Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili Cumhuriyet TV izleyicilere herkese merhaba.
00:15Türkiye İstatistik Kurumu'nun merakta beklenen enflasyon verileri açıklandı.
00:20Bugün Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu ile birlikte açıklanan rakamları konuşacağız.
00:26Sayın Hocam hoş geldiniz.
00:28Merhabalar, iyi aylar Erdoğan'cım.
00:30Teşekkür ediyorum.
00:32Şimdi açıklanan rakamlara verilere göre tüfedeki değişim bir önceki aya göre %2,24.
00:39Bir önceki yılın aralık ayına göre %42,91.
00:43Bir önceki yılın aynı ayına göre %47,09.
00:48Ve 12 aylık ortalamalara göre %60,45 diyeyim.
00:53Buradan sonra sözü size bırakayım.
00:55Nasıl değerlendiriyorsunuz bu açıklanan rakamları, verileri?
01:00Evet, çok teşekkürler.
01:02Önce bazı izleyiciler sosyal medya ortamında da, buralarda da
01:07işte bu rakamların doğruluğunu varsayarak değerlendirme yapıyorsunuz diyorlar.
01:13Doğru, bu rakamlar üzerinde şüphelerimiz bizim de var.
01:18Ama bunlar da bize trendleri ölçme anlamında hem ışık tutuyor,
01:25hem de emekli maaşları, kamu çalışanlarının maaşları bu resmi rakamlara göre belirleniyor.
01:31Onun için bunlar üzerinden analiz yapmanın da bence anlamı var.
01:38Söylediğim gibi yılın ilk 11 ayında %42,91.
01:43Yani aralık ayında böyle olmaz ama sıfır enflasyon dahi olsa %42,91.
01:51Şimdi enflasyon hesaplanırken bir önceki yılın aynı ayı devreden çıkıyor.
01:59Bir sonraki yılın aynı ayı giriyor.
02:02Yani şunu demek istiyorum.
02:042023'ün aralık ayında enflasyon %2,93'müş.
02:10Yıllık 2024 enflasyonunu hesaplarken bu devreden çıkacak,
02:16işte aralık ayına ilişkin ki %2'nin altında olması beklenmiyor bir rakam girecek.
02:23Buna göre de enflasyon muhtemelen yıl sonunda da %46 civarında bir noktada olacak.
02:32Bu ilk anda geçmiş aylardaki enflasyonuna göre düşük görünse de
02:39hatırlayalım Merkez Bankası'nın ve Orta Vadeli Programı'nda
02:46hazinenin yani genelde ekonomi yönetiminin tahminleri hiç tutmuyor.
02:50Bundan evvel açıklanan, iki hafta evvel açıklanan enflasyon raporunda dahi
02:56%44 öngörülürken şimdi %46'ya...
03:00Hatta %38'den %44'e çekmişlerdi beklentiyi.
03:04Evet, %38'den %44'e çekmişlerdi.
03:08Sürekli yukarı doğru ayarlanıyor.
03:11Demek ki asgari ücret belirlenirken maaşlara zamlar değerlendirilirken
03:232025 yılında enflasyonun %21 olacağı beklentisinin de gerçekleşme şansı çok düşük görünüyor.
03:34Hocam peki beklenen enflasyona göre mi yapacaklar sizce maaş zamlarını?
03:40Böyle söylüyorlar. Tam bunu gerçekleştirmelere mümkün değil.
03:45Yani asgari ücrete %21 gibi bir zam yapmaları veya hatta bunun üst bandı olan
03:53çünkü %21 derken 16 ile 26 arasında oynayabileceğini söylüyorlar.
03:59Bu %26 üzerine yapmaları dahi olanaklı değil.
04:04Çünkü biz sürekli şunu vurguluyoruz daha önceki programlarda da.
04:08Bugün de hatırlatalım.
04:10Şimdi biz ortalama enflasyona muhatap oluyoruz.
04:14Yani şöyle olsa %60'la bitireceği ortalama enflasyonun ortada.
04:21Çünkü sen de söyledin.
04:23İlk 11 ayınki 60.6 azsa bir virgül düşse dahi %60 civarı olacak.
04:30Şimdi neden bu rakamı almamız daha önemli?
04:34Çünkü yılı %46 ile bitirmek bekleniyor.
04:39Eğer hiçbir zam görmesek, enflasyon sıfır olarak aralık ayına gelse,
04:48aralık ayında bütün ürünlere %46 zam yapılsa dahi yıl sonu enflasyon %46 çıkardı.
04:56Halbuki biz yılın içinde hiç enflasyonla karşılaşmamış olurduk.
05:00Halbuki tam tersi 2024 yılının ilk aylarında hatırlayalım.
05:05Ocak ayında %7 civarında bir enflasyonla karşılaşmıştık.
05:11Yılın başından itibaren yüksek enflasyonla biz karşı karşıyayız.
05:16O nedenle ortalama enflasyon üzerinden düşünmek gerekiyor.
05:212025 yılı için de bu geçerli.
05:24Yani %21 hedefi dahi %34 civarında ortalama bir enflasyona denk geliyor.
05:33Bunun 3 puanda %26'yı düşünsek dahi %40'lık bir enflasyona denk geliyor.
05:40Şimdi bu aralık ayı, kasım ayı enflasyonuna baktığımız zaman şöyle ayrıntılar göze çarpıyor ki bunlar çok çok önemli.
05:51Şimdi insanları en fazla ilgilendiren taze meyve sebze fiyatları.
05:58Evet gıda fiyatları.
06:00Kategorisi olarak gıda fiyatları.
06:05Çünkü sizler de röportaj yaptığınız zaman işte başka mecralarda öncelikle pazarlara gidiyorlar, marketlere gidiyorlar.
06:13İnsanlara mikrofon uzattıkları zaman onlar domatesden, salatalıktan, işte lahanadan, son günlerde çok popüler brokoliden bahsediyorlar.
06:23Şimdi gıda fiyatları %5.20 artmış.
06:27Gıda fiyatları biz gıdayı yılın tümünde tüketiyoruz.
06:31Yani her ayın gıdası çok önemli.
06:34Konut %2.40 artmış.
06:37Bu da ortalama 2.24'ün üzerinde bu ay açıklanan.
06:42Sağlık 2.69 artmış.
06:44Ev eşyaları 2.81 artmış.
06:47Peki böyle önemli kalemler ortalamadan fazla artarken nasıl 2.24 gibi bir oran çıkmış?
06:55Onun da nedeni şu.
06:57Geçtiğimiz ayda konuşmuştuk, hatırlatmıştık.
07:01Şimdi belli iş kollarında, belli harcama gruplarında zamlar, ayarlamalar yılın belli dönemlerinde yapılır.
07:12Ne demiştik?
07:13İşte üniversitelerde, özel üniversitelerde ve özel okullardaki zamlar yapıldığı için eğitim çok yüksek çıktı eylülde ve ekimde.
07:25Bu enflasyonu yukarı çekti diye şikayet etmişlerdi.
07:29Hatırlayalım, yıl başlarken servis ücretlerine zam yapılmıştı, ulaştırmayı yukarı çekmişti diye Merkez Bankası bahaneler bulmuştu.
07:42İşte konut artışı da yurt fiyatları yılbaşında ayarlandı, ders yılbaşında ayarlandı.
07:50O nedenle yukarı çekmişti diye açıklamışlardı.
07:54Şimdi giyim ayakkabı 0.25 çünkü daha bahar ürünleri devreye girmedi, kış ürünlerinde indirim başladı.
08:04Sürekli muhatap oluyoruz, çılgın cumalardan bahsediliyor.
08:13Giyim ayakkabı 0.25, muhtemelen önümüzdeki aylarda bahar ürünleri devreye girince bahar kreasyonları burada sıçrama olacak.
08:24Eğitim 0.01 yani 0 düzeyinde ama diğer aylarda çok büyük bir artış göstermişti.
08:33Ulaştırma 0.29.
08:35Yani şunu söylemek istiyorum, ortalamayı yukarı çeken kalemler var, aşağı çeken kalemler var ama enflasyonun genel trendine baktığımız zaman öngörülenin çok üstünde seyrediyor.
08:51Hatırlayalım, Merkez Bankası yılın üçüncü çeyreğinde aylık enflasyonun yüzde iki olacağını söylemişti.
09:00Yani yedinci ayla dokuzuncu ay Temmuz ile Eylül arası.
09:08Temmuz ile Eylül arası her ay yüzde ikinin üzerinde gerçekleşti.
09:13Yılın son çeyreğinde düşüş görüleceğini söylemişti.
09:18Bu da Ekim Kasım aralığı içeriyor.
09:21Ekim ve Kasım'la her ikisinde yüzde bir buçuk üzerinde seyretti.
09:25Yani kısacası enflasyon yolunda gitmiyor.
09:29Şöyle ki enflasyonu düşürmek için tek önemli dayanakları para politikasıdır.
09:36Yani para politikası derken faizleri yüksek tutmaktır.
09:41Bu kısa sürede şok etkisi yaratıp enflasyonu aşağı çekebilir, uzun dönemde ise enflasyonu arttıran bir etki de yapabilir diyorduk.
09:54Bu da doğru söylüyor.
09:56Önümüzdeki aylarda sıkı para politikasını, yüksek faizlerin istihdam ve büyüme üzerindeki olumsuz etkilerini daha fazla hissedeceğiz.
10:07Ama buna karşılık enflasyonu düşürme özelliği giderek kayboluyor.
10:14Çünkü faizler de bir yük olarak maliyetlere biniyor.
10:20Maliyetleri yükselttiği için çalışma sermayesini firmaların yenilemesi zorlaştığı için bu arzı da azaltıcı bir etki yaratabiliyor.
10:30Veya en azından fiyatlar artmasına rağmen arzı arttırıcı bir etki yaratmıyor faiz maliyetlerinin binmesi nedeniyle.
10:38Onun için isteren sonuçlar alınamıyor.
10:41Muhtemelen böyle olacak demiştik.
10:43Ne yazık ki böyle olduğunu her açıklanan veriyle görüyoruz.
10:49Peki sayın hocam şimdi gelelim asgari ücretlinin, emeklinin merak ettiği o soruya.
10:55Ben size o soruyu sormuş olayım.
10:57Bu açıklanan verilere baktığınızda 2025 yılı için asgari ücrete ve en düşük emekli maaşına yapılacak zam hakkında umutlu musunuz?
11:06Yoksa nasıl bir tablo görüyorsunuz?
11:09Evet önce bir rakamlara bakalım.
11:13Şimdi yılın ilk 6 ayında Ocak'tan Haziran'a kadar fiyatlar %24.73 arttı.
11:23Şimdi buna ilişkin Temmuz ayında maaş ayarlamaları yapıldı.
11:28Ocak ayında geri kalan 6 aya yani Temmuz ile Aralık arasındaki döneme ilişkin ayarlamalar yapılacak.
11:37İlk 5 ayda yani 7. ay ile 11. ay arasında fiyatlar bugünkü açıklanan verilerle %14.6 arttı.
11:48Bu gidişata göre Aralık ayında %2.5'luk bir enflasyon gelmesi halinde yıl sonunu %17.5 ile kapatmış olacağız.
12:00%2'lik bir artış gelmesi durumunda ise %17 ile kapatmış olacağız.
12:06Şimdi otomatikman bağ kuruluların ve SSK emeklilerinin maaşları bu oranda artacak.
12:17Yani bir refah payı verilmese işte 2025 yılı enflasyon öngörülerine ilişkin bir ek zam verilmese dahi
12:28%17 veya %17.5'luk bir maaş artışı otomatikman gerçekleşecek.
12:36Kamu çalışanları için durum biraz daha farklı.
12:40Çünkü kamu çalışanları yılın 2. 6 ay için otomatikman %10'luk bir zam ile karşılaşmışlardı.
12:55Onun için onların durumu biraz farklı.
13:00Onların eline şimdiki rakamlara göre %4-4.5'luk bir fark geçecek.
13:07Yıl sonunda eklendiği zaman işte bu %7'ye falan çıkabilir.
13:11Yine 2025 yılı toplu sözleşmesine göre yılın ilk 6 ayında otomatikman %6 zam alacaklar.
13:22Bunları da birleştirdiğimiz zaman 11-12 arası bir orana denk geliyor ki bu çok düşük.
13:29Yani kamu çalışanları 5-6 puan SGK ve SSK emeklilerinden daha düşük bir zam alacaklar.
13:40Ama tüm bunlar öngörülürken ben yine hatırlatıyorum.
13:462025 yılı yıl sonu hedefi değil ortalama enflasyon göz önüne alınmalı.
13:54Bunun da resmi tahminlere göre dahi üst bandının %40 olduğu unutulmamalı.
14:02O nedenle ben asgari ücrete ilişkin pazarlıklarında %40 artı 2024 yılındaki kayıplar %10 üzerine eklenirse %53-54'den açılması gerektiğini düşünüyorum.
14:22Oran olarak.
14:24Evet çünkü şöyle ki 2024'ün Ocak ayında asgari ücrete %50 civarında zam yapıldı.
14:34Halbuki temel alınması gerektiğini söylediğimiz ortalama enflasyon %60.
14:40Yani oradan bir kayıpları var.
14:452025'in de ortalama enflasyonunun %40 olacağını düşünürsek.
14:51Şimdi burada hesaplarken aritmetik değil çarparak düşünmemiz gerekiyor.
15:01Yani 2024'den 10 puan artı 2025'den 40 puanı 10 artı 40 değil 1.1 çarpı 1.4.
15:15Herkesin bunu bilmesi hesaplaması gerekmez ama ben sonucunu söyleyeyim.
15:19%54 yani kısacası asgari ücretlilerin yaşam standartını yıl sonuna kadar 2025 sonuna kadar koruyabilecekleri oranın ben %54 olacağını bu hesaplara göre görüyorum.
15:36Hocam peki iktidar yapacak mı sizce bu zam oranını?
15:40Ya bu sosyal bir olay yani sonunda hükümet işveren ve işçi temsilcilerinin oturup da bunu görüşmelerine pazarlığına bağlı ama sonunda anlaşma olmuyor.
15:57Top hükümete kalıyor.
15:59Onlar da düşük bir orandan açıyorlar.
16:02Bazen işte cumhurbaşkanı 2 puan daha verdi 3 puan daha ihsan etti gibi mesajlar oluyor.
16:09Ben bunun sadece masaya oturan kesimler değil bütün asgari ücretlilerin ve ücreti asgari ücretle bağlı olarak artan bütün çalışanların bu konuda tavır göstermelerinin toplumdaki bu yoldaki talebin yükselmesinin çok önemli olduğunu düşünüyorum.
16:29Çünkü masaya oturan işçi temsilcileri de bütün işçileri bütün çalışanları temsil etmiyorlar.
16:36Toplumdan ciddi bir basınç olursa inandırıcı talepler olursa işte bizler gibi bu konuya ilişkin rakamları izleyen hesaplamalar yapanların verilerinden yararlanarak taleplerini yükseltirlerse ben kamuoyunda bir konsensus oluşacağını daha yüksek oranlar için bir uzlaşma olabileceğini düşünüyorum.
17:01Çünkü dün müsiat temsilcisi hatırlayalım %25'den fazla verilecek bir asgari ücrete zam normal değil dedi.
17:12Evet %25 şöyle bakarsanız dünyada asgari ücrete %25 zam geliyor derseniz bayram havası olması lazım ama bu enflasyon oranları da normal değil yani keşke enflasyon %5 olsa da asgari ücrete %10 zam yapılsa ama işte bugün rakamlar açıklandı %47.09 şu anda.
17:37Yılı da biraz üstte %46 ile kapatacağız insanların 2024'de bunun keskin bir şekilde ineceğine güvenmeleri, geçimlerini, ailelerinin geçimini böyle sağlayabileceklerine inanmaları pek gerçekçi değil.
17:59O bakımdan %25 ve benzeri yakın oranlar çalışanları asgari ücretlileri mağdur eder. Aynı şey kamu çalışanı ve emekliler için bütün emekliler için de geçerli.
18:18Yani bu rakamları bilelim ama sonunda bu sosyal bir olay bir pazarlık toplumsal taleplerin yükseltmesi burada çok önemli bir faktör işte geçtiğimiz hafta sonu kesme çeşitli meslek kuruluşları Ankara'da bir miting yaptılar talepleri yükselttiler.
18:36Bunların artması demokratik meşru yollardan taleplerin yükseltilmesi ve kamuoyunun buna ikna edilmesi çok çok büyük bir önem taşıyor bence.
18:50Peki sayın hocam çok teşekkür ederim. Herkesin merakı enflasyon verilerine yönelik de onları konuştuk. Eklemek istediğiniz son bir şey varsa onu da alayım sizden. Dilerseniz burada noktalayabiliriz de.
19:03Yok çok sağol. Söylenebilecekleri söylediğimi düşünüyorum. Önümüzdeki aylarda ve haftalarda da zaten bu değerlendirmelere devam edeceğiz.
19:133 Ocak'ta zaten yıl sonu rakamları belli olacak. Çok daha somut bir şekilde 2025'e ilişkin talepleri ne olabileceğini gerçekçi oranların insanların yaşam standartını aşağı düşürmeyen tam tersine ekonomi maden büyüyor.
19:34Bu tek tek insanların ve ailelerinde yaşam standartlarına bunun yansıması gerekir. Buna ilişkin rakamları talepleri daha somut bir şekilde önümüzdeki ayda da dillendirelim.
19:50Peki çok teşekkürler.
19:52Sevgili Cumhuriyet TV izleyicileri Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu konuğumuzdu. TÜİK'in açıkladığı verilere ilişkin konuştuk. Yeni yılda askeri ücretliği, emekliği neler bekliyor? Bunlardan bahsettik. Şimdilik burada noktalayalım. Başka bir programda yeniden görüşmek üzere.