24 Ekim 2023 Salı günü, saat 09.00’da Hilton İstanbul Bosphorus Conference Center’da başlayan T24 Yıllık Buluşmaları'nın ikincisinde Prof. Dr. Daron Acemoğlu, “Yapay zekâ alanında neler oluyor; siyaseti ve çalışma hayatını nasıl etkileyecek” sorularının yanıtlarına odaklanan bir kapanış sunumu yaptı. Acemoğlu, sunumunun ardından konferans katılımcılarının sorularını yanıtladı.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Ben şimdi sahneyi tekrar Murat Sabuncu'ya bırakacağım.
00:04Daron Hocamoğlu, geçen yılda kendisiyle bitirmiştik konferansımızı.
00:08Bu yılda onu dinleyeceğiz, Daron Hoca'ya.
00:10Buradan merhaba diyelim.
00:12Ben Şirin Payzın, Daron Bey.
00:14İyi konuşmalar diliyorum ve sözü Murat Sabuncu'ya bırakıyorum.
00:17Zerrin Hanım merhaba, nasılsınız?
00:20Evet, kapanış konuşması geçen sene olduğu gibi
00:23Türkiye'nin ve dünyanın en saygın ekonomistlerinden
00:26Daron Hocamoğlu tarafından yapılacak.
00:29Daron Bey bize yapay zeka alanında neler oluyor,
00:32siyasetli ve çalışma hayatta nasıl etkileyecek diye anlatacak.
00:36Daron Bey sizi dinliyoruz, sevgiler.
00:39Merhaba Murat Bey, Teşekkürler Şirin Hanım.
00:43T24'ün bu yaptığı konferansa yine uzaktan katıldığım için
00:47çok memnun oldum katılabildiğim için.
00:49T24'ün geçen sene de dediğim gibi
00:51Türkiye'de çok çok özel bir yeri var.
00:54Bağımsız basın artık neredeyse kalmadı.
00:58Onun için elimizde olan bağımsız basın kurumlarını
01:03korumamız, desteklerimiz çok önemli.
01:06Ben de bu bağlamda bu konferanslara katılmaktan çok mutluyum.
01:12Benim çok kısa da olsa çok önemli bir konuya değinmek gibi bir amacım var.
01:21Bu da yapay zeka.
01:24Yapay zeka şu anda Amerika'da ve birçok daha gelişmiş olan ülkede
01:31ekonomileri yavaş yavaş büyük bir, derin bir değişim süreci içine sokmaya başladı.
01:38Ve gelişmekte olan ülkeler, Türkiye dahil olmak üzere bu konuda hiç hazır değiller.
01:44Türkiye'nin ise özellikle bu konuya da önem vermesi lazım.
01:49Çünkü benim de daha önce de vurguladığım gibi özellikle geçen seneki konferansta da
01:56bununla biraz değinmiştim.
01:58Murat Profesör, Murat Üçer'le beraber yaptığımız bazı çalışmalarını da ortaya çıkarttı.
02:04Türkiye'de büyük bir verimlilik problemi var.
02:07Enflasyon, cari açık, işsizlik, ücret düşüklüğü bunlar herkesin hayatını etkileyen ekonomik problemler.
02:16Ama bu problemlerin habanı verimlilik düşüşü.
02:21Yani kullandığımız iş gücü, kullandığımız kapital, kullandığımız makineler, sektörler
02:27yeterince verimliliğe ulaşmamış durumdalar.
02:30Bunu görmenin birçok yolu var ve baktığımız zaman da nedenlerini de çok kolay bir şekilde görebiliyoruz.
02:37Örneğin en basiti iktisatçıların çok kullandığı toplam faktör verimliliği kavramı.
02:44Bu da aynı kapitali ve aynı iş gücünü kullanarsak,
02:51gayrı safi yurt içi hasıla nasıl büyür?
02:56Bir tek verimlilik artışı da üretkenlik artışından dolayı.
02:59Birçok ülkede bu toplam faktör verimliliği yüzde bir ya da yüzde iki artar her sene.
03:06Türkiye'ye baktığınız zaman 2006 yılından bugüne kadar bunun artışı yüzde sıfır.
03:13Yani hiçbir üretkenlik artışı yok.
03:16Bunu başka bir açıdan bakmak isterseniz, Türkiye'nin ihraç ettiği mallara bakabilirsiniz.
03:23Ve gördüğünüz şey şu ki, Türkiye aşağı yukarı 2006'ları ne ihraç ediyorduysa teknolojik olarak aynı şeyleri ihraç ediyor.
03:32Yani başka orta gelirli ülkelere baktığınız zaman onların ihraç atları daha teknoloji ağırlıklı sektörlere doğru gidiyorlar.
03:40Türkiye'de 2006'ya kadar böyle oluyordu.
03:431990'larda ve özellikle 2000'lerin başında.
03:462006'dan sonra bir duruş var.
03:49Türkiye teknolojiye yeterince yatırımda bulunmuyor.
03:54Yatırımda bulunduğu zaman da bu teknolojikten üretkenlik kazanamıyor.
03:58Yani bir teknolojik gerilik var.
04:00Bunun da nedenlerine yine baktığınız zaman eğitim ve kurumlar.
04:04Eğitim düzeyi düşük, daha da kötüsü eğitim kalitesi düşük.
04:08Ve son gördüğümüz verilere göre son 10 sene içinde eğitim kalitesi girerek de daha düşüyor.
04:14Türkiye'de üniversite eğitimine olan yatırım biraz arttı.
04:23Özellikle yeni üniversiteler ve öğrenci sayısının artışıyla.
04:27Ama buradaki kaynakların nereye gittiğini görürsünüz.
04:32Ne yüksek kaliteli bir eğitim var ne de ağırlıklı olan konular.
04:39Şu anda dünyada daha önem kazanan konular.
04:42Örneğin mühendislik, bilgisayar, matematik gibi konular değil.
04:48Bu eğitimin ve teknolojinin de en altında kurumsal problemler var.
04:54Türkiye'nin iktisadik kurumsal problemleri çok kötüleşti.
04:58Aynı zamanda demokratik kurumsal problemleri çok ağırlaştı.
05:02Ve benim araştırmalarımın her zaman vurguladığı şey bu kurumların önemi.
05:10Ve toplam faktör verimliliği ve gelen genel üretkenlikle de Türkiye'de bu önemi çok net olarak görebiliyoruz.
05:17Peki bu niye yapay zeka konusunda çok önemli bir tablo?
05:23Çünkü Amerika'da gördüğümüz şey şu anda iki yönlü bir yapay zeka gelişimi.
05:31Birincisi yapay zekanın potansiyeli.
05:36Çok büyük bir heyecan olmasının nedeni yapay zeka konusunda.
05:41Örneğin chat GPT gibi programlarda gördüğünüz üzere.
05:44Büyük bir potansiyel var.
05:47Bu potansiyelin nasıl kullanılacağı hala açık değil.
05:53Ama eğitim konusunda olsun yatırım konusunda olsun bu konuda büyük bir patlama görüyoruz.
06:00Bazı kurumlar bazı uzmanlar bunun çok çok büyük bir üretkenlik artışına yol açacağını düşünüyorlar.
06:07Örneğin Goldman Sachs yatırım bankası son bir ay içinde bir rapor yazdı.
06:15Ve bu konuda %10, %20, %30 düzeyinde ekonomi toplamında bir üretkenlik artışı olabileceğini söylüyorlar.
06:29Bence bunlar abartma.
06:31Ama yine de potansiyel var.
06:33Eğer detaylarına bakarsanız gerçekten olan gelişmeler ve buraya giden yatırım çok büyük.
06:39Ama aynı zamanda büyük problemler de var bu yapay zekada.
06:44Bunların bir bölümü otomasyonla ilgili.
06:47Otomasyon hızlandıkça bunun eşitsizliğe olan etkisi çok artıyor.
06:55Amerika'da birçok sektörde iş gücünün yapay zekadan pay almadığını görüyoruz.
07:05Şimdi bu gelişmekte olan ülkeler için çok önemli.
07:14Ekonomik olarak gelişmekte olan ülkeler yapay zekayı bir önemli yatırım odağı haline getirmeseler bile çok büyük bir şekilde etkilenecekler.
07:30Niye?
07:31Çünkü uluslararası iş dağılımı yapay zeka tarafından yeniden yapılacak.
07:38Eğer Amerika'daki ofislerde çalışan eğitimi yüksek olan işçiler otomasyonun sonucu olarak işlerini kaybediyorlarsa Türkiye'deki işçilere de bu etkiler gelecek.
07:52Türkiye gibi ülkelerde her ne kadar Amerika'da, Avrupa'da gördüğümüz zaman dilimi içinde olmasa bundan daha sonra belki beş sene daha sonra da olsa aynı etkileri göreceğimizi düşünüyoruz.
08:12Ve bu gelen etkiyi en iyi kullanabilmek için her gelişmekte olan ülkenin ve özellikle Türkiye'nin de doğru yatırımlarda bulunması lazım.
08:30Bu doğru yatırımlar nelerdir?
08:34Yine aynı şeylere döneceğiz.
08:37Yatırım, teknolojiyi doğru kullanma, eğitim ve kurumlar.
08:42Ama bunların yapay zeka bağlamında önemleri çok artıyor.
08:50Öncelikle eğitim alanından başlayalım.
08:57Eğitimde en önemli unsur yapay zekayı kullanacak iş gücünü yaratacak.
09:08Şu anda otomasyondan birçok işçinin faydalanmamasının nedeni yaptıkları işler makinelerin ve algoritmlerin yaptığı işlere çok benzer olması.
09:22Eğer bugün bir ofiste çalışıyorsanız basit işlerde bulunuyorsunuz.
09:28Örneğin rapor yazmak, bilgi toplamak, bu bilgiyi dağıtmak, muhasebe, basit muhasebe şeyleri hatta basit gazetecilik.
09:40Bunları şu anda yapay zeka programları yapmaya başladılar.
09:44Gelecek on sene içinde bunda daha da iyileşme olacak.
09:47Eğer Türkiye'deki işçilerin bundan daha yetenekli, daha üst düzey iş yapma kapasiteleri yoksa bu makinelere, yapay zeka programlarına karşı rekabet etmeleri mümkün olmayacak.
10:06İkincisi, eğer şirketler doğru yatırımlarda bulunmazlarsa bu yapay zekanın Türkiye'ye etki yapmayacağı anlamına gelmiyor.
10:15Bu başka ülkelerde yapılan yatırımların o ülkelerin globalleşen, küreselleşen bir dünya ekonomisi içinde aynı işleri yapmaya başlamaları anlamına gelecek.
10:27Örneğin, ihracatta yönelik sektörlerin çok büyük bir etkisi altında kalacaklar bu yapay zeka şeyinin.
10:35En basit bunu Hindistan'da görebiliyoruz.
10:38Çünkü Hindistan servis ihracatında çok uzmanlaşmış bir ekonomi.
10:43Bu servis ihracatı tamamen değişecek, gelecek on sene içinde.
10:48Yine yatırımla bağlı olmak üzere bu üretkenlik potansiyelini ben vurguladım.
10:56Ama bu üretkenlik potansiyelinin biz çok Amerika'da da olsa başka ülkelerde de olsa gerçekleşmesinin çok zor olduğunu da görüyoruz.
11:03Benim yaptığım araştırmalar ve başka meslektaşlarımın yaptığı araştırmalar yapay zekanın aslında özellikle dijital teknolojilerin aslında son 20 sene içinde beklenenin altında üretkenlik artışına yol açtığını gösteriyor.
11:18Bunun nedenlerinden bir tanesi de doğru yatırımlarda bulunulmamız.
11:23Ve bu yapay zekanın çok daha detaylarına girmek lazım.
11:27Ben bunu vaktimiz olmadığı için yapmayacağım.
11:30Ama şöyle yüzeysel de olsa birkaç tane önemli unsurunu vurgulamak istiyorum.
11:38Yaptığımız araştırmaların gösterdiği şu ki iki türlü birbirine sinerjide olan yatırım türü çok önemli.
11:51Birincisi dijital teknolojileri ve özellikle yapay zekayı olan iş gücünün yeteneklerini doğru kullanacak şekilde geliştirilmesi.
12:02Örneğin yeni işler yaratılması ya da yeni bilgiler verilmesi iş gücüne.
12:07Amerika'da bunu yapan çok şirket yok aslında şu anda.
12:10Ama özellikle hem hükümetle hem de iş dünyasındaki bazı insanlarla tartıştığımız şeyler şunlar ki
12:18bunun nasıl yapılabilir, bu yapıldığı zaman üretkenliğe niye daha fazla etkisi olacak
12:22ve eşitsizliğe olan negatif etkilerin yerine daha eşitsizliği azaltan etkileri olabileceği konusunda
12:27ve bu konuda birkaç tane araştırma hem benim hem meslektaşlarımın var.
12:31Bu aynı şeyleri gelişmekte olan orta gelir düzeyinde olan ülkeler için de geçerli.
12:38Bu teknolojileri doğru kullanacak mıyız, doğru bir şekilde geliştirecek miyiz
12:42ve kullanırken iş gücünün yeteneklerini kuvvetlendirmek için kullanabilir miyiz?
12:48Tabii eğitim daha düşük olduğu sürece bunu yapmak çok daha zorlaşıyor.
12:53Şirketler teknolojiyle haşır neşir olmazsa bunu yapmak çok daha zorlaşıyor.
12:59Ve en önemlisi bu teknolojileri doğru şekilde getirmek çok önemli.
13:05Burada da kurumsal yapı ana hatta dönüyor.
13:10Kurumsal yapının her zaman ekonomi üzerine belirleyici bir etkisi var.
13:17Ama bu etkiyi en açık şekilde yabancı sermaye yatırım yapmayı düşündüğü zaman görebiliyoruz.
13:27Herhangi bir ülkede eğer hukuk sisteminde bir çöküş varsa
13:34yabancı sermaye özellikle teknoloji gibi uzun dönemli yatırımlar için geri çekilmeye başlıyor.
13:43Demokrasi hukuk sisteminin sürekliliği ve kararlılığını sağlamak için en önemli unsurlardan bir tanesi.
13:52İnsan hakları tabii onlar çok çok daha önemli şeyler ama aynı zamanda bir tek ekonomik açıdan baktığımız zaman
13:58bu hukuk devletinin üstünlüğünü sağlamak için demokrasiden başka bir yol yok.
14:05Yani Türkiye'nin kurumsal yapısı ve gelişmeleri yapay zeka devriminin içinde nerede yer alacağını da çok önemli bir şekilde belirleyecek.
14:18Ama yapay zeka bağlamında kurumların bir başka çok önemli daha var.
14:27Çünkü yapay zeka bir tek bir üretim teknolojisi değil daha da önemlisi bir bilgi teknolojisi.
14:35Bilgi topluyor bu bilgiyi nasıl kullanılacağını en net bir şekilde belirliyor ve bu bilginin kimin elinde olduğunu belirliyor.
14:45Bu da şu demek Çin'de zaten görüyoruz Amerika'da görüyoruz bunu görmeye başlıyoruz.
14:54Yapay zeka ve bilgi ekonomisinin nasıl kullanıldığı kurumların geleceğini de belirleyecek.
15:02Şu anda Çin'de son 10 sene içinde olan daha otoriter dönüşümü yapay zeka teknolojilerinin nasıl kullanıldığını anlamadan anlamak mümkün değil.
15:23Çin'deki büyüyen orta tabakayı kontrol etmek için çok daha fazla bir sansürlük ve internet üzerinde olsun başka platformlar üzerinde olsun bilgileri kontrol eden bir sistem ortaya çıktı.
15:43Bu potansiyel birçok yerde var ve daha da enteresanı Çin bu teknolojilere çok büyük yatırımda bulunuyor ve aynı zamanda başka otoriter ülkelere bu teknolojileri ihraç ediyor.
15:56Huawei şirketi bir tek kendi başına 60'dan çok demokratik olmayan ülkeye yapay zeka ve yüz facial recognition teknolojilerini ihraç etti son 10 sene içinde.
16:13Yani bu yapay zekanın nasıl kullanılacağını kurumlar belleyecek aynı zamanda bu yapay zekada kurumların çöküşünü kuvvetlendirebilir eğer sivil toplumu ve demokrasinin kuvvetli olmadığı bir şekilde hükümetlerin elinde bir koz haline gelirse.
16:36Ben bunu söylerken Amerika'daki durumu çok iyi olduğunu ima etmek istemiyorum.
16:44Oradaki problemler çok daha değişik.
16:47Çin komünist partisi yerine Google'ın ya da Facebook'un elinde bilgi toplanması var. Bunun da demokrasi üzerine çok negatif etkileri var ve Amerika'nın da şu anda aynı Türkiye'de dediğim gibi çok önemli seçimler yapması gerekiyor.
17:06Bu seçimler yapay zekanın kimin elinde olacağı, bilgilerin kimin elinde olacağı, nasıl geliştirileceği üzerine.
17:12Ama demokrasinin zayıf olduğu bir yerde başladığınız zaman yapay zekanın etkilerinin çok daha demokrasiyi zayıflatan yönde olduğunu görüyoruz.
17:24Şimdi yani o zaman Türkiye'nin kurumsal problemleri yeni bir bağlama giriyor. Hem ekonomik verimlilik üzerine hem demokrasinin geleceği üzerine.
17:34Eğer Türkiye demokrasisini ve kurumlarını ve eğitim sistemini çok kısa bir zaman içinde düzeltmeye başlayamazsa yapay zekanın etkisi durumunu daha da kötü bir hale getirebilir.
17:49Bunun üzerine bir şey daha var. Başka ülkeler yapay zeka konusunda eğer Türkiye'den daha hızlı yatırımı başlarlarsa ve bir de Türkiye'nin şu anda genç olan nüfusu yaşlanmaya başladı ve gelecek 20 sene içinde yaşlanmaya devam edecek ve bu gençlik az çok ortadan kalkacak.
18:13Yani bu da şunu gösteriyor. Yapay zeka, başka ülkelerin buna adaptasyonları, kurumların durumu ve demografik değişimler aslında Türkiye'nin önünde bir 20 senelik bir pencere olduğunu gösteriyor en çok.
18:26Bu pencere içinde eğer olan kurumlarını kuvvetlendirmek, eğitim düzeyini düzeltmek ve teknolojiye doğru yatırımlarda bulunmak çizgisini tutturabilirse Türkiye daha iyi bir çizgiye gelmesi mümkün.
18:44Ama eğer şu anda bulunduğumuz yolda devam edersek hem kurumsal yapıların üzerine olan baskı hem eğitim sisteminin yetersizliği hem teknoloji konusundaki olan geri kalmışlık çok daha büyük bir muhasebe durumuna getirir, çok daha büyük bir problemleri açacak bir duruma gelecek Türkiye için.
19:09Yani burada sonuç olarak söylemek istediğim o zaman hem dünya için hem Amerika için hem Türkiye için yapay zeka büyük bir gelişimin başında şu anda.
19:23Hiçbir ülke, hiçbir toplum, hiçbir sektör bundan kaçınamayacak.
19:28Belki bunun etkileri bazı eksperlerin dediği kadar üretgenliği arttırmak olmayabilir.
19:36Ben kesinlikle yapay genel zekaya örneğin geçileceğini düşünmüyorum gelecek 50 sene içinde.
19:46Ama yapay genel zekada çok büyük bir üretgenlik patlamasına gelmesek bile birçok sektörün gelişeceği, dönüşüm geçireceği kesin.
19:57Bu dönüşümün pozitif bir parçası olmak için her ülkenin önünde çok önemli seçimler var.
20:03Ve bu seçimleri demokratik olarak eğitimi yüksek olarak ve teknolojiye doğru yatırım yaparak iş gücünü ve demokratik değerleri öne çıkartarak yapmamız lazım.
20:15Amerika için de bu seçimler aynı ama Türkiye için belki de önümüzde olan seçim daha bile önemli Amerika'nın önümüzde olanlar.
20:24Ve benim de burada vurgulamak istediğim bu konular aslında Türkiye'nin gelecek 10-20 sene içindeki geleceğini çok önemli etkileyecek.
20:32Ve şu anki konuşmaların bir parçası değil. Böyle elit bir gruba konuşurken bunları öne çıkartıp biraz da sizleri bu konuda düşünmeye davet etmek istedim.
20:48Çok teşekkürler.
20:54Daran Hocam bir 10 dakika vaktiniz var. Salondan birkaç soru almak istiyoruz.
21:04Evet, hep ben sordum. Lütfen soru sormak isteyen bir misafirimiz varsa görebilir miyim acaba?
21:12Işıkları biraz kapatırsanız salonu görmek istiyorum.
21:17Beyefendi var arkada, buyurun. Bir mikrofon var mı acaba?
21:25Teşekkürler. İsmim İnan Rüma, Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünden.
21:36Forum son bıraktığınız yerden olacak. Yapay zeka ile gelen dönüşümü olumlu kılmak ülkelerin tercihi olacak demiştiniz.
21:45Ancak böyle yekpare ülke diyebileceğimiz birimler göremiyoruz. Daha ziyade çeşitli sınıfsal kimliksel unsurlarla belirlenmiş iktidarlar söz konusu.
21:58İşte Çin Komünist Partisi örneğinden de hareket edecek olursak.
22:03Dolayısıyla o kısmı biraz açar mısınız? Ülkelerin tercihleri derken aslında çeşitli sınıfsal kimliksel temsillerdeki iktidarlardan bahsediyoruz.
22:12Türkiye içindeki de dahil olmak üzere karşılaştırmalı bakacak olursak.
22:17Özellikle sınıfsal ve kimliksel yönlerine ağırlık vererek bu iktidarlar bu tercihleri nasıl etkiler ve o tercihlerin toplumlara orta vadeli etkileri nasıl olabilir?
22:31Uzun vade demiyorum çünkü ekolojik kriz kerçevesinde zaten uzun vadesi yok hiçbir toplumun. Teşekkürler.
22:38Yüzde yüz haklısınız. Tamamen katılıyorum.
22:43Yani bu seçimleri bir açıdan şirketler yapacak, bir açıdan sivil toplum yapacak ama özellikle orta gelirli ülkelerde hükümetlerin çok büyük bir rolü var.
22:57Ama sonuçta Türkiye gibi yerlerde hükümetleri de halk seçiyor.
23:02Sonuçta bu konuda ne şu anki iktidarın ne muhalefetin bir planı var.
23:10Ve bu diyaloğu başlatarak belki hiç değilse muhalefetin eğitim ve kurum konusundaki düşüncelerine biraz katkıda bulunmayı umuyorum.
23:24Aslında sizin söylediğinizden de kötü durum.
23:27Çünkü bir tek Türkiye'deki ya da Endonezya'daki iktidarın seçimi değil bu.
23:33Aynı zamanda bu yapılan seçim çok sınırlı bir seçim de olabilir.
23:38Çünkü Amerika'daki teknoloji sektörü çok tekelleşmiş bir sektör.
23:42Ve onların yaptığı, geliştirdiği teknolojik yön gelişmekte olan ülkelerin seçimini bayağı azaltabilir.
23:50Eğer şu andaki Çin'de gördüğümüz denetleme teknolojilerine olan yatırımlar aynı zamanda Amerika'da da olmaya başlarsa ki yapay zeka altında buna benzer şeyleri görüyoruz.
24:05O zaman demokratik olarak bu teknolojilerin kullanılması çok daha zor hale gelecek.
24:10O zaman evet Türkiye'nin bir seçimi var.
24:13Bu seçim örneğin demokrasiye katkıda bulunacak ya da çoğulculuğa katkıda bulunacak bir şekilde yapılması çok daha zor bir hale gelecek.
24:24Yani ben bitirirken biraz iyimser olmaya çalıştım.
24:30Ama aslında eğer kötümser olmak istiyorsanız çok da kötümser olacak şeyler var.
24:34Ben gerçekten yapay zeka devriminin işçilerin ve vatandaşların aleyhine olma tehlikesinin çok büyük olduğunu görüyorum.
24:48Bu Amerika'da da Almanya'da da Kanada'da da böyle.
24:51Ve eğer Türkiye'de olursa tabii ki bunu yavaşlatacak kurumların zayıflığı daha da tehlikeli bir duruma getirecek.
25:01Bu yüzden de belki sivil toplum örgütlerinin sizin gibi bu konuda sesi çok çıkabilecek insanların bu konuda daha fazla ses çıkartması gerekiyor.
25:13Sağ olun. Buyurun beyefendi.
25:16Cenab Kuloğlu, LCF Kuloğlu Gez yatırımları analoji şirketinin kurucu ortağı ve genel müdürüyüm.
25:25Daran Hocam çok teşekkür ediyoruz ilk önce.
25:28Şimdi arkadaşımızın sorusu çok yerindeydi.
25:31Siz de dediniz ki yani halklar demokrasiyi şey yapıyor, puş ediyor.
25:36Ama benim inan benim bir hipotezim var.
25:40Yani özellikle bize de özgü.
25:43Büyük kuvvetli şirketlerimiz örnek olarak bu dönüşümü yapsa yani şirket içinde
25:51daha bir itici güç olmaz mı?
25:54Örnekler yaratalım ve o örnekleri devlet kurumları da görürler inşallah.
25:59Bütün halk da görür.
26:01O da bir itici güç olur.
26:03Yani değişimin başlangıcını hükümetlerden beklemektense özel sektörden bekleyelim.
26:10Kesinlikle yüzde yüz bir açıdan haklısınız.
26:14Yatırım konusunda zaten teknoloji konusunda ben de özel şirketlerden bahsediyordum.
26:19Daha fazla vurgulamam gerekirdi belki.
26:22Ama eğitim ve kurumsal sınırlar ve taban tabii ki hükümetin çok etkisi altında olan bir şey.
26:33Ve Türkiye'de diğer bundan önceki dijital teknolojilere bakarsak şöyle bir tablo çıkıyor ortaya.
26:40Büyük şirketler dijital konuda bayağı yatırımda bulundular.
26:46Ve üretkenlikleri de çok çok kötü değil uluslararası karşılaştırmalara göre.
26:55Ama onun dışındaki orta boylu şirketlerde yeterince dijital teknolojiye yatırımda olmadı.
27:06Üretkenlik çok düşük. Olduğu zaman bile bunun doğru kullanıldığına emin değilim.
27:10Ve bunun nedeni de birincisi rekabet.
27:12Türkiye'de rekabet sistemi bu şirketlere yeterince pay bırakmıyor.
27:20Bunun yüzünden kaynakları yok. İkincisi eğitim.
27:23Çünkü bu dijital teknolojileri doğru kullanacak iş gücü sınırlı.
27:29Bunlar çoğu zaman en büyük şirketlere daha yüksek ücretlerle gidiyorlar.
27:34Yani şirketlerin yapacağı yatırımlar çok önemli.
27:38Ama bunun tabanı olan eğitim, iktisadik kurumlar örneği rekabet ve hukuk devleti gibi unsurların çok büyük önemi var.
27:49Ve o yüzden de bu tabansal şeyleri de vurgulamamız lazım.
27:53Evet, son bir soru daha alıp Daran Hocamızın bu meşgul anında onu yapalım.
28:00Var mı son bir sorumuz?
28:02Peki hocam, son soruyu... Pardon, afedersiniz.
28:05Orhan Bey var, Orhan Turan Bey. Ona verelim lütfen mikrofonu.
28:11Orhan Turan, TÜSİAD başkanıyım.
28:14Teşekkür ederiz öncelikle.
28:17Sivil toplum dediğiniz için ben de sivil topluma yönelik sorayım.
28:21Burada sivil topluma ne öneriyorsunuz, TÜSİAD'a ne öneriyorsunuz?
28:25İş dünyasına nasıl liderlik edebiliriz? Konuda yapay zekayla ilgili. Teşekkür ederiz.
28:29Çok çok önemli ve çok teşekkür ederim bu soruyu sorduğunuz için.
28:33Türkiye'de ki benim bundan bu yapay zeka ve teknoloji konusundaki çalışmalarım...
28:43Yeni çıkan bir kitabım var bu konuda.
28:47Türkiye'de de gelecek bir hafta içinde yayınlanacak.
28:51İktisat ve teknoloji adı altında Simon Johnson'la beraber.
28:55Bundan önceki yazdığım kitap 2019 senesinde, 2020'de Türkiye'de çıkmıştı.
29:01Dark Koridor kitabı.
29:04Bu iki kitap benim bu konudaki görüşlerimin iki temeli.
29:12Dark Koridor'un ana tezi, sivil toplumla devlet gücü arasında bir death denge olması gerekliliği.
29:20Ve bu denge olmadığı zaman ne demokrasi, ne dinamik piyasa ekonomisi, ne özgürlük uzun süreli olarak yaşayamayız.
29:36Ve Türkiye'deki en büyük zayıflık sivil toplum zayıflığı.
29:40Sivil toplumun devleti daha ileriye itmesi ve aynı zamanda toplumun faydası için çalışmaya zorlaması gerekiyor.
29:55Ama Türkiye'deki sivil toplum bağımlı bir sivil toplum.
30:00Örneğin şirketler devlete karşı yeterince kuvvetli değil çünkü hukuk devleti yok.
30:06Aynı zamanda demokratik kurumların zayıflığından dolayı sivil toplumun medyayla beraber çalışmasını engelliyor bu zayıflık.
30:18Yani bu durumda tabii ki sivil toplum örgütleri, şirketler de var olmak üzere, medya da olmak üzere çok zor bir durumdalar Türkiye'de.
30:27Ama bu gerçek de olsa sivil toplumun Türkiye için oynayacağı rolün daha da önemli olduğunu vurguluyor aslında.
30:40Ve bu yüzden şirketlerin hem devleti doğru yönde etkilemesi lazım.
30:46Bu hukuk devletinin kuvvetlendirilmesi, devletin eğitime ve teknolojiye yatırımda bulunması.
30:53Örneğin şirketlerin vurgulaması gerek ki eğitimin kalitesinin artması lazım çünkü yeterince personel bulamıyorlar.
31:02Ya da hukuk devletinin artması lazım çünkü yabancı sermayeli olan ilişkiler doğru şekilde gitmiyor.
31:08Ve aynı zamanda tabii ki bu şirketlerin doğru yatırımlarda bulunup bunu da ekonominin gerisi için bir rol modeli olarak geliştirmeleri gerekiyor.
31:17Ama Türkiye'deki sivil toplum zayıflığı tabii ki bunların hepsini çok daha zor bir hale getiriyor.
31:22Çok teşekkür ediyoruz.
31:23Çok teşekkür ediyorum. Sizle beraber olmak çok az verici bir şeydi.
31:27Çok çok teşekkür ediyoruz. Türkiye Cumhuriyeti'nin önemli değerlerinden darılacağımı duyuyorum. Çok çok sağ olun, var olun efendim.