Aired (September 29, 2024): Ang mga Pilipino, talaga namang maparaan! Alamin ang mga putaheng puwedeng lutuin gamit ang mga sangkap sa likod ng inyong mga bahay.
Hosted by veteran journalist Susan Enriquez, ‘I Juander’ uncovers the truth behind widely-accepted Filipino customs, beliefs, and questions.
Watch 'I Juander' every Sunday, 8:00 PM on GTV. Subscribe to youtube.com/gmapublicaffairs for our full episodes. #iJuanderGTV
Hosted by veteran journalist Susan Enriquez, ‘I Juander’ uncovers the truth behind widely-accepted Filipino customs, beliefs, and questions.
Watch 'I Juander' every Sunday, 8:00 PM on GTV. Subscribe to youtube.com/gmapublicaffairs for our full episodes. #iJuanderGTV
Category
😹
FunTranscript
00:30I wonder, I wonder,
00:31Mga Tanong ni Juan,
00:32Bigyan ang Kasagutan!
00:34I wonder, I wonder,
00:36Mga Tanong ni Juan,
00:37Bigyan ang Kasagutan!
00:39I wonder, I wonder,
00:40Mga Tanong ni Juan,
00:41Bigyan ang Kasagutan!
00:42I wonder!
00:48Yay!
00:49Itong Bato, gawin nating tinola!
00:52Kakain ka ba ng tinolang bato?
00:56Sarap!
00:58Kapag kumakain kami ng bato,
01:00hindi naman kami mahiya.
01:02Proud na proud ako eh.
01:04Kung wala naman kaming lulutuin,
01:07bato lulutuin namin.
01:15Eh, ng crispy tipaklong.
01:19Kapag kumain ka nito,
01:21mapatalon ka sa sarap.
01:27Puno ng saging, pwede rin kainin?
01:29Wala na talagang makain.
01:31Walang pera pambilin ng ulam.
01:33Pero available naman yung
01:35puno ng saging sa bakuran.
01:43Hindi ko akalain na
01:45nandito lang pala sa paligid yung
01:47pwede pa namin kainin.
01:49Sir, wakay mo pwede ibigay sa akin ha?
01:51Pwede lutuin?
01:53Ay, meron talong!
01:55Magluto ng walang ginagastos.
01:57I got you!
01:59Pwede mo umingi?
02:01Kahit nalawalan.
02:03Halika na, magluto na tayo.
02:07Sa panahon ng taggipit,
02:09saan nga ba pwedeng kumapit?
02:23Mga ka-wonder, paano na
02:25ang food trip kung ang budget
02:27may limit?
02:35Lumabas lang ng bahay dahil
02:37baka nasa bakuran nyo pala
02:39ang kasagutan.
02:41I wonder, ano-ano
02:43ang mga putahing matatagpuan
02:45sa inyong likod bahay?
02:47Naku, mga ka-wonder,
02:49pagkaho sa probinsya,
02:51sabi eh, pwede tayong mabuhay
02:53kahit o paano.
02:55Pagka nagugutom,
02:57hihingi tayo ng mga pagkain
02:59sa ating mga kapitbahay sa probinsya, di ba?
03:01May tanim sila mga konting gulay diyan,
03:03pwede tayo mang hingi.
03:05Actually, pati kanin, pwede natin hingin yan.
03:07So ngayon, dito tayo sa siyudad.
03:09Tingnan natin kung ito bang
03:11ganung ugali
03:13ng mga Pinoy,
03:15ng mga Hawaiian,
03:17yung mapagbigay, matulungin,
03:19ay mararanasan natin
03:21dito sa Kalunsuran.
03:23Tingnan natin kung bibigyan nila tayo ng ating mga hihingin
03:25para makaluto tayo ng isang putahe
03:27ngayong araw neto.
03:29Mayroon ba kayong pwede ibigay
03:31sa akin? Pwedeng lutuin?
03:33Mayroon ba?
03:35Pwede makita kusina?
03:37Ay, ang linis naman ang kusina ni nanay.
03:39Mayroon pang ulam.
03:41Mayroon pata.
03:43Nay, ano pwede mo i-share sa akin?
03:45Ay, eto.
03:47Meron talong.
03:49San taling talong.
03:51May kamatis.
03:55May sibuyas.
03:57Walang itlog.
03:59Bakit walang itlog?
04:01Actually, wala po akong plano ng ili-torta.
04:03Ano plano niyo?
04:05Tripulin ko lang siya.
04:07Actually, toto naman, kaya lang nasa isip ko torta.
04:09Mayroon ba kayong bahay dito.
04:11Para makumpleto ko ang torta.
04:13Talong.
04:15May asin ka, may asin.
04:17Ito pala, pwede pa lang
04:19mahingi ng kanin dito. May kanin sa'yo.
04:23Dito kaya. Pwede bumasok?
04:25Nagluluto ba?
04:27Ano yan?
04:29Oh, garlic shrimp.
04:31Ang ulam niya.
04:33Magluluto kasi ako.
04:35May itlog kayo?
04:37Magluluto ba ako?
04:39Wala namang pagbili din eh.
04:41Ano yan, tangalian?
04:45Teka, dito daw itlog.
04:47Tindahan to, diba?
04:49Meron ka itlog?
04:51Pero hindi akong bibili.
04:53Pwede mo humingi?
04:55Kahit dalawa lang?
04:57Wala akong pera eh.
04:59So, dalawang itlog.
05:01At isang
05:03mantiga!
05:05Kompleto na. Teka, magluluto na tayo.
05:07Salamat po!
05:09Yan, dito tayo. Toktok!
05:11Kaupo!
05:13Dito tayo sa marami nakadisplay.
05:17Pwede ba kayo i-raid ng inyong ref?
05:19Ito pala eh!
05:21Ito pa!
05:23Ang dami nakadisplay!
05:25Tudor ang kanyang
05:27ref! Ay, ito pala
05:29yung may itlog! Oo nga, may
05:31itlog dito. Tingnan natin.
05:33Pahingi pang isang talong?
05:35Ano ito?
05:37Teka muna eh, kasi maghingi lang tayo.
05:39Nakakahiya naman kung dadamihin natin eh.
05:41Sige na nga, pahingi nga nito
05:43yung daing.
05:45Nakakahiya!
05:47Daing! Ito may prituhin na lang.
05:51Oo, may pipino pa tayo!
05:53Yan, nako! Sarap na tanghalian
05:55natin dito. Pipino,
05:57gagawin natin sya yung ensaladang.
05:59Pipino para sawsawan natin yung daing na
06:01banguso. Ang laki-laki ng bayong,
06:03kala mo puno. Let's cook!
06:07Oo yan, nakadiscarded ah!
06:13Yan!
06:15Naku, binola niyo pa ako o siya.
06:17Let's start cooking!
06:19Gamit ang mga binigay na ating mga kapitbahay,
06:21tatlong po tayo ang ating
06:23lulutuin.
06:25So, ang lulutuin natin ay torta
06:27ang talong.
06:31So, ito yung galing sa mga kapitbahay dito.
06:33Ang version nga na ito,
06:35mas pinadali dahil
06:37imbis na iihawin pa ang talong,
06:39ipiprito at malalambutin na lang.
06:41Ayan na,
06:43napagsama-sama na natin.
06:53Makalipas ang ilang minuto, ito na ang bunga
06:55na mga hiningi nating Ricardo.
06:57Okay, ito na yung ating
06:59daing na bangus,
07:01tortang talong at ensalada.
07:03Ayan, mga hiningi sa kapitbahay.
07:05Walang budget!
07:07Ika nga nila,
07:09sharing is caring, kaya naman
07:11ang mga niluto natin po tayo,
07:13ating ipatitikim sa mga nagbigay
07:15na kapitbahay.
07:21Nutritious, masarap,
07:23murah.
07:25Dito sa Barangay Valencia,
07:27sa provinsya ng Bukidnon,
07:29may kasabihan si Aling Leticia.
07:33Apag binato ka ng bato,
07:35batuhin mo rao ng...
07:37tinolang bato?
07:43Bilang ilaw ng tahanan,
07:45ang pangarap niya sa kanyang pamilya,
07:47pabigyan sila ng magandang buhay.
07:51At mapakain ng tatlong beses sa isang araw.
07:53Buti na lang daw,
07:55may malapit na ilog
07:57sa kanilang lugar,
07:59kung saan siya pwedeng
08:01makakuha ng librim pampalasa
08:03sa kanilang tinola.
08:09Ang mga bato ng Laligan River.
08:15Bago mapataas ang kilay,
08:17huwag muna maging judgmental!
08:19Dahil ang mga bato na ito,
08:21mahalaga para sa kanila.
08:25Si Rawan nag-aalaga sa mga bata,
08:27habang ang kanyang asawa,
08:29pagtutuba ang ikinabubuhay.
08:31Ang trabaho ng asawa ko,
08:33magtutuba at mag-vlog.
08:35Kinikita niya mga 3,000 a month.
08:37Kukula ng budget namin kasi
08:39wala naman kaming pera dahil
08:41hindi nakabinta ng tuba.
08:43Mahirap kami kasi wala naman kaming kitaan.
08:45Umaaral sila lahat.
08:47Kaya kahit ano rao gagawin,
08:49naka-discarte lang ng kanilang makakain.
08:53Ang tinolang bato,
08:55hindi rao nila inimbento.
08:57Ginagawa rao ito noong paman
08:59ng lolot-lola ng kanyang asawa.
09:03Noong panahon daw kasi ng tagtuyot
09:05sa kanilang lugar,
09:07dumating daw sa puntong wala silang maani.
09:11Kaya ang nahanap nilang paggain
09:13ang mga lumot na nakakapit sa bato.
09:15Ito ang kwan ngayon.
09:17Ito ang kwan.
09:19Tinolang bato ngayon.
09:21Hanggang naipasa at naulit noong lockdown.
09:25Dahil hindi makalabas
09:27para mabili ng pagkain,
09:29ang ginawa nilang ulam,
09:31bato!
09:33Ito rao ang mangyari dito.
09:35Ang makain natin, ito lang sabaw niya.
09:37Pero noong una,
09:39hindi niya rin maiwasang magtaka.
09:41Ba't linuloto niyang bato?
09:43Bato eh, matigas.
09:45Sa bansang China,
09:47nauso rin ka makailan
09:49ang stir-fried stone street food.
09:51Kung saan,
09:53ginigisa sa bawang at chili oil
09:55ang mga bato na tinatawag na
09:57soju.
09:59Ang pagkain na ito,
10:01naimbento noong sinaunang panahon
10:03ng mga mangisda sa Hubei province.
10:05Kapag naubusan na numakakain
10:07at stranded na sila sa gitna ng Yangtze River,
10:09ito ang ginagawa nilang
10:11matawid-gutom.
10:13Pero kahit bato raw ito,
10:15yung tinitikman ko, masarap pala.
10:19Bato!
10:25Isasama nila tayo
10:27sa pangunguhan ng bato sa ilog.
10:31Pagdating sa ilog,
10:33kanya-kanya nang kuha ng bato ang mag-anak.
10:37Ang goal daw kasi nila rito,
10:39na may lumot.
10:41Ito kunin natin yung lumot,
10:43kasi ito yung masarap eh.
10:45Ito.
10:47Magdala ito ng lasa.
10:49Yung lumot.
10:51Pag niluto na raw kasi ito
10:53at sinabawan,
10:55ang lumot nito, lalasa.
10:57At ang filling, para ka raw kumain
10:59ang seafood tinola.
11:01At syempre,
11:03hindi mabubuo ang tinola ng walang sangkap.
11:05Pati yan, libre din daw
11:07sa pangunguhan ni Aling Leticia.
11:09Ang sampalok,
11:11kamatis, dahon ng kamote,
11:13dahon ng sibuyas,
11:15sangngib o lemon basil,
11:17at tanglad.
11:19I wonder,
11:21ligtas ba talagang kainin ang lumot
11:23na kumakapit sa bato?
11:27Wala naman pong danger
11:29o kapahamakan na makukuha
11:31sa pagsama pong mga bato sa lutuin.
11:33Ang importante lang naman po
11:35ay siguraduhin nating nalinis
11:37bago po isama sa pagkain.
11:39Marami po tayong nakukuhang nutrients
11:41tulad po ng antioxidants
11:43at anti-inflammatories.
11:47Sa kanya, ito pakukuluan
11:49para lumabas ang lasa mula sa lumot.
11:51Yung bato at saka isda,
11:53pareho lang lasa.
11:55Wala naman tayo nakuling ang isda doon sa ilog.
11:57Bato nalang kinukuha.
11:59Pag kumulu na,
12:01ilagay na ang ibang sahog.
12:11Ah, sarap!
12:15Kakahwander presenting
12:17Tinolang Bato
12:19Tinolang Bato
12:29Kalami!
12:31Kung ipit na tayo, wala na tayong ibang matakbuan.
12:33Magtulat ang bato.
12:35Tinolang bato ay masarap
12:37parang tinolang isda.
12:41Ang mahalaga ro para kay Aling Leticia
12:43Sama-sama kaming kumain at masaya kami.
12:45Kahit bato lang ito,
12:47wala naman kami.
12:51Ang South Cotabato
12:53tinatawag ding Land of the Dream Weavers.
12:57Ang mga disenyo kasi
12:59na mga hinahabi nila rito
13:01mula raw sa kanilang mga panaginip.
13:03Pero bukod sa paghahabi,
13:05pambato rin daw ng South Cotabato
13:07ang mga pagkain.
13:09Na maaalala mo kahit sa panaginip.
13:13Sa bayan ng kalataw General Santos City
13:15sa South Cotabato
13:17nadat na natin ang ilaw ng pamilya Manrico
13:19na si Maymay
13:21na kasalukuyang nagluluto sa kanyang likodbahay.
13:23Ang laman ng kanyang lutuan
13:25tiyak mapapatalon ka.
13:27Mga tipaklong
13:31o apan sa kanilang salita.
13:33Kapag walang maulam,
13:35ang pamilya ni Maymay
13:37nanguhuli ng apan at iniluluto.
13:39Masarap talaga yun
13:41kapag lulutuin mo
13:43siya yan eh.
13:45Ang ginagawa namin yan, simpre adobo.
13:49Isang family affair ang panguhuli ng apan.
13:51Malibang kay nanay,
13:53narin si tatay, ate, pati na si bunso.
14:01Dahil malibang sa napikot sa malawak na palayan,
14:03isang maling galaw
14:05ang mga apan nagsisitalunan.
14:09Kailangan to,
14:11pabilisan talaga
14:13maghuli ng apan
14:15tapos ilagay sa lalagyan.
14:25Makalipas nga ang ilang minuto,
14:27nakakuha na ng sapat na apan ang mag-anak.
14:31Mga kawander, mag-uwi na tayo, magluto tayo ng apan.
14:35Ang manahuling buhay na apan,
14:37tatanggalan ng paktak upang hindi na makalipag.
14:39At habang gumagalaw-galaw pa
14:41ang ibarito,
14:43susunod na ilalagay ang mga pampalasa
14:45at ibababad ng tatlong minuto.
14:49Igigisa ang bawa
14:51at isusunod na ang ibinabad na apan.
14:55Ito, paborito naming ulam
14:57kapag walang ulam.
15:01Malalaman na luto na ang apan
15:03kapag reddish brown na ang kulay nito.
15:05At makalipas nga
15:07ng ilang minuto, ready ng pagsaluhan
15:09ang adobong apan.
15:11Ito na, ang adobong apan.
15:19Kapag kumain ka nito,
15:21tumalot ka sa sarap.
15:23Pero, I wonder,
15:25ligtas ba at masustansya
15:27ang pagkain ng tipaklong?
15:31Aopo, ligtas pong kainin
15:33ang mga insekto gaya po ng tipaklong,
15:35lalong-lalong na po,
15:37kung sigurado po tayo dun sa pinanggalingan
15:39ng tipaklong.
15:41Sa katunayan nga po,
15:43mas mataas ang laman na protina niya
15:45kumpara po sa baka.
15:47Kaya po, mas magandang kinakain
15:49yung mga insekto
15:51kaysa po sa normal na sources
15:53ng protein natin.
15:55Pero, hindi lang niya makawonder
15:57dahil hindi lang pala't pantawid-gutong
15:59ang apan pang negosyo rin.
16:05Si Marilyn at ang kanyang pamilya
16:07halos magsasampun taon
16:09nang nagtitinda ng Crispy Apan.
16:11Ito na ang kanilang pangunahing
16:13pinagkakakitaan
16:15na siya bumubuhay sa kanilang pamilya.
16:17Kasi dati po,
16:19so po yung apan, tapos naisipan niya
16:21mamang na magtinda. Nakadipindi po
16:23kasi siri, hindi po kasi mabilang kung
16:25ilang baso po maubos. Pero yung
16:27malakas nasa
16:2910,000, 12,000
16:31per day. Pero pag
16:33yung pinakababa na siri, yung matulin na po
16:35nasa 5,000. So
16:375,000 po sir, nasa
16:39100 cups.
16:43Sa halagang ng 50 pesos,
16:45makakakuha ka na ng isang buong cup
16:47o halos 10, hanggang 20
16:49piraso ng Crispy Apan. Wow!
16:51Sulit!
16:53You want more, mga kawonder?
16:55Sa provinsya naman ng Quezon,
16:57may nauusong luto sa saging.
16:59Sina ba namang hindi matatakam
17:01sa iba't ibang merienda dish
17:03na pwede mo rito'ng gawin.
17:05Pero hindi lang daw
17:07ang bunga ng saging ang pwede rito'ng kainin.
17:11Pati raw kasi ang katawan ng puno nito
17:13pwedeng i-food drip.
17:15Ito kasi ang isa
17:17sa paboritong merienda ng kawonder
17:19natin na si Mari Chu.
17:21Sa kanilang bakuran dito sa Quezon,
17:23ang mga puno kasi ng saging, hitik
17:25sa kanilang likudbahay.
17:27Ang hindi raw natin
17:29alam, pag binalatan mo ito,
17:31may crunchy merienda na naghihintay
17:33sa'yo.
17:35Ang pag-wonder nga raw ni Mari Chu
17:37sa iba't ibang kakaibang pagkain
17:39na tutuhan niya sa kanyang tatay.
17:41Bata pa lang po ako
17:43na introduced na po ako
17:45ng tatay ko sa mga kakaibang
17:47mga pagkain.
17:49Ito raw ang favorite banding nila,
17:53ang maglibot sa bakuran.
17:55Meron din naman po mga tanin tulad ng
17:57pinoyog, saging,
17:59mga pwedeng igulay, langka,
18:01may kaunting balinghoy,
18:03may mga kamote.
18:05Kung ano po yung available sa bakura na pwede
18:07naming maiulam, dun kumukuha po kami
18:09ng pwedeng iulam.
18:11Simple lang naman daw kasi
18:13ang kanilang buhay sa probinsya.
18:15Ang tatay niya,
18:17pangangalakal ng bakalbote ang trabaho.
18:21Ang pinagtataniman nga raw
18:23ng kanilang mga gulay at saging,
18:25hindi rin daw sa kanila.
18:27Caretaker lang daw kasi rito ang kanyang tatay,
18:29habang siya vlogging
18:31ang pinasok na mundo.
18:33Sa pagbablog daw kasi niya
18:35na ipapakita
18:37ang makulay na buhay nila sa probinsya.
18:39Plus points pa,
18:41na kumikita na rin sila.
18:43Kaya nang minsan daw
18:45na dumaan sa kanyang social media
18:47ang pagluluto ng Saha Chips,
18:49agad daw nila itong sinubukan.
18:51Hello mga Kaiwonder,
18:53nandito tayo ngayon sa lugar
18:55kung saan kami kumukuha ng mga saging.
18:57Nandito tayo doon, nando si Papa.
18:59Ay, masasak!
19:01Nadada pa ako!
19:03Sino ba naman po nga ang mag-aakala
19:05na nakakain po yung balat ng saging?
19:07Tapos pag niluto mo siya,
19:09ang lutong, ang sarap.
19:11Kaya naman, dahil sharing is caring,
19:13itsitsikaraw niya
19:15sa kanilang kabaryo
19:17kung paano gawin ang Saha Chips.
19:19Aling Adel!
19:21May maryanda na pa tayo dyan?
19:23Wala pa nga eh.
19:25Alam ko na, may puno kayo ng saging dyan.
19:27Marami.
19:29Yung ubod?
19:31Tara, lotuin natin.
19:33Itik din daw sa puno ng saging
19:35ang bakura nila Aling Adel.
19:37Kaya para mas mapakinabangan,
19:39gawin natin chips yan.
19:41Puputulin na natin itong
19:43katawan ng saging.
19:45Ilabas na ang itak,
19:47tagaan na!
19:49Tulong na nga tayo.
19:51Babaltan po muna natin to.
19:53At ito naman po,
19:55yung tinatawag na sahan ng saging.
19:57At ito po ang ating piprituhin
19:59at gagawin merienda.
20:01Ngayon naman po ito ay,
20:03gagayatin na po natin to.
20:05Medyo malalaki, mas maganda po
20:07para hindi siya kumulubot
20:09pagka piniprito na.
20:11Itong harap at itong likod po
20:13ay tatanggalin natin.
20:15Dapat ganito rin yung itsura niya.
20:17Yung mga parang butas-butas na yung itsura niya.
20:19Tapos pagkagayat po ng ganito,
20:21itubog natin siya sa tubig.
20:23Pwede na to.
20:25Tara, lutuin na natin at gawin merienda.
20:31Pagkatapos ibabad, siguruduhin daw
20:33na pipigain hanggang sa mawalaan tubig.
20:37Abba! Para lang pala kayong
20:39nagpipilipit ng labahan, Maricu at Aling Adel, ha?
20:47Wala po kayong mamerienda.
20:49Wala po kayong maiulam.
20:51Pwede pong maging pantawid-gutom.
20:53Available po yung saging, sabakuran.
20:55Pwede pwede po na hindi na po kayo
20:57gagastos. Harina lang ang puhunan.
21:03Ang mas magpapasarap para orito,
21:05pwede mong lagyan ng cheese flavor.
21:07Aling Adel pa rin ni Nat, bakao mo lang na.
21:09Tikma na ito.
21:11At ang hotdog ni Aling Adel,
21:13At ang hotdog ni Aling Adel,
21:17Ang sarap pala nito, ha.
21:19Approved para raw, Chicharon.
21:23You want more, Ma? I wonder.
21:25Sa dami ng pagkain na pwede makuha sa likod bahay,
21:27tunay ngang walang sikmurang kakalam
21:29sa maparaan na si Juan.
21:31Pero ang tanong ni Juan,
21:33I wonder,
21:35paano nga ba nagumpisa
21:37ang pagiging maparaan ni Juan
21:39pagdating sa pagkain?
21:43Part na yan eh,
21:45ng kultura ng mga Filipino na
21:47tayo gumwa ng mga iba't ibang
21:49pagkain, base dun sa mga
21:51lokal na produkto or yung available
21:53sa area natin. Kaya
21:55hindi na siya nakakapagtakas sa mga Filipino.
21:57Nakakapag-create tayo
21:59ng sarili nating produkto. Kaya
22:01kahit ano pang pagkain yan,
22:03nakakagawa tayo ng version natin.
22:05According dun sa mga available
22:07ng mga ingredients sa paligid natin.
22:09Mga Kawander, kung may mga topic po
22:11sa pag-usapan, mag-email lang po
22:13kayo sa iwandergtv at gmail.com
22:15Ako po si Susan Enriquez.
22:17Tundan niyo rin po ang aming
22:19iba't ibang social media accounts.
22:21Paano po? Magkita-kita po tayo
22:23twing linggo ng gabi sa GTV.
22:25At ang mga tanong ni Juan,
22:27bibigyan namin ang kasagutan dito lang sa
22:29I WONDER!