savcının şikayeti üzerine İngiltere'nin yargı yetkisinin hareketlendirilmesiyle
08:57aslında karmaşık ve uluslararasılaşmış bir yargı sürecine tabi olabileceğini gördük.
09:02Sayın Varan çok çok teşekkür ederim.
09:04Sevgili seyirciler gelelim Suriye'nin ekonomisine.
09:07Şimdiden Türkiye dahil oldu.
09:09Suriye'deki tren hatlarını, demir yollarını yapmaya çalışıyor.
09:13Ancak yerde biri olmuş bir ülke var karşımızda.
09:16Ve bu ülkenin kalkınması için de 600 milyar dolarlık uluslararası bir yardıma ihtiyacı var.
09:21Gerçi petrol kaynaklarıyla bunların bir kısmını kendisi karşılayabilir ama 10 yıldan önce ayağa kalkmasına mümkün değil.
09:27Zaten Suriye'deki şehirlere gidiyorsunuz.
09:29Bir yarı harabe şehirler.
09:31Şam'ı dışında tutarsanız yarı harabe şehirler ki Şam'a daha önce ben de bizzat gidip gözümle görmüştüm.
09:37Hani bizim 80'lerimizde 90'larımızda dondurulmuş bir şehir intibanı veriyor.
09:42Peki bu yeni kalkınma hamlesi ne olacak?
09:44Türkiye'nin rolü ne olacak burada?
09:46Bunu bir birine soralım.
09:47Beykent Üniversitesi eski rektörü Prof. Murat Ferman Işık şu anda yayınımızda.
09:52Murat Bey savaş öncesi Suriye'nin ekonomik yapısı nasıldı?
09:55Hangi sektörler ön plandaydı?
09:57İsterseniz ilk olarak bunu konuşarak başlayalım ki sonrasını daha iyi tahmin edebilelim.
10:01Suriye 1960'lı yıllardan beri Bağız Partisi ve onun politikaları önderliğinde, yönetmenliğinde gelişimini sürdürdü.
10:12Gerçekten Bağız'ın sosyalist temalı, sosyalizan politikaları aslında bir kumanda ekonomisine işaret ediyordu.
10:23Özellikle devletleştirme ve kamunun hakimiyeti çerçevesinde yönetime yakın olan bir zümre devlet mekanizması eliyle
10:33hem dahili hem harici tüm ekonomik ilişkileri kontrol altında tutmaya,
10:39gerekli müsaadeleri, gerekli kotaları ve permileri vermeye 1960'lardan beri devam etti.
10:48Gelişen süreç içerisinde bu ve benzeri bir takım kumanda ekonomisi uygulamaları aslında doğal kaynaklar bakımından hiç de fakir olmayan
10:58Suriye'nin ekonomik potansiyelini realize etmesi bakımından yardımcı olmadı.
11:04Nitekim rakamlar da buna işaret ediyor.
11:061960 ila 2010'lu yılların başına 2011'lere kadar dünya ortalamasının %10'undan az bir milli gelir performansı ile ilerleyen Suriye'den,
11:22bugün karşı karşıya kaldığımız Suriye'den baktığımızda o pencerede 1020 dolarlar civarında yani 50 yıllık bir iktidar dönemi boyunca
11:35Bağız'ın kurucu babası döneminde 1020 dolarlar civarında bir kişi başına gayri safi yurt içi hasıla payı veya milli gelir görüyoruz.
11:491960 yılının başında 525 dolar alan kişi başına milli gelir bu kadar sene sonra 50 yıl sonra Doğu Akdeniz'in bu en büyük petrol ihracatçısı
12:01ve önemli bir tarım potansiyeline başta Pamuk olmak üzere sahip ülkenin maalesef bu kadar sene içerisinde kişi başına milli gelirini ancak iki katı kadar geliştirmesine müsaade etmiş.
12:17Ortalama olarak yılda %1.5'un altında kalan bir büyüme performansı ile bugüne kadar geldiğini görüyoruz Suriye ekonomisinin.
12:26Nitekim 2011 yılında erişilen 1550 dolarlık kişi başına milli gelirde yakın Suriye tarihinin en yüksek kişi başına milli gelirini temsil ediyor.
12:41Günümüze gelindiğinde özellikle 2013 sonrasında yaşanan büyük trajediler ve iç savaş durumu çerçevesinde uluslararası yaptırımlar ve tahtitlerin de etki ve katkısıyla kişi başına milli gelirin daha da gerilediğini görüyoruz.
13:00Nitekim 2023 yılının ancak 700 dolarlar civarında bir kişi başına milli gelirle tamamlandığını 2024 yılında gene 700'lü dolarlar seviyesinin aşılamadığı görülüyor.
13:152024 ve 2025 yılları içinde projeksiyonlar pek ümit var değil. Örneğin 2024 sonu itibariyle kişi başına milli gelirin 800 doların altında kalması 780 dolar civarında gerçekleşmesi öngörülüyor.
13:35Bu çerçevede 22 milyon nüfusa sahip ülkenin %90'ının yoksulluk sınırı altında yaşadığı ve 2018'den beri de ülkenin Birleşmiş Milletler tarafından az gelişmiş ülke klasmanında değerlendirildiğini belirtelim.
13:53Dediğimiz gibi özellikle tarım alanında iç savaş koşulları dolayısıyla ekilebilir tarım ürünlerinin sahasının ve ürünlerinin önemli bir kısmını kaybeden Suriye'de yut dışına gönderilen malların yani ihraç kaleminin de sadece 1 milyar dolarlık bir katkı sağladığını belirtmiş olalım.
14:17Ülkede petrolün yanı sıra ki bu petrol Doğu Akdeniz bölgesi için önem kaydediyor yoksa Orta Doğu coğrafyası açısından geleneksel zengin bir petrol yatağı sahibi ülke olarak Suriye değerlendirilemiyor.
14:32Bunun yanı sıra tarım ürünlerinden başka fosfat kaynakları ve doğalgaz da Suriye coğrafyasının sunduğu önemli kaynaklardan bir tanesi ancak bütün ülkede sadece 2 tane rafineri bulunduğunu da kayıtlara geçirmekte herhalde fayda var.
14:51Murat Bey yeniden inşa sürecinde Suriye'nin uluslararası destek alması mümkün ve Türkiye'nin rolü ne olur sizce?
14:59Bu tür bütün sıkıntılı ve trajik olaylarda görüldüğü üzere Suriye'nin de yeniden inşa ve ihyası esasen çok büyük bir potansiyel arz etmekle beraber Irak ve kısmen Libya olaylarında da görüldüğü gibi aslında çok karmaşık ve belki önceden kestirilemeyen birçok soruna da gebelik edebilir.
15:22Ya da bu sorunların doğmasından kaçmak bunlarla boğuşma gibi sıkıntılı bir sürece girmek işten bile olmayabilir.
15:32Netice itibariyle özellikle Irak'ta ABD patronajında kurulan yeniden yapılandırma ve inşa gayretlerinde yaşanan sıkıntılar, yolsuzluklar, usulsüzlükler, ortaya çıkan yan etkiler henüz zihinlerdeki yerini korumakta.
15:54Dolayısıyla buradan çıkartılacak çok büyük dersler var. Ancak durum bir kere biraz daha açıklığa kavuştuktan ve devlet yapısı ve temel tercihler ortaya çıktıktan sonra hiç şüphesiz Suriye'nin şu anda üzerinde geçerli bulunan kısıt ve tahtitlerin kaldırılması, ambargolardan kurtarılması gerekecek.
16:16Ondan sonra özellikle bir taraftan yeniden şehirlerin ve yaşam alanlarının altyapı unsurunun inşası ve ihyası gerekirken bir taraftan da tarım arazilerinin ekilebilir alanların yeniden ihya edilmesi, yeniden çalışılması ve islah edilmesi ayrı bir proje problem olarak karşımızda duruyor.
16:41Özellikle ekilebilir alanların en iyimser tahminine dörtte biri daha gerçekçi tahminlerle yarısının savaş ve olağanüstü koşullar dolayısıyla değerlendirilemediği bir ortamdan bahsediyoruz.
16:56Ancak ülkenin gayrisafi yurt içi hasılasının bu kısıtlı koşullar altında bile dörtte biri tarımdan ve en büyük ihraç ürünü olan pamuktan geliyor.
17:08Hal böyle olunca bir taraftan şehirlerin inşa edilmesi, yerleşim birimlerinin ve yaşam kalitesi standartlarının yeniden oluşturulması gerekirken bir taraftan da tarım ve tarım altyapısının da ihmal edilmemesi gerekiyor.
17:23Benzeri tüm büyük mikyaslı ölçekli projelerde finansman kaynağını kim temin ederse bu konunun dizaynında gelişiminde de en büyük söz sahibi olacağı açık.
17:37Daha evvelki örnekler de bunu gösteriyor.
17:39Kaldı ki mevcut küresel finansal sistemde de örneğin Dünya Bankası gibi kurumlar sağladıkları kredilerdeki bu kredilerin kullanım alanlarının belirleyicisi olmayı sürdürüyorlar.
17:54Demem odur ki daha saatler evvel çok yakın bir dönemde İngiltere'nin 55 milyon sterlinle bu yeniden inşa projesinde oluşturulacak havuza ilk can suyunu sağlamış olması ilginç bir gelişme.
18:14Anlaşılıyor ki bu havuzu besleyecek olan kaynaklar ve organlar bu havuzun nasıl bir dağıtıma tabi olacağını da ortaya koyacaklar.
18:28Tabi Türkiye hem yakın coğrafi konumu hem özellikle inşaat ve altyapıda uluslararası düzeyde ispatlamış olduğu geniş kapasite ve yetenekleriyle bu konuda en başta gelen adaylardan bir tanesi olarak karşımıza çıkıyor.
18:50Bütün mesele bu konuda Türkiye'nin özellikle kaynak sağlama ve kaynakların tahsisi bakımından nasıl bir vaziyet alacağı nasıl bir kaynak yönetimi anlayışı izleyeceği meselesi.
19:05Bazı diğer örneklerde olduğu gibi Türk inşaat şirketlerinin ve ilgili kabiliyetlerinin esas yüklenici olmaktan ziyade taşeron ve yan yüklenici olarak bir çerçevede değerlendirilmesi herhalde pek de arzulanan bir durum değil.
19:27Ancak bu ihtimalin de bu opsiyonların da açık tutulmasında fayda var.
19:32Tekrar ediyorum aslında kağıt üzerinde ve hakikaten gözle görüldüğünde yakılıp yıkılmış perişan olmuş adeta yeniden kurulması gereken bir ülkenin sunduğu imkanlar ve kabiliyetler ortada.
19:49Ama bunun gerçekleşmesi veya gerçekleştirilmesi bakımında aşılması gereken pek çok engel var.
19:55Başta merkezi otoritenin tesis edilmesi ondan sonra uygulanacak model ve ekonomik politikaların kristalleşmesi.
20:08Tahtit ve kısıtlamaların uluslararası yaptırımların kaldırılması gibi temel şartlar aşıldıktan sonra özellikle bu işin kredilendirilmesi, finanse edilmesi, yönlendirilmesi, planlanması, koordine edilmesi ve Irak ve Libya'daki bazı acı tecrübelerden hareket ederek bu işin ciddi şekilde denetlenmesi ve kontrol altında tutulması gibi meselelerde
20:36Türkiye'nin aktif rol oynayacağını düşünmek isteriz.
20:40Murat Bey çok çok teşekkür ederim yayına katıldığınız için.
20:43Sevgili seyirciler gelin rotayı biraz Avrupa'ya çevirelim.
20:45Avrupa'da başta Fransa'da büyük bir siyasi istikrarsızlık var.
20:49Üçüncü hükümet kuruldu ancak bu hükümetin de ne kadar iktidarda kalacağı belli değil.
20:54Bir anlamda Fransa aşırı sahanın yükselişini solu birleştirerek direnmeye çalışıyor.
21:00Macron bir oyun kurucu bir teknik direktör gibi Cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturuyor ve işaret ederek hükümetler kuruluyor ancak hükümetlerin ayakta kalması da kolay değil.
21:10Peki Fransa'da ne oluyor? İsterseniz uluslararası bir hukukçıya danışalım.
21:14Kerim Üstere soralım.
21:16Kerim Bey Bayrou hükümeti kuruldu şu anda.
21:19Yeni kabineyi siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
21:21Fransa'da bu kurulan son hükümet ayakta kalır mı?
21:24Maalesef yine kapsayıcı bir kabine kurulamadı.
21:27Çünkü bu hükümetin içinde Sol yer almıyor.
21:31Sağ Eren Partisi yer almıyor.
21:34Yani yine merkezdeki bir azınlık aslında bu.
21:39Yani eski Macronculardan ve Eler Partisinden yani Merkez Sağ'a daha yakın partiden oluşan bir kabine oldu.
21:47Buradaki temel konu şu oldu aslında.
21:49Bir önceki Barney'e hükümetine göre acaba Merkez Sol hükümetinin içine dair olup merkezi genişletme imkanlarını bulabilir mi diye düşündü Fransa Bayrou.
22:01Çünkü Fransa Bayrou'nun Barney'e göre sosyalistlerle daha yakın bir ilişkisi vardı.
22:06Unutmayalım ki 2012 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde mesela Fransa Orland'ı desteklemişti Sarkozy'ye karşı.
22:13Burada da Fransa Orland, Fransa Bayrou pardon, sosyalistleri bu takımın içine almaya çalıştı.
22:20Ancak başarılı olamadı.
22:22Sosyalistler bu hükümete girmeyeceklerini açıkladılar.
22:25Hatta hükümeti düşürme ihtimali olabileceklerini de söylediler.
22:29Bu nedenle de yine çok azınlık aslında olan ve meclisin gerçekleriyle bütünleşmeyen bağdaşmayan bir hükümet kuruldu.
22:39Bundan sonra ne olur Kerim Bey? Fransa'yı ne bekliyor sizce?
22:42Şöyle teker teker ele alırsak.
22:44Elefi Sol Partisi bunu söyledi.
22:46Biz Bayrou hükümetinin kurulmasını bekliyoruz ve kurulduğu an düşürmek için güven oylamasına gideceğiz dedi.
22:54Eler aslında hükümetin içinde ancak başbakan Eler Partisi'nden olmadığı için,
23:00Barney'e hükümeti çünkü Barney'e Eler Partisi'nden geliyor.
23:03Desteğini sistematik ve otomatik olmayacağına yani yürütülen politikaya göre olacağını söyledi.
23:09Burada da aslında biraz zemin daha zayıflaştı.
23:11Ama temel buradaki mesele Marine Le Pen.
23:14Marine Le Pen'in partisinin aslında duruşu burada önemli.
23:17Burada Marine Le Pen bir yandan kaos yaratan siyasetçi olmadığını göstermek için biz düşürmek istemiyoruz, biz önümüze bakıyoruz diyor.
23:26Ama bir yandan da François Bayrou atandığından sonra ilk gün ben erken seçime hazırlanıyorum dedi.
23:33Yine onun ikinci isimlerden bir tanesi Eren de geçenlerde çıktı.
23:38Biz düşürmeyeceğiz hükümeti dedi.
23:40Ancak biz bir göçmen yasası istiyoruz.
23:42Yeni bir göçmen yasası dedi.
23:44Peki bunun neticesinde göçmen yasası yapılmadığı takdirde hükümeti düşmeye hazırız.
23:49Yani burada şu ortaya çıkıyor.
23:52Herhangi bir fırsat çıktığı an Eren'in de hükümeti düşürmek istediği ortaya çıkıyor.
24:00Bunun da nedeni şu aslında hükümetler düşürülüyor çünkü aslında Macron'u düşürmek istiyor.
24:05Hem Elefi hem de Marine Le Pen.
24:07Marine Le Pen'in de bunun yapmasının sebebi, isteği Marine Le Pen'in tekrar bir sonraki seçime aday olması, olabilmesi.
24:17Çünkü şu an devam eden bir davası var.
24:19Avrupa fonlarını milletvekili olduğunda kötüye kullandığına dair iddialar var.
24:23Ve bu iddiaları mahkeme Mart 2025'te açıklayacak.
24:28Mart 2025'ten evvel erken seçime gitmek istediği söyleniyor Marine Le Pen'in.
24:32Ve bunun için de hem kaos yaratmayan siyasetçi olarak gözükerek
24:35hem de aynı zamanda da kendi ajansını devam ettirmek için elinden geleni yaptığı söyleniyor.
24:40Kerim Bey çok çok teşekkür ederim.
24:42Sevgili seyirciler herkes şu anda önümüzdeki yılı 25 Ocak'ta Donald Trump'ın koltuğa oturduktan sonra ne yapacağını merakla bekliyor.
24:50Bu hafta çılgın bir haftaydı.
24:52Trump yayınladığı Christmas yani Noel mesajında dedi ki bir yandan biz Kanada'yı içimize katabiliriz.
25:0151. eyalet olarak tanımlayabiliriz.
25:04Görland'ı tekrar Amerikan topraklarını alabiliriz.
25:08Ve de Panama Limanı bize aitti.
25:10Bunu da tekrar Panama Limanı'nda alabiliriz diye daha koltuğa oturmadan farklı gelişmelere gözdağı verdi.
25:17Şimdi dünyada ilginç bir şekilde yeni bir düzen de kuruluyor.
25:20Mesela Arjantin.
25:21Arjantin'de mile popülerliğini arttırıyor.
25:24%200 olan, 210 olan enflasyonu, hiper enflasyonu %60'lara çekmeyi başardı ki çok kısa bir zaman içinde.
25:31Almanya'da AFD'nin yükselişi devam ediyor.
25:34Aşırı sağcıların.
25:35Fransa'da özellikle Marine Le Pen'in yükseldiği bir aşikar.
25:40Biraz önce bunu da konuştuk.
25:41Ve Hollanda'da Geert Wilders'ın zaferiyle sonuçlandı.
25:45Zaten şu anda İtalya'yı da sadece bir kadın başbakan yönetiyor diyebiliriz.
25:50Avusturya'da 3 aşağı 5 yukarı bu durumda.
25:52Yani Avrupa'nın ve dünyanın rotası dümeni biraz sağa çekiyor.
25:56Peki bütün bunlar ne anlama geliyor?
25:58Prof. Dr. Seda Demiray şu anda karşımızda.
26:01Özellikle Sayın Seda Hanım, özellikle Avrupa üzerinde Almanya ve Fransa'daki hükümet krizleri,
26:08aşırı sağın yükselmesi ve popülizm rüzgarların esmesi anlamında bizlere neler söylüyor?
26:14Aşırı sağ ve popülist hareketler sistem karşıtı, sisteme yönelik yoğun kuşku içeren,
26:20mevcut hiçbir partinin gereğince işini yapamadığı,
26:25sıradan seçmenin ihtiyaçlarına karşılık veremediği inancıyla şekillenen hareketler.
26:30Dolayısıyla hükümet krizleri de tam da bu duyguyu besliyor.
26:34Yani mevcut partilerin, ana akım siyasetin görevini yapamadığını,
26:39seçmenin ihtiyaçlarına cevap veremediği, istikrar sağlayamadığı duygusunu besliyor.
26:45Biz bunu evet hem yakın zamanda Almanya'da hem Fransa'da gördük.
26:49Hükümet kurulamama, hükümetlerin istikrarlı olamama meselesini.
26:54Fransa'da bu süreç içerisinde işte Le Pen'in yükselişini,
27:00Almanya'da AFD'nin yükselişini gördük.
27:03Her iki örnekte de benzer sorunlar vardı.
27:06Ekonomik sorunlar, zengin-yoksul ayrımının büyümesi, 90 sonrası özellikle.
27:12Mevcut partilerin, merkez sol veya merkez sağ partilerin bu ihtiyaçlara,
27:19yoksullaşmaya, işsizliğe, zengin-yoksul ayrımının büyümesine yanıt verememesi.
27:25Fransa'da düşünecek olursanız işte Macron'un bu zengin vergilerini azaltması,
27:32emeklilik yaşını ileriye atma çabaları, yakıt vergisini arttırması gibi girişimleri.
27:42Keza Almanya'da içinde sosyal demokratların da olduğu bir hükümetin yine daha çok zenginlerden alınan
27:49dayanışma vergisini azaltmaya çalışması, sosyal ödemeleri azaltma girişimleri.
27:55Bunlar seçmendeki öfkeyi, sistem karşıtı duyguları çok tetikleyici gelişmeler oldu.
28:04Amerika'yı düşünelim.
28:05Amerika'da da Biden dönemi.
28:07Evet aslında enflasyon yavaşladı.
28:11Yani enflasyonun artma hızı yavaşladı.
28:14Yeniden işler yaratılmaya başladı ama bunlar yeterli değildi.
28:19Yani yeterince hızlı işlerin artmaması, enflasyonun yeterince hızla kontrol altına alınmaması
28:25yine sıradan seçmende, averaj seçmende mevcut sistemin zenginlere yaradığı,
28:32seçkinler hizmetinde olduğu duygusunu tetikledi.
28:36Bütün bunlar hem Avrupa'da hem Amerika'da sistem karşıtı duyguları,
28:41neticede popülist, sağ popülist özellikle hareketleri besledi.
28:46Yani bu popülist hareketler çünkü temelinde bu karmaşık sorunlara kısa vadeli çözümler üreten,
28:53bu işe yaramaz gibi görünen kurumları yıkıp geçebileceğini hissettiren,
28:58güçlü liderleri öne çıkaran olgulardı ve bunlar güçlendiler.
29:04Bu da dünyadaki trendlerle de paralel bir şekilde ne yazık ki demokrasinin geleceği açısından kaygılar doğurdu.
29:13Yani özellikle liberal demokrasinin geleceği açısından evet bir çoğunlukçu anlamda,
29:19demokratik bir tarafı olduğunu bu hareketlerin liderleri iddia ediyorlar ama
29:24diğer taraftan biz mesela müzakereci demokrasiye ilginin zayıfladığını görüyoruz,
29:30meclisin zayıflamaya başladığını, anayasal denetleminin zayıflamaya başladığını,
29:39genellikle siyasetin yürütme organı etrafında toplandığını yani merkezi siyasetin güçlendiğini görüyoruz.
29:45Bunlar kaygı verici gelişmeler,
29:48bu ülkeler için bu ülkeler arası yani Atlantik'in iki tarafının diyaloğu açısından tedirginlik verici
29:55ve genel olarak tüm dünyada demokrasinin geleceği ve sürdürülebilirliği açısından tedirginlik verici.
30:01Az gittik, uz gittik bir 5N1 kanunu daha sonuna geldik.
30:04Önümüzdeki hafta yeni bir programda buluşuncaya kadar ben Cüneyt Özdemir,
30:08hepinize iyi günler, iyi akşamlar diliyorum.