• 2 ay önce
Tohumdan hasada, tarladan tezgâha Türkiye tarımının gücü ‘Topraktan Sofraya’ ile Ülke TV ekranlarında izleyicisiyle buluşuyor.

Geçmişten geleceğe her dönemde önemini koruyan tarımı geliştirmek için yapılan yenilikler, zengin tarım ürünlerinin üretimi ve hasat zamanı Zeynep Tor’un sunumuyla Topraktan Sofraya ile ekrandaki yerini alıyor. Zeynep Tor ‘Topraktan Sofraya’ ile sofralara gelen besinlerin yolculuğunu Ülke TV ekranlarına taşıyor. Türkiye’nin yedi bölgesinden üreticiler, çiftçiler, toprak ve ürün için emek verenler, bereketli topraklarda yetiştirdikleri ürünleri Ülke TV ekranlarında tanıtıyor. Zeynep Tor besinlerin tohumdan sofraya kadar olan yolculuğunu hem kendisi öğreniyor hem de izleyicilerle paylaşıyor.
Döküm
00:00Müzik
00:16Gıdalarımızın topraktan sofraya olan serüvenini izlemek üzere çıktığımız yolculukta
00:21bu kez deniz seviyesinden yüksekliği 1900 ile 3000 metre arasında değişen Ardahan topraklarındayız.
00:29Bakalım buralarda neler üretiliyor, nasıl üretiliyor gelin birlikte öğrenelim.
00:34Müzik
00:43Çok sağlıklı bir buğday, siyez buğdayından daha eski genetik yapıya sahip bir buğday.
00:49Bütün tüketiciler kavulca buğdayına yönelirse mecburen artacak, değeri de artacak.
00:55Koruyucu bir hayvan değil mi?
00:57Yabancının geldiğini kas sesinden anlayabiliyorsunuz.
01:00Evet.
01:01Böyle Anadolu'da evlerde bazen görüyoruz bahçeye girdiğini ama huk huk huk diyerekten geliyorlar.
01:06Çingene pembesi öyle mi?
01:09Evet, evet.
01:10Kaç kilodur bu?
01:11Bu yaklaşık 2 kilo, 2 buçuk.
01:13Kaç yaşında?
01:14Bu 5-6 yaşında.
01:165-6 yaşında var mı?
01:17Evet.
01:18Aaa anaç mı? Aaa.
01:20Evet.
01:21Üff yetti.
01:23Ardahan Posov Türk Gözü Köyü'ndeyiz.
01:36Gürcistan sınırına 200 metre kadar uzaklıktayız ve bir elma bahçesindeyiz.
01:42Biliyorsunuz Posov'un hem içi hem dışı kırmızı olan elması meşhur ve coğrafi işaretli.
01:49Şimdi kırmızı Posov elmasının üretimiyle ve varlığıyla ilgili görüşlerini almak üzere köyün muhtarı Yavuz Hazır ve köyün ileri gelenlerinden Binali Kaynar Bey ile görüşeceğim.
02:02Kolay gelsin, nasılsınız?
02:04Hoş geldiniz.
02:05Allah razı olsun.
02:06Hoş geldiniz.
02:07Şimdi elmanın bir tane minyatürü var çünkü mevsim gereği henüz olmamış durumda değil mi?
02:13Evet olmadı.
02:15Bu bir kırmızı elma ağacı.
02:17Evet.
02:18Baya da yüklü değil mi?
02:19Evet yüklü bu sene iyi Allah'a şükür.
02:21Hangi ayda böyle tam olgunlaşır?
02:23Onuncu ay.
02:24O zaman içi dişi kırmızıdır.
02:26Posov kırmızı elmasında herhalde önemli bir sorun giderek sayıları azalıyor Posov elması ağaçlarının.
02:34Evet elbette kaybolur.
02:35Başka cinse bunu arttırırsa başkaları hep azalıyor.
02:37Niye azalıyor peki?
02:39Gerçekten gittiği yaşlılar kaldı.
02:41Bu nedenle bunların aşılamasını yapan personel kalmadı.
02:46Bilen kalmadı.
02:47Bilen kalmadı.
02:48Onun için bunlar kaybolmaya başladı.
02:51Köyümüzde en az 70 çeşit elma türü var.
02:5570 çeşit?
02:5670 çeşit.
02:57Bu da onlardan biridir.
02:58Neden?
02:59Çünkü halk gittikçe bunların ağaçları yaşlandı.
03:02Yaşlı ağaç ne olur?
03:03Balta keser.
03:04Odun olur.
03:05Kışın yanar.
03:06Verim düşer.
03:07Bunlar da piyasada kaybolur.
03:09Onun için bu elma türü kaybolmak üzere.
03:11Ama bunların şov atılması için bak mesela bunlardan aşı yapılır.
03:17Onlar aşı çubuğu olacak.
03:19Bunlardan güzel aşı yapılır.
03:21Gelen sene için.
03:22Ama yapacak kişi yok.
03:24Biliyor musun muhtar sen?
03:25Yapıyor musun?
03:26Aşımıyor.
03:27Yapamıyorum ben.
03:28Yapamıyor musun?
03:29Yok.
03:30Çok kolay ya.
03:31Vallahi yapamıyorum.
03:32İltiharımdan öğren kurşular var.
03:33Ne diyeceğim bu yaştan sonra 70'e gelmiş.
03:35Çocuk yok mu hiç?
03:36Hepsi yurt dışında.
03:37Gelecek kuşaklara miras bırakırsın.
03:39Biri yurt dışında, biri İzmit'te.
03:41Hiçbiri burada yok.
03:42Yazık değil mi?
03:43Bu güzelim elma bitiyor, tükeniyor.
03:45Biz de bize tükeniyoruz da.
03:49Tükenmezsiniz, tükenmezsiniz.
03:50Bir tane keseyim mi?
03:52Bunun da içi kırmızı olacak mı?
03:53Olacak tabii.
03:54Şimdi olmaz.
03:55Yeşil olduğu zaman olacak.
03:56Böyle mi?
03:57Evet.
03:58Azmışan olmuştur.
03:59Azmışan var.
04:03Pembe.
04:04Çok güzel.
04:05Onunca ay gelene de ne olur bu?
04:07Zamanı geldi.
04:08Kıpkırmızı oluyor.
04:09Aynı nişe gibi oluyor.
04:10Çok güzel bir renk.
04:11Bu köyde bundan başka armut türler de çok çeşitli var.
04:15Elmadan başka armut türleri de çok fazla var.
04:18Çok çeşitli armut türleri var.
04:19Şimdi peki bu elma dayanıklı bir elma mıdır?
04:22Raf ömrü var mıdır?
04:23Şimdi bu elma soğuk hava deposu olmadığı için topladı o zaman en az bir aylık ömrü var.
04:29Bir ay, bir buçuk ay daha başa dayanmaz.
04:31Fazla yok çünkü soğuk hava deposu yok.
04:34Ama zaten de burada her yer soğuk hava deposu yok.
04:37Bir de milletin elmanın toplanma kültüründen haberi yok.
04:41Nasıl yani?
04:42Elma olgunlaşmaya kızardığı zaman elmayı toplayacaksın.
04:46O yerin de olduğu müddetçe olgunlaşmaya başlar.
04:50Tamam mı?
04:51Bizde soğuk hava deposu yok.
04:52Soğuk hava deposu olmadığı zaman burası sıcaktır.
04:56Kışın da sıcaktır.
04:57Çünkü iklim değişti ya.
04:59Onun için erken yetişmeye, çürümeye dönüşüyor.
05:03Yani burada bu elma çeşidinin artması için birinci ihtiyaç soğuk hava deposu mu?
05:09Evet, soğuk hava deposu.
05:10Pazarlanması kolay çünkü bir reklam oldu ya, tanıtıldı ya.
05:14Dışarıdan müşteri geliyor.
05:16Hem onun ağacı satılır, fidesi.
05:18Hem de meyvesi satılır.
05:20Ama soğuk hava deposu yok.
05:21Ama dışarıdan talep var ama ağaç yok.
05:25Ağaç var, şimdi üretim başladı.
05:27Başladınız mı?
05:28Çok başarılı, çok başarılı.
05:29Tala da yine var.
05:30Komple içilişi kırmızı alma.
05:32Şurada bir bahçe var.
05:33Hele yeni kalem.
05:34O da içilişi kırmızı alma.
05:35Yani burada yeni yeni bahçeler oluşturulmaya başlandı.
05:39Şimdi bakarız, şuradadır.
05:41Posof kırmızı elmasının verimli olması için nasıl bir bakım gerekiyor?
05:46Su ilaçlanması.
05:47Bu dama dibini gübreleyeceğiz.
05:49Açacaksın.
05:50Sonbaharda buralarda genellikle su vereceksin.
05:55Sonbaharda su vereceksin.
05:57Evet, su çok önemli.
05:58Ben yurt dışında buluyorum.
05:59Sonbaharda elmaları 11. ayına kadar toplanıp verirler.
06:03Durmadan su, durmadan su.
06:05Sonra ilaç atarlar sonbaharda.
06:07Posof bölgesi kısmen ılıman ama genelde soğuk oluyor değil mi?
06:13Yazları serin, kışları da bir hayli soğuk.
06:16Şimdi bunun nedeni ne?
06:18Dağlar, vadi engebeli.
06:20Ova alanı yok.
06:22Dağlar yakın, yüksek.
06:24Bu nedenle kar yağdığı zaman
06:26derhal o andayken buralarda etkilenir.
06:30Soğuk ondan oluyor.
06:31Yoksa buranın rakamı 1200.
06:341200 mü burası?
06:35Şu anda 1200'de.
06:36O zaman Posof'tan aşağı indirilir.
06:38Posof'tan aşağıdır burası.
06:40Türk gözü bayağı aşağıdır.
06:42250 metre burası aşağıdadır.
06:44Onun için iklimde de farklı oluyor.
06:46Meteoroloji olarak sıcaklıkta da farklı oluyor.
06:49Kışta da aynen.
06:50Çiçek döneminde hani bona kalma ihtimali var mı?
06:54Güzel soru sordunuz.
06:55Bahar sıcak giderse, toprak erken uyanırsa,
06:59çiçek açtığı zaman gene elmalarda dolma olayı olmaz.
07:03Ama cevizlerde kesinlikle oluyor.
07:05Cevizi götürüyor.
07:07Hemen üşütüyor.
07:09Yani bu elma buranın coğrafyasına uygun bir elma.
07:11Uygun, tamamen uygun.
07:12Toprağından, suyundan, havasından bir çok lezzetli bir elması var.
07:16Peki neden o zaman yok oldu bu?
07:18Sadece göçten dolayı mı?
07:19Göçten dolayı oldu.
07:20Yok, biz de ilk bunu bilmiyorduk.
07:22O zaman da bu elmanın dışında başka elma sürüleri yoktu.
07:26Kıymetini bilmedik.
07:28Kıymetini bilmediler.
07:29Doğru, bilmedik.
07:30Araştırması yapılmadı elma üzerine ki,
07:32biyolojik olarak araştırma yapılmadı ki,
07:35elmanın hünerleri midene çıksın.
07:37Ağaçları kesmişsiniz.
07:39Ağaçları kendimden kurdum.
07:40Suriye'ye sahibi yok.
07:41Kimse yok da Suriye'ye.
07:43Bunun köyünün nüfusu 2000 idi, şu anda düşmüş 150'ye.
07:47Türk gözünün nüfusu 2000'di,
07:51şu anda 150'ye düşmüş.
07:53İnşallah giden gençler tekrar geri gelir.
07:56Pozoz pırmızı elması bahçeleri artar.
07:59Buradan böyle tırlarla,
08:01Gürcistan'a, Anadolu'ya,
08:04hatta yurt dışına bu elmadan gönderirsiniz.
08:07Güzel bir şey, yurt dışı dedin,
08:09burada paşa elması vardı, meşhur.
08:11Çok güzel, kışlık bir elmaydı.
08:13Batum'dan yurt dışına gidermiş.
08:15Bir tane kaldı, değiyordu.
08:17Batum'dan yurt dışına gidermiş, neden?
08:19Çünkü elma, kışlık elma, lezzetli elma.
08:22Biraz asit gidiyor, yani eşliği.
08:24Çok meşhur bir elma.
08:26O tanesini dokunmaz insana.
08:28Ardahan, Pozoz, Türközük köyünde
08:30tam 70 çeşit elma varmış bir zamanlar.
08:34Ama verilen göçlerden dolayı
08:37ve bakımsızlıktan dolayı
08:39bütün bahçeler kurumaya yüz tutmuş.
08:42Şimdi yeni yeni canlandırılıyor,
08:44il tarımın önderliğinde.
08:46Umarım ve dilerim ki
08:48bu güzel ve endemik ağaç ve meyvesi
08:51yeniden hak ettiği yere gelir
08:53ve bütün Türkiye'ye, bütün dünyaya
08:56tanıtılır ve gıda olarak sunulur.
09:00Ardahan, Pozoz'da
09:02meşhur, coğrafi işaretli
09:04Pozoz kuru fasülyesinin bahçesindeyiz.
09:07Burası küçük bir bahçe.
09:09Pozoz'da genelde alanlar küçük olduğu için
09:12sebze bahçeleri de böyle küçük küçük oluyor.
09:15Bu sebze bahçeleri de
09:17genelde küçük küçük oluyor.
09:19Bu sebze bahçeleri de
09:21genelde küçük küçük oluyor.
09:23Bu sebze bahçeleri de
09:25genelde küçük küçük oluyor.
09:27Bu sebze bahçeleri de
09:29böyle küçük küçük oluyor.
09:31Pozoz kuru fasülyesi hem böyle
09:33yerde oturak olarak
09:35hem de arkada görmüş olduğunuz gibi
09:37sırık olarak büyüyebiliyor.
09:39Çok verimli, işte gördüğünüz gibi
09:41çiçeklerle dolu fasülye gövdeleri.
09:43Coğrafi işaretli Pozoz kuru fasülyesi
09:46böyle tombul, parlak bir kuru fasülye oluyor.
09:51Sazesi ise şu şekilde,
09:53dışı pütür pütür
09:55ve asla taze iken yenmiyor.
09:59Pozoz kuru fasülyesi
10:01haşlandığı zaman bol su tutan,
10:03protein değeri yüksek,
10:05değerli bir fasülye.
10:07Şimdi bunun üretim şartlarını ve
10:09nerelere satıldığını gelin
10:11üreticiden öğrenelim.
10:13Muhtar, bereketli olsun tarlan.
10:15Allah razı olsun, hoş safa geldiniz.
10:17Pozoz kuru fasülyesini
10:19üretmek zor mu?
10:21Zor değil de işte adam olanak kolay,
10:23çapasının vurması, iki defa çapa atıyoruz buna.
10:25İki defa çapa atıyorsunuz?
10:27Evet iki defa çapa atıyoruz.
10:29Yabani otlarını ayırıyorsunuz.
10:31Gübre veriyor musunuz?
10:33Hayvan gübresi.
10:35Yani organik.
10:37Organik, herhangi bir şey yok.
10:39Pozoz kuru fasülyesinin özelliği
10:41hiçbir şekilde suni gübre kullanılmıyor.
10:43İlla işte hiçbir şey var.
10:45Butik bir üretim yani.
10:47Diğer kuru fasülyelerden farkı ne?
10:49Bunun daha güzel yemesi,
10:51pişmesi, kabuğu daha güzel yani
10:53şöyle bir,
10:55ince kabuklu, hepsi burada.
10:57Tombiş tombiş.
10:59Hepsi böyle Allah'a şükür.
11:01Bu pişince tabii bunun iki katı boyutuna ulaşıyor.
11:03Evet.
11:05Tazeyken hiçbir şekilde tükenmiyor.
11:07Onu yemiyoruz, sadece başka fasülye var.
11:09Sürepen fasülyesi diğerisi, onu yiyoruz.
11:11Bunu yemiyorsun.
11:13Kurutmak için bunu, evet.
11:15Pozoz kuru fasülyesi coğrafi işareti aldık.
11:17Eğeri çok arttı.
11:19Ama burada küçük alanlarda üretim yapıyor.
11:21Nasıl yetişeceksiniz?
11:23Kimse yok. Benim iki çocuğum, ikisi de burada.
11:25Tek başıma, çapa tek başıma
11:27vuruyor.
11:29Müze de mi göreceğiz fasülyeyi?
11:31Az çok işte.
11:335-10 tane verirsiniz.
11:35Asla sıksınlar, oluyor işte.
11:37Büyük yerimiz yok.
11:392 dakika, 3 dakika, 5 dakika yok.
11:41En fazla 1 dakika, 1,5 dakika.
11:432 dakika yok, evet.
11:45Şimdi senin üretiminde ben bir şey anlamıyorum.
11:47Arkadakilere çubuk dikmişsin.
11:49Öndekilere çubuk yok.
11:51Neden? Çubuk yok.
11:53Burası ormanın içindeyim.
11:55Kimse yok.
11:57Kuru dal yok mu hiç? Yok şimdi bende burada.
11:59Ötekine yaptım, buraya kalmadı.
12:01Bir tane daha var senin.
12:03Orası ne kadar?
12:05Orası 1 dakika.
12:071-2 dakikada yakın.
12:09Mısır da ekmişsin.
12:11Evet, Mısır ekmişim.
12:13Şanı büyük ama üretim alanları
12:15son derece küçük olan
12:17değerli Posov kuru fasülyesi.
12:33Ardahan Posov'da
12:35çok özel bir bölgedeyiz.
12:37Şu yanımda görmüş olduğunuz
12:39çiçeğin adı Kaf Zambağı
12:41ya da Kafkasya Zambağı
12:43olarak biliniyor. Ardahan Posov'da
12:45ve Kafkasya'da yetişebilen
12:47endemik bir tür bu.
12:49Boyu 70 cm ile
12:511.70 cm arasında uzayabiliyor.
12:53Haziran ve Temmuz aylarında
12:55açıyor. Ondan sonra bulunamıyor.
12:57Yaprakları böyle
12:59uca doğru incelen bir yaprak
13:01yapısı var. Kökleri soğanlı.
13:03Bir tür lilyum cinsi.
13:05Bu bitki ve bu çiçek
13:07yani Kaf Zambağı, Kafkasya Zambağı
13:09koruma altına alınmış
13:11durumda. Eğer bu çiçeğin
13:13bir dalını koparırsanız
13:15203 bin lira cezası
13:17var. Onun için bunlara
13:19iyi bakmak, sadece koklamak
13:21gerekiyor. Sakın gövdelerine
13:23zarar verecek bir şekilde
13:25yaklaşmayın. Bu bitki daha çok
13:27dağların kuzey yamaçlarında
13:29yetişiyor. Çayırlık alanlarda
13:31yetişiyor. Ama
13:33her alanda yetişmiyor.
13:35Posov'da bile çok az bir bölgede
13:37yetişebilen bir çiçek.
13:39Bu özel ve nadir
13:41anı biz yakalamış olduk.
13:43Onun için çok mutluyuz.
13:45Ama sadece Kaf ya da
13:47Kafkasya Zambağı değil burada var olan.
13:49İşte hemen önümde
13:51sarı kantoron var.
13:53Aralarda salep var.
13:55Çeşitli salep bitkileri var. Çiçek
13:57açmışlar. Çok güzel.
13:59Şu da benim yakamdaki
14:01de bir tür salep
14:03ama yasaklı salep değil.
14:05Bunların biliyorsunuz
14:07kökünü kazmak yasak ama çiçeğini
14:09toplayabiliyorsunuz. Ama
14:11buna hiçbir şekilde dokunamazsınız.
14:13Bu özel ve güzel değerleri
14:15koruyalım.
14:17Varlıklarını sürdürebilmeleri için
14:19elimizden gelenleri yapalım. Bu bölgede
14:21ayrıca sadece bitkiler değil
14:23huş tavuğu da var.
14:25Huş horozu diye de biliniyor.
14:27Sadece Rize'de ve Ardahan Posov'da
14:29var. Bu bölge dolayısıyla
14:31yabani hayatı koruma
14:33altına alınmış olan bir bölge.
14:35Eğer gelip görmek isterseniz
14:37uzaktan zarar vermeden bakabilirsiniz.
14:39Ama huş
14:41tavuğunu görmek gözlemcilerin
14:43işi. O çok kolay görülemiyor
14:45tabii. Buralarda minik minik
14:47yabani çilekler de var aslında.
14:49Şimdi size bir tane de
14:51salep bitkisi göstereyim.
14:53İşte şu görmüş olduğunuz mor
14:55çiçekler.
14:57Şurada var.
14:59Salep olduğunu nereden biliyoruz?
15:01Bakın yaprakları
15:03salep bitkisi yaprağı.
15:05Çiçekleri de salep.
15:07İnsanlar bunları yetiştirebilmek için ne kadar
15:09çok uğraşıyorlar. Kendiliğinden yetişmiş
15:11salepler. Bu özel
15:13ve güzel çiçekleri, bitkileri
15:15koruyalım, kollayalım.
15:33Ardahan'da
15:43Ardahan Ticaret ve Sanayi
15:45Odası Başkanı Sayın Çetin
15:47Demirci Bey'le birlikteyiz.
15:49Ardahan'daki ekonomik yaşama dair
15:51bilgiler edineceğiz. Çetin Bey,
15:53Ardahan ekonomisi nelere bağlıdır?
15:55Öncelikle hoş geldiniz Ardahan'a.
15:57Ardahan ekonomisi büyük bir oranda
15:59büyük baş hayvancılığa bağlıdır.
16:01Ardahan nüfusunun dört katı, kişi başına
16:03dört hayvan düşecek şekilde
16:05zengin bir büyük baş hayvan varlığına
16:07sahibiz. Kişi başına dört büyük baş
16:09hayvan düşüyor. Evet. Bayağı zenginler
16:11yani. Zenginiz, evet. Ama biz şunu
16:13istiyoruz. Bunu yapmaya çalışıyoruz.
16:15Katma değerli hale getirmeye
16:17çalışıyoruz. Büyük baş hayvanı canlı
16:19olarak satmanın geleneksel olarak
16:21bir alışkanlığı var ama
16:23bunu biz ticaret odası olarak
16:25katma değerli hale getirip daha çok
16:27kazanmalarını önerecek toplantılar,
16:29paneller
16:31ve birebir ilişkiler sağlamaya
16:33çalışıyoruz. Çok değerli ürünleriniz
16:35var. Kaşarınız var, çeçil peyniriniz
16:37var, göğe peyniriniz var.
16:39Değil mi? Evet. Yani
16:41bu Ardahan aslında peynirin de
16:43ana vatanı sayılabilir.
16:45Geleneksel peynirlerimiz var. Hatta
16:47kaybolmaya üst tutmuş peynirlerimiz
16:49var. Bununla ilgili biz coğrafya
16:51potansiyel çalışması da yaptırdık.
16:53Peynir okulu yapıyoruz çok yakında. Öyle mi?
16:55Harika. Evet. Peynir okulu.
16:57İlk defa duyuyorum. Evet. Kalkınma ajansı
16:59Ardahan Üniversitesi, Ardahan
17:01Vali'yle, Tarım İl Müdürlüğü'yle paydaş
17:03olarak Ardahan'da bir peynir okulu yapıyoruz.
17:05Bitmek üzere. Çok güzel.
17:07Merak ettim. Nasıl olacak? Nasıl çalışacak?
17:09Bitince size haber vermek isterim. Çünkü
17:11geleneksel peynirlerimizin de
17:13yeni lesnin yapıyor olmasını
17:15istiyoruz. Çünkü bunun da bir pazarı var
17:17artık biliyoruz. Yok olmaya
17:19yüz tutmuş peynir çeşitlerimiz var dediniz.
17:21Ne o mesela? Mesela
17:23ben bile Ardahan'da yaşıyorum.
17:25Ardahan'da artık yaşlanmaya başladım.
17:27Ben bile saha çalışmasını öğrendim.
17:29Bir tür çeçil peyniri,
17:31bir tür deri peyniri farklı farklı.
17:33Birisinin adı Motal mesela.
17:35Motal peyniri var. Çok
17:37ilginç bir yağlı
17:39peynirin biz tuluk diyoruz.
17:41Tulağa bastırarak elde edilen
17:43bir şey var. Ben ilk defa tattım.
17:45Müthiş bir şey yani. Motal
17:47peyniri. Motal.
17:49Motal peyniri ama onun
17:51yanında bir tür çeçil
17:53peynir daha var. Bunlar kaybolacak.
17:55Yapanlar da azalmış. 3-5 kişi kalmış.
17:57Peynir Okulu sağ olsun
17:59Kalkınma Ajansı aracıyla
18:01Peynir Okulu projemiz geçti.
18:03Yaklaşık 2 yıldır da
18:05yapımız sürüyor. Son aşamasından
18:071 aya kadar Peynir Okulu'nu da açacağız.
18:09Milliyet Müdürü'ne
18:11bağlı kız meslek sitesinde
18:13gıda bölümüne devredeceğiz. Onlar
18:15üretip yürütecekler.
18:17Hayvancılık dedik. Büyükbaş dedik.
18:19Neralarımız çok bol.
18:21Ardahan toprakları tertemiz.
18:23Çayır, ot, bitki çeşitleri.
18:25Endemik bitkiler çok fazla.
18:27Ne kadar mera alanı var Ardahan'da?
18:29Yani gene
18:31büyükbaş hayvan sayısı gibi
18:33Türkiye ortalaması 3 katı meraya sahibiz.
18:35Öyle mi? Zaten aslında o
18:37birbirini besleyen şeyler mera hayvancılığı
18:39olduğu için büyükbaş hayvan sayısı
18:41artıyor. Meralarımız
18:43Türkiye ortalaması %18 falan
18:45Ardahan'da tarım
18:47arazisinin %50'ye yakını mera.
18:49Meralardan biçilen otlar
18:51kışın hayvanlara veriliyor.
18:53Aynı zamanda hem yaz hem kış
18:55yazın tazesini kışın
18:57kurusunu yiyor hayvanlar.
18:59Dolayısıyla her zaman çok sağlıklı
19:01besleniyor. Bol yağlı süt
19:03veriyorlar değil mi?
19:05Sütümüzün endemik çeşidinin
19:07çok olması hem süt kalitesini
19:09hem de bal kalitesini artıyor.
19:11Ne kadar büyükbaş hayvan var
19:13Ardahan'ın il sınırları içinde?
19:15Yaklaşık 350 bin.
19:17Çünkü nüfusumuz artık
19:19azalmaya devam ediyor.
19:21İl olduğumuzda 170 bin
19:23olan nüfus şu anda 93 bin
19:25civarında. O kadar azaldı
19:27yarı yarıya neredeyse. Bizim derdimiz
19:29ürettiğimiz her şey Ardahan'da
19:31üretilen her şeyin katma değerleri hale
19:33getirip ekonomik
19:35faydasını artırmaya çalışmak.
19:37O yüzden göçü durdurmaya çalışıyoruz.
19:39Bunun için coğrafi şikayetler aldık.
19:417 tane. Hangi ürünleriniz var?
19:43Özellikle çok
19:45endemik ürünlere sahibiz. Bundan
19:47eminim. Ardahan çiçek balı bir kere
19:49birincisi. Ondan sonra
19:51Ardahan posof elması
19:53Ardahan posof fasulyesi
19:55Hanak tel peyniri. Çok özel.
19:57Orta Asya'dan getirmişiz mesela o tel peyniri.
19:59Hanak tel peyniri. Evet. O en son
20:01coğrafi şikayetimiz o. Kavılca buğdayı.
20:03Kavılca buğdayı da çok önemli değil mi?
20:05Anadolu'nun ata buğdayı. O genetik
20:07tahillerini yaptı Tarım Bakanlığından.
20:0912 bin yıllık bir buğday.
20:11Yani siyezin atası.
20:13Ardahan'da çok tarım alanı yok
20:15değil mi? Kavılca buğdayı
20:17ekilecek alan. Var.
20:19Aslında da biz şunu istiyoruz.
20:21Şu anda mevcut tarım alanlarının
20:233'te 1'i ekiliyor. Göçten
20:25dolayı nüfus yaşlanıyor.
20:27Buna bağlı olarak da ekim alanında
20:29uğraşacak iş gücü azalıyor.
20:31Gençler gidiyor buradan.
20:33Yaşlar kalıyor.
20:35Tarım alanları ekilmiyor. 3'te 1'e
20:37yakın ekiliyor ancak.
20:39Coğrafi şikayet başvurusunu yaptığım süre içerisinde
20:41Ardahan'da Kavılca buğdayı ekimi
20:431 tondu. Şu anda 100 tona
20:45çıktı. Ama
20:47Tarım Bakanlığından destek istiyoruz.
20:49Aracınızdan da talep ediyorum.
20:51Toprak Mahsulleri Ofisi en azından
20:53Kavılca buğdayı için destek alımı
20:55yapmalı ki ekim devam etsin.
20:57Yoksa gene vazgeçecekler.
20:59Talep assın. Çok sağlıklı bir
21:01buğday.
21:03Siyez buğdayından daha eski genetik
21:05yapıya sahip bir buğday. Bütün
21:07tüketiciler Kavılca buğdayına
21:09yönelirse mecburen artacak.
21:11Değeri de artacak. Talep de
21:13artacak. Peki bir
21:15diğer coğrafi işaretli ürününüz
21:17çiçek balı. Daha
21:19çok Posof bölgesinde
21:21üretiliyor. Posof bölgesi gen merkezi
21:23açısından Kavkaz Arısı'nın
21:25arının gen merkezi Posof.
21:27Ama bütün il kapalı.
21:29Yani sadece Arfi'yle geçişimiz var.
21:31Kavkaz Arısı'nın gen
21:33merkezi Ardahan. Ardahan'da
21:35Türkiye'de zaten
21:37iki tane kaldı. Arıcılık gen
21:39merkezi müdürlüğü var. Ardahan
21:41çiçek balı. İşte en deminki bisikletimizden
21:43demin de bahsettik ve arımız da
21:45bize özgü. Sadece Ardahan
21:47ve Ardfin'de olan bir Kavkaz Arısı'na sahibiz.
21:49Dil uzunluğu dünyadaki en uzun
21:51arı 7.2 milimetre. Yani
21:53çiçeğin tam dibinden özütü
21:55alabiliyor. O yüzden belki
21:57glikoz oranı en düşük bala sahibiz.
21:59Yani fruktozu var ama glikozu
22:01çok düşük. Çiçeğin bütün özünü
22:03alıyor dil uzunluğu nedeniyle.
22:05Dolayısıyla diğer arılardan
22:07daha verimli
22:09ve daha lezzetli bir
22:11bal üretiyor.
22:13Peki
22:15Ardahan bölgesi ve POSOV
22:17gen merkezi dediniz
22:19Kavkaz Arısı için.
22:21Bu gen merkezi nasıl korunabiliyor?
22:23Yani tabii Tarım Bakanlığı ve
22:25Vali'nin kuvvetleri bu konuda
22:27etkili. Sadece Ardfin
22:29iliyle geçişimiz var.
22:31Ardfinler getirip biz de
22:33kışlatmaya götürebiliyoruz. Biz kışlatmaya götürüyoruz.
22:35Ardfinler yazın ürün almaya
22:37getiriyorlar. Yani ve
22:39POSOV'dan bahsettiğiniz POSOV
22:41arı ırkının gelişmesi için
22:43kapalı gen bölgesi. Oraya giriş çıkış
22:45yasak. POSOV'da sadece POSOV'lular
22:47arıcılık faaliyeti yürütüyor. Arıcılık yapabiliyor.
22:49Orada bir de ana arı üretimi var.
22:51Yani Kavkaz Arısı'nın en önemlisi
22:53tabii ki ana arı üretimi var. Ardahan'ın
22:55böyle olması da aslında değerini de
22:57artırıyor. Bizim bunda da
22:59beklentimiz şu. Arının sadece balını
23:01yapmamalıyız diye düşünüyorum. Bunda da
23:03işte arı zehri, polen,
23:05propolis gibi
23:07ürünleri de ticari hale getirmeniz
23:09bununla ilgili çalışmalar yaptık.
23:11Yapıyoruz. Bunları da yaparsak
23:13hakikaten Ardahan'da tamamen
23:15doğal ürünleri pazarı
23:17haline gelecek. Yani tabii bütün bunlar
23:19yapılırken Ardahan'ın bu
23:21güzelliğinin, bu doğallığının
23:23bozulmamasını da diliyorum.
23:25Şimdi Çıldırgölü var
23:27bir de Ardahan'da. Ayrı bir çekim
23:29merkezi turizm
23:31açısından, kaz üreticiliği açısından.
23:33Çıldırgölü'nün turizm
23:35gelirlerinin artırılmasından yana da
23:37faaliyetlerimiz var. İlin tanıtımı çok
23:39önemli. Biz zaten bu doğallığını
23:41pazarlamak istiyoruz. Ardahan artık bu
23:43zamana kadar ben ticaret ve sanayi odası
23:45başkan olarak söylüyorum. Bundan sonra
23:47yapacağımız sanayi tarıma dayalı
23:49sanayi olmalı. Tarıma ve turizme
23:51dayalı. Evet yani iki şey olmalı
23:53Ardahan'da. Bir de başarabilirsek
23:55dış ticaret olmalı. Ama Ardahan'da
23:57tarıma dayalı organize sanayi bölgesi
23:59kurulmalı. Bir de yaylalarınız var
24:01tabii değil mi? Çam Yayla gibi
24:03Bülbülan Yaylası gibi
24:05Kayak Merkezi'niz var.
24:07Aslında çok değerleriniz var.
24:09Biraz duyulması gerekiyor sanırım.
24:11Kayak pistimiz çok güzel.
24:13Ağaçların arasından kayıyorsun.
24:15Nerede Kayak Merkezi? Yalnız Çam Kayak
24:17Merkezi. Üç tane yolumuz
24:19var. Yani toplamda on iki kilometre
24:21kayabilirsiniz ayrı ayrı olarak.
24:23Üç tane yolumuz var. Kırmızı
24:25pistimiz var. Mavi pistimiz
24:27var. Ama işte konaklama
24:29yatırımcılarını davet ediyoruz. Yani
24:31Ardahan'dan Yalnız Çam Kayak Bölgesi
24:33turizm bölgesi ilan edildi. Konaklama
24:35yatırımcılarını davet ediyoruz.
24:37Eğer onlar da gelirse bir bütün
24:39olacağız. Hem kış turizmine hem
24:41yaz turizmine Ardahan'ı açmış olacağız.
24:43Tabi ekolojik turizm olarak gelişirse
24:45buradaki turizm çok daha güzel olur.
24:47Kayak Merkezi aynı zamanda
24:49Karadeniz'in de
24:51ilgisini çekebilir değil mi?
24:53Artvin, Rize. Oralara da
24:55yakın. Oradan da çıkabilirler.
24:57Bütün Türkiye'den gelebilirler.
24:59Gürcistan'la komşuyuz. Yani
25:01Doğu Anadolu turlarının büyük bir bölümü
25:03Kars'ta bitiyor. Doğu Karadeniz turlarının
25:05da büyük bir bölümü Şavşat'ta bitiyor.
25:07Yani Ardahan. Arada kalmışsınız.
25:09Arada kaldık ve turizmi açınca
25:11sınır ötesi turizm yapabilir.
25:13Gürcü komşularımızla bununla
25:15ilgili turizm çalıştayları da
25:17yaptık. Biz yani ortak bir
25:19kartla hem Ardahan, Yalnız Çam Kayak
25:21Testleri'nde kayabilir. Hem de
25:23Gürcistan'daki bize çok yakın
25:25Bakır Kayak Testleri'nde kayabilir.
25:27Haziran ayının sonunda, Temmuz ayının
25:29başlarındayız ve her yer yemyeşil.
25:31Binbir çeşit çiçek var.
25:33Ve Ardahan'ın içinden
25:35geçen bir çay var.
25:37Kura Nehri.
25:39Bir de kuru çay var değil mi?
25:41Şimdi bunu besleyen
25:43dereler var ama ana akarsuyumuz
25:45Kura Nehri.
25:47Bu Hazar Denizi'ne kadar dökülüyor.
25:49İkisi ikiye bölen nehir de bu nehir.
25:51Kura Nehri.
25:53Nereden çıkıyor Kura Nehri?
25:55Allah-u Ekber dağlarının göle tarafından
25:57yani bizim tarafımızdan doğup
25:59Hazar Denizi'ne kadar dökülüyor.
26:01Bütün Ardahan topraklarını sulayarak
26:03geçiyor.
26:05Ardahan zaten nemi ve
26:07yağışı bol bir bölge.
26:09Dolayısıyla
26:11yaşam olanakları her türlü canlı
26:13için müsait her zaman.
26:15Dilerim ki istekleriniz gerçekleşir.
26:17Yeni markalar yaratırsınız.
26:19Yurt dışına açılırsınız.
26:21Yolunuz açık olsun. Haberlerinizi bekliyoruz.
26:23Valla ben teşekkür ediyorum.
26:25Bu yeşil kar yağına kadar
26:27var. Kar yeşilin üstüne
26:29yağıyor. O kadar yeşil
26:31kalıyoruz aslında. O kadar bereketli topraklardayız.
26:33O yüzden Ardahan'ı turizme
26:35kazandırmak çok önemli.
26:37Ardahan'da ürettiğimiz ürünleri katma
26:39değerli hale getirmek çok önemli. Bunun için
26:41aracı olduğunuz çok teşekkür
26:43ediyorum.
26:47Ardahan Hanak'ta
26:49Mahmut Karataş'ın
26:51kaz çiftliğindeyiz.
26:53Mahmut Karataş yaklaşık
26:5520 yıllık bir kaz üreticisi.
26:57Ama şimdi biraz
26:59küçültmüş ölçeyi. Nasıl
27:01kaz üretmeye başladın Mahmut?
27:03Ben kanatlı grubunu çok seviyorum.
27:05Yani genelde
27:07kanatlı grubunu çok seviyorum.
27:09O yüzden ben
27:11kanatlı grubu
27:13çok seviyorum.
27:15Kanatlı grubunu çok seviyorum.
27:17Genelde hayvanları çok seviyorum. O yüzden
27:19bölgemizin de buna ihtiyacı
27:21vardı. Buna başladık
27:23ilk önce yerli kazda başladım.
27:25Yerli kazın 12 tane,
27:2713 tane yumurta oluyordu. İleriye
27:29doğru verim alamıyordum. Bu sefer
27:31Çin kazıyla başladık.
27:33Çin kazında da kilo tutturamadık.
27:35Yumurta sayısı çoktu ama kilosu
27:37tutmadı. Vatandaş millet tarafından
27:39da eti sevilmedi. Daha sonra
27:41bölgemize Linda girdi Rusya'dan.
27:43Onun da yumurta sayısı
27:45güzeldi. Çıkımları çok güzeldi.
27:47Fakat onun da bir türlü
27:49kilo tutmadı. 2 kilo
27:511 kilo 800 gram arasında
27:53devam etti. Kilo tutması
27:55için kaç kilo olması lazım? Normalde
27:572 kilo 800 gram. 2 kilo
27:59850 gram kuruduğu zaman
28:01350 gram da fira veriyor. Yani
28:032,5 kilo. Onun altına düştüğü zaman
28:05yani biz de zarar ediyoruz.
28:07Alanda zarar ediyoruz. Daha sonra bu
28:09beyaz kazlar dediğimiz
28:11Alman maz kazları. Bunlar Türkiye'ye
28:13girdi. Bunları denedik. Bunlar da
28:15kiloya olarak
28:17güzel ama et olarak
28:19tabii ki bizim yerli kazın
28:21randumanını vermedi. Tadını vermiyor. Tadını
28:23vermedi ne yaptıysak. Aynı zamanda
28:25bölgemize de fazla da uyum sağlayamadılar
28:27bu maz kazları. Alman kazları.
28:29Alman kazları. Daha sonra deneme
28:31amaçlı büyük gri
28:33dediğimiz siyah kazlar. Fransız
28:35kazları. Fransız kazları. Büyük griyle
28:37bu sene bir deneme
28:39yaptık. İkisini daha doğrusu deneme
28:41amaçlı yaptık. Büyük grileri ilk defa mı
28:43deniyorsun? İlk defa deniyorum ve büyük griler
28:45bölgeye tam ayak uydurdu.
28:47Yani güzel de randuman aldık.
28:49Yaklaşık 30-40 tane anacımız var.
28:512000-2200 üzerinde
28:53sadece grilerden yumurta
28:55temin ettik. Yani bunun
28:57%30-40'ını izah ettiysek de
28:59%60'ını civciv olarak çıkardık.
29:01Vatandaşa dağıttık. Sen buradan
29:03aynı zamanda civciv
29:05üretip piyasaya satıyorsun.
29:07Benim görevim o. Ben
29:09burada civciv üretiyorum. Kendi
29:11imkanlarımla aşısını
29:13her şeyini İzmir'den
29:15Selmeloğlu aşısı getirtiyoruz. Canlı aşı.
29:17Daha sonra
29:19tavuk aşısı. Selmeloğlu aşısı.
29:21Bölgemizde de en çok hayvanların hastalandığı
29:23hastalık
29:25Selmeloğlu. Biz de bunun canlı aşısını
29:27İzmir'de bir veteriner
29:29bacımız var. Ondan
29:31temin ediyoruz. Onun tarifi üzerine
29:33de an aşılarımıza vuruyoruz. Yılda zaten
29:35ömrü boyunca anaca bir sefer
29:37vuruluyor. Yeterli. Bir aşı yeterli.
29:39Bir aşı bir sefer yetiyor. Daha sonra
29:41yapacağımız arkadan gelen damızlıklara
29:43tekrar bir daha aynı Selmeloğlu'yu
29:45yapıyoruz. Onun dışında
29:47ikili karma nefkasının
29:49dediğimiz aşı var. Bu da
29:51farelerden hayvanlara
29:53kuşlara, kazlara,
29:55tavuklara bulaşan yeme
29:57de gezip dolaşıp bunlardan hayvanlara
29:59bulaşan bir hastalık. O aşıyı veriyoruz.
30:01O da sularına katılıyor. Canlı aşı.
30:03Onu da Ardahan'dan,
30:05Hanıklıke'mizden temin edebiliyoruz.
30:07Veteriner arkadaşlardan. Yani bütün gerekli
30:09aşılarını yaparak
30:11bakıyorsun. Aslında yerin çok güzel.
30:13Hemen biraz ileriden dere akıyor.
30:15Kazlar içinde iyi bir fırsat.
30:17Bu sene işte maalesef dışarıdan
30:19çok kaz soktular
30:21bölgemize. Denetimsiz bir şekilde
30:23girdi bölgemize. Girince
30:25batıdaki atıyorum bir hayvanda
30:27olan hastalık. Buraya da
30:29geldi. Batıda
30:31havaların sıcak olmasından
30:33dolayı 35 derecenin üzerine çıktığı
30:35zaman virüsler ölüyor. 35
30:37derecenin altına düştüğü zaman
30:39virüs hayvanda çoğalıyor. Oralarda da
30:41hava sıcaklığı 35-40 derece olduğu
30:43için bir Adana'da, bir Diyarbakır'dan
30:45bu bölgeye gelen kazı düşün. Orada
30:47mesela 40-42 derece sıcaklık
30:49varken hayvan aslında normalde
30:51hasta. Ama bakıldığı zaman
30:53hasta gözükmüyor. Halbuki hayvan hasta
30:55taşıyıcı oluyor. Ondan sonra
30:57o kazı bunlar topluyorlar
30:59o hayvanların civcivlerini bölgemize
31:01getiriyorlar. Bizim bölgeye geldiği
31:03zaman bölgede biz 35-40 derece
31:05sıcaklığı göremiyoruz. O yüzden virüs
31:07burada hortluyor. Çok alıyor.
31:09Bu sefer ne oluyor? Vatandaşa veriyor
31:11vatandaşa alıyor oradaki hayvanı. Oradan
31:13ilk gelmiş. Sağlıklı gözüküyor.
31:15Satarken sağlıklı gözüküyor.
31:173-4 gün sonra virüs
31:19hortlamaya başlıyor. Bu sefer
31:21ne yapıyor? Adam hem
31:23civciv parası veriyor. Atıyorum
31:2520 tane civciv olsa 500 liradan bu
31:27tane civciv satıldı. 10 tanesinin
31:295 milyon, 20 tanesinin 10 milyon para
31:31veriyor. Yemine para veriyor.
31:33Artı kendi çıkarmış oldu.
31:35Evindeki kaz, tavuk, hindi,
31:37ördek. Hepsine bulaşıyor.
31:39Bir şey soracağım.
31:41Kazlar
31:43tek eşlidir deniyor. Bu
31:45doğru mu? Şimdi o genel
31:47anlamda doğru değil.
31:49Yani şöyle anlatayım. 100 tane
31:51kaz üzerinden örnek veririm. 100 tane
31:53kazda 3'e 1'dir. Bizim
31:55sistemimiz. Yani
31:573 tane feride biz 1 tane erkek bırakırız.
31:59Yani romantik değil kazlar.
32:01Aynen. Kazlar değil. Diyelim ki 100 tane
32:0330 tane erkeğin içerisinde
32:051 tane 2 tane eheste
32:07tek eşli çıkar. Acaba yerli kazlar
32:09mı o tek eşit? Hayır. Yerli kazlar
32:11da değil. Gene de yabancı kazlarda da oluyor
32:13bu. En çok da çorum kazlarında
32:15oluyor. O zaman çorum kazları tek
32:17eşit diyebilir miyiz? Aynen. Çorum kazları
32:19biraz daha... Şimdi kazlar
32:21gagalarını ve kanatlarını silah
32:23olarak kullanıyor değil mi? Aynen.
32:25Böyle korna gibi sesler çıkarıyor.
32:27Aynı zamanda koruyucu bir hayvan.
32:29Evet. Yabancının geldiğini
32:31kaz sesinden anlayabiliyorsunuz. Evet.
32:33Böyle Anadolu'da evlerde
32:35bazen görüyoruz. Bahçeye girdiğinde
32:37ho ho ho diyerekten geliyorlar.
32:39Aynen. Eskiden
32:41Macaristan'da biz nasıl askeri
32:43nöbet tutturuyorsak onlar da kazları
32:45kulelerde nöbetçi olarak tutarmışlar.
32:47Öyle mi abi? Yani yabancı
32:49biri geldiği zaman kaz oradan bağırmış.
32:51Onlar da anlarmış ki bizim
32:53yabancı geliyor, düşman geliyor.
32:55Düşman geliyor. Kaz haber veriyormuş.
32:57Bunları bekçi olarak kullanırmışlar.
32:59Şimdi bak burada
33:01beyaz kazlar var, gri kazlar var.
33:03Hangisi daha çok yumurta veriyor?
33:05Şu anda griler. Griler daha çok.
33:07Griler daha çok yumurta veriyor. Kaç yumurta
33:09verirler peki? Ortalama
33:1150 ile 60 arasında. O senin besleme
33:13konumuna bağlı.
33:15Sezonda 50 ile 60 arasında
33:1760'ı düşmez. 50 ile
33:1960'ı düşürmezsin. Arda Ankars
33:21insanı kaz etiyle
33:23bu çetin hava şartlarına
33:25dayanmış yıllarca değil mi?
33:27Diğer kazlarda da yerli kazın
33:29verdiği vitamin, mineral,
33:31enerji
33:33yabancı kazlarda da oluyor mu?
33:35Şimdi aynı şartlarda beslendiği
33:37zaman tabii ki. Şimdi biz
33:39yerli kazı da bu bölgemizde
33:41arpa ile, mısırla
33:43bunlarla besliyoruz. Beslediğimiz
33:45için bir de görüyorsunuz hayvanlar
33:47akşama kadar yeşillikte
33:49ot otluyor. Zaten buranın kazının
33:51lezzetli olmasının tek sebebi bu.
33:53Yani batıda bu yeşillik yok.
33:55Diğer çiftliklerin hiçbirinde bu yeşilliği
33:57bulamasın. Şimdi bu yeşillik bittiği
33:59zaman hayvan geriye dönüyor,
34:01güze yakın, kesime yakın.
34:03Bu otun kökünü yiyor.
34:05Öyle mi? Kök çıkarıyor.
34:07Sen 11. ayda geldiğin zaman
34:09burayı delik deşik görüyorsun. Bu çiftlik
34:11böyle delik deşik görüyor. Çünkü arıyor,
34:13orada kökü buluyor, otun kökünü yiyor.
34:15Hayvan doğal besleniyor.
34:17Beslendiği zaman ister istemez
34:19etine yansıyor. Etine yansıdığı zaman
34:21bu da ağız tadına, lezzete yansıyor.
34:23Kaz eti insan vücudu için
34:25çok sağlıklı bir et olarak biliniyor.
34:27Çok yağlı olmasına rağmen.
34:29Ne gibi faydaları var? Bizim
34:31ülkemizde maalesef kaz üzerinde
34:33çok fazla bir çalışma yapılmadı.
34:35Yeni yeni bir şeyler yapmaya çalışıyorlar.
34:37Ama yabancı ülkelerde bu
34:39Almanya'da, Fırınsa'da
34:41ondan sonra geri gelsin Rusya'da
34:43bir de Macaristan'da.
34:45Bunlar kazlar üzerinde çok büyük
34:47islah çalışmalar yapmışlar. Laboratuvarlarda
34:49kazın etinin
34:51içerisindeki olan proteinleri
34:53inceleyerek bize yabancı yazıyla
34:55gönderdiler. Biz de onları Türkçe'ye çevirerek
34:57okuduk. Kaz etindeki
34:59olan protein
35:01hiçbir ette yok. Sindirimi çok kolay.
35:03Aslında zor geliyor millete.
35:05Şöyle zor geliyor. Bizim doğu milletimiz
35:07kazı biraz fazla tuzluyor.
35:09Tuzunu fazla koyuyor. Tuzunu fazla koyduğu zaman
35:11sertleşiyor. Sertleştiği zaman
35:13yediği zaman bu sefer içerisinde
35:15insanlar harelet yapıyor. Diyor ki kaz eti
35:17ağır geldi. Halbuki kaz eti
35:19en hafif ettir. Kaz eti yiyen
35:21bir insan da, yabancıların
35:23araştırmalarına göre benim okuduklarımı
35:25anlatıyorum. Hayatı boyunca
35:27kolesterol olmaz.
35:29Şeker hastalığı olmaz. Kireçleme
35:31olmaz. Komatizma
35:33olmaz. Genellikle kadınlarda
35:35oluyor ya damarlarda varis, ayaklarda
35:37varis oluyor. Varis olmaz diyor.
35:39Yani kazın iç yağı
35:41biz mesela
35:43annelerimiz halen daha var
35:45bölgemizde. Biz iç yağını yemeklere
35:47katarız. O zaten bu
35:49doğuda ki insanı diş tutan şey yapan
35:51bu kazın şeyidir. Ne zaman ki kaz bölgemizden
35:53eksildi o zaman hastalıklar
35:55çoğalmaya başladı. Tansiyonlar çoğaldı.
35:57Şeker hastalıkları çoğaldı. Kalp krizleri
35:59çoğaldı. Şimdi düşünüyorum da
36:01hani doğuda böyle kızların
36:03saçları çok uzundur. Ciltleri
36:05parlaktır. Kaz buna
36:07neden oluyormuş. Yani cilt ve
36:09saç sağlığı için çok
36:11önemliymiş. Yani anlatmakla
36:13bitmez kazın faydaları.
36:15Kucaklayabiliyor muyuz? Tabi.
36:17Bir tane alalım mı? Alalım. Gelir mi?
36:19Piskisikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikikik
36:49İnanılmaz kazı, bunlar çok utangaç kazdır. Şöyle başını şey yaptığın zaman hafif okşarsan utanacak.
36:56Öyle mi?
36:57Hı hı. Bunlar çok utangaç kazdır.
37:01Elini ısırmasın mı?
37:02Yok yok ısırmaz.
37:03Isırabiliyor değil mi kazdan?
37:04Isırır tabii ki de yani bunlar şu anda ısırmaz.
37:06Ben tutabilir miyim?
37:07Tut tutarsın. Bak yaklaşık bu 10 kilonun üzerinde bu kaz.
37:11Gördün mü?
37:12Hı hı.
37:14Dur oğlum dur. Dur bak dur.
37:18Aferin oğluma.
37:19Yurt dışında bunların genellikle tuyla ciğerini kullanıyorlar.
37:23En çok da Fransa'da rağbet veriyor.
37:26Bayağı da pahalı yani şu anda tam net olarak fiyatını bilmiyorum.
37:30Ama çok kötü şartlarda değil mi onlar? Böyle canlı canlı tüylerini yolluyorlarmış falan diye duyuyorum.
37:37Aynen o şöyle hafif şey yapıyorlar şuradan boğazından şöyle çok çok hafif bir şekilde kesiyorlar.
37:43Ondan sonra bunu böyle tutuyorlar canlı canlı tüylerini alıyorlar.
37:47Ay yazık. İyi ki bizde öyle bir şey yok.
37:49Bizde yok normalde 200-300 liraya gidiyor kilosu tüyün o yüzden.
37:53Siz de satıyor musunuz tüyünü?
37:54Tabii.
37:55Siz öyle kesmiyorsunuz ama değil mi?
37:56Yok bizim yok. Bizim normal.
37:58Kestikten sonra kes.
37:59Harbiden büyük baş keser gibi Bismillahirrahmanirrahim diyoruz kıbleye dönüyoruz.
38:03Tek tek kesiyoruz.
38:04Sonra tüyünü alıyorsun.
38:05Sonra şeyimiz var makinemiz var bizim.
38:07Sonra tüylerini alıyorsun.
38:08Hı hı.
38:09Kaça satıyorsunuz tüylerini?
38:10Bir kazda 150 gram tüy geliyor.
38:13Burada Kars'ta Aşıkşenlik'te tüy fabrikası var.
38:16Onlar topluyor bir de Kars'ın merkezde var bir tane tüy fabrikası da.
38:20Onlar topluyor.
38:21Onlar topluyorlar.
38:22Onlar bizden %150'yi alıyor artık kendileri kilosunu %150'ye alıyorlar.
38:27Kaça veriyorlar bilmiyorum onu tam net.
38:29Fısladığı zaman öfkelenmiş oluyor değil mi?
38:31Aynen bunlar genelde çok sakin hayvanlardır.
38:34Bu maslar biraz utangaçtır.
38:36Bak böyle şey yaptığın zaman hemen utanıyor zaten hemen başını eğiyor.
38:39Bunlar öyle şeyde alabildiğine.
38:42Hırçın değil.
38:43Hırçın değil.
38:44Hırçın genellikle çorum kazlarının horozları çok hırçın olur.
38:48Merak ettim şimdi çorum kazlarını.
38:50Bir de şeyler hırçın olur Afrika kazları.
38:53Onlar çok yani hem ferigi hem horozu.
38:57Onlar aşırı hırçındırlar.
38:59Hele bu yumurta döneminde kimseye yakın koymazlar.
39:03Böyle demin sizin anlattığınız gibi kanatlarını böyle bir açar bir üzerine gelir.
39:08Parçalayacak sanki.
39:10Bunlar öyle değil.
39:12Bu mas kazları çok sakin hayvanlar, utangaç hayvanlardır.
39:15Evet biraz kazları tanıdık.
39:18Bu güzel hayvanları tanıdık.
39:20Bunları insan sağlığı ve insan beslenmesi için onlara işkence çektirmeden,
39:26onlara acı çektirmeden kullanmak en güzeli.
39:30Bırakabilir miyim şimdi?
39:31Tabii.
39:32Hadi git bakalım.
39:47Ardahan Fosof Yolağızı Köyü'nde Fehim Gündüz'ün alabalık çiftliğindeyiz.
39:52Burada kırmızı belekli alabalıklar varmış.
39:55Bu sular nereden geliyor?
39:57Hemen evin arkasında pınardır.
39:59Yani kendi tapımızın içinde, 3 dönüm tapının içinden çıkan su.
40:03Harika.
40:04Yani pınar suyu.
40:05Alabalığın yaşaması için su sıcaklığının nasıl olması gerekiyor?
40:09Alabalığın yaşaması için 13 dereceye geçtiği zaman yaşamaz.
40:13Ama normal kültür balığı 23 dereceye kadar yaşar.
40:16Kültür alabalığı mı?
40:17Kültür alabalığı ama Ardahan ve Fosof'a uygun alabalık su sıcak olduğu zaman yaşamaz.
40:22Kırmızı alabalık eğer su ısınırsa ve fazla büyürse kırmızı belekleri yok oluyormuş.
40:29Hayır. Zaten yaşamaz ki.
40:31Şimdi şu üslubu var ya, ısındırayan bu balık yaşamaz.
40:35Alabalık burada yaşamaz.
40:3613 dereceye geçerse yaşamaz diyorsun.
40:39Ölüyorlar yani.
40:40Evet.
40:41Şimdi burada kaç çeşit alabalık var?
40:43Şimdi burada 3 çeşit alabalık var.
40:45Neler onun?
40:46Bizim dagalası diyoruz, kırmızı belekli.
40:49Yani vücutunda 7 sıra kırmızı belek olur.
40:53Normal kültür alası var, siyah belekli var, bir de beyaz var.
40:57Bir de karnı kırmızı olan var. O hangisi?
41:00Yani kırmızı belekli. Çingene pembesi derler ya.
41:03Ha ondan.
41:04Çingene pembesi. O asıl dagala değil.
41:07Yani içinde var burada mesela ama o dagalası değil.
41:11Bir yakalayalım mı? Ne gelecek bakalım kısmetimize.
41:15Şansa dagalası değil işte. Çingene pembesi dediğimiz o.
41:21Durur mu elimde?
41:22Tutabilir misin?
41:24Nasıl tutacağım?
41:25Şöyle iki eliyle yenebilir misin?
41:28Deneyeyim.
41:29Şöyle böyle şey de. Öyle tutamazsın.
41:34Tuttum.
41:40Çingene pembesi.
41:42Öyle mi?
41:43Evet.
41:44Kaç kilodur bu?
41:45O yaklaşık 2-2,5 kilo.
41:47Kaç yaşında?
41:48O 5-6 yaşında.
41:505-6 yaşında var mı?
41:51Evet.
41:52Anaşt mı?
41:53Evet.
41:57Şimdi zaten su soğuk olmasa bunlar öyle 5-6 yaşında yaşamaz.
42:01Bir tane de beyaz tutabilir miyiz acaba?
42:03Tutarız.
42:07Artık hepsi çok atik.
42:10Bir tanesi düştü.
42:12Şimdi bu sarı alabalık değil mi?
42:15Sarı alabalık evet.
42:16Ama kenarlarında pembeler var bunun da.
42:19Bir yakalamayı deneyeyim.
42:25Çok hızlı gitti. O artık aynı tongaya düşmez bence.
42:29Fehmi Bey kaç yıldır alabalık üreticiliği yapıyorsunuz?
42:3215 yıldır.
42:3315 yıldır.
42:34Şimdi burada hem yavrularınız var değil mi?
42:37Evet.
42:38En küçükleri kaç günlük?
42:40En küçükleri 1 aylık.
42:421 aylık.
42:43Kendiniz mi savuyorsunuz?
42:44Kendimiz.
42:45Kendiniz savuyorsunuz, kendiniz büyütüyorsunuz ve satışını yapıyorsunuz öyle mi?
42:50Evet.
42:51Burası aynı zamanda eviniz mi oluyor?
42:53Burası ev. Şu karşı tarafı da restoran falan.
42:56Restoran yapacaksınız.
42:57Evet.
42:58Bu yeter mi peki o kadar müşteriye?
43:00Zaten geçmişte şöyle havuzlar var idi de yetmedi diye yıktık böyle yaptık.
43:05Bu daha derin şimdi değil mi?
43:07Evet.
43:08Ne kadar bu havuzların derinliği?
43:101.90.
43:111.90 derinliğinde. Kaç alabalık yetiştirebilirsiniz burada?
43:1550 ton falan olur.
43:1750 ton alabalık yetişir.
43:18Evet.
43:19Peki yetiştirdiniz mi hiç bundan sonra mı yetiştirmek istiyorsunuz?
43:22Bundan sonra yetiştirmek istiyoruz.
43:23Planlıyorsunuz.
43:24Daha önce havuzlarımız küçük idi o arabaların olduğu bu yerde.
43:28Talep fazla oldu ki bu işe girdik.
43:30Onları yıktım bunu yaptım.
43:32Bundan sonra büyüteceksiniz inşallah.
43:33Büyüteceğim evet.
43:34Hacmi büyüteceksiniz, üretimi büyüteceksiniz.
43:36Evet.
43:37Peki hastalık oluyor mu burada alabalıklarla?
43:39Hayır.
43:40Hiç hastalık yok.
43:41Suyu temiz olduğu için hastalık olmaz.
43:43İlaç herhangi bir şey kullanılmaz.
43:45Bu su geliyor ve gidiyor.
43:47Evet gelip de gidiyor.
43:48Geri daim yok.
43:4915 yıldır hiç hastalıklar hasta mı?
43:51Hayır.
43:52Hiç hastalık görmedin.
43:53Hiç hastalık görmedim balıkta.
43:54Biz herhangi ilaç falan kullanmazdık.
43:56Hormon kullanmazdık.
43:57Hiçbir şey kullanmadık.
43:58Evet gerçekten Ardahan, Kosov çok temiz bölge.
44:04Düşünsenize 15 yıldır balıkçılık yapıyor Fehim Bey.
44:07Ve hiçbir hastalığa rastlamamış balıklarında.
44:10Halbuki alabalık nazik bir balık.
44:12Çok çabuk hastalanabilecek bir balık.
44:14Ama bunu suyunuza, havanıza borçlusunuz herhalde.
44:17Evet suyun temiz oluşu.
44:19Hava da öyle de suyun temiz oluşu ki alabalık biliyorsunuz havuzda nadir yaşamaz ama burada yaşıyor.
44:26İnşallah bu bölge böyle korunur.
44:30Ve sağlıklı ürünler, sağlıklı üretimler devam eder.
44:33İnşallah.
44:34Bu şimdi sarı mı diyorsunuz, beyaz mı diyorsunuz buna?
44:37Beyaz.
44:38Bu da alabalık ama değil mi?
44:39Bu da alabalık evet.
44:40Bir yakalamaya çalışacağım.
44:41Ben elimle tutmaya çalışayım.
44:46Öyle kaçırırsın yine.
44:49Alabalığın sarısı ya da beyazı daha fazla tutmadan göndereyim mi?
44:54Yok tutabilirsin.
44:55Zararı olmaz.
44:56Yok yok zararı olmaz.
44:57Bunun da böyle kenarlarında çizgiler var.
45:02Peki büyüdükçe değişecek mi rengi böyle mi kalacak?
45:06Öyle kalacak, o öyle kalacak.
45:10Giden balık kaç yaşındaydı?
45:123 yaşında falan.
45:133 yaşında.
45:14Nereden biliyorsun yaşlarını?
45:15Yaşlarını biliyorum.
45:16Attığın zamandan öyle mi?
45:18Evet.
45:19Kırmızı benekleri yakalayamıyoruz.
45:21Neden yakalayamıyoruz?
45:23Havuz derin onlar alttan gidiyor.
45:25En dipten gidiyor.
45:26En dipten gider yeme gelmez.
45:27Gittiği yemek arıyor öyle mi?
45:29Evet evet yeme gelmez.
45:30Yukarı attığımız yemlere gelmiyor.
45:32Gelmez.
45:33Onlar tabandan gider.
45:34Akıllı balıklar yani.
45:35Çok akıllı evet.
45:36Alabalık uyanık balık.
45:38Kırmızı benekli alabalığın faydalarını sayabilir misin?
45:41Kırmızı benekli alabalık zaten bildiğiniz gibi Ardağan ve Şavşat'ın yüksek ellerinde olan bir balık.
45:46Yani orijinali.
45:47Dere balığı.
45:48Dere balığı evet.
45:49Biz de derelerden küçükken tutarak onu burada havuza adapte ettik.
45:54Havuzda büyüttük.
45:55Ha derelerden tutarak havuza adapte ettiniz.
45:58Tabii.
45:59Yani küçükken adapte ettik.
46:00İşte yeme alıştığı da.
46:02Ondan sonra büyüttük.
46:03Onlardan elde ediyoruz.
46:05Ben geçmişte de daha önce göllerden bizim köyümüzün altında göller var.
46:10İki tane gölet var.
46:12Trabzon-Yomra'da su ürünlerine anaç verdim.
46:15Trabzon su ürünleri de bunu yani 95-96 yıllarında daha eskiden.
46:21Onlar da işte orada kırmızı benekli ürettiler.
46:24Öyle mi?
46:25Yomra su ürünleri.
46:26Yani oranın ilk anaçını veren de ben idim.
46:29Şimdi kırmızı benekli ala balığın derisinde bir salgı oluyormuş.
46:35Bunda da benim elime bir salgı bulaştı ama herhalde bu değil.
46:38Şifalı olan o salgıymış.
46:40Salgı bir de kırmızı benekli balığın yani küçüklerini felakası falan var ya.
46:45İnsanlar ona şey yapıyor.
46:47Mesela şimdi benim bu kültür alası bile vücuttan serdiğim zaman hiç şeyi bile kalmaz.
46:53Kemiği bile kalmaz.
46:54İnsanın vücutuna gider.
46:55Nasıl yani?
46:56Bel arkasına sarıyorlar.
46:58Bele sarıyorlar?
46:59Evet.
47:00Öyle salgı yapıyorlar.
47:01O eriyor vücuta gidiyor.
47:03Balık belde eriyor.
47:05Eriyor vücuta gidiyor.
47:06Siz ne söylüyorsunuz?
47:08Doğrusu da o.
47:09Yani küçük bir ala balığı alıp...
47:11Normal ala balığı vücuttan serdiğim zaman...
47:13Erip vücuda karışıyor.
47:15O tamamıyla eriyor vücuta gidiyor.
47:16Gerçekten mi?
47:17Gerçekten söylüyorum.
47:18Hiç denediniz mi siz bunu?
47:20Abi deneyenler var.
47:21Buradan götürenler var.
47:22Siz kendiniz denediniz mi?
47:24Yok benim bel ağrımı hiç denemem.
47:26Arıza deneyeceğim.
47:29Peki şu doğru mu?
47:31Böyle küçük minik minik kırmızı benekli ala balıkları yutarak mide hastalıklarına iyi geldiniz mi?
47:38İyi geldiniz.
47:39Öyle yutuyorlar da.
47:40Bir santim, iki santim olanları.
47:42Tadık oldun mu sen hiç böylesine?
47:44Çok.
47:45Öyle mi?
47:46Evet.
47:47Buraya gelip yutanlar oluyor mu mesela?
47:48Burada yutanlar oldu.
47:49Gelirken havuzda yutanlar oldu ki.
47:51Boğazlarına kaçmıyor mu?
47:53Zetin yutuyor.
47:54Zaten yutuyor.
47:56Zetin yutuyor.
47:57Bir de ala balığın yağı da faydalıymış.
48:00Yağı faydalı evet.
48:01Zetin dagalası ilaççanayda da kullanılıyor.
48:04Ala balığın yağı nasıl çıkıyor?
48:06Açtığınız zaman hayvanların içinde iç yağı var ya.
48:09Aynı öyle bir şey olur.
48:11Taburganın altında.
48:13Yani bağırsakların etrafında falan olur.
48:16Evet.
48:17Yani o da eklem ağrılarına, romatizmaya.
48:20Onlara iyi geliyor.
48:21Sürdüğünüz zaman hatta varislere iyi geldiği söyleniyor.
48:25Öyle okuyoruz yani bilmiyorum.
48:27Yapıyorlar da yani.
48:28Yapıyorlar.
48:29Peki.
48:30Bereketli olsun.
48:31Hoşçakalın.
48:32Ben de teşekkür ettim.
48:33Aralarınıza sağlık.
48:48Veteriner Hekim
48:49Abdullah ŞAH